AFŞİN ELBİSTAN HAVZASINDA YENİ YATIRIM YAPMANIN SORUNLARI VE ÖNERİLER Muzaffer Başaran EÜAŞ Emekli Gen. Md. Yrd DEK TMK Üyesi DEK-TMK TÜRKİYE 11. ENERJİ KONGRESİ 21-23 23 EKİM 2009, TEPEKULE, İZMİR
İÇİNDEKİLER Afşin Elbistan Linyitleri İşletme Müdürlüğü Afşin Elbistan A Santralı İşletme Müdürlüğü Afşin Elbistan B Santralı İşletme Müdürlüğü Afşin Elbistan C ve D Santralları Darboğazlar Sonuç
E.Ü.A. AF İN-ELBİSTAN LİNYİTLERİ İ LETME MÜDÜRLÜπÜ
Makina AEL deki makinalar Kapasite Adet Döner Kepçeli Ekskavatör Kül Dökücü Stok Sahası Kömür Dökücü Stok Sahası Kömür Kazıcı Stok Sahası Kül Dökücü Stok Sahası Kül Kazıcı Bant Konveyör Sistemi 3.000 m 3 /saat 5.600 m 3 /saat 5.600 ton/saat 3.050 ton/saat 2.500 ton/saat 1.200 ton/saat 5.600 m 3 /saat 6 5 2 3 1 1 75 km
AEL 2008 FAALİYETİ Toplam Kazı 10 6 m 3 Toplam Dekapaj 10 6 m 3 Toplam Kömür 10 6 ton 77,5 58,3 26,7 AEL de Personel Sayısı: 1554 (613 hizmet alımı) 52 Mühendis, 29 Tekniker, 85 İdari Eleman, 92 Güvenlik, 1.296 İşçi
2008 de Santrallara verilen kömür Santral Verilen kömür (ton) A Santralı 10.818.961 B Santralı 15.832.663 Toplam 26.651.624
26.800.000 26.800.000 58.300.000 58.300.000 2008 2008 23.436.013 23.436.013 61.398.808 61.398.808 2007 2007 266.393.515 266.393.515 754.861.097 754.861.097 TOPLAM TOPLAM 16.2.253 53.391.391 28.299.375 28.299.375 200 2006 15.703.549 15.703.549 23.355.405 23.355.405 2005 2005 6.153 153.150 150 22.374.769 22.374.769 2004 2004 7.378 378.569 569 26.444.228 26.444.228 2003 2003 7.254.977 7.254.977 27.935.189 27.935.189 2002 2002 12.314.133 12.314.133 30.319.820 30.319.820 2001 2001 10.780.432 10.780.432 35.956.568 35.956.568 2000 2000 17.497.415 17.497.415 41.929.092 41.929.092 1999 1999 16.860.032 16.860.032 36.074.172 36.074.172 1998 1998 10.659.267 10.659.267 28.443.989 28.443.989 1997 1997 11.985.477 11.985.477 29.833.148 29.833.148 1996 1996 12.680.080 12.680.080 21.493.054 21.493.054 1995 1995 11.755.897 11.755.897 20.738.097 20.738.097 1994 1994 8.218.620 8.218.620 19.096.233 19.096.233 1993 1993 10.311.365 10.311.365 20.012.095 20.012.095 1992 1992 9.779.560 9.779.560 13.842.094 13.842.094 1991 1991 11.222.551 11.222.551 17.605.023 17.605.023 1990 1990 12.490.950 12.490.950 18.772.710 18.772.710 1989 1989 4.554.642 4.554.642 27.469.485 27.469.485 1988 1988 7.097.084 7.097.084 39.133.600 39.133.600 1987 1987 10.953.364 10.953.364 38.329.000 38.329.000 1986 1986 6.110.172 6.110.172 26.532.700 26.532.700 1985 1985 1.607.000 1.607.000 19.636.331 19.636.331 1984 1984 21.561.729 21.561.729 1976 1976-1983 1983 KÖMÜR ( TON ) KÖMÜR ( TON ) DEKAPAJ ( m³ ) DEKAPAJ ( m³ ) YILLAR YILLAR Toplam Dekapaj Oranı: 2,83
E.Ü.A. AF İN ELBİSTAN A TERMİK SANTRALI
AFŞİN-ELBİSTAN - A TERMİK SANTRALI BULUNDUĞU YER KURULU GÜÇ : AFŞİN-ELBİSTAN - K.MARAŞ : 3 X 340+1X335 = 1355 MW NOMİNAL YILLIK ÜRETİM KAPASİTE : 8.100.000.000 kwh KULLANILAN YAKITIN CİNSİ : LİNYİT KÖMÜRÜ ALT ISIL DEĞERİ (Dizayn Değeri) : 950 1600 kcal/kg SANTRALIN YILLIK ANA YAKIT İHTİYACI : 18.000.000 ton/yıl ÇALIŞAN PERSONEL SAYISI : 784 (213 hizmet alımı) (Mühendis: 21, Tekniker: 5, İdari: 34, İşçi: 724)
