Rüya Kadın ve Erkeklerin Rüyası Farklı Vahiy ve Rüya Peygamberimizin Bir Rüyası Rahmani-Şeytani-Nefsani Rüyalar Kehanet/Öngörü Rüyaları Rüyayı Etkileyen Etkenler Bebek ve Görme Engellilerin Rüyası Hz. Yusuf un Rüyası Rüya ve Din Rüya Tabiri Rüyada Peygamberimizi Görmek Rüya ve Vesvese Rüyada Ölmüş Birisini Görmek Rüyaları Anlatmayın! İstihare Karabasan Kaynakça
Rüya Rüya günlük hayatımızda çok önemli bir yer tutar. Bir gün içerisinde toplam 2 saat rüya görürüz. Rüyanın, uyku kalitesini arttıran bir özelliği vardır. Tam bilinmese de içsel hesaplaşmalar, kendimizle ilgili bazı sorgulamalar, belleğin daha iyi yerleşmesi gibi birçok faktörü de olabilir. Bazen rüyalarda keşifler de, müzik notaları da çıkmaktadır. Beyin, uyku sırasında, özellikle de rüya sırasında, uyanıkken gibi çalışır, bilgiyi işler.
Kadın ve Erkeklerin Rüyası Farklı Bazı çalışmalarda, tek bir rüya anlatıldığında % 70 oranında rüya görenin cinsiyeti tespit edilebiliyor. Çünkü içerikler çok basit. Erkekler genellikle saldırgan, öfke ya da toplumsal sorunlarla ilgili rüyalar görür. Kadınlar genellikle kişisel, sosyal ilişkiler içeren rüyalar görürler (Doç.Dr. Sultan Tarlacı (Nöroloji)).
Vahiy ve Rüya Kur an da rüya, 6 yerde, olumlu anlamda kullanılır. Peygamberlerin rüya esnasında vahiy aldıklarına dair bir bilgi Kur an da olmamasına karşın literatürde vardır. Hatta peygamberimizin ilk vahyini 6 ay boyunca rüyada aldığı, yani bir anlamda vahye hazırlandığı ifade edilir.
Peygamberimizin Bir Rüyası Rasulullah, Hudeybiye Barış Anlaşması öncesinde, rüyasında Mekke ye girdiklerini görüp bunu ashabına anlatmış. Fakat anlaşmayı yaptıkları halde Mekke ye giremeden döndükleri için bu durum, sahabeler arasında rahatsızlıklara yol açmıştır. Rasulullah ın rüyası, bir sene sonra gerçekleşmiştir.
Rahmani-Şeytani-Nefsani Rüyalar Rahmani rüya (saf, anlaşılır, düzgün), Allah ın kullarına bir takım şeyleri müjdelemesi, işaret ve alametler göstermesi; şeytani rüyalar (karmakarışık) şeytanın bazı vesveselerle korkularla insanlar üzerinde etki oluşturmaya çalışması; nefsani rüyalar ise biraz da bilinçaltımıza gömdüğümüz günlük hayat içerisinde yaşadığımız (cinsiyet, şiddet) olayların rüyalarda açığa çıkmasıdır.
Dini açıdan, kişisel bir tecrübe olan rüyalardan mutlak bir sonuç çıkarmak, bir genelleme yapmak, falan kişinin her gördüğü rüya çıkar şeklinde bir kehanete bağlamak doğru değildir!
Kehanet/Öngörü Rüyaları İnsanlar, kendilerinin ve başkalarının başına gelebilecek tehlikeleri önceden sezebilirler. Bu, rüyalarda daha çok ortaya çıkar. Çünkü sezgilerimizi, günlük mantığımızla, beynimizin üst tabakasıyla zaten günlük yaşamda örtüyoruz. Fakat uyku sırasında bu baskılanma ortadan kalktığı için, değişik bir bilinç hali sağlanıp önceden bilmelerin % 80 i rüyada ortaya çıkmaktadır. Carl Gustav Jung ve Sigmund Freud, kehanet rüyaları kabul ederler.
Kehanet rüyaları genellikle sabah saat 4-6 arasında (kuşluk vakti) ortaya çıkar. O sırada melatonin, yani uyku hormonu, en yüksek seviyededir. Kehanet rüyaları çok canlı ve unutulmaz rüyalardır (Doç.Dr. Sultan Tarlacı).
