ÜNYE TİCARET BORSASI TÜRK FINDIĞI İLE YENİ FINDIK BAHÇELERİ TESİSİ VE MEVCUT BAHÇELERİN YENİLENMESİ PROJESİ VE BU KAPSAMDA YAPILAN İTALYA FINDIK BAHÇELERİNİ YERİNDE GÖRME VE İNCELEME GEZİSİ İLE İLGİLİ RAPOR ÜNYE TİCARET BORSASI, GIDA TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRLÜĞÜ, ZİRAAT ODASI İŞBİRLİĞİNDE 05.05.2016
1.GİRİŞ: İlçemizin toplam arazi alanı 550.000 da olup, Karadeniz in tipik toprak ve arazi yapısına sahiptir. Arazi yapısı büyük oranda engebeli ve dağlık olduğundan tarım yoğun emek ve iş gücü istemektedir. İlçemizde toplam arazi içinde 289.000 da alanı fındık bahçeleri, 55.000 da tarla arazisi, 4.000 da lık miktarı da çayır-mera arazisi olarak kullanılmaktadır. İlçemizin birinci derecede geçim kaynağı fındık tarımına dayalı olmakla birlikte fındık veriminde de yıldan yıla büyük değişiklikler olmakta ve rekolte yıldan yıla değişiklik göstermektedir. İlçemizde fındıktan başka kayda değer gelir getirici tarım yapılamadığından üreticiler gelir getirici diğer tarım ürünleri yetiştiriciliği yapmaya teşvik edilmektedir ve üreticiler bu konuda bir arayış içindedirler. Çiftçilerin büyük bölümü kendine yetecek kadar meyve ve sebze yetiştirmekte tüketime dönük herhangi bir meyve sebze yetiştiriciliği yapmamaktadır. İlçemizde arazinin ikinci büyük kısmını oluşturan tarlalarda büyük oranda mısır, fasulye, kabak tarımı beraber yapılmakta, eve yakın bahçelerde ise domates, biber, patlıcan, marul vb. sebze ürünleri yetiştirilmekte buralardan elde edilen ürünler ancak aile ihtiyacına cevap vermektedir. İlçe halkının bir diğer uğraş alanı ise hayvancılıktır. 13.000 büyükbaş hayvan, 3.750 küçükbaş, 2.865 baş tek tırnaklı hayvan potansiyeline sahiptir. Büyükbaş hayvan popülasyonunun % 39 ni yerli ırklar, % 60 ni kültür ırkı melez sığırlar ile % 1 ini saf kültür ırkı sığırlar oluşturmaktadır. Koyun popülasyonunun tamamı bölgenin yerli ırkı olan Karayaka ırkından oluşmaktadır. Hayvancılık geleneksel yöntemlerle yapılmakta olup et ve süt verimi istenilen düzeyde değildir. Birim hayvan başına elde edilen et ve süt miktarları Türkiye ortalamasının altındadır. İlçe arazi varlığının büyük kısmını oluşturan tarım arazileri gelişi güzel kullanılmakta bu alanlardan elde edilen ürünler ekonomik ve verimlilik ilkesi göz önüne alınmadan değerlendirilmekte bu da kaynakların israfına neden olmaktadır. 2.PROJENİN AMACI: İlçemizde bulunan çiftçi ailelerinin temel gelir getirici uğraşları fındık ziraatı ve hayvancılıktır. Bunlardan sağlanan gelir yeterli olmamakta, çiftçinin eline geçen gelir miktarı düşük olmaktadır. Bunun sonucunda bölgemiz çiftçileri düzenli bir sosyal yaşam sürdürememekte, sermaye birikimi yapamamakta, kişi başına düşen gelir miktarının azalmasına sebep olmaktadır. Proje ile hiç kullanılmayan veya ekonomik bir şekilde değerlendirilmeyen açık arazilere Türk Fındığı (Corylus colurna L.) fidanları dikilerek ilçemizde zaten yaygın olarak yetiştirilmekte olan Fındık bahçelerinin yenilenmesi ve açık atıl arazilerin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Corylus colurna (Türk Fındığı): Ana vatanı Karadeniz sahilleri, Trakya ve Sayfa 2 / 12
