EVRENSEL BAKIfi AÇISI Gürbüz Evren Yıldırım Beyazıt, Timur a yenilince kutlama için Ankara'ya kim elçi gönderdi? Bat l tarihçiler, Malazgirt Savafl 'n n ard ndan, Anadolu'daki kutsal mekânlara ve Kudüs'e giden yollar n denetiminin yavafl yavafl Türklerin kontrolü alt na girmesinin, Avrupa'daki hanedanlar n huzurunu kaç rd n yazar ve bu halk n yenilgiye u rat ld yla ilgili haberlerin merakla beklendi ini de kaydederler.» 36
Bu tarihten itibaren, Anadolu daki kutsal mekânlara ve Kudüs e giden yolların kontrolünün yavaş yavaş Türklerin kontrolü altına girmesinin Avrupa daki hanedanların rahatını kaçırdığını yazan tarihçiler, Türklerin yenilgiye uğratıldığıyla ilgili haberlerin merakla beklendiğini de kaydederler. M alazgirt Savafl ndan sonraki dönemde, yaklafl k 350 y ll k bir süreçte Avrupal lar mutlu edecek bir haber hemen hemen yok gibidir. H ristiyan dünyas, mutlu haberi duymak için Mo ollar n Anadolu seferini bekleyecektir. Osmanl Padiflah Y ld r m Beyaz t' n, 1402 y l nda, Ankara n n Çubuk Ovas ndaki Meydan Muharebesi'nde Mo ol Hükümdar Timur'a yenilmesi Avrupa'da büyük bir sevinç yaratm flt r. Öyle ki, Fransa Kral VI. Charles, Timur'a bir mektup yazarak zaferini kutlam flt r. Söz konusu mektup, Frans zca ve Farsça yaz lm flt r. Mektuplardan Farsça olan Kral n görevlendirdi i 3 flövalye taraf ndan Timur a götürülmüfltür. Baz kaynaklara göre ise haz rlanan bu mektup hiçbir zaman Timur a ulaflt r lamam flt r. Çünkü BD EYLÜL 2012 flövalyelerden ikisi yolda u rad klar sald r lar n birinde öldürülmüfl, üçüncüsü ise stanbul önlerinden geri dönmüfltür. Kimi Frans z kaynaklar - na göre ise Kraldan gelen mektup Timur u çok mutlu etmifl, Anadolu topraklar ndaki kutsal mekânlar ziyaret edecek H ristiyanlar Türklerden koruyacaklar - n, iliflkilerin güçlendirilmesi için görüflmeye haz r oldu unu bildirmek üzere bir heyet göndermifltir. Heyet, Timur un Y ld r m Beyaz t' tan ald baz de erli eflyalar da Frans z Kral na hediye olarak götürmüfltür. Heyeti tafl yan geminin Akdeniz deki korsanlar taraf ndan Sicilya aç klar nda Malazgirt Savafl ndan sonraki dönemde, yaklafl k 350 y ll k bir süreçte Avrupal lar mutlu edecek bir ha- Y ld r m Beyaz t 37
BD EYLÜL 2012 ber hemen hemen yok gibidir. H ristiyan dünyas, mutlu haberi duymak için Mo ollar n Anadolu seferini bekleyecektir. Osmanl Padiflah Y ld r m Beyaz t' n, 1402 y l nda, Ankara n n Çubuk Ovas ndaki Meydan Muharebesi'nde Mo ol Hükümdar Timur'a yenilmesi Avrupa'da büyük bir sevinç yaratm flt r. Öyle ki, Fransa Kral VI. Charles, Timur'a bir mektup yazarak zaferini kutlam flt r. Söz konusu mektup, Frans zca ve Farsça yaz lm flt r. Mektuplardan Farsça olan Kral n görevlendirdi i 3 flövalye taraf ndan Timur a götürülmüfltür. Baz kaynaklara göre ise haz rlanan bu mektup hiçbir zaman Timur a ulaflt r lamam flt r. Çünkü flövalyelerden ikisi yolda u rad klar sald r lar n birinde öldürülmüfl, üçüncüsü ise stanbul önlerinden geri dönmüfltür. Kimi