Türk Bas n ve Gazetecilik Tarihi

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Türk Bas n ve Gazetecilik Tarihi"

Serhat Bayraktar
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Belgeselcinin Gözüyle Çetin mir Türk Bas n ve Gazetecilik Tarihi 3 Bas n, milletin müflterek sesidir. Bir milleti ayd nlatma ve irflatta, bir millete muhtaç oldu u fikrî g day vermekte, hulâsa bir milletin hedefi saadet olan müflterek bir istikamette yürümesini teminde, bas n bafll bafl na bir kuvvet, bir mektep, bir rehberdir. Mustafa Kemal Atatürk Kurtulufl savafl bafllay nca stanbul gazeteleri bu savafl destekleyenler ve Anadolu hareketine karfl ç kanlar olmak üzere ikiye ayr l r. leri, Yeni Gün, Akflam ve Vakit Mustafa Kemal in halka duyurulmas n istedi i haberlerin öncelikle ulaflt r ld leri gazetesi, Milli Mücadele nin stanbul daki sözcüsü konumundad r. Gazetede, Atatürk ün 45

n bafll bafl na bir kuvvet, bir mektep, bir rehberdir.

2 bizzat yazd yaz lar baflka isimlerle yay mlan r. Akflam gazetesi, özellikle Falih R fk Atay n kaleminden ç kan etkili yaz larla milli mücadeleyi sonuna kadar destekler. Anadolu nun çeflitli bölgelerinde geliflen milli mücadele bas n, ilkel koflullar alt nda kahramanl k destanlar yarat r. En basit bask araçlar n n kullan ld, kâ d n, mürekkebin, dizgicinin, matbaac n n olmad, baz yerlerde gazetelerin esericedit denilen yaz kâ tlar na bas ld dönemde; tüm bask ve y ld rma çabalar na ra men, bask makineleri at ve öküz arabalar yla ilden ile tafl narak gazetelerin yay m na devam edilir. Hakimiyet-i Milliye Gazetesi 46 zmir, Bal kesir, Bursa, Konya, Kastamonu, Ankara, Adana, Sivas, Elaz gibi Anadolu nun dört bir taraf nda yay nlanan gazeteler, stanbul hükümetinin y pratmaya çal flt Kuvvay-i Milliye ruhunun güçlenmesi ve yayg nlaflmas için ola anüstü çaba gösterirler. Ancak, Anadolu da stanbul hükümetinin ve iflgal kuvvetlerinin uydusu hâlinde faaliyet gösteren gazeteler de vard r. Bu dönemde Anadolu da az nl k bas n da canlan r. Anadolu nun birçok yerinin iflgal edilmesini f rsat bilen Rum ve Ermeni az nl k gazeteleri, Türklerin bölgelerinden uzaklaflt r lmas n talep ederler. Anadolu da milli mücadeleye öncülük eden gazeteler flunlard r: Hukuk-u Befler, rade-i Milliye, Hâkimiyet-i Milliye, Ö üt Anadolu da milli mücadelenin öncülü ünü yapan rade-i Milliye ve Hâkimiyet-i Milliye, Atatürk ün emriyle yay mlanan gazetelerdir. rade-i Milliye, Sivas Kongresi nden sonra 14 Eylül 1919 da Sivas ta, Hâkimiyet-i Milliye ise 10 Ocak 1920 tarihinde Ankara da yay mlan r. Gazetelerin adlar n Mustafa Kemal belirler. Gazetelerde kendisinin yazd ya da dikte ettirdi i baflyaz lar yay mlan r. Mustafa Kemal in Hakk Behiç e not ettirdi i Hâkimiyet-i Milliye nin ilk baflyaz s nda flu görüfllere yer verilir: Hâkimiyet-i Milliye üç büyük tan r.

En basit bask araçlar n n kullan ld, kâ d n, mürekkebin, dizgicinin, matbaac n n olmad, baz yerlerde gazetelerin esericedit denilen yaz kâ tlar na bas ld dönemde; tüm bask ve y ld rma çabalar na ra

3 Millet yaflamaya özgür ve ba ms z yaflamaya, yaflad kça da mutlu ve geliflmifl bir ilerleme unsuru olmaya muhtaçt r. Hâkimiyetini bunun için kullanacakt r. Zekâ, irfan, hamiyet. Bunlar d fl nda hiçbir fleye dayanmaz. Milletin hâkimiyeti, ne sermayelerin ne içi bofl siyasetlerin ne kinlere, ç karlara, yüksek mevki ve geleceklere yönelik geçici heveslerin Olamaz. Millet yaflamaya özgür ve ba ms z yaflamaya, yaflad kça da mutlu ve geliflmifl bir ilerleme unsuru olmaya muhtaçt r. Hâkimiyetini bunun için kullanacakt r. Gazetemizin de amac milletin bu gereksinmesidir. Gazetemizin ismi, ayn zamanda takip edece i tarihi mücadelenin de bir nev idir. fiu hâlde diyebiliriz ki, Hâkimiyeti Milliye nin mesle i, milletin müdafaa-i hâkimiyeti olacakt r. BD MART 2013 Anadolu Ajans Anadolu Ajans, Kurtulufl savafl y llar nda 6 Nisan 1920 de Ankara da Atatürk ün karar ile kurulur. Ajans n ad n da Atatürk koyar. Ajans n temel iki görevi vard r: Kuvay-i Milliye nin temel amac n d flar ya tan tarak hakl l n ispat etmek ve halk sürekli olarak ayd nlatmakt r. Bunun gerçeklefltirilmesi için stanbul, Zonguldak, nebolu, Antalya, Kars ve zmit te haber alma flubesi kurulur. Ayr ca Londra, Paris, Berlin, Viyana, Cenevre ve New York ta haber bürolar n n kurulmas öngörülür. Bu bürolar n görevi ulusal kurtulufl savafl yla ilgili haberleri yabanc ülkelere duyurmakt r. Mütareke y llar nda stanbul bas - n n milli mücadele haberlerinin kayna-, genellikle takalarla, motorlu kay klarla, yük gemileriyle nebolu ya da zmit ten getirilen Anadolu Ajans haber bültenleridir. Anadolu Ajans Milli mücadele y llar nda Gazi Mustafa Kemal 47

Millet yaflamaya özgür ve ba ms z yaflamaya, yaflad kça da mutlu ve geliflmifl bir ilerleme unsuru olmaya muhtaçt r. Hâkimiyetini bunun için kullanacakt r.

