TÜRKİYE SÜPER LİGİNDE MÜCADELE EDEN BİR FUTBOL TAKIMININ İÇ SAHA VE DIŞ SAHALARDA YAPTIĞI MAÇLARIN ANALİZ SONUÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TÜRKİYE SÜPER LİGİNDE MÜCADELE EDEN BİR FUTBOL TAKIMININ İÇ SAHA VE DIŞ SAHALARDA YAPTIĞI MAÇLARIN ANALİZ SONUÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI İbrahim BAKIR BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMAN Yrd. Doç. Dr. Sürhat MÜNİROĞLU 2007 ANKARA

Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi Ve Spor Anabilim Dalı Spor Sağlık Bilimleri Tezli Yüksek Lisan Programı Çerçevesinde yürütülmüş olan bu çalışma, aşağıdaki jüri tarafından Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir. Tez Savunma Tarihi: 24-08-2007 Prof. Dr Gülfem ERSÖZ Ankara Üniversitesi Beden Eğitimi Ve Spor Yüksek Okulu Jüri Başkanı Doç. Dr Mitat KOZ Ankara Üniversitesi Beden Eğitimi Ve Spor Yüksek Okulu Yrd.Doç. Dr Sürhat MÜNİROĞLU Ankara Üniversitesi Beden Eğitimi Ve Spor Yüksek Okulu ( Tez Danışmanı) Yrd. Doç. Dr Cengiz AKALAN Ankara Üniversitesi Beden Eğitimi Ve Spor Yüksek Okulu Yrd.Doç. Dr Velittin BALCI Ankara Üniversitesi Beden Eğitimi Ve Spor Yüksek Okulu

ÖNSÖZ Futbol antrenörlüğü günümüzde geçmiş yıllara göre daha zorlaşmaktadır. Bir antrenör olarak başarılı olabilmek için birbirini tamamlayan iyi bir ekibin bir araya gelmesi günümüzde kaçınılmaz olmuştur. Ayrıca antrenörler takımları için bütün değişkenleri (Örn: pas, şut, top kaybı, dripling vb.) incelemelidir. Bir antrenörün başarılı olabilmesi için etkili bir biçimde performans değerlendirmesi, gözlem yeteneklerinin geliştirilmesi, objektif ölçüm metotlarının kullanılması ve antrenörün kendi performansının değerlendirilmesi gereklidir. Becerilerin öğrenilmesi ve antrene edilmesi, büyük ölçüde analize bağlıdır. Çünkü performansın gelişimi ve artırılması için yapılan gözlemler doğru ve tam ölçümlere bağlıdır. Günümüzde maç analizi oyuncuların performansı hakkında bize bilgi vermekte olup, maçlık dönemlik ya da tam sezonluk herhangi bir oyuncu hakkında bilgiye sahip olabiliriz. Bu bilgileri objektif hale getirebilmek için, birçok analiz sistemlerinden faydalanabiliriz. Teknolojinin gelişmesi ile birlikte takım sporlarında ve oyun analizinde bilgisayar ve video destekli maç analiz sistemleri kullanılmaya başlamıştır. Bu analiz sistemleri ile kişisel veya takım analizleri iç saha ve dış saha olarak yapılabilmektedir. Yapılan bu araştırmada, İç sahada ve Dış sahada yapılan maçların bilgisayarlı ortamda maç analizi yapılarak sonuçlarının karşılaştırılması amaçlanmıştır. Araştırmanın başından sonuna kadar yardım ve desteğini esirgemeyen sayın hocam Yrd. Doç. Dr. Sürhat MÜNİROĞLU na, çalışmamın her aşamasında yardımcı olan kuzenim Kerem GÜZELTAŞ a sonsuz teşekkürlerimi sunarım. ii

