2023 Vizyonu ve Türkiye de Yazılım Sektörü Paneli 5 Temmuz 202, Ankara Yazılım Endüstrisi: Türkiye İçin Politika Önerileri Kamil TAŞCI İzleme, Değerlendirme ve Analiz Dairesi Başkanı Kalkınma Bakanlığı Kamu Yönetimi Y.Lisans Bilim ve Teknoloji Politikası Cornell University (Phi Alpha Alpha Honors) kamil.tasci@kalkinma.gov.tr Not: Bu sunumda yer alan yorum ve değerlendirmeler yazarın kişisel görüşleridir. Çalıştığı kurumu bağlamamaktadır. Referans verilmesinde yazardan izin alınmalıdır.
Bölüm YAZILIM ENDÜSTRİSİ 05.07.202 2
Tanımlar Kaynak: Yazarın çalışması Yenilik BİLGİ EKONOMİSİ Bilgiye Bilgi Dayalı-Katalizör Para Sektörler BİT, Nano, Biyo Teknoloji Ar-Ge 469 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununda Yazılım: «bir bilgisayar, iletişim cihazı veya bilgi teknolojilerine dayalı bir diğer cihazın çalışmasını ve kendisine verilen verilerle ilgili gereken işlemleri yapmasını sağlayan komutlar dizisinin veya programların ve bunların kod listesini, işletim ve kullanım kılavuzlarını da içeren belgelerin ve hizmetlerin tümü» 05.07.202 3
Yazılım Endüstrisi Kısa Tarih- 942-945: Manhattan Projesi Bugünkü manada ilk sayısal yazılım; II nci Dünya Savaşı sırasında Manhattan Projesi kapsamında ilk sayısal bilgisayar ENIAC üzerinde Atom Bombası simülasyonu (942-945) için kullanılmıştır. 950 980: ABD de Yeni bir Endüstri Doğuyor İlk Elektronik-Sayısal Bilgisayar üretildi. Önce üniversitelerde yüksek hesaplama gücü gerektiren işlemlerde kullanıldı. Kamu ve finans sektörü bilgisayarla tanıştı. İlk yazılım firmaları kuruldu Microsoft IBM ve Lotus Hedef Gruplar: Büyük ölçekli işletmeler bankacılık-finans-sigorta, üniversiteler, Kamu kurumları ve araştırma merkezleri 980 ler: PC devrimiyle yazılım küresel bir endüstri haline gelmeye başladı. Etki: PC-Devrimi, üretim sistemlerinde PLC, MC ler Sonuç: Yazılım önce ABD, Japonya, sonrasında batı Avrupa ülkelerinde endüstrileşmeye başladı. Aktörler: Microsoft, IBM ve Lotus Otomasyonda Siemens Schnieder Auto. 990 lar: Internet (TCP/IP) Devrimi ve Açık Kaynak Kod Yazılımlar Etki : İşletme ölçeğinde bilgisayar ağları yerelde, ülke sathına ve dünyaya yayıldı. Sonuç : Küresel yazılım endüstrisinde alt sektörler oluştur. Bilgisayarlar tüm dünyada tüm sektörlerde kullanılmaya başlandı. Daha hızlı ve stabil işletim sistemleri, veritabanı yönetim sistemleri, ağlar ve hizmetlere ihtiyaç duyuldu. Aktörler : Microsoft Windows NT ailesi (Netbui TCP/IP ye geçiş) and Ofis araçları, 05.07.202 ORACLE Büyük Ölçekli veritabanları-sql dili, Sun Solaris, Novell Netware 4
Yazılım Endüstrisi Kısa Tarih-2 2000 ler: Yazılım Ürünlerinden Hizmetlere Dönüşüm Etki: Lokal yazılımlardan web tabanlı yazılımlara geçiş Teknoloji: Java, C#,.NET, ASP, PHP, Linux, NT, fabrikalarda Embedded Systems Aktörler: çok fazla 2004-2009 Dönemi Kategoriler Ortalama Büyüme Hızı İçerik Yönetimi / e-business Uygulamaları ve Hizmetleri 37.9% Software as a Service/ Uygulama Hizmeti Sağlayıcı (Bulut Bilişim) 27.6% Bilgi Güvenliği Araçları Hizmetleri 22.3% Sistem Entegrasyon Hizmetleri / BT Danışmanlığı 2.9% Sağlık 9.6% Müşteri İlişkileri Yönetimi 9.5% İşletim Sistemleri 8.7% Dış Kaynak Kullanımı Hizmetleri 6.5% Altyapı/Ağ Yönetimi 6.4% Kurumsal Uygulama Entegrasyonu 5.