Rüyayı Etkileyen Etkenler Eğer uyuduğunuz ortam çok soğuksa, üzerinize kar yağdığını veya kendinizi kutuplarda görebilirsiniz. Açlık-tokluk ve fizyolojik durum ile ilgili yapılan bir çalışma için insanlar bir gün boyunca aç ve susuz bırakılmış ve onlara uykuya dalmadan önce tuzlu yemek verilmiş. Tam rüyalarının ortalarında uyandırıldıklarında, üçte birisinin su ve susuzlukla ilgili rüya gördükleri tespit edilmiş.
Bebek ve Görme Engellilerin Rüyası Rüyayı gören merkezler 5-7 yaşında olgunlaştığı için daha küçük yaştakilerin rüya gördükleri sanılmıyor. Yine doğuştan görme engelli olan kişiler görsel rüya görmüyorlar. Onların rüyaları daha çok diğer duyularla ilgilidir (tatma, dokunma, işitme, koklama). Yine 5 yaşından önce görme engelli olanlar da görsel rüya görmüyorlar.
Hz. Yusuf un Rüyası Hz. Yusuf 11 gezegen, güneş ve ayı kendisine secde ederken, tâbi olurken görür. Rüyasını da babası Hz. Yakup a anlatır. Babası ona, rüyasını kardeşlerine anlatmamasını, çünkü onların kendisine kötülük yapma ihtimalinden bahseder. Muhtemeldir ki onun babası da rüya tabiri ilmine sahipti. Gerçekten de kardeşleri onu kuyuya atarak kötülük yaparlar.
Hz. Yusuf daha sonra kuyudan alınıp Mısır a bir aileye satılır. Evin hanımı onu zinaya davet eder ama o bu teklife karşı çıkar. Bunun üzerine hapse atılır ve orada iki kişinin rüyasını tabir eder. Bunlardan birisi kendisini şarap sıkarken, diğeri de başında ekmek taşırken görür. Hz. Yusuf önce tebliğ eder, ardından birinci adama, Sen Krala tekrar şarap sunacaksın, çıkınca efendine beni an, der. Diğerine de, Sen de asılacaksın, kuşlar başından yiyecek. şeklinde rüyalarını tabir eder.
Birinci adam hapisten çıktıktan sonra Hz. Yusuf a verdiği sözü unutur. Bir süre sonra bu sefer de kral bir rüya görür (Adğasu ahlam) ve tabirini kahinlere sorar. Kahinler ise, Bu gördüğünüz rüyalar karmakarışık rüyalardır, biz bunları yorumlama kudretine sahip değiliz. derler. Tam o sırada Hz. Yusuf un zindan arkadaşı onu hatırlar. Kraldan izin isteyip zindana döner ve rüyayı anlatır.
Kralın gördüğü rüyada yedi semiz inek ve yedi cılız inek, yedi yeşil ve yedi de kurumuş başak vardır. Bunların anlamını sorar. Hz. Yusuf şöyle tabir eder: Yedi yıl bolluk olacak, ihtiyacınız dışındakileri depolayın. Yedi yıl sonra da kıtlık olacak. Sonra bir yıl gelecek, o kadar yağmur yağacak ki insanlar meyvelerin suyunu sıkacak. Bu yorum krala aktarılınca bu tabiri yapanın hemen huzuruna getirilmesini emreder. Hz. Yusuf a zina iftirasını yapan kadın da çağrılır.
Parmaklarını kesen kadınların derdi neydi diye sorulur ve kadın suçunu itiraf eder. Daha sonra kral Hz. Yusuf u Mısır a maliye bakanı olarak atar. Kralın rüyası gerçekleşir, kıtlıktan dolayı Hz. Yusuf un Filistin deki kardeşleri Mısır a erzak almaya gelirler. Hz. Yusuf kardeşlerini tanısa da onlar onu tanıyamazlar.
Hz. Yakup, oğluna hasretinden iyice gamlanır, artık gözleri görmez ve Yusuf u sürekli olarak anar. Çocukları ise, Sen iyice ihtiyarladın. Çünkü Yusuf öldü! derler. Hz. Yakup da muhtemelen o rüyanın sonuçlanacağını bildiği için hep ümit içerisindedir. Hz. Yusuf, yaşadığının delili olarak babasına gömleğini gönderir ve sonra Hz. Yakup un gözleri açılır. Babası sonra şöyle der: Ben size dememiş miydim, Allah ın izniyle ben sizin bilmediklerinizi bilirim! (Dr. Emre Dorman).
