HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ 17 Ekim 2011 / 42 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - İktisat Uzmanı ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu - İktisat Uzmanı hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr İlker Şahin - İktisat Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya - İktisat Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Neden Önemli Ödemeler Dengesi Ödemeler dengesi, geniş anlamıyla, bir ekonomide yerleşik kişilerin, yurtdışında yerleşikler ile belli bir dönem içinde yapmış oldukları ekonomik işlemlerin sistematik kayıtlarını elde etmek üzere hazırlanmaktadır. Ödemeler dengesi istatistikleri, Cari İşlemler ile Sermaye ve Finans hesaplarından oluşmaktadır. Cari işlemler; reel kaynaklarla (mal, hizmet, gelir) ilgili işlemleri ve cari transferleri; sermaye ve finans hesapları ise reel kaynak akımlarının finansmanını gösterir. Cari açık ; bir ülkenin ihraç ettiği mal ve hizmetlerden elde ettiği gelirin, ülkenin yurt dışından ithal ettiği mal ve hizmetlere yaptığı ödemelerden az olmasıdır. Bunda, yurtiçi büyüme oranı, reel döviz kuru, üretimdeki verimlilik, rekabet gücü, enerji ithalatı gibi birçok faktör etkilidir. Cari açığın seviyesinin yanı sıra finansman yapısı, ülkenin dış şoklara karşı kırılganlığı açısından önemli bir gösterge olarak yorumlanmaktadır. Cari açığın Haftaya Bakış TÜİK tarafından açıklanan Ağustos ayı Sanayi Üretim Endeksi nin alt kalemleri ve mevsimsel etkilerden arındırılmış endeks serisi incelendiğinde sanayide yaz sonu itibarıyla üretimin yavaşladığı anlaşılıyor. Bir önceki yılın aynı ayına göre artış oranı %3,8 düzeyinde kalan sanayi üretimi, geçen aya göre ise mevsim ve takvim etkileri dışarıda tutulduğunda %2,6 gerilemiş durumda. TCMB nin geçen hafta açıkladığı ödemeler dengesi verilerine göre cari açık Ağustos ta $3,96 milyar olarak gerçekleşti. Ağustos ayı verilerinin açıklanmasıyla 8 aylık cari açık $54,3 milyar olurken, 12 aylık birikimli cari açık $75,1 milyara ulaştı. Geçen haftanın yurtiçinde dikkat çeken gelişmelerinden biri de hükümetin gerçekleştirdiği sürpriz vergi artışlarıydı. Tütün ve tütün ürünleri, alkollü içecekler, cep telefonları ve motorlu taşıtlara uygulanan ÖTV oranları yükseltildi. Aynı düzenlemede, kabul kredili, vadeli akreditif ve mal mukabili ödeme şekilleri ile gerçekleştirilen ithalatta KKDF kesintisi oranı da %6 olarak belirlendi. Maliye Bakanı Mehmet Şimşek tarafından yapılan açıklamada vergi artışlarından beklenen toplam gelirin TL5,5 milyar olduğu belirtilirken, bu tutarın TL771 milyonunun alkollü içeceklerden, TL2,75 milyarının tütün ve tütün ürünlerinden, TL920 milyonunun motorlu taşıtlardan, TL660 milyonunun ise cep telefonlarından kaynaklanacağını, KKDF oranlarındaki artıştan ise TL350 milyon gelir elde edileceğini kaydetti. Başbakan Yardımcısı Ali Babacan tarafından açıklanan 2012-2014 Orta Vadeli Programı na göre reel GSYH büyümesi 2011 için %4,5 tan %7,5 a revize edilirken, 2012 için %4 olarak öngörüldü. GSYH büyümesinin 2013 ve 2014 yıllarında %5 ile potansiyel büyüme oranına yaklaşması hedefleniyor. Programda yıl sonu cari açık beklentisi $71,7 milyar olarak öngörülürken, cari açığın GSYH ye oranının 2011 sonunda %9,4, 2012 de %8, 2013 