İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü ve İstanbul Üniversitesi Gözlemevi Araştırma ve Uygulama Merkezi 2009 YILI GÖKYÜZÜ REHBERİ
DÜZENLEME KURULU Prof. Dr. H. Hüseyin Menteşe Yard. Doç. Dr. Hasan H. Esenoğlu Araş. Gör. Sinan Aliş Araş. Gör. F. Korhan Yelkenci Posta Adresi İstanbul Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü 34119, Beyazıt İstanbul Telefon : 0212 4400000/10295 Faks: 0212 4400370 İnternet Adresi http://www.istanbul.edu.tr/fen/astronomy E Mail astronomy@istanbul.edu.tr
Dünya Astronomi Yılı Uluslararası Astronomi Birliği (IAU), Galileo Galilei nin ilk defa teleskobu gökyüzüne çevirerek gökcisimlerini incelemesinin 400. yıldönümü olması sebebiyle 2009 yılını "Dünya Astronomi Yılı (DAY2009)" olarak ilan etti. UNESCO ve Birleşmiş Milletler de bu çağrıya ortak oldular. Evren sizi bekliyor çağrısıyla DAY 2009, sene boyunca gerçekleşecek etkinlikler ile gökyüzüne, uzaya ve evrene olan ilginin ve merakın arttırılmasını hedefliyor. Türkiye de Dünya Astronomi Yılı na Türk Astronomi Derneği (TAD) çatısı altında katılıyor. Gelişmeler: www.tad.org.tr adresinden izlenebilir. Türkiye deki 2009 Dünya Astronomi Yılı etkinlikleri; gökyüzü fotoğrafçılığı yarışmaları, galileoskop, 100 saat Astronomi, Kadın Astronomlar gibi birçok konu başlığı altında devam edecek. Etkinlikler: http://www.astronomi2009.org adresinden izlenebilir. İstanbul Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü ve İstanbul Üniversitesi Gözlemevi her sene olduğu gibi Dünya Astronomi Yılı nda da gökyüzünü anlatmaya ve onu sevdirmeye devam edecek. Yıl boyunca çeşitli etkinliklerle ve özellikle geleneksel MAYIS2009 etkinliği ile astronomi meraklıları ile buluşacak. Etkinlikler : http://astronomi.istanbul.edu.tr/ adresinden takip edebilirsiniz.
İÇİNDEKİLER İÜFF ASTRONOMİ VE UZAY BİLİMLERİ BÖLÜMÜ 1 (tarihçe, bölümün verdiği eğitim) İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ GÖZLEMEVİ 2 (tarihçe, onarım, 1933 den bugüne tüm mezunlar) ÖN BİLGİLER (ileri saat uygulama tarihleri, Güneş in özel konumları) 3 2009 YILI İÇİN ASTRONOMİ ÇİZELGELERİ 4 (Ay evreleri, Ay Yer uzaklığı) Parlak gezegenlerin Güneş ten açısal uzaklıkları ve parlaklıkları 5 Küçük gezegenlerin konumları/parlaklıkları, açıklama 6 OCAK AYINDA GÖKYÜZÜ 7 9 ŞUBAT AYINDA GÖKYÜZÜ 10 12 MART AYINDA GÖKYÜZÜ 13 14 NİSAN AYINDA GÖKYÜZÜ 15 16 MAYIS AYINDA GÖKYÜZÜ 17 18 HAZİRAN AYINDA GÖKYÜZÜ 19 20 TEMMUZ AYINDA GÖKYÜZÜ 21 24 AĞUSTOS AYINDA GÖKYÜZÜ 25 27 EYLÜL AYINDA GÖKYÜZÜ 28 29 EKİM AYINDA GÖKYÜZÜ 30 31 KASIM AYINDA GÖKYÜZÜ 32 33 ARALIK AYINDA GÖKYÜZÜ 34 36 EKLER TAKIM YILDIZLARIN LATİNCE VE TÜRKÇE İSİMLERİ 37 GEZEGENLER NE ZAMAN GÖRÜLÜR? 38 39 (Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün, dikkat birbirine karıştırmayın, mevsimlere ve aylara göre takım yıldızlar) 2009 YILINDA FIRLATILMASI ÖNGÖRÜLEN UYDULAR 40 41 (2009 yılında gözlenebilecek bazı iridyum uyduları ve kuyruklu yıldızlar)
İ.Ü. FEN FAKÜLTESİ ASTRONOMİ VE UZAY BİLİMLERİ BÖLÜMÜ Tarihçe Bugün Beyazıt ta Üniversite bahçesinde bulunan Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü, 1933 yılında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi nde Astronomi Enstitüsü olarak kurulmuş ve başına Berlin Potsdam Gözlemevi nde Einstein ile birlikte çalışmış olan Prof. Dr. E.F. Freundlich getirilmiştir. Prof. Dr. E.F. Freundlich in kişisel girişimleri ile Almanya dan Dr. H. Rosenberg, Dr. T. Royds, Dr. W. Gleissberg gibi Alman bilimadamları Enstitü ye davet edilmiştir. Bu astronomların çabaları ile Almanya daki Zeiss firmasına ısmarlanan Astrograf, 1936 yılında Üniversite bahçesindeki yeni gözlemevinin kubbesine yerleştirilmiş ve böylelikle Astronomi Enstitüsü, 1936 37 ders yılından itibaren İstanbul Üniversitesi Merkez Binası bahçesindeki yerinde eğitim öğretim ve bilimsel çalışmalarına başlamıştır. Bu süreçte, Güneş gözlemleri ve Güneş lekelerinin morfolojik çalışmalarının yanısıra astrofizik araştırmalarına da hız verilmiş ve bu amaçla yurt dışındaki birçok gözlemevi ve araştırma merkeziyle bağlantı kurulmuştur. 