TÜBİTAK-BİDEB Lise Öğretmenleri (Fizik, Kimya, Biyoloji ve Matematik) Proje Danışmanlığı Eğitimi Çalıştayı LİSE-2 (ÇALIŞTAY 2012) ISPANAK SUYUNUN TEMİZLEME ETKİSİ Yeter ŞAHİN Yumurtalık ÇPL ADANA Prof.Dr.Birsen DEMİRATA ÖZTÜRK DANIŞMANLAR 21-29 OCAK 2012 ÇANAKKALE Dilek KAZKONDU Kozlu Lisesi ZONGULDAK Doç. Dr. Nurettin ŞAHİNER
Ispanağın gıda dıģında( temizleme aracı, gıda boyası vb.) kullanımının araģtırılması
Atık maddelerin değerlendirilmesi Deterjanlara alternatif temizlik ürünlerinin elde edilmesi Ekonomik bir getiri sağlanması
Ispanak, dünyada ve ülkemizde bol bol üretilen ve tüketilen sebzelerden biridir. Pek çok çeģidi bulunan ve oldukça kolay yetiģtirilen ıspanak, bir yıllık otsu bitkidir. Güçlü bir kazık kökü ile buna bağlı toprağın yüzeyine yakın geliģen ince saçak kökleri vardır.
Besin değeri 25 kalori olup; 3 g protein, 3,6 g karbonhidrat, 0,3 g yağ, 2,1 g lif, 38 mg fosfor, 170 mg kalsiyum, 2,2 mg demir, 50 mg sodyum, 500 mg potasyum, 8100 IU A vitamini, 0,07 mg Bl vitamini, 0,14 mg B2 vitamini, 0,5 mg B3 vitamini, 150 mikrogram folik asit, 28 mg C vitamini ve 1,7 mg E vitamini içerir.
Ispanağın kanseri (deri, akciğer, prostat ve mesane) engelleme,kalp rahatsızlıklarını azaltma,makula hastalığına iyi geldiği,yüksek tansiyonu düģürdüğü ve bedeni güçlendirici etki gösterdiği belirlenmiģtir. Beslenme açısından çok değerli olmakla birlikte, bileģiminde oksalik asit, nitrit ve nitratlar da bulunduğu için çok tüketildiğinde zararlı etkileri görülebilir.
Ispanak Süzgeç kağıdı Elek Baget Beher Terazi Isıtıcı Zeytin yağı Margarin Lam Damlalık Kirli yer karoları Termometre Plastik fırça Spektrofotometre Bıçak Nar KumaĢ Spor Halka Huni Etil alkol(c 2 H 5- OH) Sülfürik asit(h 2 SO 4 ) Aseton(C 3 H 6 O) Potasyum Permanganat(KMnO 4 ) Kalsiyum Klorür(CaCl 2 ) Saat camı
Bir kg ıspanak yıkandı, doğrandı, 1 L kaynamakta olan suya atıldı ve 5 dk süre ile haģlanıp, süzüldü. Bu iģlemlerde ev ortamındaki koģullar göz önünde bulundurularak musluk suyu kullanılmıģtır.
Margarine uygulanması HaĢlanmıĢ ıspanak suyunun temizleme etkisini araģtırmak için lamların yüzeyine katı yağ (margarin) eģit Ģekilde sürüldü. 90 o C de ıspanak haģlama suyu ve aynı sıcaklıkta ki musluk suyu 500 ml lik beherlere eģit olarak (100 ml) ilave edildi. Lamlar beherlere yatırıldı. 5 dk süre ile bekletildi ve çıkarıldı. Tanık olarak katı yağ sürülmüģ lamla beraber diğer lamlara spektrometrede geçirgenlik tayini yapıldı.
Şekil 1. Margarin yağı uygulanmış lamların % geçirgenliklerinin dalga boyuna göre değişimi (referans lam kırmızı, yağ sürülmüş lam koyu yeşil, ıspanak suyu batırılan lam pembe, musluk suyuna batırılan lam mavi)
Laboratuar tabanındaki kirli karolara 90 o C de olan musluk suyu ve haģlanmıģ ıspanak suyu karonun ayrı köģelerine eģ zamanlı olarak döküldü ve 1 dk süre ile fırçalanarak, 5 dk bekletilip bezle silindi. Uygulamadan önce ve sonra görüntüleri alındı. Aynı iģlemleri oda sıcaklığındaki ıspanak suyu ve musluk suyu içinde yapıldı.