% Mühendislik/ İş Zekası/Analiz 5.0% İnsan Kaynakları/ Personel Yönetim Sistemleri 4.6% Veritabanı Yönetim Sistemi 3.5% Uygulama Geliştirme- Test Yaşam Döngüsü Araçları 3.4% Kablosuz İletişim/Mesaj Yönetimi/ Telekom Hizmetleri.4% Kaynak: Yazarın İş Süreci ve Yaşam Döngüsü Yönetimi.0% çalışması Tedarik Zinciri Yönetimi/İmalat Sanayi -4.3% 200 lar: Küresel Kriz Belirsizlik Dönemi - En büyük müşterilerden finans sektöründeki çöküş Bulut Bilişim e-devlet Hizmetleri Birlikteçalışabilirlik - Yeni Gelişen Pazarlar Bilgisayarlar: 05.07.202 Masaüstünden Dizüstüne ve Avuçiçi bilgisayarlara geçiş. Mobil uygulamalar. 5
Yazılım Endüstrisi BİT Kritik Sektör? Rasmussen-Hirschman a göre ulusal bir ekonomide ileri-geri bağlantıları yüksek sektörler kritik sektörlerdir. TÜİK tarafından en son yayımlanan 998 ve 2002 Girdi-Çıktı tablolarına Göre kritik sektörler 998 2002 Sektörler BL FL TL BL FL TL 3 - Demir ve Çelik 2.6 4.24 6.735 2.965 5.958 8.923 09 - Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı 2.42 3.598 6.09 2.600 4.457 7.058 29 - Toptan ve Perakende,.38 3.90 5.29.676 5.297 6.973 24 - Elektrik Dağıtımı, Toplanması ve Üretimi.594 2.623 4.27 2.594 4.02 6.606 3 - Kara taşımacılığı ve boru hattıyla taşımacılık.58 2.987 4.505.84 3.907 5.748 05 - Tekstil, Deri ve Ayakkabı 2.303 2.229 4.532 2.822 2.764 5.587 07 - Kağıt ve kağıt ürünleri imalatı, Basım ve yayım.966 2.44 4.380 2.570 2.60 5.79 35 - Mali aracı ve Sigorta kuruluşlarının faaliyetleri.549 3.48 5.030.657 3.273 4.93 - Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı 2.420.563 3.983 2.744 2.77 4.92 08 - Kok kömürü, rafine petrol ürünleri ve nükleer yakıt imalatı.489 2.777 4.266 2.495 2.49 4.95 02 - Madencilik ve Taşocakçılığı (Enerji).488 3.35 4.623.70 3.207 4.908 9 - Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı-römork imalatı 2.287.460 3.746 2.994.763 4.756 5 - Makine ve teçhizatı hariç; metal eşya sanayii 2.333.939 4.272 2.80.94 4.75 6 - Makine ve teçhizat imalatı 2.23.633 3.846 2.56 2.03 4.663 0 - Tarım, Avcılık, Ormancılık ve Balıkçılık.585 2.73 4.298.648 2.857 4.506 40 - Diğer İş Faaliyetleri.596 2.4 3.70.773 2.75 4.488 2 - Metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı.844.487 3.330 2.36 2.24 4.485 7 - Elektrikli makine ve cihazların imalatı 2.37.346 3.77 2.768.7 4.479 38 Kaynak: - Bilgi Yazarın ve İletişim çalışması Teknolojileri (BİT).436 2.449 3.885 2.03 2.370 4.473 05.07.202 6
Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin İktisadi Büyümeye Katkısı İşgücü Verimliliğindeki Artış = Sermayenin + Derinleşmesi Toplam Faktör Verimliliğindeki Büyüme (Ağ etkisi) BİT Kullanan Sektörler İşçi Başına Artan BİT Sermayesi TFV Büyümesi (Üretimin yeniden organize olması ile) BİT Üreten Sektörler BİT Ürün fiyatlarının göreli olarak düşmesi (Sayısal deflasyon) TFV Büyümesi (Teknolojik ilerleme yoluyla) Kaynak: Qiang at al, 2003 05.07.202 7
