KARS ŞEKER FABRİKASI RAPORU

Transkript

1 Şu an 240 çalışana sahip şeker fabrikası da, üretimin artması durumunda daha önce olduğu gibi istihdamını 400 lere çıkarabilecek ve il ekonomisine giren sıcak para miktarı da artacaktır. KARS ŞEKER FABRİKASI RAPORU KARS TİCARET VE SANAYİ ODASI 2014

2 KARS IN PANCARI, ŞEKER ORANINDA İLK 3 TE Kars Şeker Fabrikası nı da bünyesinde bulunduran ve ülkemizdeki şeker üretiminin yarıdan fazlasını gerçekleştiren iktisadi devlet teşekkülü niteliğindeki Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. (Türkşeker), kampanya döneminde yaklaşık 9 milyon ton şeker pancarı işlemiş ve 1,3 milyon ton şeker üretmiştir. Sadece ülkenin şeker ihtiyacının önemli bir bölümünü karşılamakla kalmayan ve uzun yıllardır kırsaldaki yoksulluğun azaltılmasına, çiftçi gelirlerinin artmasına ve yan ürünleriyle hayvancılık sektörüne olumlu katkılar yapan Türkşeker, ülkemizin pancar şekeri üretiminde dünyada ilk 5 te olmasını sağlamış ve şekerde dışa bağımlılığın önüne geçmiştir. Her yıl toplamda yaklaşık 3 milyar TL lik önemli bir ekonomi yaratan Türkşeker, ülke ekonomisinde stratejik bir konuma sahip olmasına rağmen uzun yıllardan beri özelleştirme söylentilerine konu olmuş ve yaşanan hukuki gelişmeler sonrasında Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK) tarafından özelleştirme sürecinin 2014 ün sonuna kadar tamamlanması karar verilmiştir. Türkşeker, özellikle Doğu Anadolu da bahsedilen katkılarından çok daha fazla anlamlar ifade etmektedir. Kamuya ait şeker fabrikalarının 3 te 1 i Doğu Anadolu da bulunmakta ve bu fabrikalar ekonomik olarak geride bulunan bölge insanına uzun yıllardan beri nefes aldırmaktadır. Doğu Anadolu daki 8 fabrikadan biri de 1993 te faaliyete geçen ve halen 250 ye yakın memur ve işçi çalıştıran ilimizdeki Kars Şeker Fabrikası dır. Tipik bir karasal iklim tarım bitkisi olan şeker pancarı, tarımın sınırlı olduğu ilimizde en verimli şekilde yetiştirilen ürünlerin başında gelmekle beraber şeker pancarının yan ürünlerinden melas, ilimizde hayvan yemi olarak da yoğun şekilde değerlendirilen çok değerli bir hammaddedir. Bu bağlamda sanayinin istenilen düzeyde olmadığı ve hayvancılığın ön plana çıktığı Kars ta, hayvancılığın gelişiminin büyük oranda şeker pancarı tarımına bağlı olduğunu söylemek yanlış olmaz. Şeker pancarının ilimiz ekonomisi için önemi ortada olmakla birlikte, ilimizde yetiştirilen şeker pancarı polar (şeker) oranı bakımından Türkiye de ilk sıralarda gelmektedir. 2013/14 kampanya döneminde bedele esas polar şeker varlığı en yüksek 10 Türkşeker fabrikası aşağıdaki gibidir: Fabrika Adı Bedele Esas Polar Şeker Varlığı (%) Turhal 18,53 Erzurum 18,40 Kars 18,02 Afyon 18,02

3 Kırşehir 17,71 Burdur 17,63 Kastamonu 17,55 Çorum 17,54 Eskişehir 17,50 Erciş 17,39 Türkiye Ort. 17,30 Kaynak: Türkşeker faaliyet raporları İlimizde üretilen şeker pancarı yapısal olarak yüksek şeker oranına sahip olmasına rağmen, şeker pancarının üretim potansiyeli yeterince değerlendirilememekte ve pancar tarımı her sene daha da geriye gitmektedir. Özellikle 2000 li yılların başında tarım politikalarında hayata geçirilen köklü değişikliklerin ve özelleştirmeye yönelik çalışmaların sonucunda Türkşeker in şeker piyasasındaki payı %70 lerden günümüzde %55 e dek inmiştir fakat bu süreçte en fazla zararlı çıkan Doğu Anadolu daki şeker fabrikaları ve bölge halkı olmuştur de Türkşeker ülke genelinde köyde, hektarlık alanda çiftçiye yaklaşık 13 milyon ton şeker pancarı ekimi yaptırmışken; 2013 te köyde, hektarlık alanda sadece çiftçiye yaklaşık 9,5 milyon ton ekim yaptırabilmiştir. Bu dönemde çiftçi sayısı ciddi oranda azalmışken ülke genelindeki kamuya ait şeker fabrikalarında işlenen pancar miktarı çok fazla değişmemiş, 2002 de ton olan kristal şeker üretimi ise daha da artarak 2013 te tona dek çıkmıştır. Ülke genelinde şeker sektörünün yaşadığı sıkıntılara rağmen modern tarımsal yöntemlerin yaygınlaşması ve tarımda makineleşmeyle daha az alanda daha az pancar ekilmek suretiyle daha fazla şeker üretilerek verimlilik artışı sağlanmışken, Doğu Anadolu da ve bölge özelinde Kars ta hem verimlilik artırılamamış hem de ekim alanları önemli oranda daralmıştır. Doğu Anadolu da Ağrı, Erciş, Erzurum, Muş ve Kars olmak üzere 5 ilde üretim teşvik primi adıyla net kilo başına verilen nakdi devlet desteği uygulamasının 2002 de (1993 te kaldırılmış, 1995 te tekrar uygulanmaya başlamıştır) kaldırılmasına ek olarak maliyetlerin giderek artması, hali hazırda gelir düzeyi düşük bölge çiftçisini zora sokmuş ve Kars için stratejik bir konumda bulunan ve bölgeye katma değer sağlayan şeker pancarı üretimini düşürmüştür. Kars Şeker Fabrikası nda 1998 den 2013 e işlenen pancar ve üretilen şeker miktarının değişimi aşağıdaki gibidir: Yıl İşlenen Pancar (ton) Üretilen Şeker (ton)