Frans z kaynaklar na göre ise Kraldan gelen mektup Timur u çok mutlu etmifl, Anadolu topraklar ndaki kutsal mekânlar ziyaret edecek H ristiyanlar Türklerden koruyacaklar n, iliflkilerin güçlendirilmesi için görüflmeye haz r oldu unu bildirmek üzere bir heyet göndermifltir. Heyet, Timur un Y ld r m Beyaz t'tan ald baz de erli eflyalar da Frans z Kral na 38 hediye olarak götürmüfltür. Heyeti tafl yan geminin Akdeniz deki korsanlar taraf ndan Sicilya aç klar nda kaç - r ld, de erli hediyelerin ise Tunus taki bir esir pazar nda sat ld na dair iddialar ise Venedikliler taraf ndan Fransa Kral na bildirilmifltir. Baz Frans z kaynaklar ise ilk mektubun Timur dan geldi ine iflaret eder. Bu teze göre Timur, Frans z kay tlar nda "Ancyre" olarak geçen Ankara Savafl nda Y ld r m Beyaz t yenilgiye u ratt ktan sonra kendisine teflekkür ziyaretine gelen Orient yani Y ld r m Beyaz t' n, Mo ol Hükümdar Timur'a yenilmesi Avrupa' da büyük bir sevinç yaratm flt r. Do u da görevli H ristiyan din adamlar n kabul etmifltir. Timur, Frans z Kral VI. Charles e hemen bir mektup yazarak, Osmanl ya karfl kazand zaferi tüm ayr nt lar yla anlat r ve Fransa ya gelecek Tatar tüccarlara izin verilmesini, onlara iyi davran lmas n rica eder. Mektubuna, Fransa Kral - na, kabul etmesi dile iyle yüzbin selam ve iyi dile- imi iletiyorum diyerek bafllayan Timur, Sizin için giderek daha büyük bir tehlike haline gelen ortak düflman m z olan Türkleri yenilgiye u ratt m bildiriyorum. Bundan mutluluk duyaca n z biliyorum diye de ekler. Timur flöyle davam eder, Bundan böyle iyilik ve sa l k haber-
lerini bekledi imiz mektuplar gönderiniz ki kendimizi rahat hissedelim. Orta Asya dan bafllay p, Anadolu üzerinden geçerek sayenizde Frenk memleketine uzanan dostluk hatt m z n üstünde zenginlikleri paylaflarak yaflayal m. Timur mektubunu, Tüccarlar n z rahatl kla bizim bölgelerimize gönderin, onlar s cak flekilde karfl layal m. Ayn flekilde biz de tüccarlar m z sizin ülkenize gönül rahatl içinde gönderelim. Onlar da hak ettikleri gibi karfl lans nlar. Dünyan n ticaretle zenginleflti ini söylememe gerek yok san r m. Art k sars lmayacak, gelece i sa lam bir iliflki kurduk ifadeleriyle bitirir. VI. Charles, ald haberden çok mutlu olacak, din adamlar n n da iste i üzerine Timur a hemen bir yan t yazacakt r. Haziran 1403 de kaleme ald mektupta Frans z Kral, ticaretin dini, dili ve milliyeti olmad n vurgulayarak, Mo ol tüccarlara Fransa topraklar nda her türlü kolayl tan yacaklar n, karfl l nda ise Frans z tüccarlar - n n da Anadolu topraklar nda rahatça hareket etmelerinin sa lanmas n isteyecektir. Baz kaynaklar, Timur un Fransa Kral ile iyi iliflkiler kurmak için, Ankara Savafl nda esir ald Y ld r m Beyaz t n tutsa olan H ristiyanlar serbest b rak p, bunlar n içinden oluflturdu u bir heyeti de VI. Charles a gönderdi ini yazmaktad r. Ayn kaynaklara göre, söz konusu H ristiyan grup, Fransa Kral na, Türk belas n- BD EYLÜL 2012 