Yazılım Endüstrisi Stratejik Sektör? Fakat STRATEJİK BİR SEKTÖR dür Neden? Genel amaçlı ve doğurgan bir teknoloji olması, Tüm ekonomide geniş bir uygulama alanı bulan, Değer yaratma potansiyeli yüksek olduğu, Ulusal güvenlik açısından vazgeçilmez olması, Olmaması durumunda riski çok büyük Sık yaşanan uçak-helikopter-denizaltı görev bilgisayarı yazılımlarının tedariği sorunu Diğer sektörlere hızlı bir şekilde diffüze olarak verimlilik artışı meyadana getirmesi, Tüm sektörlerde teknoloji seviyesi-bilgi-katma değer yoğunluğuna göre, Ar-Ge faaliyetlerini hızlandırıcı etkide bulunması, İleri düzey hesaplama araçları vb. Hızlı değişen ve yol bağımlılığı oluşturan bir sektör olması nedeniyle ilerleme ve yenilikçilik özellikleri İlave istihdam oluşturması 05.07.202 8
Ürün Odaklı Yazılım Değer Zinciri Yazılım Endüstrisi İşletme Ölçeği - Yazılım Değer Zinciri Hizmet Odaklı Yazılım Değer Zinciri Kaynak: Yazarın çalışması Ana gelirleri itibarıyla bu değer zincirinin en az bir bileşeninde faaliyet gösteren firmalar yazılım firmasıdır. Danışmanlık alanında faaliyet gösteren firmalar olduğu gibi, sadece eğitim veya programlama alanında faaliyet gösteren firmalar da bulunabilmektedir. Bu nedenle bir firmanın yazılım 05.07.202 firması olarak kabul edilebilmesi için ana gelirleri itibarıyla yazılım değer zincirinde 9 tanımlanan faaliyetlerden en az birini gerçekleştiriyor olması yeterlidir
Yazılım Endüstrisi Ülke Ölçeği - Dinamikler Yerel ve Küresel Bilişim Pazarı ve Talebi Uluslar arası Bağlantılar (Diasporalar, Ortaklıklar vs.) Ulusal Yazılım Endüstrisi Ekosistemi (Rekabet) (İşbirliği) İmaj ve Güven İnsan Kaynakları Ar-Ge ve Yenilikçilik Düzeyi Kalite Modelleri Teknoloji Kümeleri (Silikon Vadileri) Finansman: Risk Sermayesi Fonları Fikri Mülkiyet Hakları Doğrudan Yabancı Yatırımlar Ulusal Yazılım Vizyonu, Kurumsal Yapılar ve Kamu Politikaları (Kamu ve Ulusal Yazılım Sektör Birliği İşbirliği) Kaynak: 05.07.202 Yazarın çalışması 0
Bölüm 2 Vizyon 2023 Yolunda TÜRKİYE: İktisadi Yapı Teknoloji Politikası Perspektifi Bölgesel Analiz Yapısal Dönüşüme Olan İhtiyaç 05.07.202
960 962 964 966 968 970 972 974 976 978 980 982 984 986 988 990 992 994 996 998 2000 2002 2004 2006 2008 200 ABD Doları Türkiye Ekonomisinde Yapısal Dönüşüm? Orta Gelir Tuzağı Riski? Sonuç Orta Gelir Tuzağı: Gelişmekte olan ülkelerde kişibaşına düşen GSYH değerinin artış hızının giderek yavaşlaması ve belirli bir düzeyde sabitlenerek, ülkenin gelişmiş ülkeler kategorisine geçememe durumudur $25.000 $20.000 Kişibaşına GSYH (960-200) Güney Kore; $20.757 $5.000 $0.000 Türkiye; $0.094 $5.000 $0 05.07.202 2 Kaynak: Dünya Bankası verilerinden yazar tarafından oluşturulmuştur
Türkiye Ekonomisinde Yapısal Dönüşüm? Orta Gelir Tuzağı Riski? Sebep Vector Auto Regression Model ELT t A A 2 A 3 A 4 EMLT t A = 2 A 22 A 23 A 24 IMHT t A 3 A 32 A 33 A 34 IHT t.6.2.08.04.00 + A 4 A 42 A 43 A 44 A A 2 A 3 A 4 A 2 A 22 A 23 A 24 A 3 A 32 A 33 A 34 A 4 A 42 A 43 A 44 Response of IHT to ELT ELT t EMLT t IMHT t IHT t 2 3 4 5 6 7 8 9 0 2 3 4 5 6 7 8 + ELT t 4 EMLT t 4 + IMHT t 4 IHT t 4 05.07.202 ELT ± 2 S.E. Kaynak: Yazarın çalışması 3 e t e 2t e 3t e 4t TEKNOLOJİ AÇIĞI! 996-2009 serisinde Türkiye nin ihracatı ve ithalatı arasındaki ilişki teknoloji düzeylerine göre yukarıdaki ekonometrik model ile incelenmiş olup, Düşük Teknoloji İhracatı ile İleri Teknoloji İthalatı arasında güçlü bir ilişki olduğu görülmüştür.