4 Kaynak: Türkşeker faaliyet raporları Verilere bakıldığında ilimizdeki şeker fabrikasında üretimin yılları arasında 10 da 1 ine düştüğü ve 1998 yılı baz alındığında üretim kaybının %90 lara ulaştığı görülmektedir. Son yıllarda sadece fabrika üretimi azalmamış, bölgedeki şeker pancarı tarım arazileri de önemli oranda küçülmüştür. Kars ta 2002/2003 kampanya döneminde 47 köyde, çiftçi tarafından hektarda ton ekilen şeker pancarı; 2013/14 kampanya dönemine gelindiğinde 10 köyde yalnızca 204 çiftçinin 270 hektarda tonluk ekim yaptığı bir tarım ürünü haline gelmiştir. 2003/04 te kampanya süresinin 87 gün (26 Eylül-22 Aralık) sürdüğü Kars Şeker Fabrikası nda ilgili süre ülke ortalamasının 91 gün olduğu 2013/14 te 9,5 güne dek düşmüştür. Özellikle doğu teşvik priminin kaldırılmasıyla birlikte üretimin giderek düştüğü, günlük ton pancar işleme kapasitesine sahip şeker fabrikasında 2014/15 döneminde çarklar durmuş, ilimizde ekilen az miktardaki şeker pancarı da işlenmek üzere yakın şeker fabrikalarına gönderilmiştir. Aynı dönemde kamu fabrikalarındaki toplam üretim neredeyse aynı kalırken, ilimizde şeker pancarı üretiminin yok denecek seviyeye düşmesi; bölgedeki pancar tarımında ciddi yapısal problemlerin varlığını da ispatlamaktadır. Modern tarım tekniklerinin uzağında kalan ve devletten yeterli desteği alamayan az sayıdaki şeker pancarı çiftçisi de; gerek hektar başına düşük verim gerekse de yüksek fire oranları nedeniyle, en yüksek polar oranlı pancar tiplerinden birini yetiştirmesine rağmen, beklediği geliri elde edememektedir. 2002/2003 döneminde üretimleri karşılığında devletten yaklaşık 8 milyon TL pancar bedeli alan ilimizdeki çiftçiler, 2013/2014 döneminde ise prim ve tazminatlar dahil sadece 1,5

5 milyon TL gelir elde edebilmişlerdir. İlimizdeki şeker pancarı üretiminin 1990 lı yılların sonu ve 2000 li yılların başındaki düzeyine çıkması durumunda, toplam çiftçi geliri 15 milyon TL ye ulaşabilecek ve üretimin Kars ekonomisine toplam katkısı 30 milyon TL ye yükselebilecektir. İlimizin yıllık ihracat tutarının 1 milyon TL olduğu düşünüldüğünde, potansiyel daha net ortaya çıkmaktadır. Şu an 240 çalışana sahip şeker fabrikası da, üretimin artması durumunda daha önce olduğu gibi istihdamını 400 lere çıkarabilecek ve il ekonomisine giren sıcak para miktarı da artacaktır. Özelleştirilsin ya da özelleştirilmesin, Kars Şeker Fabrikası nda üretimin devamlılığı mutlak surette sağlanmalı ve üretim teşvik edilmelidir. Türkiye genelinde kurumlar vergisi mükellef sayısı artarken, Ekim 2013'te 811 olan kurumlar vergisi mükellef sayısının Ekim 2014'te 711'e indiği ilimizde, şeker fabrikasının atıl hale gelmemesi il ekonomisi için hayati bir öneme sahiptir. Şeker pancarı tarımı için en uygun bölgelerden biri olan ve en kaliteli pancarlar tiplerinden birinin yetişebildiği Kars ta; şeker fabrikasında üretimin devamlılığının sağlanması sonrasında geçmiş yıllarda olduğu gibi şeker pancarına ton başına teşvik primi verilmeli, üreticilere vergisiz motorin ve gübre sübvansiyonları sağlanmalı, ilimize ayrılan kota yükseltilmeli ve Kars pancarının dekar başına verimliliğinin artırılması için çiftçiler teknik anlamda eğitilmelidirler. Gelecek yıllarda şeker fabrikasının etkin bir şekilde ve yüksek kapasiteyle çalışmasının sağlanması halinde; ilimizde hem çiftçi gelirleri artacak, göç duracak, buna bağlı olarak hayvancılık sektörü ivme kazanacak, yeni yatırımların önü açılacak ve Kars ekonomisi büyüyecektir. Bu nedenlerden dolayı çok geç olmadan tüm Kars birlik içinde hareket etmeli ve şeker fabrikasına sahip çıkmalıdır. Kars Ticaret ve Sanayi Odası