1750 sayılı Üniversiteler Kanunu ile Astronomi Kürsüsü 1982 yılında, Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü adını almıştır. 1933 ile 1958 yılları arasında Alman astronomların Bölümümüz de hem yöneticilik hem de doktora tez çalışmaları yaptırmalarının yanısıra kişisel girişimleri ile teleskop, bir çok araç gereç, kitap ve süreli yayın getirtme gibi faaliyetleri, Bölüm ü yabancı bilim adamlarının bir uğrak yeri haline getirmiştir. Bu süre içinde uzun ve kısa dönemli olarak 12 değişik ülkeden astronomlar, Bölümümüz e gelerek araştırmalara katılmıştır ve bu işbirlikleri sürmektedir. Aralık 1935 te temelleri atılan kubbesi, 11 Aralık 1934 de ısmarlanan ve büyük bir bütçe ile 25 Eylül 1936 da getittirilen 4 dürbünlü tarihi teleskop, 1936 1937 ders yılından beri halen başarıyla çalışmaktadır. 73 yıllık yorgunluğun modern anlayışla yenileştirilmesi bu günlerde sürdürülmektedir. Teleskop, Kandilli Rasathanesi nden sonra en eskisidir ve İstanbul Üniversitesi Gözlemevi ünvanını yaşatmaktadır. 1933 Üniversite Reformu nun canlı ayakta kalabilen eserlerinden olan Gözlemevi nde, Ordinaryüs ünvanlı ve A.Einstein ın çağdaşları yabancı ve yerli bilim adamları çalışmalarını burada gerçekleştirmişlerdir. İkinci Dünya Savaşı nın zorlu ve yoksunluk şartlarından da geçerek ülkemizin bugünkü gökbilim olgusuna ulaşılması yine buradan sağlanmıştır. Bölüm, Türk Astronomi Derneği ve Üniversite bünyesinde kurulan Gözlemevi Araştırma ve Uygulama Merkezi ile ortaklaşa her yıl çok sayıda Halka Yönelik Etkinlikler ile ülkemizde astronominin önemini anlatmaya çalışmış ve astronominin genç kuşaklara tanıtımını sürdürmüştür. 2009, Dünya Astronomi Yılı seçilmesi ile birlikte bu faaliyetler artarak sürdürülmektedir. Köklü, yerleşmiş geleneği ve mevcut güçlü araştırıcı kadrosuyla Bölümümüz ABD, Almanya, Bulgaristan, Gürcistan, İtalya, İspanya, İsviçre ve yeni katılan ülkelerdeki araştırma merkezleri ile sürdürmekte olduğu bilimsel çalışmalarını daha da geliştirip, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG) ile daha kapsamlı projeler yürüterek, uluslararası düzeydeki saygınlığını korumayı ve daha da geliştirmeyi hedeflemektedir. Bölüm de Güneş Fiziği, Yıldız Astrofiziği, Galaksi ve Galaksidışı Astronomi alanlarında araştırmalar sürdürülmektedir. Bölüm de halen dört profesör, yedi doçent, dört yardımcı doçent, iki araştırma görevlisi, bir bölüm sekreteri, bir kütüphane memuru, bir memur, bir işçi ve bir hizmetli bulunmaktadır. Bölümün Verdiği Eğitim Bölümde, lisans ve lisansüstü düzeyde dersler verilmektedir. Lisans düzeyinde verilen astronomi derslerinin anlaşılabilir olabilmesi için gerekli alt yapıyı oluşturmak üzere programda yer alan matematik, fizik ve bilgisayar dersleri, bölüm mezunlarının temel bilimlerle ilgili bilgileri edinmelerini ve araştırmacı düşünce tarzını benimsemelerini sağlamaktadır. 75 yıl boyunca Bölüm ün toplam 740 adetin üzerinde yayını literatüre kazandırdığı görülmektedir. Bu yayınlar Bölüm de çalışmış yerli ve yabancı 40 öğretim üyesi ve yardımcılarınca gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, Bölümümüzde kuruluşundan bu yana 41 doktora tezi sonuçlandırılmıştır. Bu mezun öğrencilerden Fen Fakültesi nin ilk iki doktorası Prof. Dr. Nüzhet Gökdoğan ve Prof. Dr. Paris Pişmiş tarafından bölümümüzde yapılmıştır.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ GÖZLEMEVİ Onarım Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü nün derslerden sonra en önemli köklü faaliyeti, Bölüm ile özdeşleşen, günlük Güneş leke ve kromosfer gözlemlerini uzun süreli devam ettirmek olmuştur. Sadece tadilat bakım onarım çalışmaları süresince gözlemlere ara verilmiştir. Ülkemizdeki çağdaş astronomi çalışmaları için bir başlangıç noktası olan İ.Ü. Gözlemevi nin kubbesi ve Güneş Gözlem Düzenekleri; bakım/onarım ve yenileme çalışmalarının yıllar boyu ihmal edilmesi sonucu hem çalışamaz hale gelmiş, hem de zamanla çağdaş gözlem teknolojilerinin gerisinde kalmıştır. Bölümümüz için büyük önem taşıyan İstanbul Üniversitesi Gözlemevi Kubbe/Teleskop Bakım ve Onarımı ve Kromosfer Gözlem Düzeneğinin Yenilenmesi Çalışması; İ.