te %7,5 ve 2014 te %7 olması planlanıyor. Program döneminde tarım dışında 1,5 milyon kişilik yeni istihdam yaratılması hedeflenirken; genel devlet açığı, faiz dışı harcamalar ve genel yönetim borç stokunun da GSYH ye oranlarının program dönemi sonunda sırasıyla %0,4, %33,2 ve %32 düzeyine indirilmesi öngörülüyor. Kredi derecelendirme kuruluşu S&P, büyümeye yönelik endişeler ve bankacılık sistemindeki sorunlar nedeniyle İspanya nın kredi notunu AA dan AA- ye düşürdü. Not indirimine ilişkin açıklamada yüksek işsizlik, sıkılaşan finansal koşullar, yüksek borç seviyesi ve genel olarak Euro Bölgesi ndeki yavaşlama ana etkenler olarak sıralandı. Fitch de ülkenin kredi notunda ay başında indirime gitmişti. Diğer taraftan Euro Bölgesi Ağustos ayı sanayi üretimi verileri, beklenenden güçlü açıklandı. Para birliğine üye 17 ülkedeki sanayi üretimi, Ağustos ayında bir önceki aya göre %1,2, bir önceki yılın aynı ayına göre ise %5,3 arttı. Öte yandan bölgenin en büyük ekonomisi olan Almanya nın sanayi üretimi aylık bazda %1 geriledi. Almanya nın önde gelen araştırma kurumları da, 2012 büyüme beklentilerini önemli ölçüde aşağı yönlü revize etti. Euro Bölgesi ndeki borç krizinden dolayı ülkede 2011 de %2,9 olması beklenen GSYH büyüme hızının 2012 de %0,8 e düşeceği tahmin ediliyor. KAPANIŞ VERİLERİ (14 Ekim) İMKB-100 : 59.300 / $ : 1,3875 USD : 1,8284 $ / : 77,20 EURO : 2,5220 Petrol ($/varil) : 115,01 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %8,38 Altın ($/ons) : 1.679,09
17 Ekim 2011 Neden Önemli doğrudan yatırımlar gibi borç yaratmayan ve uzun vadeli yabancı kaynaklarla finansmanı olumlu, portföy yatırımları gibi kısa vadeli ve borç yaratan kaynaklarla finansmanı daha olumsuz değerlendirilmektedir. ABD Perakende Satışlar Verisi Ait olduğu dönemde perakende satış yapılan mağazalarda kesilen fatura tutarını yansıtan veri, hemen her türlü dayanıklı ve dayanıksız malı kapsıyor. Piyasadaki ekonomik aktivitenin üçte ikisinin tüketici harcamalarından oluşması, perakende satışları önemli bir veri haline getiriyor. Haftaya Bakış Haftanın yurtdışında dikkat çeken makroekonomik veri açıklamalarından biri de Çin ekonomisine ilişkindi. Önemli ticari partnerleri olan Avrupa ve ABD deki sorunlardan etkilenen Çin de Eylül ayında ihracattaki artış, son 7 ayın en düşük seviyesine gerilerken ithalatta da benzer bir eğilim gözlendi. Özellikle, önceki yıllarda yılbaşı öncesi alışveriş sezonunda canlı seyreden Çin in Avrupa ya olan ihracatının, bu yıl Eylül de bir önceki aya göre oldukça yavaşlaması kaygıları artırdı. ABD de ise geçen haftanın en önemli verisi olan Eylül ayı perakende satışlarının bir önceki aya göre beklentilerin üzerinde %1,1 lik bir artış gerçekleştirdiği açıklandı. Her ne kadar akaryakıt hariç perakende satışlardaki artış %0,6 da kalsa da, çekirdek satışlardaki artış da olumlu yorumlandı ve ABD de ikinci dip yaşanacağı korkularını kısmen yatıştırdı. Perakende satışlar verisi, ekonomik konjonktüre ilişkin önemli ipuçları içeriyor. Azalan perakende satışlar durgunluğa işaret ederken, büyük oranda artan satışlar enflasyonist baskıya neden oluyor. Ayrıca bu veri, yatırımcılara perakende satış yapılan sektörlerin içinde bulunduğu durum hakkında ipuçları vermesi ile yol gösterici olabiliyor. 2