Makedonya olarak bilinmektedir. Bu fındık türü 1582 yılında İstanbul dan Avusturya ya götürüldüğü için Türk fındığı adını almıştır. Bu proje ile dünya literatüründe adı Türk Fındığı olarak geçen, meyvesinin ticari değeri olmayan ve kültür fındıklarında önemli bir problem olan kök ve dip sürgününü oluşturmayan Corylus colurna L. anacına; pazarda aranan kaliteli meyveleri olan kültür çeşitlerimizden ve aynı zamanda kuvvetli dip ve kök sürgünü oluşturma eğilimine sahip olan Tombul ve Palaz fındık çeşitlerinin aşılanmasıdır. Fındık üretiminde kullanılan çeşitlerimizin önemli bir problemi, kök ve dip sürgünü oluşturma eğiliminin yüksek olmasıdır. Bu arzu edilmeyen bir özelliktir. Çünkü sürgünlerin temizlenmesi yılda iki ayrı zamanda (Haziran ve Aralık ayları) yapılmakta, bu durum belirli bir işgücünü gerektirmekte, ileride uygulanması kaçınılmaz olacak makinalı hasatın uygulanmasını da güçleştirmektedir. Bu çalışmada Corylus colurna L. çöğürleri anaç olarak kullanılmaktadır. Çöğürler Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğüne bağlı Fidanlık Müdürlüklerinden temin edilmektedir. Aşı kalemi olarak Tombul ve Palaz Fındık çeşitleri kullanılmaktadır. Tek gövdeli olarak dikilecek bitkilerde dikimden sonra şekil budaması yapılacak, bitkilerin ağaç formunda yetiştirilmesi için kültürel uygulamalar yapılacaktır. Diğer yandan yapılan araştırmalara göre Türk Fındığı (Corylus colurna L.) üzerine aşılı Tombul ve Palaz fındık çeşitlerinde aşılamadan sonraki ikinci yıl aşılı bitkilerin meyveye yattığı görülmüş, bitki başına 15 adedi bulan çotanak (meyve) tespit edilmiştir. Tarım yapılabilen araziler kısıtlıdır bu sebeple birim alandaki verimliliği artırmak gerekir. Mevcut ocak usulü olarak dikili fındık ağaçlarının dekara verimi elli kilogram ila iki yüz elli kilogram arasında değişmektedir. Bu projeyle dekara verim dörtyüz kilogramlara kadar çıkarılması hedeflenmektedir. Ayrıca dünyada fındık üretiminde ülkemiz lider konumda olmasına (%70) rağmen, son yıllarda diğer bazı ülkelerde fındık üretimlerini arttırmaya yönelik çalışmaları bulunmaktadır. Bu nedenle fındık üretimindeki lider konumumuzu ve diğer üretici ülkeler ile rekabetimizi sürdürmek amacıyla mevcut bahçelerimizin verimliliğinin ve kalitesinin artırılması kaçınılmazdır. Mevcut üretim alanlarımız yeterli olmakla birlikte kaliteye yönelik çalışmaların yapılması gerekmektedir. Bu faaliyetler sonucunda verimlilik ilkesi göz önünde bulundurulmadan işletilen tarım arazileri daha rasyonel ve verimli bir şekilde değerlendirilecektir. 3. PROJENİN UYGULAMA ALANI VE KULLANILACAK MATERYAL: Projenin uygulama alanı Ünye İlçesi merkez ve köyleri olacaktır. Projenin uygulanması aşamasında Türk Fındığı (Corylus colurna L.) fidanı dikmek ve üzerine aşılama yapmak, devamlı ilçemiz merkez, köy ve beldelerinde ikamet eden, mevcut boş arazisi olan yada fındık bahçesini yenilmek isteyen meraklı ve yeni bilgilere ve uygulamalara açık çiftçiler seçilerek, bu kişilerle çalışmalar sürdürülecektir. Sayfa 3 / 12