Önsöz İçindekiler Tablolar Listesi İÇİNDEKİLER ii iii v 1.GİRİŞ 1 1.1 Modern Futbolun Tarihsel Gelişimi 1 1.2 Tarihsel Açıdan Maç Analizi 2 1.3 Maç Analizine Gereksinim Duyulması 3 1.4 Maç Analizinin Yararları 4 1.5 Maç Analizi Yapılırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar 10 1.5.1. Gözlemleme 11 1.5.2. Oyunun Değerlendirilmesi 11 1.5.3. Sonuçların Sunulması 11 1.5.4. Sonuçların Yorumlanması 11 1.6 Futbolda Maç Analiz Sisteminin Geliştirilmesi 12 1.7. Futbolda Kullanılan Sistematik Maç Analiz Metotları 14 1.7.1. Sesli Gözlem (Audio Teyp) 14 1.7.2. Kalem ve Kâğıt Metodu 14 1.7.3. Video ve Bilgisayar Yardımı İle Maç Analizi Metodu 15 1.7.3.1. Futbolda Bilgisayar Analizinin Doğuşu ve Kullanımı 16 1.7.3.2. Bilgisayarlı Kayıt Sistemi 19 1.7.3.3. Bilgisayarlı Maç Analizinin Futbol Antrenörüne Katkıları 23 1.7.4. Futboldaki Teknik Elementlerin Analizi 29 1.7.5. Sistem Kullanıcılarının Eğitimi 32 iii

2. GEREÇ VE YÖNTEMLER 35 2.1.Araştırma Grubunun Özellikleri 35 2.2.Veri Toplama Aracı 35 2.3.Veri Toplama Yöntemi 36 2.4.Verilerin Analizi 36 3. BULGULAR 37 4. TARTIŞMA VE SONUÇ 49 5.SONUÇ VE ÖNERİLER 54 ÖZET 58 SUMMARY 60 KAYNAKLAR 62 ÖZGEÇMİŞ 72 iv

TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1. İç Saha ve Dış Saha Olumlu Kısa Pas Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 37 Tablo 2. İç Saha ve Dış Saha Olumsuz Kısa Pas Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 37 Tablo 3. İç Saha ve Dış Saha Olumlu Uzun Pas Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 38 Tablo 4. İç Saha ve Dış Saha Olumsuz Uzun Pas Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 38 Tablo 5. İç Saha ve Dış Saha Top Kazanma Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 39 Tablo 6. İç Saha ve Dış Saha Top Kaybı Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 39 Tablo 7. İç Saha ve Dış Saha Olumlu Sağ Orta Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 40 Tablo 8. İç Saha ve Dış Saha Olumsuz Sağ Orta Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 40 Tablo 9. İç Saha ve Dış Saha Olumlu Sağ Korner Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 41 Tablo 10. İç Saha ve Dış Saha Olumsuz Sağ Korner Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 41 Tablo11. İç Saha ve Dış Saha Olumlu Sol Orta Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 42 Tablo 12. İç Saha ve Dış Saha Olumsuz Sol Orta Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 42 Tablo 13. İç Saha ve Dış Saha Olumlu Sol Korner Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 43 Tablo 14. İç Saha ve Dış Saha Olumsuz Sol Korner Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 43 Tablo 15. İç Saha ve Dış Saha Olumlu Şut Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 44 Tablo 16. İç Saha ve Dış Saha Olumsuz Şut Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 44 Tablo 17 İç Saha ve Dış Saha Kazanılan Faul Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 45 v

Tablo 18. İç Saha ve Dış Saha Yapılan Faul Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 45 Tablo 19. İç Saha ve Dış Saha Gol Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 46 Tablo 20. İç Saha ve Dış Saha Yenilen Gol Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 46 Tablo 21. İç Saha ve Dış Saha Sarı Kart Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 47 Tablo 22. İç Saha ve Dış Saha Kırmızı Kart Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 47 Tablo 23. İç Saha ve Dış Saha Ofsayt Analizi ve Yüzdelerinin dağılımı. 48 Tablo.24 İç Saha ve Dış Saha Analiz Sonuçlarının Dağılımı. 55 Tablo 25. İç Saha ve Dış Saha Galibiyet, malubiyet ve beraberlik sayılarının dağılımı. 56 vi