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi nce kabul edilen 1230 proje nolu bir Güdümlü Proje desteği ile başlamıştır. Bu kapsamda bakım onarım ve yenileme işleri; İ.Ü. Gözlemevi nin tarihinde, kuruluşundan buyana gerçekleşen en önemli girişimdir. Ayrıca, İstanbul Üniversitesi Güneş Gözlemlerinin Sayısallaştırılması ve İnternet ortamına aktarılması işi de başarıyla gerçekleştirilmiştir. (http://www.istanbul.edu.tr/fen/astronomy/gunesgozlemaylik.php). Kısaca söz edilen bu Güneş gözlemlerini iyileştirme çabaları çerçevesinde, uzun bir süre yapılamayan Güneş kromosfer gözlemlerini sayısal olarak yeniden başlatmak da tasarlanmıştır. 1933 den Bugüne Tüm Mezunlar Bölüm, ilk mezunlarını Ekim 1939 yılında 3 öğrenci olarak vermiştir: Bu öğrenciler; 725 numaralı Mihman Sertoğlu, 752 numaralı Hüseyin Ayaz ve 798 numaralı Mahmut Fehmi Tanrıkulu dur. Toplam sonuçlar aşağıdadır: Kuruluşundan bugüne kadar toplam mezun sayısı: 1109 (631 Erkek ve 478 Bayan). Yılda ortalama mezun sayısı: 19 (Erkeklerde 10, Bayanlarda 9) Aşağıdaki şekiller, yıllara göre toplam mezun sayısını (solda) ve Bay (mavi içi dolu daire) Bayan (kırmızı içi boş daire) mezun astronom sayılarını (sağda) göstermektedir. Ortalamaları da uygun çizgileriyle belirtildi. Bölümümüzle ilgili ayrıntılı bilgiler, İ.Ü. Rektörlüğü Bilimsel Araştırma Projeleri kapsamında, 1588/30042001 numaralı proje olan ve Aralık 2002 de kitap haline getirilen, Kuruluşundan Günümüze İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü 1933 2000 isimli çalışmamızda sunulmuştur. Adı geçen kaynağa web sayfamızdaki tarihçe kısmından ulaşılabilinir (http://www.istanbul.edu.tr/fen/astronomy/tanitim/tarihce/kurgunastro.pdf).
ÖN BİLGİLER Kaynakça: The Astronomical Almanac 2009 2009 YILINDA İLERİ SAAT UYGULAMA TARİHLERİ Kuzey kürede yer alan yerleşimlerde gün ışığından daha fazla yararlanmak amacıyla 2009 yılında olası yaz saati ya da ileri saat uygulamasına 29 Mart Pazar günü saatlerin 1 saat ileri alınmasıyla başlayacak, 7 ay sürecek ve 25 Ekim Pazar günü saatlerin tekrar 1 saat geriye alınmasıyla da sona erecek. 2009 YILINDA GÜNEŞ İN ÖZEL KONUMLARI Güneş in Yer e en yakın olacağı tarih : 4 Ocak akşam saat 17 dir. Güneş in İlkbahar noktasında olacağı tarih: 20 Mart öğle saat 13:44 tür. Güneş, bu tarihte gece ve gündüz sürelerinin yaklaşık eşitlendiği (fark 8 dakika) ve İlkbahar Gündönümü ismi ile anılan (ya da teknik ismi ile alfa) sanal noktada yer alır. Bu sanal nokta 20 Mart Cuma öğle saat 13:44 de Güneş in bulunacağı yerdir, sanal noktanın gerçek yeri bu yıl ülkemizden görülebilecek. Gök mekaniği meraklıları için, belirtilen tarih ve saatte bu özel noktanın uzaydaki yerini kestirmek ilginç olacaktır... Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya ve gündüzler uzamaya devam edecek. Bu yüzden 20 Mart ı izleyen günlerde gün ışığından daha fazla yararlanılabilinir. Güneş in Yaz başlangıcında olacağı tarih: 21 Haziran saat 08:46 dır. 21 Haziran yıl içerisinde gece süresinin en kısa (8 saat 52 dakika) ve günün en uzun (15 saat 8 dakika) olduğu tarihtir. Bu tarihten itibaren geceler artık uzamaya ve günler kısalmaya başlayacaktır. Güneş in Yer e en uzak olacağı tarih : 4 Temmuz sabah saat 05 dir. Güneş in Sonbahar noktasında olacağı tarih: 23 Eylül gece saat 00:19 dur. Güneş, bu tarihte gece ve gündüz sürelerinin yaklaşık eşitlendiği (fark 7 dakika) ve Sonbahar Gündönümü ismi ile anılan (ya da teknik ismi ile omega) sanal noktada yer alır. Bu tarihten itibaren geceler uzamaya ve gündüzler kısalmaya başlayacaktır. Güneş in Kış başlangıcında olacağı tarih: 21 Aralık saat 19:47 dir. 21 Aralık yıl içerisinde gece süresinin en fazla (14 saat: 47 dakika) ve günün en kısaya (9 saat 13 dakika) ulaşacağı tarihtir. Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya ve günler de uzamaya başlayacaktır.
