I Ş I K Maddenin fiziksel yapısındaki atomik etkileşim sonucu oluşan elektromanyetik saçılımdır. Herhangi bir dalganın iki temel özelliği, dalga boyu frekans Dalga boyu ile frekansın çarpımı ışığın yayılma hızını verir (300000km/s). 1
Herhangi bir nesnenin görülebilmesi için ya kendisinin bir ışık kaynağı olması ya da herhangi bir kaynaktan gelen ışığı yansıtması gerekir. F. mak Yansıyan ışık Nesne (3-Boyutlu) İmge Uzayı (2-Boyutlu) 2
Fotoğrafta ışığın dört fonksiyonu vardır: 1. Konuyu aydınlatmak, 2. Hacim ve derinlik katmak, 3. Fotoğrafın atmosferini oluşturmak, 4. Aydınlık ve karanlık yoluyla desenler oluşturmak. Bunun yanında, ışığın dört tane de özelliği vardır: Parlaklık, Yön, Renk, Karşıtlık (kontrast). 3
Parlaklık: Işığın yoğunluğunun ölçüsüdür. Pozometre yardımıyla ölçülür. Pozu belirler, makinenin elde mi tutulacağına, sehpaya mı bağlanacağına karar vermede yardımcı olur. Fotoğrafın rengini ve atmosferini belirler. Karla kaplı alanlarda şiddetli, gecenin karanlığında ise çok düşük şiddetlidir. Parlak ışık genellikle sert ve gerçekçidir. Loş ışık ise daha gevşek, dinlendirici ve gizemlidir. Yüksek yoğunluklu aydınlatma, konuları daha yüksek kontrastlı ve renklerini daha parlak gösterir. Loş ışık ise bunun tam tersini yapar. Böylelikle fotoğrafçı, ışığın yoğunluğunu değiştirerek, fotoğrafın uyandıracağı duygulara hükmeder. Özellikle iç mekan çekimlerinde, konu üzerindeki aydınlanmanın şiddeti, konu ile ışık kaynağı arasındaki mesafeye bağlıdır. aydınlanmanın şiddeti, konu ile ışık kaynağı arasındaki mesafeye bağlı karesel olarak değişir. Ancak bu kural noktasal ışık kaynakları için geçerlidir. 4
Kaynakları: Güneş ışınları, açık alanda her noktayı aynı derecede aydınlatırlar. Nokta ışık kaynaklarından yapılan aydınlatmalarda uzaklık artıkça konuya düşen ışık şiddeti azalır. Arkası yansıtıcılı kaynaklar, koni şeklinde, ışık kaynağından uzaklaştıkça genişleyen bir ışık huzmesi oluştururlar. Gökyüzü, açık renkli duvar yüzeylerinden gelen dağınık ışık kaynakları şeklinde tanımlanabilir. Doğal : Doğada fotoğraf çekerken ışık tek bir kaynaktan yani güneşten gelir. Flaş, lamba, ateş, ay ışığı, reflektör gibi kaynaklar gün ışığının etkisini artırmak için kullanılırlar. Işığın kalitesi; günün saati, konuya geliş yönü, ışığa müdahale veya filmin özelliklerinden etkilenir. Bir nesne üzerinden yansıyan ışık, nesnenin özeliğine bağlı kalarak düzgün, dağınık, kontrastlı, sert, yumuşak, donuk, sıcak, soğuk veya kırmızıdan maviye doğru değişik anlamlar verebilir. Genellikle donuk, mat mavimsi ışık sakin ve durağan bir anlam verir. Koyu ve sıcak ışık daha fazla heyecan ve enerji verir. Doğru ışıktan yaralanmak için ışığı çok iyi okuyabilmeliyiz. Bu da artan tecrübe ile olur. 5
Yön: Nesne üzerine düşen ışığın yönü, gölgelerin konumunu ve yoğunluğunu belirler. Yönüne göre 5 farklı ışık şeklinden bahsedilebilir: 1. Cephe ışığı 2. Yanal ışık 3. Ters ışık 4. Tepe ışığı 5. Alttan gelen ışık Cephe Işığı kaynağı nesneyi karşıdan aydınlatır (genelde kameranın arkasından). Kamera flaşı bu aydınlatma tipine bir örnektir. 6
Cephe Işığının Olumlu/Olumsız Tarafları Olumlu: Renkler en canlı halleriyle görünür. Nesneler üzerindeki ışıkta gölge bulunmadığından kamera pozlama parametrelerini tutarlı şekilde belirler. Bu nedenle fotoğrafçılık açısından en kolay ışıktır. Olumsuz: Fotoğraflar derinlik ve hacim duygusundan yoksundur. Doku ve detay belirgin değildir. Flaşlı aydınlatma ile ön plandaki nesneler fazla parlak, arka plandaki nesneler ise fazlaca karanlıktır. Yanal kaynağı nesneyi yan taraftan aydınlatır. Dokuyu, boyutu, örüntüyü vurgulamada çok başarılıdır. Derinlik hissi uyandırır. Portre çekimlerinde 45 derecelik aydınlatma ile vurgulu fotoğraflar elde edilebilir. 7