1.GİRİŞ Çağımız toplumlarında en revaçta olgularından birisi sportif etkinliklerdir. Boş zaman süresinin artışı kitlesel tüketime yönelik sportif etkinliklerin gelişmesini sağlamıştır. Diğer spor dallarına göre dünyada en çok izlenilen ve sevilen sportif etkinliklerin başında futbol gelir. Futbol, günümüz dünyasında gerek seyirci gerek medya ve gerekse ekonomik üstünlüğü ile önemli bir konuma yerleşmiş ve endüstri halini almıştır. Bugün Dünya da top ile oynanan 20 den fazla spor dalı bulunmasına rağmen en popüler durumdaki futboldur. Futbolun kolaylıkla her ortamda oynanabilir olması ile içinde barındırdığı göstergelerin toplumsal hayat içinde taşıdığı anlamların çokluğu, futbolun evrensel bir olgu haline gelmesini sağlamıştır. Son yıllarda, ülkemizde, futbolun popülerliği en üst seviyesine ulaşmıştır. Futbol tarihimizde ilk defa bir futbol takımımızın UEFA kupasını kazanması ve Türk Milli Futbol takımımızın, 2002 Dünya Kupasında dünya üçüncüsü olması futbolun popülerliğine katkıda bulunmuştur. Futbolun uluslararası alanda önemli bir konuma yerleşmesi ile birlikte, futbol antrenman teorileri sürekli yapılan bilimsel araştırmalar sayesinde gelişme göstermiştir. Futbol, önceden belirlenerek kabul görmüş kurallar çerçevesinde, dikdörtgen bir alan içerisinde biri kaleci olmak üzere on birer kişiden oluşan iki takım arasında küresel biçimde yapılmış özel bir topu, el ve kolları kullanmadan rakip kale direkleri arasından geçirmeye dayanan dünyanın en popüler spor dalıdır. 1.1 Modern Futbolun Tarihsel Gelişimi 8 Aralık1863 de, 11 futbol kulübünün 20 İngiliz katılımcısıyla Futbol Birliği (FB) kuruldu. Bu başlangıç ile birlikte Futbol Birliği dünyaya hâkim olmaya ve kültürünü yaymayı başarmıştır. Futbol şüphesiz dünyanın en 1

popüler sporlarından birisidir. 1893 de Uluslar arası Futbol Federasyonu (FIFA) 179 ulusal futbol birliğini ve bunu kapsayan 200 milyon aktif üyeyi simgelemekteydi. Tahmini olarak 400 500 milyon aktif futbol oyuncusu vardır. Bu etkileyici sayı dünya nüfusunun yaklaşık %10 unu içermektedir. Futbol dünya nüfusunu etkileyen spor özelliğini taşımaktadır. Örneğin; 1994 Dünya Kupasını 2 milyar insan izlemiştir Türkiye Futbol Federasyonu 13 Nisan 1923 te kurulmuş ve ilk başkanı Yusuf Ziya Öniş tir. Aynı yıl 21 Mayıs ta FİFA üyeliğine kabul edildi. 26 Ekim 1923 de Türkiye ilk milli maçını Romanya ile İstanbul da oynadı (2 2). 1954 de kurulan UEFA (Avrupa Futbol Birliği), 1962 yılında Türkiye yi bir Avrupa ülkesi olarak üyeliğe kabul etti. 1951 yılında profesyonelliğin kabul edilmesiyle futbolun bir meslek dalına dönüşmesini sağladı. 1959 dan itibaren düzenlenen milli lig organizasyonları ve kupa müsabakaları ile ikinci ve üçüncü ligler, Türkiye de futbolu popüler bir spor dalı haline getirdi. 1.2 Tarihsel Açıdan Maç Analizi Sporda maç analizinin temelleri yüzyıllarca önce uygulanıyordu. Romalılar hareketleri kaydetmek için notasyonun ilkel metodunu uygulamışlardı. Mısırlılar dans figürlerini okumak için hiyoraglifleri kullanmışlardı. Bu gelişimler ile başlayan analiz metodu; 1948 yılında Rudolf LABAN ın dansçılardan ve dans hocalarından esinlenerek geliştirdiği gözlemleme tekniğiyle günümüze ulaşmıştır. Dans notasyon sisteminden etkilenerek ortaya çıkan bu sisteme Kinetogrophy Laban ya da Labanotation denilmiştir. Bu kapsamlı sistemde şu terimler belirtilmiştir; Hareket, anatomik değişiklik, görsel tasarım, ilişki, ağırlık merkezi, denge ve ritim modelleri. Rudolf LABAN ın geliştirdiği gözlemleme metodunun gelişimi ile bir başka adım daha atılmıştır. Benesh tarafından oluşturulan Choreology ve bu metod da insanın beş temel noktası düşünülerek biçimlendirilmiştir. Bu noktalar dikkate alınarak analiz yapılmıştır. Bu noktalar, başın üstü, dirsek 2

