kpss 2013 ders notları türkiye'nin en çok satan kim korkar CĞRAFYAdan ' Özgün onu Anlatımı Haritalı ve Tablolu Tekrarlar Görsel Sunumlar Güncel Veriler ve Projeler statistiki Bilgiler
Önder CENGZ & Mesut ATALAY PSS Coğrafya Ders Notları ISBN 978-605-364-422-4 itapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. 2013, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. ültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. kuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 20. Baskı Türkçe Redaksiyon: Seda Çelikkaya Dizgi-Grafik Tasarım: Özgür uzey apak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaası (Ankara-0312-278 34 84) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 16102 letişim aranfil 2 Sokak No: 45 ızılay / ANARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık ursları: 0312 419 05 60 E-ileti: pegem@pegem.net
Ön söz Değerli arkadaşlar, Gerek her yıl yapılan Lisans PSS gerekse iki yılda bir yapılan ortaöğretim ve önlisans PSS'de Coğrafya soru sayısı, 18'dir. Almış olduğunuz bu Coğrafya Ders Notu, 1999 yılından beri gerek öğretmen gerekse yazar olarak içinde bulunduğumuz PSS Coğrafya ders birikimimizle özet ders notu ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak hazırlanmıştır. Yayının amacı, derslerde belirli bir sürede anlatmaya çalıştığımız aslında çok kapsamlı olan Türkiye Coğrafyası konusunu özlü bir şekilde sunarak PSS adaylarının sıkılmamasını sağlamak, anlatılanları harita ve tablo tekrarları ile destekleyerek konunun kalıcılığını artırmaktır. Ders notu fikrimizde bize destek olan ve yayının hayata geçirilmesini sağlayan PEGEM AADEM çalışanlarına teşekkürlerimizi borç biliriz. Faydalı olması dileklerimizle... Önder CENGZ - Mesut ATALAY
Ç N D Y TÜR E'NN CĞRAF NM AR ADE E L E R TÜ R Y E 1 93 NZ BÖLGES 17 96 B MARMARA ÖLGES 34 102 EGE BÖLGES T ÜR YE'D E N IM TAR 46 115 ADENZ BÖLGES 'N N E N L E R EN M AD ÜFS VE YERLE HAYVANCILI-RMANCILI LER - ENERJ AYNALA 57 SANAY Y G ÜN E D DĞ ANADL BÖLGES ADL BÖLGES Ğ AN Ç A N A D L BÖLGES 120 66 LAŞIM - TCARET 74 123 SR VE CEVAP 83 126 ŞME RI
Tanımlayalım: Herhangi bir noktanın, dünya üzerinde bulunduğu yere coğrafi konum denir ve coğrafi konum ikiye ayrılır. Coğrafi onum Paralellerin Özellikleri: 1. Ekvator başlangıç paralelidir ve dünyayı iki eşit yarım küreye ayırır. Ekvator çizgisinin üst tarafı kuzey, alt tarafı güney yarım küre olarak adlandırılır. 45 44 43 42 Matematik onum Bir yerin paralel ve meridyen ağlarına göre belirlenen konumudur. Özel onum Bir yerin kara ve denizlere, başlıca ulaşım yollarına, boğazlara, komşularına ve yer şekillerine göre belirlenen konumudur. Matematik konumun anlaşılabilmesi için öncelikle paralel ve meridyen tanımları ve özellikleri bilinmelidir. Paralel: Ekvator'a ve birbirine 1 aralıklarla paralel olarak geçtiği varsayılan dairelerdir. 60 60 30 30 6 3 uzey 6 3 Güney Buna bağlı olarak Türkiye kuzey yarım kürede yer alır. 2. Paralel daireleri Ekvator'dan kutuplara doğru küçülürler ve kutuplarda nokta halini alırlar. Hatay Sinop Bu özelliğe bağlı olarak Türkiye den geçen en büyük paralel dairesi Hatay'dan, en küçük paralel dairesi ise Sinop tan geçer. C Ğ R A F N M 1 36 35
C Ğ R A F N M 3. 1 lik paralel aralığı kuş uçuşu olarak her yerde birbirine eşit dir. 666 km 2 2 42 36 1 1 Bu özelliğe bağlı olarak Türkiye nin en kuzeyi ile güneyi arasındaki kuş uçuşu uzaklık 666 km dir. Bu özellik ile Türkiye nin bilinen paralel değerlerinin birbirine, kutup noktalarına veya Ekvator'a uzaklıkları bulunabilir. 9 9-42 = 48 48 x 111 = 5328 km 42 36 36 x 111 = 3996 km Meridyen: Bir kutup noktasından diğer kutup noktasına 1 aralıklarla geçtiği varsayılan yarım dairelerdir. Meridyenlerin Özellikleri: 15 3 45 6 1. Başlangıç meridyeni ngiltere nin Greenwich Gözlemevinden geçer ve dünyayı iki yarım küreye ayırır. Başlangıç meridyeninin sağ tarafı doğu, sol tarafı batı yarımküre olarak adlandırılır. 6 3 3 6 Buna bağlı olarak Türkiye doğu yarım kürede yer alır. 45 44 43 42 Batı Doğu 2 2. 1 lik meridyen aralığı kuş uçuşu olarak yalnızca Ekvator'da 'dir. Ekvator'dan kutuplara gidildikçe meridyen aralıkları daralır. 36 35
Daralır Daralır Bu özelliğe bağlı olarak aynı meridyen yayı (boylam) üzerindeki (farklı yarım kürelerde olmamak şartıyla) iki noktanın başlangıç meridyenine uzaklığı eşit değildir. Ülkemizde aynı meridyen yayı üzerinde yer alan kentlerin başlangıç meridyenine olan kuş uçuşu uzaklıkları eşit değildir. Başlangıç meridyeni ile yerel saat farkları eşittir. 3. Tüm meridyen yaylarının uzunluğu birbirine eşittir. Türkiye nin herhangi iki ilinden geçen meridyen uzunlukları birbirine eşittir. Enlem: Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın Ekvator'a olan uzaklığının açı cinsinden değeridir. Enlem, paraleller ile ifade edilemeyen noktaların da ifade edilebilmesini sağlar. Özel Enlemler (utup Noktası) 9 66 33' (utup Dairesi) utup. rta. Yengeç Dönencesi Tropikal uşak ğlak Dönencesi rta. utup. 23 27' 23 27' G 66 33' G (utup Dairesi) 9 G (utup Noktası) Eksen eğikliğinden kaynaklanan matematik iklim kuşaklarına göre Ekvator ve dönenceler arası tropikal kuşak, dönenceler ile kutup daireleri arası orta kuşak, kutup daireleri ile kutup noktaları arası kutup kuşağı olarak ifade edilir. Buna göre Türkiye bir orta kuşak ülkesidir. Aynı enlem üzerindeki tüm merkezlerde; Dünyanın eksen eğikliği ve şeklinden dolayı bazı enlem değerleri özel enlem olarak ifade edilir. 45 44 43 42 C Ğ R A F N M Enlem (Derece- Dakika- Saniye) örneğin stanbul 41 00 16 uzey enlemindedir. 3 Güneş ışınlarının yıl içerisindeki geliş açısı, Gölge boylarının yıl içerisindeki uzunluğu, Çizgisel hızları, Grup ve tan vakitleri (alacakaranlık süresi), Gece-gündüz süreleri, Gece-gündüz süresi farkları, Ekvator'a olan kuş uçuşu uzaklıkları, Yer çekimi ivmeleri AYNIDIR. 36 35