Kirli karolar(1) Kirli karolar(2) Ispanak suyu ile temizlenen Kirli karolar(1) Musluk suyu ile temizlenen Kirli karolar(2)
Pamuklu bir parça kumaģ 4 eģit parçaya bölünerek nar suyuna batırıldı. 10 dk bekletildikten sonra çıkarılan bezler dıģarıda da 5 dk bekletildi. 95 o C sıcaklıktaki ıspanak haģlama suyu ve musluk suyu ile oda sıcaklığındaki ıspanak haģlama suyu ve musluk suyuna eģ zamanlı baģlanarak 10 dk süre ile uygulandı. Daha sonra örnekler su ile durulandı.
KumaĢ parçaları Nar suyuna batırılan kumaģlar Nar suyundan çıkarılan kumaģ parçaları Temizleme iģlemi
Temizleme iģleminden sonra Kurutulan kumaģlar
200 ml ıspanak suyuna 50 ml kalsiyum klorür çözeltisi eklendi. Ekleme baģladığı anda çökelme baģladı. H 2 C 2 O 4(suda) + CaCl 2(suda) CaC 2 O 4(k) + 2 HCl (suda)
Permanganat, asitli ortamda oksalat iyonunu karbondioksite yükseltgerken kendi, mangan (II)ye indirgenir. 2 MnO 4-1 + 5C 2 O 4-2 + 16 H +1 2 Mn +2 + 8 H 2 O + 10 CO 2
Yıkanan taze ıspanaklar bıçak yardımı ile ince ince doğrandı. 5 g ıspanak behere konularak üzerine 15 ml etil alkol eklenip karıģtırıldı. 15 dk etil alkol içinde bekletilip, siyah bantlı süzgeç kağıdından süzüldü. Spektrofotometrede 400-900 nm dalga boyları arasında absorpsiyon spektrumu alındı. Aynı iģlemler aseton ile de tekrarlandı.
Elde edilen çözeltilerin klorofilin UV spektrofotometresi(aseton pembe çizgi, etil alkol yeģil çizgi)
Pamuklu kumaģtan iki parça örnek alındı. Bu parçaların biri 2.4 de hazırlanan aseton ve etil alkol çözeltilerinde 5 dk süre ile bekletildi ve boyama özelliği test edildi.
Yapılan bu çalıģmada ıspanak haģlama suyunun temizleme amaçlı kullanılması ile deterjan tasarrufuna gidilebileceği sonucuna varılmıģtır. Ayrıca böbrek hastalarında ıspanağın sıcak suyla birkaç kere yıkanarak kullanılması sonucuna varılmıģtır. Klorofilce bol olan ıspanak yapraklarından elde edilen klorofil gıda boyası olarak da kullanılabileceği görülmüģtür. Ispanak imalatı yapan büyük iģletmelerde atılan ıspanak suyunun atık yağların imhasında kullanılabileceği düģünülmektedir.
1-BĠLĠM ve TEKNĠK Dergisi Temmuz 2006 2-Laboratuar testlerini etkileyen durumlar ve nispeten az kullanılan testler Dr. Kemal ASLAN Biyokimya ve Klinik Biyokimya Uzmanı 3-Agriculture Handbook No. 8-11, Vegetables and Vegetable Products, 1984. 4-Alifatik Yapılı Organik BileĢikler (2 saat) Doç.Dr. Mustafa ALTINIġIK ADÜTF Biyokimya AD 2008 5- Bülent TOPCUOĞLU, Cihat KÜTÜK, Köksal DEMĠ R, Mustafa ÖZÇOBAN TARIM BILIMLERĠ DERGĠSĠ 1997, 3 (3) 29-33 Amonyum. Sülfat ve Amonyum Nitrat ile Gübrelenen Ispanak Bitkisine (Spinaceae oleraceae L.) Yapraktan Kalsiyum Klorür Uygulanmasının Verim ile Fiziksel ve Kimyasal Bazı Kalite Özellikleri Üzerine Etkisi Tarihi 06.10.1997
6- http://biltek.tubitak.gov.tr/merak_ettikleriniz//index.php?kategori_id=6& soru_id = 2393 7-saglik.gov.tr 8- Dicle Tıp Dergisi, Cilt:33, Sayı:1, (48-52) 2006
BOL ÇİÇEKLİ VE SAĞLIKLI YAŞAM DİLEKLERİMİZLE