üstü, el bileği, diz ve ayaktır. Choreology dans planlama ve doğru notasyon için geliştirilmiştir. Dans notasyonu gerçekte genel hareket analiz sisteminin gelişimi için başlama noktası olduğu kabul edilmiştir. Dans notasyon metodu üç problem maddesi oluşturularak formüle edilmiştir; Karmaşık hareketlerin doğru şekilde kaydedilmesi Bu hareketlerin sıralanması Hareketlerdeki devamlı yeniliklerin sıralanmasının sağlanması Bu iki metot yalnızca hareketlerin kaydını yapabilmekte miktarsal olarak bir saptama yapamamaktaydı. Bu metot ların gelişimi ile 1970 li yıllarda oyun analizinin ortaya çıkmasına ve analiz biçimlerinin oyun içeriğine göre şekillenmesine neden olmuştur. 1.3 Maç Analizine Gereksinim Duyulması Antrenörlerin genelde sübjektif olarak performans belirleme yöntemini kullanmaları (Ali,1998) ve bunun yanında stres nedeni ile algılama ve bilgi depolama kapasitelerindeki düşüş (Apaydın,1998) ve değerlendirmede çeşitli yanlışlıklar, günümüze kadar yapılan bu tür gözlemleri, yöntem olarak yetersiz kılmaktadır. Sübjektif gözlemde, var olan bilgi birikimi kaynağı da kullanıldığında önemli olan performans faktörleri yüzeysel ve yetersiz bir şekilde değerlendirilmektedir. Bu durumun oluşmasındaki en önemli neden ise insandaki görsel algılama yeterlilik düzeyinin sınırlı olmasıdır. Özellikle futbolla ilgili olarak birbirini etkileyen çok yönlü oyuncuların olması, büyük oyun alanı, çok hızlı ve sık yapılan hareketler, hareketlerin çeşitliliği, oyun sırasında gelişen olayların büyük bir bölümünün eksik algılanmasına ve daha sonra eksik ve yanlış hatırlanmasına neden olmaktadır (Balsom, 1994). 3