Eki.10 Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 Haz.11 Tem.11 Ağu.11 Eyl.11 Eki.11 17 Ekim 2011 Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 07.Eki 14.Eki Değişim İMKB-100 57.339 59.300 %3,42 İMKB-30 70.108 72.633 %3,60 Sınai 49.865 50.679 %1,63 Hizmetler 36.569 37.286 %1,96 Mali 83.853 87.659 %4,54 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 07.Eki 10.Eki 11.Eki 12.Eki 13.Eki 14.Eki İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi İMKB-100 62.000 60.000 58.000 56.000 54.000 52.000 Geçtiğiz hafta İMKB de genel olarak alıcılı bir seyir hakimdi. Hafta başında Almanya Başbakanı Merkel ile Fransa Cumhurbaşkanı Sarkozy'nin Yunanistan'ın borç sorununa sürdürülebilir bir çözüm bulunması, Avrupa bankalarının sermayelerinin güçlendirilmesi ve bölgede ekonomik eşgüdümünün hızlandırılması konularında görüş birliğine varmasına ek olarak Fransa, Belçika ve Lüksemburg hükümetlerinin Dexia Bank'ı kurtarma planı üzerinde anlaşmalarının etkisiyle yurtdışı piyasalarda yaşanan yükseliş İMKB'ye de yansıdı. İzleyen günlerde piyasalar, Avrupa Finansal İstikrar Fonu'nun (EFSF) genişletilmesine ilişkin planın oylanacağı son ülke olan Slovakya daki gelişmelere odaklandı. Slovakya'da hükümeti oluşturan partilerin muhalefetle anlaşacağı beklentisiyle piyasalar pozitif bir seyir izledi. Perşembe günü ise, Çin de açıklanan zayıf dış ticaret verisi ile JP Morgan ın açıkladığı olumsuz bilanço sonuçlarının etkisiyle küresel borsalardaki düşüş eğilimi paralelinde İMKB de günü ekside tamamladı. Aynı gün, otomotiv sektöründeki ÖTV artışı otomotiv hisselerine satış getirirken, bankacılık hisseleri de genel olarak satıcılı bir eğilim sergiledi. S&P'nin İspanya'nın kredi notunu bir kademe düşürmesine karşılık Euro Alanı borç sorununun çözümünde ilerleme sağlanacağı beklentisiyle haftanın son işlem gününde küresel borsalarla beraber İMKB de yükseldi. Bu gelişmeler sonucunda İMKB-100 endeksi haftalık bazda %3,42 lik artışla Cuma gününü 59.300 seviyesinden tamamladı. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 07.Eki 14.Eki (Puan) 16.11.2011 6,68 6,59-0,09 25.01.2012 7,47 7,39-0,08 15.05.2013 8,34 8,43 0,09 17.07.2013 8,32 * 8,38 0,06 15.01.2020 9,47 9,50 0,03 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 135,28 138,03 2,75 (*) 11 Ekim 2011 tarihli ihalede oluşan faiz oranıdır. %2,50 %2,00 %1,50 %1,00 %0,50 %0,00 -%0,50 Beklenen Reel Faiz (%) %1,47 Kaynak: İMKB Geçen haftanın ilk gününde, beklentilerin oldukça altında gelen sanayi üretim verisinin ekonomik aktiviteye ilişkin yavaşlama öngörüsünü desteklemesi ve Merkez Bankası nın uzun süre faiz artırımına gitmeyeceği beklentileri ile gösterge tahvilin faizi dar bantta hareket ederek hafif geriledi. Salı günü Hazine'nin gerçekleştirdiği 17 Temmuz 2013 itfa tarihli yeni gösterge tahvilin ilk ihracında bileşik faiz, beklentiler paralelinde %8,32 olarak gerçekleşti. Yeni gösterge tahvilde bileşik faiz, küresel endişeler ve ihale sonrası gelen satışlarla günü %8,36 dan tamamladı. Ertesi günde de faiz dar bir bantta hareket etti. Ancak, haftanın son iki gününde TCMB nin döviz satım ihalesi açmamasının etkisiyle TL nin sepet karşısında değer kaybetmesinin, dikkatleri döviz kurunun enflasyon üzerindeki etkisine çekmesiyle işlem hacminin çok yüksek olmadığı tahvil-bono piyasasında faizler yukarı yönde hareket etti. Gösterge tahvilin faizi ihale tarihinden itibaren Cuma gün sonuna kadar 6 baz puan arttı ve haftayı %8,38 seviyesinden kapattı. 3