Rüya Tabiri Kur an ve Tevrat ta Hz. Yusuf a rüyaların yorumunun ilmi öğretildiği ifade edilir. Dolayısıyla rüyaların yorumlaması diye bir şey vardır. Kahinler, kralların gördükleri rüyaları yorumlamışlardır. Eski Türklerde görülen rüya üzerine savaşa çıkılıp çıkılmayacağı, kimin taç giyeceği kararı verilir hale gelmişti. Tarih boyunca kahin ve rüya yorumcuların çoğu kadındır, çünkü kadınların sezgileri erkeklere göre daha güçlüdür.
Rüyayı oluşturan birçok dinamik vardır. Mesela kişinin çocukluğunun nasıl geçtiği, bilinçaltında neler olduğu, nasıl ortamlarda yaşadığı, toplumsal öğrenmişlikler vs. Evrensel rüya sembolleri olabilir ama rüyanın en iyi yorumunu, kişinin kendisi yapabilir. Kişinin rüyalarını, sembolleri başkasının yorumlaması iyidir, ama esas yorumu kişinin kendisindedir. Dolayısıyla rüya kitaplarına bakıp gördüğü rüyayı anlamaya çalışmak çok mantıklı değildir. Çünkü rüyalar kişiye özeldir.
Rüyada Peygamberimizi Görmek Literatürde, birisinin peygamberimizi rüyada gördüğüne inanıyorsa, mutlaka onu görmüştür şeklinde bir bilgi vardır (Buhari, Tabir 10; Ahmed b. Hanbel, el-müsned, Beyrut bty., III, 55). Ama Kur an da bunun bir temeli olmadığını görüyoruz. Zaten bir insan, peygamberimizi gördüğünden nasıl emin olabilir ki? Bu, çok suistimal edilen bir durumdur. Hatta bazı insanlar Allah ı gördüğünü bile iddia etmektedirler!
Tasavvufi bir oluşumun başında olan birisi eğer iyi niyetli değilse gaipten, mana aleminden haberler aldığını, Allah ile, peygamberimiz ile görüştüğünü iddia edebilir. Hatta Rasulullah ın o gruptan bazı kişilerle ilgili bir şeyler söylediğini ifade edebilir. Mesela, o kişi müridini çağırır ve der ki: Bana gaipten haber geldi. Eşini boşayıp bana nikahlayacaksın! Senin imtihanın bu! Veya, Sen falanca yerdekini mülkünü bize vakfedeceksin! Allah seni bununla şereflendirdi. der.
Dolayısıyla rüya, çok suistimale açık, insanların çok dikkatli olması gereken bir şeydir. Çünkü hiç kimsenin rüyası, peygamberlerin gördükleri rüyalar gibi değerlendirilemez, Hz. Yusuf un yorumladığı gibi yorumlanamaz. Ama rüyada insanlara birtakım işaretler de rüyalarda gösteriliyor olabilir. Allah bazı insanlara dış dünyada da işaretler gösterir. Mesela birisiyle veya kazayla karşılaşırsınız, hayatınızda bazı şeyler değişir. O insan size bir işaret olmuş olabilir.
Bundan dolayı rüyaları toptan reddetmek veya toptan kabul etmek çok anlamlı bir şey değildir. Rüyada olumlu veya olumsuz bir şey de görsek oradan kendi hayatımızı düzene sokmaya yönelik olumlu bir şey çıkarmak bizim lehimize olan bir şeydir. Mesela cehennemde yandığını gören birisi, hayatını gözden geçirmelidir. Ama buradan mutlak, kesin bir hüküm çıkarmak mümkün değildir. Kur ani bir bakış açısıyla rüyadaki görsellerden hareketle amel etmek mümkün değildir.
Rüya ve Vesvese Kişi kral, din bilgini ya da sıradan bir insan da olsa rüyasından mutlaka anlamlı bir bilgi çıkarması mümkün değildir. Hiçbir peygamber yoktur ki, şeytan onun hayal dünyasına, dileğine bir şeyler karıştırmaya çalışmamış olsun. Allah şeytandan geleni def eder. (Kur an, Hac 52). Şeytan peygamberlere dahi böyle musallat olmaya çalışıyorken normal insanlara neler yapabileceğini siz düşünün (Ben Allah ı, peygamberi görüyorum, bana gayb aleminden bilgiler geliyor ).