2009 YILI İÇİN ASTRONOMİ ÇİZELGELERİ Kaynakça: The Astronomical Almanac 2009 AY EVRELERİ AY YER UZAKLIĞI
PARLAK GEZEGENLERİN GÜNEŞ TEN AÇISAL UZAKLIKLARI VE PARLAKLIKLARI (D: Doğu taraftan, B: Batı taraftan, Uzaklık: yay derecesi biriminde, Par.: kadir olarak parlaklık)
KÜÇÜK GEZEGENLERİN KONUMLARI KÜÇÜK GEZEGENLERİN PARLAKLIKLARI AÇIKLAMA 2009 yılı gökyüzü rehberinde aşağıdaki kısaltmalar kullanılmıştır. Göktaşı gözlemleri çizelgeleri için: Yön: K:Kuzey; G:Güney; D:Doğu; B:Batı, KD:Kuzeydoğu, KB:Kuzeybatı, GD:Güneydoğu, GB:Güneybatı, KKB: Kuzey Kuzeybatı, KKD:Kuzey Kuzeydoğu, DKD:Doğu Kuzeydoğu, DGD:Doğu Güneydoğu, GGD:Güney Güneydoğu yönlerini göstermektedir. h: Ufuktan itibaren yüksekliktir. r: Göktaşı parlaklığının bir ölçüsüdür. r = 2.0 2.5 arasındaki değerler ortalamadan parlak; 3.0 ün üstünde olanlar ise ortalamadan daha sönüktür. V: Göktaşlarının atmosferik hızlarıdır. 11 km/sn (yavaş); 40 km/sn (orta); 72 km/sn (hızlı) arasında değerler alır. SMS: Saatteki Göktaşı sayısını gösterir; açık bir havada ideal bir gözlemcinin gözleyebileceği Göktaşı sayısıdır. Gökyüzü haritalarında, 3. kadirden ve daha parlak yıldızlar gösterilmiştir.
OCAK AYINDA GÖKYÜZÜ Ay ın Evreleri: Ocak Ayı günlüğü gün saat 1 22 Satürn kavuşumda (Yer Güneş Satürn) 2 19 Uranüs Ay ın 5º güneyinde 4 14 İLK DÖRDÜN 4 16 Merkür Güneş açıklığı en büyük. Doğu (19º) 4 17 Yer Güneş e en yakın (147 milyon km) 10 13 Ay Yer e en yakın (357 515 km) 11 05 DOLUNAY 11 09 Merkür üst kavuşumda (Yer Merkür Güneş) 14 23 Venüs Güneş açıklığı en büyük. Doğu (47º) 17 20 Ceres üst kavuşumda (Yer Güneş Ceres) 18 05 SON DÖRDÜN 18 24 Juno Güneş e en yakın 20 18 Merkür Güneş e yakın 23 18 Venüs Uranüs ün 1.4º derece kuzeyinde 24 02 Ay Yer e en uzak (406 110 km) 24 08 Jüpiter Güneş e en yakın 26 10 YENİ AY ve halkalı Güneş tutulması Göktaşı Gözlemleri: İsim Aktivite Maksimum Yön h V r SMS Aralığı Tarih ( ) (km/s) Quadrantidler 1 5 Ocak 3 Ocak KD +49 41 2.1 120
Tutulmalar 26 Ocak ta Halkalı Güneş Tutulması Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s): Tutulma başlangıcı 06:56:36 Gölge konisinin kuzey kenarından tutulma başlangıcı 08:04:30 Merkezi tutulma başlangıcı 08:05:48 Gölge konisinin güney kenarından tutulma başlangıcı 08:07:12 Tutulma ortası 09:46:24 Gölge konisinin güney kenarından tutulma sonu 11:50:12 Merkezi tutulma sonu 11:51:36 Gölge konisinin kuzey kenarından tutulma sonu 11:52:54 Tutulma bitişi 13:00:42 Görüleceği yerler: Güney Atlantik Okyanusu, Afrika nın güneyi, Antartika nın bir kısmı, Hindistan ın güneydoğusu, Asya nın güneydoğusu, Tazmanya hariç Endonezya ve Avustralya. Ayrıca, tutulmanın Yerküre haritası üzerindeki durumu şekilde verildi. Ayrıntılı bilgilendirme ve animasyon için http://www.eclipse.org.uk/eclipse/0132009 adresine bakılabilir. Resim. 26 Ocak Halkalı Güneş Tutulmasının Yerküre haritası üzerindeki durumu.
Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Ocak 2009 saat 21:00 a göre hazırlanmıştır.
ŞUBAT AYINDA GÖKYÜZÜ Ay ın Evreleri: Şubat Ayı günlüğü gün saat 1 04 Merkür üst kavuşumda (Yer Güneş Merkür) 3 01 İLK DÖRDÜN 7 22 Ay Yer e en yakın (361 490 km) 9 17 DOLUNAY ve Ay tutulması 11 22 Satürn Ay ın 6º kuzeyinde 12 15 Neptün Güneş e en yakın 13 23 Merkür Güneş açıklığı en büyük. Batı (26º) 16 24 SON DÖRDÜN 19 17 Venüs en parlak konumda 19 19 Ay Yer e en uzak (405 080 km) 25 04 YENİ AY 25 16 Ceres Güneş e en uzak Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları: Ay Antares yakın görünümde 18 Şubat gece saat 04:00 dan itibaren Güneş doğuncaya kadar sondördün evredeki Ay, Akrep takım yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda görülecek. İkili güneydoğuda ufuktan 11 derece yüksekte yer alacak. Hilal Mars Jüpiter Merkür yakın konumda 23 Şubat sabah saat 06:45 de çok kısa süreliğine çok ince Hilal Mars Jüpiter Merkür yakın konumda görülecek. Dörtlü Oğlak takım yıldızında güneydoğu tarafta ufuktan 8 derece yüksekte yer alacak. Mars 1.2, Jüpiter 2 ve Merkür de 0.1 kadir parlaklıklarında olacak. Hilal Venüs yakın görünümde27 Şubat akşam saat 19 dan itibaren bir saat süreliğine ince Hilal Venüs yakın konumda görülecek. İkili Balıklar takım yıldızında batı tarafta ufuktan 22 derece yüksekte yer alacak. Venüs 4.8 kadir parlaklığında olacak.