Türkiye Ekonomisinde Yapısal Dönüşüm? Teknoloji Düzeyi- IV.Düzey III.Düzey II.Düzey I.Düzey Tarım, Madencilik Hafif Sanayi: Tekstil, Konfeksiyon, Gıda, İçecek vb. Ağır Sanayi: Kimya, Otomotiv, Optik vb. Bilim Tabanlı: Bilişim, Biyoteknoloji, Nanoteknoloji vb. Verimlilik, Ar-Ge Yoğunluğu, Ortalama Ücretler,Yaşam Standardları Kaynak: TAŞCI (2009), Impacts of Global Subprime Crisis on Turkish Economy: Vulnerability Analysis, Structural Path Analysis and a Computable General Equilibrium Model, Cornell University MPA Thesis 05.07.202 4
Türkiye Ekonomisinde Yapısal Dönüşüm? Bölgelerin Teknoloji Düzeyleri- İşletmeler 60,000% 50,000% 40,000% 30,000% 20,000% 0,000% 0,000% 60,000% 50,000% 40,000% 30,000% 20,000% 0,000% 0,000% TR00 TR00 TR00 TR00 TR0 TR0 TR0 TR0 TR3 TR3 TR3 TR3 TR4 TR4 TR4 TR4 TR42 TR42 TR42 TR42 TR5 TR5 TR5 TR5 Çalışan Sayılarına Göre 05.07.202 5 TR00 TR00 TR00 TR00 TR0 TR0 TR0 TR0 TR3 TR3 TR3 TR3 TR4 TR4 TR4 TR4 TR42 TR42 TR42 TR42 TR5 TR5 TR5 TR5 Kaynak: Yazarın çalışması
Türkiye Ekonomisinde Yapısal Dönüşüm? Bölgelerin Teknoloji Düzeyleri-2 Maaş ve Ücret Ödemelerine Göre 50,000% 45,000% 40,000% 35,000% 30,000% 25,000% 20,000% 5,000% 0,000% 5,000% 0,000% TR00 TR00 TR00 TR00 TR0 TR0 TR0 TR0 TR3 TR3 TR3 TR3 TR4 TR4 TR4 TR4 TR42 TR42 TR42 TR42 TR5 TR5 TR5 TR5 İşletmelerin Yıllık Gelirlerine Göre 60,000% 50,000% 40,000% 30,000% 20,000% 0,000% 0,000% 05.07.202 6 TR00 TR00 TR00 TR00 TR0 TR0 TR0 TR0 TR3 TR3 TR3 TR3 TR4 TR4 TR4 TR4 TR42 TR42 TR42 TR42 TR5 TR5 TR5 TR5
Türkiye Ekonomisinde Yapısal Dönüşüm? Bölgelerin Teknoloji Düzeyleri-3 5,000% 4,000% 3,000% Bölgelerde İleri Teknoloji İşletmelerinin % Oranı (2003-2008) 2,000%,000% 0,000% Bursa + Kocaeli İleri Teknoloji İleri Teknoloji İleri Teknoloji İleri Teknoloji İleri Teknoloji İleri Teknoloji TR00 TR0 TR3 TR4 TR42 TR5 İleri Teknoloji İstihdam % Oranı (2003-2008) 9,000% 8,000% 7,000% 6,000% ANKARA 5,000% 4,000% 3,000% 2,000%,000% 0,000% İleri Teknoloji İleri Teknoloji İleri Teknoloji İleri Teknoloji İleri Teknoloji İleri Teknoloji 05.07.202 7 TR00 TR0 TR3 TR4 TR42 TR5
Türkiye Ekonomisinde Yapısal Dönüşüm? Bölgelerin Teknoloji Düzeyleri-4 İleri Teknoloji İstihdamına Ödenen Ücretler % Oranı (2003-2008) 4,000% 2,000% 0,000% 8,000% 6,000% 4,000% 2,000% 0,000% İleri Teknoloji İleri Teknoloji İleri Teknoloji İleri Teknoloji İleri Teknoloji İleri Teknoloji TR00 TR0 TR3 TR4 TR42 TR5 Maaş ve ücretler işletmelerin yer seçimi ve işgücü mobilitesi bakımından temel unsurlardan birisidir. Nitelikli işgücünün ücret esnekliği diğer işgücü gruplarına göre daha yüksektir. Ankara da ileri işgücüne ödenen ücretler istihdam oranının üzerindedir. Sanayileşmiş illerimiz olan İzmir, Kocaeli, Bursa da ileri teknoloji alanında çalışanlar daha düşük düzeylerde ücret almaktadır. 05.07.202 8 Kaynak: Yazarın çalışması
Türkiye Ekonomisinde Yapısal Dönüşüm? Bölgelerin Teknoloji Düzeyleri-5 İleri Teknoloji İşletmelerinin Yıllık Ciro % Payları (2003-2008) 8,000% 7,000% 6,000% 5,000% 4,000% 3,000% 2,000%,000% 0,000% İleri Teknoloji İleri Teknoloji İleri Teknoloji İleri Teknoloji İleri Teknoloji İleri Teknoloji TR00 TR0 TR3 TR4 TR42 TR5 İleri teknoloji işletmelerinin yıllık ciro gelişmelerine göre seçilen bölgeler karşılaştırıldığında Ankara ve İzmir de olumlu bir gelişme eğilimi gözlenirken, İstanbul da bir düşüş söz konusudur. Bursa ve Kocaeli bölgelerinde ileri teknoloji firmaları oldukça geride kalmaktadır. 05.07.202 9