Eki.10 Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 Haz.11 Tem.11 Ağu.11 Eyl.11 Eki.11 Eki 10 Kas 10 Ara 10 Oca 11 Şub 11 Mar 11 Nis 11 May 11 Haz 11 Tem 11 Ağu 11 Eyl 11 Eki 11 17 Ekim 2011 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 07.Eki 14.Eki Değişim Dolar (¹) 1,8343 1,8284 -%0,32 Euro (¹) 2,4654 2,5220 %2,30 Sepet (²) 3,7327 3,7703 %1,01 /$ Paritesi (³) 1,3375 1,3875 %3,74 $/Yen Paritesi (³) 76,71 77,20 %0,64 (¹) 15:30'da açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 1$ + 0,77 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. / $ $ / 1,65 110 1,55 105 100 1,45 95 1,35 90 85 1,25 80 1,15 75 / $ $ / Geçen hafta Euro Alanı ekonomileri başta olmak üzere küresel ekonominin seyrine ilişkin ortaya çıkan olumlu tablo, Euro nun önceki haftalarda Dolar karşısında yaşadığı kayıpları bir miktar telafi etmesini sağladı. Euro nun değerlenmesinde Almanya ve Fransa liderlerinden gelen ortak iradi açıklamanın yanı sıra, Ekim ayı sonundaki AB Liderler Zirvesi ve Kasım ayı başındaki G-20 zirvesinde gerekli ekonomik tedbirlerin alınacağı beklentileri önemli etkenler olarak öne çıktı. Kredi derecelendirme kuruluşlarının Euro Alanı bankaları ve ekonomilerine yönelik not indirimleri ise Euro nun yukarı yönlü seyrine engel teşkil etmedi. Yukarıdaki gelişmelere bağlı olarak /$ paritesi haftalık bazda %3,7 yükselerek 1,3875 değerini aldı. Öte yandan, görece dalgalı bir seyir izleyen $/ paritesi haftayı %0,6 lık yükselişle 77,2 düzeyinden kapattı. Yurt içinde bir önceki hafta TCMB nin yüksek miktarlı Dolar satım ihalesi düzenlemesi TL karşısında Dolar ı geçen hafta da baskı altında tutarken, Euro küresel piyasalar paralelinde değer kazandı. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 07.Eki 14.Eki (Puan) EMBI+ Endeks 576,30 587,70 11,40 Spread 403 361-42 Türkiye Endeks 388,88 395,49 6,62 Spread 345 308-37 55 45 35 25 15 5 VIX Endeksi 28,24 Kaynak: JP Morgan Geçtiğimiz hafta küresel piyasalarda görece sakin bir görünümün hakim olmasına karşın, bu sakinlik yatırımcılar tarafından alım fırsatı olarak değerlendirildi. Hafta başında Almanya ile Fransa nın Euro Alanı ekonomilerinin içinde bulundukları borç krizine karşı yeni önlemler alınacağı yönündeki ortak açıklamasının etkisiyle risk iştahında toparlanma gözlendi. Hafta boyunca, Euro Alanı ndan gelen not indirim haberlerine, ABD de açıklanan bazı şirket bilançolarının beklentileri karşılamaktan uzak olmasına ve Çin dış ticaret verisinin sergilediği olumsuz görünüme karşın, riskten korunma araçlarının başında gelen ABD hazine tahvillerinin getirileri haftalık bazda hızlı biçimde yükseldi. Bu gelişmelere paralel olarak gelişmekte olan ülke eurotahvillerine ait risk primi 42 baz puan gerileyerek 361 e inerken, Türkiye eurotahvillerine ait risk primi 37 baz puan azalarak 308 değerini aldı. Küresel piyasalardaki risk algılamasını gösteren VIX endeksi geçtiğimiz haftayı 28,24 ten kapattı. Endeks haftaya 36,2 seviyesinden başlamıştı. 4