AE A DA ÖNEMLİ TARİHLER Faaliyet Ünite 1 Ünite 2 Ünite 3 Ünite 4 21.10.1984-20.12.1984 İlk Senkroni- zasyon Deneme işletmesi 07.07.1984 21.06.1985-20.08.1985 03.05.1985 05.04.1986-04.06.1986 25.01.1986 10.09.1988-09.11.1988 21.11.1987 Ticari İşletme 21.12.1984 21.08.1985 05.06.1986 10.11.1988
M M vapour precipitator Afşin Elbistan A Elbistan A Firing System Yakma Sistemi vapour fan pipe switch bucket wheel retrofitting system to adjust the distribution of the vapour dust M M pipe switch M M M M cold gas hot gas secondary air primary burner (with vapour dust burner) venturi nozzle adjusting damper M conveying nozzle primary burner carrier air M hot + cold gas vapour dust burner raw coal M M vapour separator DGS-mill RWE Power International - RE GmbH
AFŞİN-ELBİSTAN A TERMİK SANTRALI YILLARA GÖRE BRÜT ÜRETİM 1984 449,799 1985 1986 1987 1988 1989 1990 2,283,800 1,947,300 3,024,320 1991 3,642,080 4,471,240 1992 4,049,720 1993 3,210,430 4,997,140 5,650,160 1994 5,174,910 1995 5,869,350 1996 5,448,410 1997 5,010,480 1998 7,693,210 1999 7,689,700 8000000 7000000 2000 4,731,890 2001 5,234,080 6000000 2002 2,887,300 2003 3,081,190 2004 1,825,440 2005 2,512,910 2006 2007 2008 2,760,533 4,150,502 4,198,066 5000000 4000000 3000000 2000000 1000000 0 KURULUŞTAN BERİ AFŞİN-ELBİSTAN-A TERMİK SANTRALI YILLAR İTİBARİYLE ÜRETİM DAĞILIM GRAFİĞİ MWh
AFŞİN ELBİSTAN-A A TS. REHABİLİTASYON PROJESİ Dünya Bankasının onayladığı 280.-Milyon Avro luk kredi ile yapılacaktır. Tek paket halinde çıkılan ihalede 2006 ve 2007 yıllarında alınan teklifler üzerine yapılan görüşmelerde firmalarla mutabakat sağlanamamış ve ihale iptal edilmiştir. Şimdi de 5 paket olarak ihale edilmesiyle ilgili çalışmalar sürdürülmektedir.
E.Ü.A. AF İN-ELBİSTAN B TERMİK SANTRALI
AFŞİN-ELBİSTAN - B TERMİK SANTRALI BULUNDUĞU YER KURULU GÜÇ : AFŞİN-ELBİSTAN - K.MARAŞ : 4 X 360 = 1.440 MW NOMİNAL YILLIK ÜRETİM KAPASİTE : 9.360.000.000 kwh KULLANILAN YAKITIN CİNSİ : LİNYİT KÖMÜRÜ ALT ISIL DEĞERİ (Dizayn Değeri) : 950 1600 kcal/kg SANTRALIN YILLIK ANA YAKIT İHTİYACI : 17.500.000 ton/yıl ÇALIŞAN PERSONEL SAYISI : 578 (542 hizmet alımı) (Mühendis: 29, İdari: 19, Güvenlik: 61, İşçi: 469)
AE B DA ÖNEMLİ TARİHLER Faaliyet Ünite 1 Ünite 2 Ünite 3 Ünite 4 10.06.2005-09.08.2005 İlk Senkroni- zasyon Deneme işletmesi 23.07.2004 19.10.2005-23.12.2005 25.11.2004 21.09.2005-20.11.2005 18.03.2005 29.11.2005-28.01.2006 08.06.2005 Ticari İşletme 03.03.2006 18.09.2006 23.06.2006 14.11.2006
AEB TERMİK SANTRALI YILLARA GÖRE BRÜT ÜRETİM(MWh MWh) 8.000.000 7.241.328 7.000.000 6.148.827 6.000.000 5.000.000 4.431.311 4.888.243 4.000.000 3.000.000 2.000.000 1.000.000 573.518 0 2004 2005 2006 2007 2008
Çöllolar Kömür Ocağı İhale Tarihi 30.01.2007 Sözleşme Tarihi 04.04.2007 - Sözleşme Süresi 3 + 25 yıl - Yıllık kömür miktarı 17,25 milyon ton - Toplam dekapaj 1.260 milyon m 3 - Toplam kömür 431,25 milyon ton İlk kömür Ağustos 2009