Ortalama Aylık Ücret TL Ortalama Aylık Ücret TL.400.300.200.00.000 900 Türkiye Ekonomisinde Yapısal Dönüşüm? İşgücü Piyasası TR-BATI Bölgesi : İşgücü Arzı-Ücret Eğrisi (2003-2007) İmalat Sanayi ve Hizmetler Sektörü 800 5.300.000 5.800.000 6.300.000 6.800.000 7.300.000 7.800.000 İşgücü Talebi (Kişi) 900 TR-DOĞU Bölgesi : İşgücü Arzı-Ücret Eğrisi (2003-2007) İmalat Sanayi ve Hizmetler Sektörü 700 500.300.000.400.000.500.000.600.000.700.000 İşgücü Talebi (Kişi).800.000.900.000 2.000.000 2007 yılında Türkiye de Kent lerde yaşayan nüfusun oranı % 70.48 iken, 2009 yılında bu oran yüzde %75.53 olmuştur. Sadece bu 2 yıllık sürede kentsel nüfusta %5 lik artış ciddi bir artış değerini ifade etmektedir. 05.07.202 20
Bölüm 3 Vizyon 2023 Yolunda TÜRKİYE: Potansiyel Kapasite - Fırsatlar Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Ar-Ge kapasitesinde hızlı gelişim Güçlü Siyasi Destek: Yeni Teşvik Sistemi Teknoloji adaptasyonu yüksek insan kaynağı yapısı Hızla Gelişen İç Pazar Başarılı E-Devlet Yatırımları 05.07.202 2
TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİ Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin İl Bazında Dağılımı (Harita) 5 4 6 Faaliyette olan 32 Altyapı çalışmaları devam eden 3 Toplam 45 32 Teknoloji Geliştirme Bölgesinde Mart 202 itibarıyla; %57 si yazılım, %8 i Elektronik ve %6 sı Savunma olmak üzere toplam.860 işletme 9.000 i yazılım alanında olmak üzere 6.700 istihdam ile devam eden 4.800 Ar-Ge projesi $ 560 milyon ihracat 7 yabancı işletmeden $ 685 milyon yatırım 30 05.07.202 patent başvurusu 22 Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 202
BST Bakanlığından Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Dışında Ar-Ge Merkezi Belgesi Alan İşletmelerin İller Bazında Dağılımı (Grafik) 6 4 AR-GE MERKEZİ BELGESİ ALAN İŞLETMELERİN SEKTÖREL DAĞILIMI Sektörü Ar-Ge Merkezi Sayısı Ar-Ge Personeli Sayısı Bilgi ve İletişim Tekn. 7 556 Cam ve Seramik 5 Dayanıklı Tüketim Malları 9 870 7 6 5 5 Elektrik-Elektronik 7 297 İlaç 3 20 Kimya 4 237 3 2 2 2 Kuyumculuk 79 Makine 2 08 Otomotiv 9 349 Otomotiv Yan Sanayi 8 688 Savunma Sanayi 9 242 Tekstil 4 236 TOPLAM 64 8823 05.07.202 23 Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 200
BST Bakanlığından Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Dışında Ar-Ge Merkezi Belgesi Alan İşletmelerin İller Bazında Dağılımı (Harita) 3 6 7 5 2 2 4 6 5 2 05.07.202 24
GÜÇLÜ SİYASİ DESTEK: Cumhuriyet Tarihinin En Kapsamlı Teşvik Paketi Yeni Teşvik Sisteminin Hedefleri Cari açığın azaltılması amacıyla ithalat bağımlılığı yüksek olan ara malı ve ürünlerin üretiminin artırılması, Bölgesel gelişmişlik farklılıklarının giderilmesi, Kümelenme faaliyetlerinin desteklenmesi, Teknolojik dönüşümü sağlayacak yüksek ve orta-yüksek teknoloji içeren yatırımların desteklenmesi. Stratejik Sektörlerin Desteklenmesi Kapsamında Uluslararası rekabet gücünü artırma potansiyeline sahip Ar-Ge içeriği yüksek, yüksek teknolojili ve yüksek katma değerli stratejik önemi haiz yatırımları teşvik etmektir 05.07.202 25
Türkiye Bilişim Sektör Göstergeleri - Kullanıcı 2002 2008 2009 200 20 AB 27 Sabit Telefon Abone Sayısı (milyon) 8,9 7,5 6,5 6,2 5,2 - Mobil Telefon Abone Sayısı (milyon) 23,4 65,8 62,8 6,8 65,3 630 Genişbant Abone Sayısı (milyon) 0,03 6 6,8 8,6 4 58 Sabit Telefon Abone Yoğunluğu (%) 27,0 24,5 22,8 22,3 20,6 - Mobil Telefon Yoğunluğu (%) 33,3 92, 86,5 85, 88,6 26 Genişbant Abone Yoğunluğu (%) 0,0 8,4 0,5 7,2 36,7 3,7 Bilgisayarlar: Masaüstünden Dizüstüne ve Avuçiçi bilgisayarlara geçiş Mobil uygulamalar STORAGE: Bulut bilişim 2009 200 20 3G Abone Sayısı (Bin) 7.064 9.407 3.376 Mobil Genişbant İnternet Abone Sayısı (Bin) 396.448 6.455 Fiber Abone Sayısı (Bin) - 54 267 Mobil İnternet Kullanım Miktarı (Tbyte).08 4.387 0.709 Kaynak: BTK Kalkınma Bakanlığı Bilgi Toplumu Dairesi