Rüyada Ölmüş Birisini Görmek Ölüler rüyamıza girip bize mesaj verebilir mi? Ölmüş birisinin tekrardan yeryüzüne dönmesi mümkün değildir. Ama kişi rüyasında bir şey görüp onu yakını olarak algılayabilir ya da onunla birlikte yaşadıkları bir anıyı hatırladığından dolayı onu o yakınına özlemi olarak yorumlayabilir. Veya yakınını gördüğü için, acaba beni çok mu özlüyor, acaba ben de onun yanına mı gideceğim şeklinde yorumlayabilir (Dr. Emre Dorman).
Rüyaları Anlatmayın Genelde rüyaları, özellikle de kötü rüyaları anlatmayın denilir. Bu bilgi Yahudi kaynaklarında vardır. Yahudilikte anlatılmamış rüyalar, okunmamış mektuplar olarak değerlendirilir. Eğer kötü bir rüya gördüyseniz, bunu kimseye anlatmaz ve yorumlatmazsanız, o rüyanın gerçekleşmeyeceğine inanılır. Kötü rüya anlatılmaz, aman başımıza gelmesin diye (Dr. Emre Dorman).
İstihare İstihare ) تخارة )الاس, yapılması düşünülen bir işin Allah katında hayırlı olan şekliyle gerçekleşmesini istemektir. Bunun için Rasulullah, 2 rekat namaz kılıp özel bir duanın okunarak hayır talep edilmesini tavsiye etmiştir. Ama istihare rüyası diye bir şey yoktur. Bunu çok sonraları bazı şeyhler ortaya çıkarmışlardır.
Karabasan Karabasan (uyku felci) toplumda % 15 sıklıkta yaşanan bir durumdur. Sistem öyle kurulmuş ki, rüyada gördüğünüz koşma, yumruk atma gibi şeylerin bedene yansımaması gerekiyor. Bu nedenle normalde uyku sırasında biz zaten felç oluyoruz (solunum ve göz kaslarımız hariç). Karabasan (uyku felcinde) kişinin bilinci uyanıyor fakat beden o felçten çıkamıyor. Dolayısıyla uyandığınız zaman hareket edemiyorsunuz fakat uyanıksınız.
Uyku felcinin ilk aşaması budur, yani kendini fark etmek ve hareket edememek. Bir süre sonra buna, mesela yanınızda birisi varmış veya size doğru birisi geliyormuş, ayaktan çekiştirme hissi, tıkırtılar (konuşma sesi duyulmaz), kulakta uğultu eşlik edebiliyor. Fakat bunlar, evrensel şeyler. Bir süre sonra da göğüste bir baskı, üzerinde bir şey oturuyormuş şeklinde bir his oluşuyor (incubus).
Bu durum bir süre devam ettiğinde ve eğer kişi buna razı olup katılırsa, vücudun dışına çıkıp astral seyahat deneyimini yaşayabilir. Tabi o sırada kişi korkudan, panikten bağırmak istiyor, bağıramıyor. Burada yapılacak en iyi şey, kendini bu olayın akışına bırakıp bunun bir rüya ya da fizyolojik durum olduğunu kabul etmesi. Bu durum zaten en fazla 50 saniye sürmektedir. Ama korku süresi düşünüldüğü zaman neredeyse bitmiyor ve geçmiyor.
Tıbbi olarak bu, insanların hayatı boyunca bir kere yaşayacağı bir şeydir. Uyku felci birçok şeyden tetiklenebiliyor: Uykunun çok sık düzensiz olması, farklı ortamlarda uyumak, aşırı yorgunluk, çok kaygı, sınav dönemleri, jetlag. Çok sık olduğu zaman bunun basit tedavisi var. Fakat bunun paranormal bir şeyle bağlantısı yok (Doç.Dr. Sultan Tarlacı).
Kaynakça Apaydın, Halil, Rüya ve Fonksiyonu, Ondokuz Mayıs Üniv. İlahiyat Fak. Derg., sayı: 9, Samsun 1997, s. 265-282. Tarlacı, Sultan, Dorman, Emre Rüyaların Gizemi, Pelin Çift ile Gündem Ötesi, TRT1, 13.05.2015. Aralık 2015