Eki 10 Kas 10 Ara 10 Oca 11 Şub 11 Mar 11 Nis 11 May 11 Haz 11 Tem 11 Ağu 11 Eyl 11 Eki 11 Eki 10 Kas 10 Ara 10 Oca 11 Şub 11 Mar 11 Nis 11 May 11 Haz 11 Tem 11 Ağu 11 Eyl 11 Eki 11 17 Ekim 2011 Emtia Piyasaları Altın Petrol $/ons 1.900,00 1.800,00 1.700,00 1.600,00 1.500,00 1.400,00 1.300,00 1.200,00 1.100,00 1.000,00 1.679,09 $/varil 140,00 130,00 120,00 110,00 100,00 90,00 80,00 70,00 60,00 115,01 Altın fiyatları, geçtiğimiz haftaya Euro Alanı borç sorununa çözüm bulunacağı, bankaların sermaye gereksinimleri için gerekli tedbirlerin alınacağı ve bu tedbirlerin de Ekim ayı sonuna kadar ilan edileceği yönündeki haberlere rağmen Bölge - deki borç sorununa ilişkin endişelerin devam etmesiyle haftaya %2 nin üzerinde artışla başladı. İzleyen günlerde hafif gerileyen altın fiyatlarında hareketliliğin büyük bölümü Dolar daki dalgalanmalardan ve kâr satışlarından kaynaklandı. Haftanın son gününde Çin e ait enflasyon verisinin beklentilerden düşük gelmesinin etkisiyle yükselen altın fiyatları, haftalık bazda %2,5 artarak $/ons 1.679 seviyesinden kapandı. Euro Alanı borç sorununun kontrol altına alınacağı ve bankalara sermaye enjekte edileceği haberlerinin ardından haftaya yükselişle başlayan petrol fiyatları, Kuveyt te petrol sevkiyatını etkileyen grevden de destek alarak hafta ortasına kadar artışını sürdürdü. Hafta ortasında EFSF nin artırılmasına ilişkin oylamanın Slovakya da olumsuz sonuçlanabileceğine yönelik endişelerle petrol fiyatları bir miktar gerilese de sorunun çözümüyle beraber yönünü tekrar yukarı çevirdi. Haftanın son gününde Çin de enflasyon verisinin beklentilerden düşük gelmesinin petrol talebini artıracağı beklentisinin de desteklediği brent türü petrolün spot fiyatı, haftalık bazda %7,7 artışla $/varil 115 seviyesine çıktı. Bu Haftanın Gündemi 17 Ekim TÜİK Temmuz Ayı İşgücü İstatistikleri (Gerçekleşme: İşsizlik Oranı %9,1) TÜİK Eylül Ayı Tüketici Güven Endeksi (Gerçekleşme: Aylık %2,1 Artış) TCMB Ağustos Ayı Özel Sektörün Yurtdışından Sağladığı Kredi Borcu ABD Eylül Ayı Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanım Oranı (Piyasa Beklentisi: Aylık: %0,2, KKO: %77,5) ABD Ekim Ayı Empire State (New York) Fed İmalat Endeksi (Piyasa Beklentisi: -3,25) 18 Ekim TCMB Ağustos Ayı Uluslararası Yatırım Pozisyonu ABD Eylül Ayı Üretici Fiyat Enflasyonu (PPI) (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,3, Çekirdek Aylık: %0,1) ABD Ağustos Ayı Net Sermaye Girişleri Almanya ZEW İş Eğilimi Endeksi (Piyasa Beklentisi: -45) Çin III. Çeyrek Büyüme Verisi (Piyasa Beklentisi: Yıllık %9,3) Çin Eylül Ayı Sanayi Üretimi (Piyasa Beklentisi: Yıllık: %13,5) 19 Ekim ABD Eylül Ayı Tüketici Fiyat Enflasyonu (CPI) (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,3, Çekirdek Aylık: %0,2) ABD Eylül Ayı Yeni Konut İnşaatları (Piyasa Beklentisi: 590 Bin Adet) Hazine İç Borç Ödemesi (TL328 Milyon) 20 Ekim TCMB Para Politikası Kurulu (PPK) Toplantısı (Tahminimiz: Faiz Oranları Değiştirilmeyecek) TCMB Ekim Ayı II. Dönem Beklenti Anketi Hazine Eylül Ayı Merkezi Yönetim Bütçe Finansmanı Verileri Hazine Eylül Ayı Merkezi Yönetim Borç Stoku ABD Eylül Ayı İkinci El Konut Satışları (Piyasa Beklentisi: 4,93 Milyon Adet) ABD Ekim Ayı Philadelphia Fed Endeksi (Piyasa Beklentisi: -9,8) 5
17 Ekim 2011 Uyarı Notu: Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 6