AFŞİN HAVZASINDAKİ C ve D SAHALARININ TERMİK SANTRAL KURMAK ÜZERE ÖZEL SEKTÖRE AÇILMASI
PLANLANAN İŞLETMEDE İŞLETMEDE >1.200 MW 4x360 MW C B 4x344 MW A KIŞLAKÖY C SAHASI 751 Mt ÇÖLLOLAR 544Mt KORİDOR 326 Mt 346 Mt D SAHASI 753 Mt PLANLANAN E SAHASI 200 Mt >1.200 MW HURMAN NEHRİ D TOPLAM ÜRETİLEBİLİR REZERV : 2 Milyar 920 milyon ton
AFŞİN HAVZASINDAKİ C ve D SAHALARININ TERMİK SANTRAL KURMAK ÜZERE ÖZEL SEKTÖRE AÇILMASI İHALE ŞARTNAMESİNE İLİŞKİN ÖZET BİLGİ: Maden ruhsatı EÜAŞ ta kalacaktır. İstekli, kwh başı şına rödövans / kwh ) teklif edecektir. (Cent veya YKr Santral kurulu gücü:en g az 1.200 olacaktır. MW İşin süresi, s 30 yıldy ldır. Bu süre tarafların mutabakatıyla uzatılabilir.
DARBOĞAZLAR 1 Santralın bitiş tarihi: 5710 sayılı Nükleer Santralların Kurulması, İşletilmesiyle ilgili Kanunun Geçici 2. maddesine göre 15 yıllık alım garantisi ancak Santralın tamamı 2014 ün sonundan önce bitirilmesi halinde geçerlidir. Tanınmış kazan ve türbo-generatör imalatçılarıyla yaptığımız temaslarda en erken tamamlama tarihi olarak 2016 verilmektedir.
DARBOĞAZLAR 2 ÇED Raporu: Çevre ve Orman Bakanlığı, Afşin Elbistan B Santralının ÇED raporunu, TEAŞ dan Afşin Elbistan A Santralına FGD yapılacağı taahhüdü nü alarak şartlı onaylamıştır. EÜAŞ her yıl yatırım programına bu yatırımı teklif etmesine rağmen DPT ödenek vermemektedir. EÜAŞ, henüz A santralı için bu taahhüdünü yerine getirmemişken C ve D için ÇED alınamaz. Hava kalitesi yönetmeliğindeki sürenin de dolmasına iki yıl kalmıştır.
DARBOĞAZLAR 3. Bölge de master plan ihtiyacı: Şu anda kömür sahalarının üzerinde herhangi bir sınırlama yoktur. Bu konuda kamu kuruluşları ve yatırımcı kuruluşlar arasında da bir koordinasyon yoktur. Dolayısıyla Belediyeler kömür sahalarını iskana açmaktadırlar. Kömür sahaları üzerinde fabrikalar, evler, yollar, iletim, dağıtım hatları yapılmaktadır. DPT öncülüğünde bir master plan hazırlanmalı, Valilikler, Belediyeler, EÜAŞ, TEİAŞ, TEDAŞ, DSİ, Karayolları, Milli Eğitim bu bölgede yapılacak yatırımlar konusunda koordinasyon sağlamalıdırlar.
DARBOĞAZLAR 4 Santralların ham su ihtiyacı: Afşin Elbistan A Santralı ham suyunu Elbistan daki Ceyhan ın kaynağından almaktadır. Afşin Elbistan B Santralı projelendirilirken su konusunda yetkili olan DSİ yine Ceyhan kaynağını göstermiş, ancak Elbistan da başlatılan Ceyhan kuruyacak kampanyası partilerüstü halk hareketine dönüşmüş, tüm hukuki süreç kazanılmasına rağmen DSİ nin uygun gördüğü noktadan su almak mümkün olamamıştır. Sonuçta su Elbistan çıkışından alınmıştır. C ve D santralları ihalesinde de C santralı için Karakuz ve D Santralı içinde Adatepe Barajlarının yapılması öngörülmüştür. Ancak 1998-2001 döneminde Kömürlü Santralların susuzluktan durma noktasına geldiği ve giderek yağışların azaldığı dikkate alınarak bundan böyle Termik Santrallarda soğutma kulelerinin kuru tip olarak yapılması elzemdir.