Futbolda takım ve bireysel performansın analizi, oyunun sürekli ve hızlı yapısından dolayı engelleniyordu (Polard ve Reep 1988). Hatta üst seviyede antrenörler arasında, hafıza kapasitesi üzerine yapılmış araştırmalarda, deneyimli antrenörlerin bile zaman, zaman oyunun anahtar faktörlerinin detaylarını gözden kaçırdıkları gözlenmiştir. Franks ve Miller (1986), tarafından yapılan çalışmalar futbol antrenörlerinin, 45 dakikalık bir futbol maçı süresince nelerin meydana geldiğinin değerlendirmesinde % 45 den daha az doğru sonuçlar ürettiğini göstermiştir. Hatırı sayılır bireysel değişkenlik varken, hafızaya işlenen verinin karmaşık süreci ve sonrasında telafi edilmesi karşısında bu hızlı unutkanlık sürpriz değildir. Oyunda yalnızca bir kez meydana gelen olaylar kolaylıkla hatırlanamaz ve unutulmaları kolaydır. Bunun yanında, duygular ve kişisel önyargılar hafızanın telafi sürecini ve saklanmasını etkileyen önemli faktörlerdir (Franks ve Miller 1986, Huges ve Franks 1997). Çünkü insanın göz ve beyin sisteminin kapasitesi gözlem ve anımsama sınırlamaları nedeniyle, maçları doğru ve objektif olarak hatırlamakta zorluk çekebilir. Bu yanılgı zaman, zaman teknik adamlarda bile görülebilmektedir. Bu yanılgılardan uzaklaşabilmenin en önemli yolu analizdir (Apaydın,1995 1998). 1.4 Maç Analizinin Yararları Becerileri kapsayan tekniklerin niceliği spor becerilerinin tanımlanması ve sınıflanması açısından önemlidir. Toplu oyunlarda oyuncular, hareketlerin çeşitli örnekleri ile toplu veya topsuz hareket edebilirler. Maç analizi sayesinde futbol içindeki mümkün olan teknik elementleri anlarız ve maçın sonucu ile oyun elementi arasındaki korelâsyonu bulabiliriz. Maç analizi teknik elementler açısından sahanın çeşitli bölgelerinde (hücum, savunma, orta saha gibi.) sporcuların bireysel olarak veya tüm takımın değerlendirilmesine imkân tanır. Ayrıca futboldaki temel tekniklerin maç esnasında geçen zamana bağlı olarak değerlendirilmesi, başarı ve başarısızlık oranın tespit edilmesi sağlanabilir. Yönü, hızı ve mesafesi 4

araştırılabilir. Futbol oyununda topun içinde olduğu teknik elementlerin verimi zamana ve mekâna bağlı olarak analiz edilebilir. Maç analizinde önemli olan sporcular ve takım hakkındaki bilgileri objektif olarak değerlendirebilmektir. Bu sayede, sporcuların gelişimine katkı sağlarken, takım oyunundaki verimliliğe de büyük oranda olumlu etkide bulunmaktadır. Genel performansı değerlendirme yöntemleri maç analizinde bütünleyici bir yer almaktadır. Performansı değerlendirirken futbolu oluşturan birçok parametrenin ayrılıp, düzenli bir şekilde incelenerek kaydedilmesi gerekmektedir (Winkler,1993). Maç analizinin en büyük yararlarından bir tanesi bu gereksinimi yerine getirmesi ve takımın maç içinde yaptığı hareketleri sayısal olarak değerlendirme olanağı sunmasıdır. Bu sayısal değerler hem takımın geneline hem de sporcu bazında bireysel olarak da dönüştürülebilir. Diğer bir yararı ise, sporcunun gerçekleştirdiği hareketleri olumlu ya da olumsuz olarak ayırarak sporcuya bir geri bildirim sağlar. Bu sayede yanlış hareketlerin düzeltilmesine olanak sağlamaktadır. Ayrıca, takım oyunundaki teknik ve taktiksel hataların gözden geçirilerek bir sonraki maç için, antrenöre bir bilgi oluşturacağı da kaçınılmaz bir gerçektir. Günümüzde medyada bile, takımların ve sporcuların analizleri yapılarak olumlu ve olumsuz şekil de eleştiriler yapılır. Antrenöre, analiz sisteminin sağlayacağı faydalardan bir tanesi de rakip takım hakkındaki bilgilerdir. Rakip takım hakkında, takımın oyunu, taktiksel düzeni ve oyuncuları hakkında bilgi vermekte olup, rakip ile yapılacak maç öncesinde antrenörün gerekli önlemi alması için yardımcı olmaktadır. Ayrıca, maç analiz sistemini bir database olarak ya da bir veri toplama aracı olarak kullanarak, ligde oynayan çeşitli oyuncular hakkında bilgi sahibi olma açısından yararlarını da sayabiliriz. 5