dan tamamen kurtulman n yolunun Timur a istediklerini vermekten geçti- ini söylemifltir. Kaynaklardaki ortak nokta ise Türkleri sevmeyen ve onlar en büyük tehlike gören Frans zlar n bu düflüncesini Timur çok iyi bilmektedir. Bu durumdan yararlanmak isteyen Timur, mektubunda ve daha sonra gönderdi i elçiler arac l ile de H ristiyanlara büyük iyilik yapt n söylemektedir. Frans zlar ise Türk tehlikesini savuflturan Timur a büyük ilgi duymufl, Osmanl kontrolündeki topraklarda bulunan kutsal mekânlara ulaflma ve buralarda yaflayan H ristiyanlar n güvenli i için bir garanti olarak görmüfllerdir. Mo ol hükümdar Timur 39
BD EYLÜL 2012 Timur ile Fransa Kral VI. Charles aras ndaki bu mektup trafi i, yüzy llar sonra Frans zlar n ifline bir kez daha yarayacakt r. Timur ile VI. Charles n karfl l kl mektuplar Frans z Milli Kütüphanesi nde bulunmaktad r. Ancak, Timur un mektubunun Latince yaz lmad, daha sonra bu dile çevrilerek sakland - da belirtilir. Baz Frans z kaynaklar nda Timur un mektubunun hangi dilde yaz ld tart flmalar na büyük yer ayr l r. Bu kaynaklarda, mektubun Ankara da Timur taraf ndan yazd r l p, Latinceye çevrilmek üzere Sivas a gönderildi i, burada bulunan önemli bir H ristiyan din adam n n da gerekli tercümeyi yapt, hatta Fransa Kral n n gururunu okflamak için baz ifadeleri de ifltirdi i anlat l r. Tart flmalarda, mektuplar n tarihi ve içerikleri de genifl bir yer tutmaktad r. Özellikle de Timur un mektubunun içeri inin çok so uk oldu u, büyükbir düflman yenmenin verdi i özgüvenle Fransa Kral na karfl üstü kapal uyar hatta tehditler bulundu una dikkat çekilir. Timur ile Fransa Kral VI. Charles aras ndaki bu mektup trafi i, yüzy llar sonra Frans zlar n ifline bir kez daha yarayacakt r. Çünkü Fransa, bu mektuplar Sovyetler Birli i nin da lmas n n ard ndan ba ms zl n ilan eden Özbekistan ile kurdu u diplomatik ve ticari iliflkilerde kullanacakt r. Fransa, Orta Asya n n önemli ülkesi Özbekistan ile iliflki kurulmas n n ard ndan Baflkent Taflkent e gönderdi i ilk büyükelçisi arac l yla, Frans z Milli Kütüphanesi nde Latince örne i bulunan mektubun bir kopyas n Özbekistan Devlet Baflkan na sunmufltur. Frans z Büyükelçi nin mektubu sunarken kulland, Atalar m z n yüzy llar önce Timur un eflsiz zaferi sonucu kurduklar ticari iliflkileri, bugün yeniden canland rmak için her türlü olana- a sahibiz. Elimdeki mektup geçmiflteki ba lar m z n gücünü kan tlamaktad r. Fransa, Özbekistan n en önemli ekonomik orta olacakt r ifadelerini kullanm flt r. gurbuzevren@butundunya.com.tr Bilgin ama Ünlü ngiliz filozoflar ndan Richard Bentley, çok çekingen biriydi. Bir prensesin balosuna davet edildi. Bütün davetliler kendisine yak n ilgi gösterdi. Ama o bir köflede somurtup durdu. Konuklardan biri prensese, Bu ilginç yabanc da kim? diye sorunca, prenses yan t verdi: Bu öyle bir bilgindir ki, bütün dünya dillerinde iskemleye ne dendi ini bilir ama iskemlenin üstünde nas l oturulaca n bilmez! 40