Dikimi yapılacak olan Türk Fındığı (Corylus colurna L.) fidanı yetiştiren Kastamonu Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Fidanı Üretme İstasyonlarından ve Bolu Orman Bölge Müdürlüğünden temin edilmiştir. 4. BAŞLANGIÇ PROJE MALİYETİ: 2015 yılında uygulanaya başlanmasıı düşünülen projenin en fazla gideri Türk Fındığı (Corylus colurna L.) fidanı oluşturmaktadır. Bir adet Türk Fındığı (Corylus colurna L.) fidanı maliyetinin 1,69-TL dir. Tablo 1: Bu verilere göre oluşturulacak olan bir Türk Fındığı (Corylus colurna L.) aşılama ünitesinin maliyeti: Maliyet Giderleri Proje Miktarları Birim Fiyatı (TL) Proje Maliyeti (TL) Türk Fındığı Fidan 1500 adet 1,69 2.535,00 Gideri Aşılama İşçilik Gideri 10 gün 150,00 1.500,00 Kalem Aşı Bıçağı 5 adet 30,00 150,00 Aşı Bıçağı Çift Ağız 3 adet 60,00 180,00 Budama Makası 3 adet 25,00 75,00 Aşı Bandı 40 adet 5,00 200,00 Fide Fidan Poşetleri 30 kg 10kg*100,00 300,00 (25-40cm) TOPLAM 4.940,00 1500 adet ve her biri 1,69 TL olan Türk Fındığı anacı üzerine Palaz ve Yağlı fındık çeşitleri aşılanması çalışması: Projenin Toplam Maliyeti: 1.500,00 x 1.69 TL = 2.535,00 TL Fidan Maliyeti + Aşılama ve Diğer Maliyetler: 2.535,00 TL + 2.405,00 TL=4.940,00TL 5. PROJENİN UYGULANMASI: Temin edilen 1000 adet Türk Fındığı anaçlarının üzerine ilk etapta Mart ayında 400 adedine şubat ayında alınan aşı kalemleri kullanılarak İngiliz dilcikli aşı yapılmış, bu aşılamada 160 adet palaz ve 240 adet yağlı çeşit aşısı gerçekleştirilmiştir. Geri kalan 600 fındık anacına ise Haziran ayı içerisinde yine yağlı ve palaz çeşitler ile göz aşısı yapılacaktır. Toplam olarak 1000 adet tüplü Türk fındığı ile yapılan bu çalışmadan sonra, fındık anacı miktarı bir sonraki yıl 2000 adede çıkarılacaktır. Proje Ünye Ziraat Odası Başkanlığı, Ünye Ticaret Borsası, Ünye Orman İşletme Müdürlüğü ortaklığı ile yürütülecektir. 6. PROJENİN EKONOMİK ANALİZİ: Proje ile belirlenen hedef köy ve mahallelerde Türk Fındığı bahçe tesisleri kurularak ilçemizde örnek bahçeler oluşturulmuş olacaktır. Proje ile Türk Fındığı bulunan bahçeler bölgemizde ve ilçemizde tarımı yapılan ve sonraki yıllarda kurulacak Fındık bahçelerine örnek bir bahçeler olacak, ilgili ve meraklı çiftçilerin her zaman göreceği bir alan olacaktır. Türk Fındığı bahçelerinin bakımı düzenli bir şekilde yapıldığı ve 2015 yılı ürünün piyasada 15,00 Sayfa 4 / 12