Spor eğitiminin dayandığı iki temel nokta izlemek ve değerlendirmektir. Oyuncuların maç esnasında yaptıkları hareketlerdeki hataları saptanmadan başarı elde edilemez (Brakenridge,1985). Birçok değişik maç analiz sistemi ile sporcuların koşu mesafeleri, pas mesafeleri(uzun kısa paslar) bu mesafelerdeki değişim oranları, sporcunun gerçekleştirdiği koşu eylemleri gibi akla gelebilecek değişik aksiyonları ölçebilir ve değerlendirebilir. Maç analizi sayesinde, fiziksel efor, teknik elementler ve taktik elementlerin analizini yapmak mümkündür. Buradan toplanan çeşitli datalardan aşağıdaki gibi faydalanılabilir. Maç esnasında ve tüm sezon boyunca yapılan müsabakaların değerlendirilmesi. Sporcunun seviyesinin, takım ortalama seviyesi ile ilişkisi. Takım seviyesinin diğer takımlarla ilişkisi. Birçok spor olayında gerekli olan ihtiyaçlar, çeşitli spor dalları arasında hatta aynı spor branşı içindeki mevkiler arasında bile farklılık gösterebilir. Bu nedenle futbol oyununun fizyolojik yapısı da farklılık göstermektedir. Futbolda kat edilen tüm mesafe ve bu mesafedeki hareket şekilleri fizyolojik yükle ilişki kurularak genel anlamda futbolun fizyolojik yapısı hakkında fikir verebilir. Futbol oyunun fizyolojik gözlemleri çeşitli bilgisayar bağlantıları tele metrik aygıtlarla gerçekleştirilebilir. (Balsom,1990). Oyun seyredilir ve antrenör oyunun pozitif ve negatif yönlerine şekil verir. Sık, sık önceki oyunlardan alınan sonuçlar, antrenmandaki performanslar gibi, bir sonraki maçın hazırlığında planlama yapmadan önce göz önünde tutulurlar. Sonraki oyun oynanır ve süreç kendini tekrarlar. Bununla birlikte karşılaşma faaliyetinin öznel değerlendirmesine ağırlıklı 6

olarak dayanan antrenörlük süreci ile ilgili problemler vardır. Bir karşılaşma sırasında bir faaliyeti diğerlerinden ayıran özellikleri gibi birçok olay göze çarpar. Bunlar resmi kayıtlar tarafından, tartışmalı kararlardan tutun bireysel oyuncular tarafından sağlanan olağanüstü teknik başarılara kadar sıralanır. Bu tür olaylar kolaylıkla hatırlanırken, toplamda antrenörlerin oyun hakkındaki değerlendirmelerini çarpıtmaya yönelirler. Bir oyunun hatırlanan özelliklerinin bir çoğu oyunun göze çarpan özellikleri ile ilgili olanlardır.(franks, Goodman, ve Miller,1983). Sonuç olarak, bu durumda antrenör maç sonrası geri bildirimi, oyun sırasında bir takımın, bir birimin ya da bireyin performansı hakkında ki kısmi bilgiye dayandırmak zorundadır. Bu geribildirim genellikle yetersizdir. Takımların ve oyuncuların gelişimine tam olarak yardım etme fırsatı kaçırılır. Öznel değerlendirmelerle ilgili problemler antrenöre neredeyse başa çıkılmaz problemler sunmuş gibi görünebilir (Huges 1985). Suç olaylarının görgü tanıklarının durumlarında, nicel olarak ölçülen gözlemcinin doğruluğu hakkındaki uygulamalı araştırmanın önemli bir yapısı vardır. Antrenörün atletik bir performansı gözlemlemesi durumu ve bir suç olayının görgü şahidininki arasında bir miktar benzerlik vardır. Wells ve Lofts kendi metinlerinde Görgü şahidi tarafından verilen ifade derin önemi olan bir olay olabilir diyerek görgü şahidi ifadesini önsöz haline getirmişlerdir (Huges ve Franks 1997). Bu suç ve spor olaylarının her ikisi için de eşit olarak doğrudur. Karşılaşmanın doğru analizi tüm antrenörlük sürecine esastır ve performansta gelişimin temelini oluşturur. Sonuç olarak, görgü şahidinin ifadesi üzerine tamamlanan araştırma spor antrenörü veya araştırmacısı ile yakından ilgilidir. Genellikle suç olaylarına tanıklık edenlerin güvenilmez ve bazı durumlarda doğru olmadıkları görülür. Clifford ve Hollin tarafından öne sürülen sebep, kurbanlarına şiddetli suçu aşılayan yüksek tahrik seviyesidir. Sözü edilen şiddetli olayın şahitliğinde, görgü tanığının ifadesinin doğruluğunun daha az olduğunu ve ayrıca doğruluktaki azalmanın özellikle 7