Tutulmalar 9 Şubat ta Ay ın Yarı Gölge tutulması: Ay sönük görünür Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s): Ay yarıgölge konisine giriyor (P1) 14:36:48 Tutulma ortası (MID) 16:38:12 Ay yarıgölge konisinden ayrılıyor (P4) 18:39:36 Ayrıca, tutulmanın evreleri ve Yerküre haritası üzerindeki durumu iki resimde verildi. Resimler. 9 Şubat 2009 Ay ın Yarı Gölge Tutulmasının Yerküre haritası üzerindeki durumu
Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Şubat 2009, saat 21:00 ye göre hazırlanmıştır.
MART AYINDA GÖKYÜZÜ Ay ın Evreleri: Mart Ayı günlüğü gün saat 4 10 İLK DÖRDÜN 5 03 Venüs kavuşumda (Yer Venüs Güneş) 7 17 Ay Yer e en yakın (367 015 km) 8 22 Satürn Güneş e en uzak 11 05 Satürn Ay ın 6 kuzeyinde 11 05 DOLUNAY 13 03 Uranüs Güneş e en yakın 18 20 SON DÖRDÜN 19 15 Ay Yer e en uzak (404 280 km) 20 14 Güneş ilkbahar noktasında (gece süresi gündüze eşit) 26 19 YENİ AY 27 22 Venüs Güneş e yakın Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları: Ay Antares yakın görünümde 17 Mart gece saat 01:30 dan itibaren Güneş doğuncaya kadar sondördün evredeki Ay, Akrep takım yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda görülecek. İkili güneydoğuda ufuktan 9 derece yüksekte yer alacak. Özellikle Güneş doğmaya yakın anlarda Ay, Antares i örtmeye yakın konumda olacak.
Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Mart 2009, saat 21:00 ye göre hazırlanmıştır.
NİSAN AYINDA GÖKYÜZÜ Ay ın Evreleri: Nisan Ayı günlüğü gün saat 2 05 Ay Yer e en yakın (370 215 km) 2 18 İLK DÖRDÜN 9 18 DOLUNAY 15 11 Venüs kavuşumda (Yer Güneş Venüs) 16 12 Ay Yer e en uzak (404 230 km) 17 17 SON DÖRDÜN 17 18 Ceres üst kavuşumda (Yer Güneş Ceres) 25 06 YENİ AY 26 11 Merkür Güneş açıklığı en büyük. Doğu (20º) 26 19 Merkür Ay ın 1.9 güneyinde 28 09 Ay Yer e en yakın (366 040 km) Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları: Hilal Uranüs Venüs Mars yakın konumda 22 Nisan sabah saat 05 de kısa süreliğine çok ince Hilal Uranüs Venüs Mars yakın konumda görülecek. Dörtlü Balıklar takım yıldızında doğu tarafta ufuktan 16 derece yüksekte yer alacak. Mars 1.2, Venüs 4.7 ve Uranüs de 5.9 kadir parlaklıklarında olacak.
Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Nisan 2009 saat 21:00 ye göre hazırlanmıştır.
MAYIS AYINDA GÖKYÜZÜ Ay ın Evreleri: Mayıs Ayı günlüğü gün saat 1 24 İLK DÖRDÜN 2 18 Venüs en parlak konumda 7 19 Merkür üst kavuşumda (Yer Güneş Merkür) 9 07 DOLUNAY 10 24 Ay ın 0.6º güneyindeki Antares Ay tarafından örtülecek 14 06 Ay Yer e en uzak (404 915 km) 17 10 SON DÖRDÜN 17 22 Satürn kavuşumda (Yer Güneş Satürn) 18 13 Merkür Güneş e yakın 24 15 YENİ AY 26 07 Ay Yer e en yakın (361 155 km) 29 14 Neptün kavuşumda (Yer Güneş Neptün) 30 19 Merkür alt kavuşumda (Yer Merkür Güneş) 31 06 İLK DÖRDÜN 31 20 Satürn Ay ın 6º kuzeyinde Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları: Neptün Jüpiter yakın konumda 9 Mayıs 4 Ağustos arası 3 ay kadar süreliğine gece yarısından sonra yaklaşık 02:30 04:30 saatleri arasında Neptün Jüpiter yakın konumda görülecek. İkili doğuda ufuktan 9 derece yüksekte Oğlak takım yıldızında yer alacak. Ay Antares i örtecek 10 Mayıs gece saat 22 den itibaren ertesi gün saat 04 e kadar dolunay evredeki Ay, Akrep takım yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda görülecek. İkili güneydoğuda ufuktan 9 derece yüksekte yer alacak. Özellikle gece yarısı saat 24 de Ay, Antares i örtecek. Görüleceği yerler: Kuzeydoğu Afrika, güneydoğu Avrupa, Orta Doğu, Arabistan, Hindistan, güney Çin, güneydoğu Asya, kuzey Filipinler.
Göktaşı Gözlemleri: İsim Aktivite Maksimum Yön h V r SMS Aralığı Tarih ( ) (km/s) eta Aquaridler 19 Nis 28 May 06 May GB +19 66 2.7 85 Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Mayıs 2009 saat 22:00 ye göre hazırlanmıştır.