Türkiye Bilişim Sektör Göstergeleri Pazar Krize rağmen büyümeye devam eden sektör 2002 2008 2009 200 20 BİT Sektörü Pazar Büyüklüğü (Milyar $) 9,2 24,88 23,96 25,05 24,2 - İletişim Teknolojileri 7,2 8,92 7,30 7,48 6,00 - Bilgi Teknolojileri 2 5,96 6,66 7,57 8,20 BİT Sektörü Pazar Büyümesi (%) 2,87-3,70 4,55-3,33 - İletişim Teknolojileri 4,00 6,00-8,56,04-8,47 - Bilgi Teknolojileri 4,00 0,5,74 3,66 8,32 BİT Sektörünün GSYH İçindeki Payı (%) 5,06 3,35 3,90 3,40 3,0 - İletişim Teknolojileri 3,96 2,55 2,82 2,37 2,05 - Bilgi Teknolojileri,0 0,80,08,03,05 Kaynak: BTK, IDC, Kalkınma Bakanlığı
Yaş Grupları İtibarıyla İnternet Kullanımı, 20 (%) İnternet ve bilgisayar okuryazarı Genç Kuşak 90 80 70 60 50 40 30 20 0 0 76,5 65,8 65,4 Toplam Erkek 55,9 Kadın 55, 50,4 44,9 39,7 28,9 32, 22,7 3,2 6,0 0,4 5,0 4,5 2,7,2 6-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74 Kaynak: TÜİK Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, 20
Eğitim Durumu İtibarıyla İnternet Kullanımı, 20 (%) Artan eğitim düzeyine paralel, bilgiye olan ihtiyaç da artıyor Yüksekokul, fakülte ve daha üstü 90,3 9,5 9,0 Lise ve dengi İlköğretim/Ortaokul ve dengi İlkokul Bir okul bitirmedi,5 20,0 5,7,6 6,8 2,8 70,2 75,6 73,3 49,7 63,8 57,7 Kadın Erkek Toplam 0 20 40 60 80 00 Kaynak: TÜİK Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, 20
Türkiye de İnternetin Sosyal Kullanımı (Nisan 202) 3 milyon Facebook hesabı (Dünyada 6. sırada) 7 milyon Twitter hesabı (Dünyada. sırada) Çevrimiçi süre: 28 saat/hafta Türkiye de en çok ziyaret edilen 25 siteden 5 tanesi sosyal medya içeriği sunuyor. Kaynak: SocialBakers.com, SemioCast.com, Alexa.com Kalkınma Bakanlığı BTD 05.07.202 30
Kamu BİT Yatırımları (2002-202) 202 Yılı Fiyatlarıyla (Milyon TL) 2.500 2.000 2.205 2.027.500.000 577 646 707 973.08.0 985.00.293 500 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 200 20 202 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı BTD - Yatırım Programları, 2002-202 05.07.202 3
Kamuda e-dönüşüm: e-devlet e-devlet Kapısı 2008 yılı sonunda açıldı (yaklaşık 40 kurumun 300 den fazla hizmeti entegre edildi.) Kamu hizmetlerinde vatandaş beyanının esas olması ilke olarak benimsendi Sosyal Güvenlik Uygulamaları, MERNİS, AKS, UYAP, GİMOP, SOYBİS, VEDOP, EKAP, ASBİS gibi projeler hayata geçirildi MERSİS, T.C. Kimlik Kartı, TAKBİS, e-yazışma gibi projeler devam ediyor Aralık 20 itibarıyla yaklaşık 450.000 adet nitelikli elektronik sertifika üretildi (300.000 elektronik imza, 50.000 mobil imza) Kalkınma Bakanlığı 26 Kalkınma Ajansı arasında EBYS, KAYS sistemleri tüm yatırımların takip edildiği 8 ilde İKİS sistemi 05.07.202 32
Bölüm 4 Yazılım Endüstrisi Türkiye İçin Politika Önerileri 05.07.202 33
Yazılım Endüstrisi Ülke Örnekleri Güçlü Yönler Brezilya, donanım yoğun teknoloji kümesi olan Sao Paulo ve açık kaynak yazılımlara dayalı çözümler ile sistem yazılımlarında, ülke de yaşayan milyon Japon vasıtasıyla Japonya ile yakın işbirliği Hindistan, güçlü ve dinamik insan kaynakları politikası, kalite düzeyi, yazılım sektör birliği NASSCOM ile kamu arasında uyum, yazılıma has teknoloji geliştirme bölgeleri (STPs), İngiltere finans sistemiyle yakın işbirliği Çin, kamunun güçlü desteği, yazılım teknoparkları ve sektörü besleyecek insan kaynaklarının yetiştirilmesi konusunda güçlü bir akademik altyapı, hızla gelişen ulusal pazar, mekatronikte Almanya, yazılımda Hindistan ı geçme hedefi, İrlanda, AB pazarına yakın dil bilen nitelikli insan kaynaklarının desteklediği küresel ileri teknoloji şirketleri için üs niteliğinde olması, ABD ile güçlü ilişkiler, İsrail, güçlü risk sermayesi fonlarının desteklediği, savunma sanayi güdümünde gelişmiş Ar-Ge ve yenilikçilik altyapısı üzerinde sistem ve güvenlik yazılımları ile teknoloji lisanslama alanında ileri konumdadır. 05.07.202 34