Yanal Işığın Olumlu/Olumsız Tarafları Olumlu: Nesneyi arkaplandan ayırabilir. Günbatımında manzaraya derinlik katar. Olumsuz: Konunun içerisinde çok parlak ve çok karanlık bölgeler oluşturur. Bazı durumlarda ışığı dengelemek için dolgu flaşı kullanmak gerekebilir. Ters kaynağı az ya da çok konunun arkasındadır. Gölgeler kameraya doğru uzar. Diğer aydınlatma şekillerine göre karşıtlık daha yüksektir. 8
Ters Işığın Olumlu/Olumsız Tarafları Olumlu: Karmaşık konuyu silüet olarak görüntülemeye yarar. Manzara çekimlerinde güçlü gölgeler oluşturur. Olumsuz: Nesne karanlık olduğundan detay yoktur. Lenste ışık saçılması (lens flare) oluşur. Pozlamayı nesneye göre yapmak çok parlak arkaplan oluşturur. Tepe Işığı kaynağı az ya da çok konunun üzerindedir. Gün ortası güneşi bu aydınlatma şekline örnek verilebilir. Dik aydınlatma şekilleri arasında en az fotojenik olanıdır. Fotoğrafa yeni başlayanların sık tercih ettiği bir ışıktır. 9
Tepe Işığının Olumlu/Olumsız Tarafları Olumlu: Sahnenin büyük kısmı iyi şekilde aydınlanır. Parlak güneşli günler sahneyi ve renkleri ortaya çıkarır. Olumsuz: Güneş ışığı nesnenin üzerinde istenmeyen derin gölgeler oluşturabilir. Alttan Gelen kaynağı az ya da çok konunun altından gelnmektedir. Doğada mevcut olmayan bir aydınlatmadır (sudan yansıma hariç). 10
Alttan Gelen Işığın Olumlu/Olumsız Tarafları Olumlu: Doğal olmayan teatral etkiler oluşturur. Sanatsal yapıların ihtişamının arttırılmasında katkı sağlar. Olumsuz: Kullanımı zordur. Hatalı kullanımı durumunda istenmeyen garip etkiler oluşturur. 11
12
Renk: Saçılan ışık homojen değildir yani farklı dalga boylarına sahiptir. Renkli filmler belli bir tür ışık altında doğru renkleri verecek biçimde üretilmesinden dolayı, farklı renkte ışık kaynağı (akkor lamba) altında pozlandırıldığında gerçek renkleri vermeyecektir. Bu nedenle ışığın belli bir sınıflandırmaya sokulması gerekmektedir. Bu amaçla Kelvin skalası kullanılmaktadır. 13
Çeşitli ışık kaynaklarının ortalama renk dağılımları: Işığın Türü: Mavi Yeşil Kırmızı Gün ışığı: %33 %34 %33 Renksiz flaş: %24 %36 %40 Stüdyo Ampulü: %49 %34 %17 Mum ışığı: %6 %18 %76 Normal elektrik ampulü: %12 %32 %56 14
Karşıtlık (Kontrast): Bir ışık kaynağının yaydığı ışığın konunun karşıtlığı üzerine etkisi; konu ile ışık kaynağı arasındaki mesafe, ışık kaynağının konuya göre etkili ya da geçerli boyu. RENK: Işığın doğurduğu fiziksel bir olaydır. Renk algılama duygusuna göre etkileri aşağıdaki gibi sıralanabilir: Gelen ışığın spektrum yapısı, Işığı geçiren ya da yansıtan malzemenin molekül yapısı, Renk algılama organları (göz, beyin). 15
16
Küçük istisnalar dışında, gözümüzle gördüğümüz renkler hiçbir zaman saf değildirler. Yani gördüğümüz renkler hiçbir zaman saf değildirler. Gördüğümüz renkler, kırmızı, yeşil ve mavi gibi renklerin karışımından oluşurlar. Sarı (Y) Yeşil (G) Kırmızı (R) Beyaz (W) Turkuaz (C) Mor (M) Mavi (B) 17
Sarı (Y) Kırmızı (R) Mor (M) Black (B) Yeşil (G) Mavi (B) Turkuaz (C) 18
19
Walter Fogel Ansel Adams Immogen Cunnighan Kaynaklar Ufuk M. UYGUN, İFSAK - Temel Fotoğraf Semineri Ders Notları. 4. J. Adair King, Amatörler İçin Dijital Fotoğrafçılık, Dünya Yayınları, ISBN: 975-304-044-X. http://en.wikipedia.org/ www.dpreview.com www.fotoğraf.net www.kodak.com 20