HAZİRAN AYINDA GÖKYÜZÜ Ay ın Evreleri: Haziran Ayı günlüğü gün saat 5 24 Venüs Güneş açıklığı en büyük. Batı (46º) 7 21 DOLUNAY 10 19 Ay Yer e en uzak (405 775 km) 13 15 Merkür Güneş açıklığı en büyük. Batı (23º) 15 23 Jüpiter kavuşumda (Yer Güneş Jüpiter) 16 01 SON DÖRDÜN 16 02 Ay ın 0.4º kuzeyindeki Juno Ay tarafından örtülecek 21 09 Yaz başlangıcı (gece en kısa gündüz en uzun) 22 15 Vesta Güneş e en yakın 22 23 YENİ AY 23 14 Ay Yer e en yakın (358 020 km) 29 14 İLK DÖRDÜN Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları: Ay Antares yakın konumda 6 Haziran gece saat 22 den itibaren gece yarısından sonra saat 03 e kadar dolunay evredeki Ay, Akrep takım yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda görülecek. İkili güney tarafta ufuktan 20 derece yüksekte yer alacak. Özellikle saat 03 de Ay, Antares e daha yakın konumda olacak. Ay Uranüs Juno yakın konumda 16 Haziran gece saat 01 den itibaren Güneş doğuncaya kadar son dördün evredeki Ay Uranüs Juno yakın konumda görülecek. Üçlü Balıklar takım yıldızında doğuda ufuktan 11 derece yüksekte yer alacak. Uranüs 5.8 ve küçük gezegen Juno da 9.9 kadir parlaklığında olacak.
Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Haziran 2009, saat 22:00 ye göre hazırlanmıştır.
TEMMUZ AYINDA GÖKYÜZÜ Ay ın Evreleri: Temmuz Ayı günlüğü: gün saat 1 18 Uranüs kavuşumda (Yer Güneş Uranüs) 4 05 Güneş Yer e en uzak (152 milyon km) 7 12 DOLUNAY ve Ay tutulması 8 01 Ay Yer e en uzak (406 230 km) 11 01 Jüpiter Ay ın 4 güneyinde 11 01 Neptün Ay ın 3 güneyinde 13 22 Jüpiter Neptün ün 0.6 güneyinde 14 05 Merkür Güneş in tam arkasında 15 13 SON DÖRDÜN 21 23 Ay Yer e en yakın (357 480 km) 22 06 YENİ AY ve tam Güneş tutulması 29 01 İLK DÖRDÜN 31 19 Ay ın 0.5º güneyindeki Antares Ay tarafından örtülecek Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları: Ay Antares yakın konumda 4 Temmuz akşam Güneş battıktan hemen sonra saat 20 den itibaren gece yarısından sonra saat 01 e kadar dolunaya yakın evredeki Ay, Akrep takım yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda görülecek. İkili güney tarafta ufuktan 16 derece yüksekte yer alacak. Ay Antares i örtecek 31 Temmuz akşam Güneş battıktan hemen sonra saat 19:30 dan itibaren gece saat 23 e kadar şişkinay evredeki Ay, Akrep takım yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir) ile yakın konumda görülecek. İkili güneyde ufuktan 21 derece yüksekte yer alacak. Özellikle 31 Temmuz akşam saat 19 da Antares Ay tarafından örtülecek. Güneş in kısa süre sonra batışı ile örtülmenin çıkış evresi görülebilecek. Görüleceği yerler: Kuzeydoğu Afrika, güneydoğu Avrupa, Orta Doğu, Arabistan, Hindistan, güney Çin, güneydoğu Asya, kuzey Filipinler.
Tutulmalar 7 Temmuz da Ay ın Yarı Gölge tutulması: Ay sönük görünür Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s): Ay yarıgölge konisine giriyor (P1) 10:32:48 Tutulma ortası (MID) 11:38:36 Ay yarıgölge konisinden ayrılıyor (P4) 12:44:24 Tutulma bitişi 13:00:42 Ayrıca, tutulmanın Yerküre haritası üzerindeki durumu iki şekilde verildi. Resim. 7 Temmuz Ay ın Yarı Gölge Tutulmasının evreleri ve Yerküre haritası üzerindeki durumu.
Tutulmalar 22 Temmuz da Tam Güneş Tutulması Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s): Tutulma başlangıcı 02:58:18 Gölge konisinin güney kenarından tutulma başlangıcı 03:52:30 Merkezi tutulma başlangıcı 03:52:48 Gölge konisinin kuzey kenarından tutulma başlangıcı 03:53:12 Tutulma ortası 05:33:00 Gölge konisinin kuzey kenarından tutulma sonu 07:17:24 Merkezi tutulma sonu 07:17:48 Gölge konisinin güney kenarından tutulma sonu 07:18:06 Tutulma bitişi 05:12:24 Görüleceği yerler: Hindistan, Asya nın güneyi ve doğusu, Japonya, Endonezya nın kuzeyi, Filipinler ve Pasifik Okyanusu nun batısı ve ortası. Ayrıca, tutulmanın Yerküre haritası üzerindeki durumu resimde verildi. Ayrıntılı bilgilendirme ve animasyon için http://www.eclipse.org.uk/eclipse/0412009 adresine bakılabilir. Resim. 22 Temmuz Tam Güneş Tutulmasının Yerküre haritası üzerindeki durumu.
Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Temmuz 2009, saat 22:00 ye göre hazırlanmıştır.