TL/kg dan satıldığı göz önüne alınırsa yıllar itibari ile alınacak ürün ve elde edilecek gelir miktarı şöyle olacaktır. Tablo 2: 1 dekar Türk fındığı ile tesis edilen 1dekar bahçenin yıllar göre verimi YILLAR ÜRÜN MİKTARI **(kg/da) 5 150 2.250 6 250 3.750 7 350 5.250 8 ve sonrası 400 6.000 *Fındık fiyatı 2015 yılı ortalaması olarak 15 TL üzerinden yapılmıştır. ÜRÜN GELİRİ *( TL) **Verim güncel verilerin yorumlanmasına dayanılarak beklenen sonuçlar tabloda verilmiştir. 7. BEKLENEN SONUÇ: Fındık ürününün bölgemizde ekonomik olarak en önemli tarım ürünü olması ve halkın geçim kaynağı olarak fındığa bağlı olması fındık alanında yapılacak çalışmaları oldukça önemli kılmaktadır. Günümüzde fındık bahçeleri yaşlanmış durumdadır. Günümüzde teknoloji çağı olarak adlandırılmaktadır ve mekanizasyon tarımın her alnında kendini en etkin şekliyle göstermeye başlamıştır. Bu nedenle fındık alanlarının mekanizasyona uygun hale getirilmesi gerekmektedir. Fındık alanlarında yapılacak yenilik tabanlı çalışmalar fındığın geleceği açısından önemli sonuçlar doğuracak ve rekabette avantajlı durumunu koruyabilecektir. Buda geçimini tarımdan ve özellikle fındık tarımından sağlayan çiftçilerimiz için fındık sürdürülebilir bir kazanç ürünü olarak kalmaya devam edecektir. Projenin Ünye ilçesi merkez ve köylerinde uygulamaya geçirilmesi ile seçimi yapılan çiftçilerin Türk Fındığı bahçe tesisi oluşturularak tam anlamıyla üretime yönlenmiş olmaları sağlanacaktır. Bu projenin başarılı olmasıyla ülkemizdeki fındık üretim alanlarının yenilenmesi ve fındık bahçelerinin kalitesinin artırılmasında bir model olarak yaygınlaştırılması sağlanacaktır. 8- İTALYA İNCELEME GEZİSİ: a) Gidilen Bölge: Gidilen fındık bölgesi Cenova ile Milano arasında, Cenova ya 80 km, Milano ya 160. Km. mesafede Carru adıyla alınan bölgedir b) İlgili Firma ve Yetkilisi: Burada Punto Campagna Amıca adında bir şirket ile temas kurulmuş ve bu şirketin fındık üretimi yaptığı bahçeler ve üretim tesisleri incelenmiştir. Bu ziyarette şirket yetkilisi bayan Gianoglia Emanuela tarafından üyelerimize bilgi verilmiştir. c) İnceleme: İtalya da fındık üretim alanlarının yarıya yakınında bildiğimiz anlamda fındık ağaçlarının olduğu geri kalan % 50 lik kısmında ise tek dal fındık sisteminin uygulandığı bilgisi verilmiştir. Ancak firma yetkilisini verdiği bilgiye göre son yıllarda İtalyan hükümet görevlisi eksperlerin üreticilere tek dal fındık sistemine geçilmesi yönünde tavsiye ve telkinlerde bulundukları ve bu nedenle üreticilerin yeni fındık dikim alanlarında bu türü uygulamaya başladıkları öğrenilmiştir. Ayrıca adı geçen bölgede organik fındık üretimini yapıldığı ve herhangi bir kimyasal kullanılmadığı belirtilmiştir. Sayfa 5 / 12
Carru Bölgesinde Fındık Bahçesi incelemesi Fındık Bahçeleri (Tek Dal Sistemi ve bölgemizdeki uygulamanın benzeri bahçe) Sayfa 6 / 12
Bölgemizde uygulanan fındık bahçesi Tek dal sistemi bahçe Tek dal sistemi gövde Verilen bilgilere göre; genel manada 1 dönüm bahçede 300 ağaç bulunduğu ve her ağaçtan 5.kg. olmak üzere bir dönümden 150 kg, bir hektardan 1500 kg Fındık üretimi gerçekleştirildiği belirtilmiştir. Bu yıl fındık fiyatının bölgede 3-3,5 EURO civarında olduğu ancak bir önceki yıl bu fiyatın 6 EURO civarında gerçekleştiği belirtilmiştir. Sayfa 7 / 12