şiddetli koşullar altında olaya karışan suçluların miktarının bir fonksiyonu gibi göründüğünü buldular. Olayın şahitliğinin doğruluğunu etkileyen bir başka etken çalınan materyalin değeri tarafından tanımlanan suçun ciddiyetidir. Leippe, Wells ve Ostrom suç ciddiyetini görgü şahidi teşhisinde doğruluğun bir belirleyicisi olarak incelediler. Şahit çalınan pahalı ya da pahalı olmayan bir nesne için sahnelenen bir hırsızlığı gözlemler (Huges ve Franks 1997). Deneklerin çalınan eşyanın değeri hakkında ya önceden bilgisi vardır ya da değerini hırsızlık yapıldıktan hemen sonra öğrenmiştir. Şahitler çalınan maddenin değeri hakkında önceden bilgiye sahip olduklarında hırsızın doğru teşhisi daha muhtemeldir. Yazarlar suç olayının algılanan ciddiyetinin etkisinin, gözlemlenen perde arası sırasında (tercihen sonrasında değil), işleyen süreçler tarafından uzlaştırıldığı sonucuna varmışlardır: seçici dikkat ve uyarıcı deşifre etme gibi süreçleri kapsamaktadır (Huges ve Franks 1997). Suçun kendi gerçek detayları hakkında, Wells ve Leippe suçun işlendiği sırada dikkatin merkez noktasının tehlikeli bir etken olduğunu buldular. Sahnelenen bir hırsızlığı gözlemleyen şahitlerden alınan sonuçlar, ikincil detay testlerinde hırsızı doğru olarak teşhis edenlerin, masum bir insanı teşhis eden şahitlerden daha az cevabı doğru bildiklerini gösterdi. Bu nedenle, hırsızın özelliklerine dikkat eden şahitler, ikincil etkenler hakkında çok az bilgi temin ettiler. Bundan başka, ikincil etkenlere dikkat eden denekler hırsızı teşhis etmekte sorun yaşadılar. Malpass ve Devine tarafından yapılan bir çalışmada şahide verilen dizi talimatın teşhis üzerinde etkisi olduğu bulunmuştur. Önyargısız talimatlar olmayan seçenek şıkkını içerirken, eğer önyargılı talimatlar verilmişse bu şahitlere birini seç anlamına gelmektedir. Sonuçlar önyargılı talimatlar altındaki teşhis hatalarının doğru teşhisleri azaltmaksızın en yüksek noktada olduğunu göstermiştir (Huges ve Franks 1997). 8