AĞUSTOS AYINDA GÖKYÜZÜ Ay ın Evreleri: Ağustos Ayı günlüğü gün saat 4 04 Ay Yer e en uzak (406 030 km) 6 04 DOLYUNAY ve Ay tutulması 7 01 Jüpiter Ay ın 3 güneyinde 7 05 Neptün Ay ın 3 güneyinde 13 22 SON DÖRDÜN 14 20 Jüpiter Güneş e en uzak 15 21 Juno üst kavuşumda (Yer Güneş Juno) 17 24 Neptün Güneş e en uzak 19 08 Ay Yer e en yakın (359 640 km) 20 13 YENİ AY 24 18 Merkür Güneş açıklığı en büyük. Doğu (27º) 27 15 İLK DÖRDÜN 31 14 Ay Yer e en uzak (405 260 km) Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları: Ay Vesta yakın konumda 18 Ağustos sabah saat 04 den itibaren Güneş doğuncaya kadar çok ince hilal evredeki Ay Vesta yakın konumda görülecek. İkili İkizler takım yıldızında doğu tarafda ufuktan 14 derece yüksekte yer alacak. Küçük gezegen Vesta 8.4 kadir parlaklığında olacak. Özellikle Güneş doğmaya yakın saatlerde Ay, Vesta ya daha yakın konumda olacak. Ay Antares bir arada 27 Ağustos akşam Güneş battıktan hemen sonra saat 19:30 dan itibaren gece saat 22 ye kadar sondördün evredeki Ay, Akrep takım yıldızının en parlak yıldızı Antares (1.1 kadir)] ile yakın konumda görülecek. İkili güneyde ufuktan 21 derece yüksekte yer alacak.
Uranüs Juno yakın konumda 28 Ağustos 22 Eylül arası 1 ay kadar süreliğine akşamdan sabaha kadar Uranüs Juno yakın konumda görülecek. İkili gece saat 01 itibariyle güneyde ufuktan 46 derece yüksekte Balıklar takım yıldızında yer alacak. Parlaklıkları sırasıyla 5.7 ve 8.2 kadir. Tutulmalar 6 Ağustos ta Ay ın Yarı Gölge tutulması: Ay sönük görünür Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s): Ay yarıgölge konisine giriyor (P1) 02:01:00 Tutulma ortası (MID) 03:39:12 Ay yarıgölge konisinden ayrılıyor (P4) 05:17:24 Ayrıca, tutulmanın evreleri ve Yerküre haritası üzerindeki durumu iki resimde verildi. Resim. 6 Ağustos 2009 da Ay ın Yarı Gölge Tutulmasının Yerküre haritası üzerindeki durumu.
Göktaşı Gözlemleri: İsim Aktivite Maksimum Yön h V r SMS Aralığı Tarih ( ) (km/s) Perseidler 17 Tem 24 Ağu 12 Ağu KD +77 59 2.6 100 Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Ağustos 2009, saat 22:00 ye göre hazırlanmıştır.
EYLÜL AYINDA GÖKYÜZÜ Ay ın Evreleri: Eylül Ayı günlüğü gün saat 2 24 Jüpiter Ay ın 3 güneyinde 4 19 DOLUNAY 6 23 Merkür alt kavuşumda (Yer Merkür Güneş) 6 24 Uranüs Ay ın 3 güneyinde 12 05 SON DÖRDÜN 13 03 Pallas Güneş e en yakın 16 11 Ay Yer e en yakın (364 055 km) 17 13 Uranüs Güneş e en uzak 17 21 Satürn Güneş e en yakın 18 22 YENİ AY 20 13 Merkür Güneş e yakın 21 10 Juno Güneş e en uzak 22 24 Güneş sonbahar noktasında (gece süresi gündüze eşit) 26 08 İLK DÖRDÜN 28 07 Ay Yer e en uzak (404 335 km) 28 21 Merkür üst kavuşumda (Yer Güneş Merkür)
Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Eylül 2009, saat 21:00 ye göre hazırlanmıştır.
EKİM AYINDA GÖKYÜZÜ Ay ın Evreleri Ekim Ayı günlüğü gün saat 4 09 DOLUNAY 6 01 Mars Pollux un 6 güneyinde 6 05 Merkür Güneş açıklığı en büyük. Batı (18º) 11 12 SON DÖRDÜN 12 04 Ay ın 1.2º kuzeyindeki Mars Ay tarafından örtülecek 13 12 Jüpiter kavuşumda (Yer Güneş Jüpiter) 13 15 Ay Güneş e yakın (369 065 km) 18 09 YENİ AY 21 18 Antares Ay ın 1 güneyinde 26 02 Ay Yer e en uzak (404 160 km) 26 03 İLK DÖRDÜN 27 23 Neptün Ay ın 3 güneyinde 31 12 Juno üst kavuşumda (Yer Güneş Juno) 31 17 Ceres Güneş e en yakın Ülkemizden de Görülebilecek Gezegenlerin Özel Konumları: Ay Mars'ı örtecek 12 Ekim saat 04 de Mars Ay tarafından örtülecek. Görüleceği yerler: Güney Afrika ve Antartika arasındaki Güney Hint Okyanusu, Kerguelen Adaları. Ay Mars yakın konumda 12 Ekim gece saat 01 den itibaren Güneş doğuncaya kadar sondördün evredeki Ay Mars yakın konumda görülecek. İkili Yengeç takım yıldızında doğu tarafta ufuktan 49 derece yüksekte yer alacak. Mars 0.7 kadir parlaklıklarında olacak. Özellikle saat 04 de Ay, Mars ı örtecek.
Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Ekim 2009, saat 21:00 ye göre hazırlanmıştır.
KASIM AYINDA GÖKYÜZÜ Ay ın Evreleri: Kasım Ayı günlüğü gün saat 2 21 DOLUNAY 5 10 Merkür Güneş in tam arkasında 4 21 Neptün kavuşumda (Yer Güneş Neptün) 7 09 Ay Yer e en yakın (368 905 km) 9 18 SON DÖRDÜN 16 21 YENİ AY 22 22 Ay Yer e en uzak (404 735 km) 24 24 İLK DÖRDÜN 26 20 Uranüs Ay ın 6 güneyinde Göktaşı Gözlemleri: İsim Aktivite Maksimum Yön h V r SMS Aralığı Tarih ( ) (km/s) Leonidler 10 23 Kasım 17 Kasım GB +56 71 2.5 100+
Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Kasım 2009, saat 21:00 e göre hazırlanmıştır.