4 Yunus Nadi ( ) ve Cumhuriyet gazetesi n n Ankara da Resmî Tebli olarak yay mlad bu bültenlerde meclis toplant lar n n özetleri ve cephe haberleri yer al r. 8May s 1924 te Atatürk ün en yak n arkadafllar ndan Yunus Nadi nin kurdu u Cumhuriyet gazetesi, stanbul da Cumhuriyet rejiminin en yetkili sözcüsü olur. Falih R fk Atay, Atatürk ün Cumhuriyet i kendi gazetesi sayd n belirtir. Gazetenin kadrosunda, Cenap fiehabettin, Cevat Fehmi Baflkut, Feridun Osman Abdi pekçi, Çetin Emeç ve U ur Mumcu Mentefleo lu, Fuat Köprülü gibi ünlü isimler vard r. Nadir Nadi ve Do an Nadi de 1930 lu y llarda gazetede çal flmaya bafllarlar. zmir de gazetecilerle bas n toplant s nda bir araya gelen Atatürk, Cumhuriyet rejiminin yerleflmesinde bas n n rolüne de inerek flunlar söyler: Türk bas n, milletin gerçek seda ve iradesinin kendini belirtmesi flekli olarak Cumhuriyet in çevresinde çelikten bir kale vücuda getirmelidir, bir fikir kalesi, bir zihniyet kalesi Bas n mensuplar ndan bunu istemek, Cumhuriyet in hakk d r. Bütün milletin samimi bir birlik ve dayan flma 48

Falih R fk Atay, Atatürk ün Cumhuriyet i kendi gazetesi sayd n belirtir.

5 içinde bulunmas bir zarurettir. Mücadele bitmemifltir. Gerçekleri milletin kula na ve vicdan na gere i gibi ulaflt rmakta bas n n görevi çok önemlidir. Bu sütunlarda Türk bas n tarihinin bir özetini yapmaya çal flt k. Uzun y llar, çok zahmetli dönemlerden geçerek büyük u rafllar ile günümüze kadar ulaflan Türk Gazetecili i ve bas n küçümsenmeyecek baflar lara imza atm fl önemli bir meslek grubudur. Cumhuriyetimizin yak n tarihinde Türk gazetecilerine karanl k güçler taraf ndan gerçeklefltirilen suikastlar sonucunda, bu de erli ve yeri doldurulmaz kalemler katledilerek susturuldu. 14 Ekim 1973 te yap lan genel seçimlerle Türkiye de siyasal ortam normale döndü. Önce genel af ç kar ld. Bu dönemde s k s k hükümet de ifliklikleri yafland. Korkunç bir terör bilançosu olan bu dönemde gazeteciler de paylar n alm fllard r. Birçok gazetecinin sald r ya u rad dönemin en önemli olay Abdi pekçi nin öldürülmesidir. Hürriyet gazetesi yazar Çetin Emeç, 7 Mart 1990 sabah Suadiye de evinin önünde biri maskeli, silahl iki kiflinin açt yayl m atefliyle floförüyle birlikte otomobilinin içinde öldürüldü. Araflt rmac gazetecili in en baflar l örneklerini vererek bas nda ç r açan Cumhuriyet gazetesi yazar U ur Mumcu, 24 Ocak 1993 tarihinde evinin önünde arabas na konan bomban n patlamas sonucu yaflam n yitirdi. Bas n flehitlerimizi sayg yla an - yoruz. cetinimir@butundunya.com.tr ATATÜRK ÜN BASIN HAKKINDAK SÖZLER Bas n hiçbir sebeple tahakküm ve nüfuza tabi tutulamaz. (1923) Bas n, milletin ortak sesidir. (...) bir milletin hedefi saadet olan müflterek bir istikamette yürümesini teminde, bas n bafll bafl na bir kuvvet, bir mektep, bir rehberdir. (1922) Gazeteciler kanunun ve toplum menfaatlerinin aksine muamelelere flahit ve vak f olduklar takdirde gerekli yay nda bulunmal d r. (1923) Özel maksatla neflriyat yapan baz gazetelerin, halk n ekseriyeti üzerinde yapt tesir, her memlekette oldu u gibi o gazetelerin lehinde de ildir. (1924) Cumhuriyet devrinin kendi zihniyet ve ahlak yla donanm fl bas n n yine ancak Cumhuriyetin kendisi yetifltirir. (1925) 49

Uzun y llar, çok zahmetli dönemlerden geçerek büyük u rafllar ile günümüze kadar ulaflan Türk Gazetecili i ve bas n küçümsenmeyecek baflar lara imza atm fl önemli bir meslek grubudur.

Benzer belgeler

Türk Bas n ve Gazetecilik Tarihi

Belgeselcinin Gözüyle Çetin mir Türk Bas n ve Gazetecilik Tarihi 1 10 Ocak Çal flan Gazeteciler Günü Bas n, milletin müflterek sesidir. Bir milleti ayd nlatma ve irflatta, bir millete muhtaç oldu u fikrî