DARBOĞAZLAR 5 Halkla İlişkiler: Taahhüt edildiği halde A Santralına FGD tesisinin yapılmayışı, A Santralındaki kül tutucu elektro filitrelere rehabilitasyon yapılmadığından kül emisyonunun yüksekliği, B santralının suyu için Elbistan la su savaşları, B Santralının külü atılırken yaşanan büyük ölçüde tozuma, B Santralı yapılırken beklendiği ölçüde istihdam sağlanamaması, halkın santrallara karşı destek ve sempatisini azaltmıştır.
DARBOĞAZLAR 6 Kazanda teknoloji seçimi Hem Afşin Elbistan A, hem de Afşin Elbistan B Santrallarında indirek yakmalı pulverize kömür sistemi vardır. Afşin Elbistan külünün ergime sıcaklığı 950 0 C olduğundan yanma odasında kül ergimekte cüruf oluşmaktadır. Bu sebeple bazı çevreler ısrarla tek çözümün akışkan yataklı kazan olduğunu ileri sürmektedirler. Ancak Çan daki akışkan yataklı kazan tecrübesinden %24 ün üzerinde nemde bile ön kırıcılar sonrası tüm aktarma organlarında sıvanma ve tıkanma olduğunu göstermiştir. Kaldı ki Afşin Elbistan da nem %45-65 mertebesindedir. Bu kömürle akışkan yataklı kazan ünite büyüklüğünün 125-150 150 MW ı aşmaması hususu ortaya çıkacaktır.
DARBOĞAZLAR 7 Bölge de bazı belde ve köylerin yeniden iskanı: Kömür sahaları üzerinde olan çok sayıda yerleşim biriminin yerlerinin değişmesi gerekecektir. Bu hususta Valilik, Belediyeler ve diğer kamu kuruluşlarıyla temas kurarak geleceğe yönelik planlama şimdiden yapılmalıdır.
DARBOĞAZLAR 8 Kömürü alınmış sahaların çiftçilere geri verilmesi: Afşin Elbistan A ve B Santrallarına kömür veren Kışlaköy ocağında kömür alındıktan sonra boşluğa önce kül, cüruf, sonra kazı toprağı ve en üste de humuslu toprak serilmektedir. Bu sahaların bir kısmı ağaçlandırılsa da boş kalan geniş araziler vardır. Alemdar köyü ve Çoğulhan beldesinde köylü vatandaşların tarım arazilerinin neredeyse tamamı ellerinden alındığından ve geçim sıkıntısı yaşadıklarından, kömürü alınmış sahaların eski sahiplerine veya tarım taahhüdü veren vatandaşlara verilerek bu sahaları tarıma kazandıracak yasal çerçeve oluşturulmalıdır.
Sonuç (1) Kamu santrallarında emre amadelik ve kapasite kullanım faktörü düşük. Bu sebeple üretim pahalı gerçekleşiyor. Bakım yeterince yapılamıyor. Vasıflı personel tutulamıyor. Kamunun uyması gereken ihale sistemi hızlı müdahaleyi engelliyor. Çevre Kanunu ve Yönetmelikleri zorunlu kılmasına rağmen çevre yatırımlarından FGD ler DPT engellemesi sebebiyle yapılamıyor.
Sonuç (2) Milyarlarca dolar yatırım yapılıyor. Ancak işletme personeli zamanında alınamıyor ve yeterince eğitim verilemiyor. Planlama ve koordinasyon yeterince yapılamıyor. Afşin Elbistan B Santralının kömür alma ve kül atma konusu hala çözülmemiştir. Afşin Elbistan Havzası Türkiye nin en büyük yerli kaynağı olmasına rağmen bir master planın olmayışı, ileride büyük sorunlara ve kaynak israfına yol açacaktır. Yatırımcı kuruluşlar yatırımlarını yaparken kömürün varlığını dikkate almadıkları gibi, Belediyeler kömür sahalarını iskana açmaktadırlar.