Fındık üretim alanları karşılaştırıldığında tek dal sistemi ile olan bahçelerden daha fazla verim alındığı görülmektedir. İtalya da bir yandan da fındık üretim alanlarını genişletmek üzere yeni fındık bahçelerinin dikildiği görülmüştür. Yeni dikilen fındık bahçesi Genel manada arazileri uygun olduğu için fındık toplama işlerinin makine ile yapıldığı görülmektedir. Bu iş için fındıkların dökülmesinin beklendiği ve daha sonra makine ile toplandığı ancak bu toplama işinde aralara karışan diğer maddeleri ayırmak için daha sonra başka bir makine kullanılarak fındığın diğer maddelerden böylece ayrıştırıldığı izah edilmiştir. Sayfa 8 / 12
Fındık toplama ve ayrıştırma Fındık ürünü olarak organik kavrulmuş fındık işleyerek pazarlandığı ayrıca fındık kreması, fındık yağı ve fındık ezmesi üreterek pazarladıkları görülmüştür. Fındık yağı ve kavrulmuş fındık Sayfa 9 / 12
Fındık kreması ve fındık ezmesi SONUÇ ve DEĞERLENDİRME : Genel manada değerlendirildiğinde dünya fındık üretiminin ortalama % 70 ini Türkiye gerçekleştirmektedir. Daha sonra ikinci sırada İtalya gelmekte olup her yıl ortalaması baz olarak alındığında 100.000 ton/yıl üretimi ile dünyada aldığı pay % 10-13 civarındadır. Ayrıca İtalya; Türkiye nin fındık ihracatı yaptığı ülkeler arasında 59.096.655 kg. ile birinci sırada yer almaktadır. Dünyada fındık üretim alanları göz önüne alındığında Türkiye nin ortalama rakamlar ile; 2013 verilerine göre 702.144 ha., alanda üretim yaptığı, İtalya nın ise buna karşılık 70.492. ha. alanda fındık üretimi yaptığı görülmektedir. Buradan hareketle yine 2012-2013 yılı baz olarak alınırsa Türkiye de üretim 660.000 kg, 2013-14 yılında ise 549.000 kg. dır. İtalya ya baktığımızda ise 2012-13 yılında 84.000 kg, 2013-14 yılında ise 132.000 kg. dır. Yapılan değerlendirmede 2012-13 rakamlarına göre ülkemizde mevcut fındık dikim alanlarından dönüm başına elde edilen ürün ortalama 94. Kg. denk gelmektedir. 2013-14 yılı verilerine göre ise bu rakamın ortalama 78.kg. düştüğü görülmektedir. İtalya da ise; 2012-13 yılında dönüm de aldığı ortalama ürün 144 kg., 2013-14 yılında ise 187. Kg. civarındadır. Buradan da anlaşılacağı üzere İtalya her durumda dönüm başına verimlilikte ülkemizden ortalama 50-100 kg. arasında fazla verim elde etmektedir. Her yıl yaklaşık 70.000 ha. Alanda ortalama 100.000 ton/yıl üretim yapan İtalya da yıllara göre değişiklik görülse de Türkiye den sonra dünyada ikinci büyük fındık üreticisi olan ve dünya üretiminde aldığı pay yaklaşık % 10-13 civarında bulunan bir ülkedir. Bu üretim miktarının kendi iç tüketimini karşıladığı görülmektedir. Buna karşılık ülkemizden ithalat yaparak reeksport( bizden aldığı malı başka ülkelere satması) yapmaktadır. İtalya da fındık üretiminin % 96 sı dört bölgede yapılmaktadır. Bunlar; Piedmond (%11.6), Lazio (%26.8),Campania (% 33.9), ve Sicilya (%23.6) dır. Sayfa 10 / 12