Türkiye İçin Politika Önerileri LİDERLİK: Ulusal Düzeyde Siyasi/Kurumsal Düzeyde Sahiplenme Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Hindistan NASSCOM benzeri Ulusal Bilişim Sektör Birliğinin Teşkili HEDEF PAZARLAR ABD, AB, Çin gibi büyük ölçekli pazarların yanısıra tarihi ve kültürel bağlarımızın yüksek olduğu ülkelere odaklanma EDEVLET: T.C. Kimlik Kartı, MERNİS, UYAP, ADKNS, VEDOP gibi başarılı e-devlet projelerinin bu ülkelere yaygınlaştırılması, Dış pazarlara açılması konusunda Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı koordinasyonunda; TİKA ve Kalkınma Bakanlığı işbirliğinde bir ad-hoc bir komisyon kurulmalı ve yurtdışına ihraç edilebilecek başta büyük e-devlet projeleri olmak üzere katma değerli yerli yazılım ürün ve hizmetlerinin tanıtımı konusunda strateji ve eylem planı geliştirmeli ve uygulamalıdır. İNSAN KAYNAKLARI Öğretim üyesi sayısının artırılması Yeni Yazılım Mühendisliği Bölümlerinin Açılması ve/veya Lisansüstü Düzeyde Eğitim Veren Özel Kurumların (ileri teknoloji enstitüleri) Teşvik Edilmesi Uluslararası geçerliliği olan Sertifikalar için yeni mezun ve/veya öğrencilere uzun vadeli, düşük faizli kredi verilmesi, işletmelerin ihtiyacı olan alanların Pazar dinamiklerini dikkate alarak müfredatın parçası haline getirilmesi 05.07.202 35
AR-GE ve İNOVASYON Türkiye İçin Politika Önerileri TÜBİTAK bünyesinde yer alan enstitülerde ileri teknoloji alanlarında önemli başarılar elde edilmesine karşın, bu başarılar ve yetenekler hakkında özel kesimin yeterli bilgisi bulunmamaktadır. TÜBİTAK ın sahip olduğu yetenekler konusunda öncelikle sanayisi gelişmiş, İstanbul, Kocaeli, Ankara, İzmir, Bursa, Kayseri, Konya, Adana-Mersin, Eskişehir, Denizli, Gaziantep ve Kahramanmaraş illerinde OSB ve KSS ler ile işbirliği yapılmalı Akademisyenler ile reel kesim arasındaki bağların zayıf olması nedeniyle, üniversite bünyesinde yapılan akademik çalışmalardan somut çıktılar elde edilmesinde zorluklar yaşanmakta, akademisyenlerimizin çalışmalarından daha çok küresel bilim faydalanmaktadır. Bu nedenle akademik kesimin kariyer yükselme kriterleri arasına somut proje çıktılarının da eklenmesi gerekmektedir. KALİTE DÜZEYİ Bilgi teknolojileri hizmetleri ve yazılım alanında kalite standardizasyon ve sertifikasyonu desteklenmeli, sektör içerisinde kalite bilincinin hızla oluşturulması ve uygulamanın yaygınlaştırılması sağlanmalıdır. Ayrıca, bu süreçte kamu alımları teşvik unsuru olarak kullanılmalıdır. Bu kapsamda kamu bilgi teknolojileri alımlarında uluslararası geçerliliği olan CMMi, SPICE gibi kalite modelleri ihale şartnamelerinde yer almalıdır. TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİ Teknoloji Geliştirme Bölgelerimiz birkaçı dışında olgunlaşmamış olmasına rağmen gerek firma gerekse araştırmacı personel sayısı bakımından son 9 yılda hızlı bir gelişimin yaşandığı görülmektedir. Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin yaygınlaştırılması Türkiye nin ileri teknoloji alanları ve yazılım endüstrisinin gelişimi açısından kritik öneme sahiptir. OSB ler ile entegre TGB lerin kurulması özendirilmeli ve altyapı yatırımları için Merkezi Yatırım Bütçesinden ayrılan ödenek artırılmalıdır. 05.07.202 36