ARALIK AYINDA GÖKYÜZÜ Ay ın Evreleri: Aralık Ayı günlüğü gün saat 2 07 Uranüs kavuşumda (Yer Güneş Uranüs) 2 10 DOLUNAY 4 16 Ay Yer e en yakın (363 490 km) 7 05 Mars Ay ın 6 kuzeyinde 9 02 SON DÖRDÜN 16 14 YENİ AY 18 19 Merkür Güneş açıklığı en büyük. Doğu (20º) 20 17 Ay Yer e en uzak (405 730 km) 21 17 Jüpiter Ay ın 4 güneyinde 21 17 Neptün Ay ın 4 güneyinde 21 18 Mars kavuşumda (Yer Güneş Mars) 21 20 Kış başlangıcı (gece en uzun gündüz en kısa) 24 20 İLK DÖRDÜN 26 11 Merkür alt kavuşumda (Yer Merkür Güneş) 31 21 DOLUNAY ve parçalı Ay tutulması Göktaşı Gözlemleri: İsim Aktivite Maksimum Yön h V r SMS Aralığı Tarih ( ) km/s Geminidler 07 17 Aralık 14 Aralık B +26 35 2.6 120
Tutulmalar 31 Aralık ta Parçalı Ay tutulması Tutulma evreleri ve saatleri (h:m:s): Ay yarıgölge konisine giriyor (P1) 19:15:18 Ay Gölge konisine giriyor (U1) 20:51:36 Tutulma ortası (MID) 21:22:42 Ay gölge konisinden ayrılıyor (U4) 21:53:48 Ay yarıgölge konisinden ayrılıyor (P4) 23:30:06 Görüleceği yerler: Alaska, Avustralya, Endonezya, Asya, Afrika, İngiltere Adalarını da içeren Avrupa ve Kuzey Kutup bölgeleri. Ayrıca, tutulmanın evreleri ve Yerküre haritası üzerindeki durumu iki resimde verildi. Resim. 31 Aralık Parçalı Ay Tutulmasının Yerküre haritası üzerindeki durumu.
Gökyüzü Haritası: Harita, 15 Aralık 2009, saat 21:00 e göre hazırlanmıştır.
EKLER TAKIM YILDIZLARIN LATİNCE VE TÜRKÇE İSİMLERİ LATİNCE TÜRKÇE LATİNCE TÜRKÇE 1 Andromeda Andromeda 46 Leo Aslan 2 Antlia Pompa 47 Leo Minor Küçükaslan 3 Apus Cennet kuşu 48 Lepus Tavşan 4 Aquarius Kova 49 Libra Terazi 5 Aquila Kartal 50 Lupus Kurt 6 Ara Sunak 51 Lynx Vaşak 7 Aries Koç 52 Lyra Çalgı 8 Auriga Arabacı 53 Mensa Masa 9 Bootes Çoban 54 Microscopium Mikroskop 10 Caelum Çelikkalem 55 Monoceros Tekboynuz 11 Camelopardalis Zürafa 56 Musca Sinek 12 Cancer Yengeç 57 Norma Cetvel 13 Canis Venatici Avköpekleri 58 Octans Sekizlik 14 Canis Major Büyükköpek 59 Ophiuchus Yılancı 15 Canis Minör Küçükköpek 60 Orion Avcı 16 Capricornus Oğlak 61 Pavo Tavus 17 Carina Karina 62 Pegasus Kanatlıat 18 Cassiopeia Koltuk 63 Perseus Kahraman 19 Centaurus Erboğa 64 Pheonix Anka 20 Cepheus Sefe 65 Pictor Ressam 21 Cetus Balina 66 Pisces Balıklar 22 Chamaeleon Bukalemon 67 Piscis Austrinus Güneybalığı 23 Ciecinus Pergel 68 Puppis Pupa 24 Columba Güvercin 69 Pyxis Kumpas 25 Coma Berenices Berenisin Saçı 70 Reticulum Ağcık 26 Corona Austrina Güneytacı 71 Sagitta Okçuk 27 Corona Borealis Kuzeytacı 72 Sagittarius Yay 28 Corvus Karga 73 Scorpius Akrep 29 Crater Kupa 74 Sculptor Yontar 30 Crux Güneyhaçı 75 Scutum Kalkan 31 Cygnus Kuğu 76 Serpens Yılan 32 Delphinus Yunus 77 Sextans Altılık 33 Dorado Kılıçbalığı 78 Taurus Boğa 34 Draco Ejderha 79 Telescopium Dürbün 35 Equuleus Tay 80 Triangulum Üçgen 36 Eridanus Irmak 81 Triangulum Australe Güneyüçgeni 37 Fornax Ocak 82 Tucane Tukan 38 Gemini İkizler 83 Ursa Major Büyükayı 39 Grus Turna 84 Ursa Minor Küçükayı 40 Hercules Herkül 85 Vela Yelken 41 Horologium Saat 86 Virgo Başak 42 Hydra Suyılanı 87 Volans Uçanbalık 43 Hydrus Küçüksuyılanı 88 Vulpecula Tilkicik 44 İndus Hintli 45 Lacerta Kertenkele Not: Gök küresinde Yer in Güneş etrafındaki bir yıllık dolanımı boyunca içinden geçtiği 13 adet takım yıldızın (burçların) isimleri koyu olarak gösterilmiştir.