Bu alanlarda bakteriyel yanıklık üretim alanlarında ciddi bir sorun olarak görülmektedir. İtalya, kabuk rengi güzel ve gösterişli iri çerezlik fındık üretimi yapmaktadır. Fındık hasadının Ağustos ayında başladığı ve yaklaşık 15 gün içerisinde piyasaya ulaştığı öğrenilmiştir. Sonuç olarak yapılan değerlendirmede, İtalya nın bakımlı bahçeleri ve gösterilen itina nedeniyle ayrıca uygulanan ve devlet tarafından teşvik edilen tek dal sistemi nedeniyle ülkemizden dönüm başına yaklaşık 50-100 kg. arasında fazla verim almayı başarmaktadır. Verimdeki artışla birlikte, fındık üretimi ve hasadında makineleşme sağlandığından ve tek dal sisteminin getirdiği kolaylık, arazi yapısının uygun olması nedeniyle işçilik giderleri ülkemize göre son denece düşüktür. Genel manada fındık üretiminde organik fındığa yöneldikleri ve kimyasal kullanmadıkları gözlenmektedir. Kavrulmuş fındık, fındık ezmezi, fındık kreması, fındık yağı gibi ürünler üretilmekte ve pazarlanmaktadır. Ancak önceden de bahsettiğimiz gibi önemli miktarda reeksport sistemini uygulamaktadırlar. İtalya da yeni fındık dikim alanlarının hayli fazla olduğu gözlenmiştir. Ayrıca İtalyan hükümetinin yeni dikilen fındık alanlarına teşvik verdiği öğrenilmiştir. Fındık alanlarında bizde olduğu gibi miras yoluyla ya da başka nedenlerle arazilerin parçalandığı, küçüldüğü gibi bir uygulamaya pek rastlanılmadığı belirtilmiştir. Fındık bahçelerinde gözle görülen en büyük özellik, son derece temiz ve bakımlı olmalarıdır. Bu konuya ciddi şekilde önem verdiklerini belirtmişlerdir. Fındık hasat sezonu dışında olmamız rağmen gidilen bahçelerin bakımlı ve temiz oluşları dikkat çekicidir. Dünyanın önemli çikolata üreticilerinin bu ülkede olması fındık ürününün değerinin artmasında ve ülkede üreticilerin bu ürüne yönelmesinde önemli bir faktör olarak görüldüğü ifade edilmiştir. İtalya da ki iklim şartlarının genel manada fındık ürünü için uygun şartlar olduğu söylenebilir. İtalya da ki fındık üretim alanlarının ülkemizin yaklaşık % 10 u olmasına rağmen üretimdeki verimlilik düşünüldüğünde ülkemiz ile karşılaştırılınca ciddi manada geride kaldığımız rahatlıkla söylenebilir. Biz ülke olarak yaklaşık 10 kat büyük bir alanda fındık üretip dünya pazarının % 70 ini elimizde tutarken İtalya, bizden 10 kat küçük alanda fındık üreterek dünya pazarında % 10-13 lük bir alanı elinde tutmaktadır. Bu durumda ülkemizde belirlenen ve çözün yolları da ortaya konan fındık üretimi ve verimliliği konusunda kargaşanın artık bir an önce sonlandırılması ve ortaya konan çözümlerin bir an önce hayata geçirilmesi gibi bir sonuç ortaya çıkmaktadır. Aksi durumda başta üretimini ve dikim alanlarını sürekli artıran İtalya ve diğer ülkelerin önümüzdeki yıllarda dünya fındık üretiminde elimizdeki liderliği ciddi manada zorlayacakları ve ülkemiz için kayıplara yol açacak bir duruma gelecekleri bir gerçek olarak ortada durmaktadır. BU NEDENLE BORSAMIZIN DA BÖLGEMİZDE GELİŞTİRMEYE ÇALIŞTIĞI FINDIKTA TEK DAL SİSTEMİNİN MUTLAKA GELİŞTİRİLEREK UYGULAMAYA KONULMASI VE YAYGINLAŞTIRILMASI Sayfa 11 / 12
BÖLGEMİZ VE ÜLKEMİZ AÇISINDAN ZARURİ BİR HAREKET OLARAK GÖRÜLMELİ VE DESTEKLENMELİDİR. Sayfa 12 / 12