Türkiye İçin Politika Önerileri Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde metre kare kira ücretleri bu bölgelerde yer alan firmalar için önemli sorunlardan birisidir. Bu yüksek kira oranları Ar-Ge faaliyeti yürütmeyi planlayan ileri teknoloji girişimcilerinin önünde bir engel teşkil etmektedir. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından gereken tedbirler alınmalıdır. BEYİN-GÖÇÜ & DİASPORA Tersine beyin göçü programlarıyla yüksek öğretim amacıyla yurtdışına göçenlerin Türkiye ye dönüp TGB lerde firma kurmaları özendirilmelidir. Türk diasporasının, Hindistan örneğinde olduğu gibi Türkiye deki TGB lerde firma kurucak genç girişimcilere çekirdek sermaye, başlangıç sermayesi gibi risk sermayesi fonlarını sağlaması konularında özendirici programlar geliştirilmelidir. Almanya ve ABD de yaşayan ve ileri teknoloji firmalarında çalışan Türklerin sayı, pozisyon ve niteliklerine ilişkin envanter çıkarılmalıdır. TürkTech Programı Hindistan ın yazılım endüstrisinin gelişmesinde ve ihracat gelirlerinin artmasında Hint Teknolojisi (IT Indian Technology) imajının oluşturulması önemli bir faktör olmuştur. Benzer şekilde, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile TİKA (Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı) koordinasyonunda yerli yazılım endüstrisinin uluslararası alanda markalaşmasını temin etmek üzere, uzun vadeli bir yatırım olarak, Türkiye ile aralarında kültürel yakınlık bulunan eski Osmanlı Coğrafyası ile Türk Cumhuriyetleri ve hızlı gelişen Afrika ülkelerine yönelik, üniversiteler ve yerli eğitim firmalarıyla işbirliği halinde bilgi teknolojileri alanlarında teknik eğitimler verilmelidir. Bu tür eğitim programlarını halen Çin, Hindistan, Kore ve Malezya gibi ülkeler uygulamaktadır. 05.07.202 37
KAMU ALIMLARI Türkiye İçin Strateji Önerisi Ülkemizde kamu sektörü yazılım alımlarında en önemli müşteri konumundadır. FATİH Projesi gibi dev projelerin tetiklemesiyle giderek artması beklenen kamu BT alımlarında, yüklenici firmaların CMM ve SPICE düzeylerinin en az ikinci seviye olması şartı tavizsiz uygulanmalıdır. Kamu alımlarında performans kriterleri belirlenmeli, firmaların kamuya yaptıkları projelerin başarısı için etkin bir izleme mekanizması kurulmalıdır. Projelerin performansları sürekli ölçülerek başarısız olan ve kamuyu zarara uğratan firmaların kamu ihalelerine girmeleri engellenmelidir. İMAJ GÜVEN: Hindistan ın ileri teknoloji alanındaki güçlü imajını destekleyen bir diğer unsur CMM sertifikasına sahip firma sayısıdır. Türkiye nin bu alanda güçlü bir irade ortaya koyarak CMM sertifikası sahipliğini artırıcı eylemleri acilen hayata geçirmesi gerekli görülmektedir. CMM 3 ve daha üstü sertifikaya sahip olan yazılım firmaları ile yıllık milyon doların üzerinde ihracat yapan firmalar Teknoloji Geliştirme Bölgeleri dışında bulunsalar dahi 469 sayılı TGB Kanunu nda sağlanan kolaylıklardan faydalanmalıdır. Yazılım sektörüne yönelik ülkemizde yapılan özellikle yabancı dilde ( reputation effect /ün etkisi için) akademik çalışmalar sayı ve kapsam olarak sınırlıdır. Bu alanda akademik çalışmaların yapılması teşvik edilmelidir. 05.07.202 38
2023 Vizyonu ve Türkiye de Yazılım Sektörü Paneli 5 Temmuz 202, Ankara Sabrınız için teşekkürler Kamil TAŞCI kamil.tasci@kalkinma.gov.tr Not: Bu sunumda yer alan yorum ve değerlendirmeler yazarın kişisel görüşleridir. Çalıştığı kurumu bağlamamaktadır. Referans verilmesinde yazardan izin alınmalıdır.