Suç ve spor olayları durumları arasındaki karşılaştırmayı yaparken, iki durum arasında birçok farklılık olsa da benzerlikler çok önemlidir. Örnek olarak, karşılaşmada antrenörün tahrik seviyesi göze çarpan ölçüde inip çıkar. Ayrıca spor çevresi neyin önemli olduğunun dikkate alınacağı ve neyin önemsiz karşılaşma olduğu arasındaki farkı gözetir. Örneğin, olimpik olayların taşra karşılaşmalarından daha önemli olduğu göz önünde bulundurulur. Buna ek olarak, özellikle takım oyunlarında antrenörün dikkati oyunun ikincil kritik olmayan bileşenlerinden başka yöne, performansın daha merkezi özelliklerine doğru çevirme problemi vardır. Sonuç olarak, kişisel önyargılar her zaman gözlemlenen karşılaşma ya da antrenmanın öznel yorumlarını saptıracaktır ve bu nedenle herhangi bir olayı antrenörün gözlemleme doğruluğunu hatalı hale getirecektir (Mc Donald, 1984). Franks ve Miller (1986), bu problemlere suç olaylarına tanıklık edenlerin durumu ve sözü edilen bir spor oyununun antrenörler ve eğitmenler tarafından yapılan gözlemleri arasındaki benzerliğe dayanarak dikkati çekmektedirler. Uluslararası bir futbol maçının bir yarısı sırasında meydana gelen kritik teknik olayları gözlemlemek ve hatırlamak için bir deney tasarlamışlardır. Üç deneysel grup ya oyun öncesinde ya da sonrasında talimatlar almışlardır. Bu talimatlar antrenörlerin gözlemlerini bir oyun sonrası sonuç anketine doğru yöneltmek için bir miktar bilginin içerisinde değişiklikler göstermiştir. Sonuçlar bütün antrenörler için kritik olayları doğru olarak hatırlamanın toplam olasılığının yaklaşık olarak 0,42 olduğunu göstermiştir. Deneysel gruplar arasında istatistiksel olarak büyük farklılıklar bulunmamış, fakat antrenörlerin bazı sınıflandırılmış olayları diğerlerinden daha doğru olarak hatırlama yeteneklerinde farklılıklar gözlenmiştir. Özellikle, üç deneysel gruptaki tüm antrenörler set parçası bilgisini (kornerler, serbest atışlar, taç atışları vb) diğer bütün kategorilerden daha doğru olarak hatırlamışlardır. Şaşırtıcı olarak set parçaları hakkındaki bilgiyi doğru olarak hatırlamanın yüksek olasılığının, set parçasının doğasında olan devamsızlığa 9

uygun olduğu düşünülmüştür; yani oyunun sürekli doğası, penaltılar ödüllendirilirken bir zaman dilimi için durur ve oyun düzenlenmiş bir biçimde tekrar başlar. Faaliyetteki bu duraklamalar gözlemci tarafından maç oyunlarının düzenlenebilmesi için iskelet olarak kullanılabilir. Oyun kendi içerisinde antrenörler tarafından kullanılan kendi düzenleme prensiplerine sahiptir. Bu konu algılanan hareketi tanımlayan Newton tarafından uyarıcı sırada bir değişiklik gibi yapılmıştır. Antrenörün ana görevlerinden biri oyunu doğru olarak analiz etmek ve değerlendirmektir. O halde bu fonksiyonun herhangi bir öznel metot tarafından gerçekleştirilmesi beklenemez gibi görünmektedir. Gelişim için herhangi bir umut geribildirim yoluyla olasılığa indirgenecektir. Bu durum nasıl düzeltilebilir? Bu süreci tarafsızlaştırmada kullanılan ana metotlar video veya kayıt sistemi analizinin kullanımı ile sağlanır( Huges, 1988 Huges ve Frank 1997). Antrenörlük sürecinin bütünü, yani sporcunun performansının gelişimini kazandırma, antrenörün gözlemleme gücüne dayanır. 1.5 Maç Analizi Yapılırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Gözlemleme Değerlendirme Sonuçların sunumu Sonuçların yorumu 10

1.5.1. Gözlemleme Oyunun dokümanları hedeflere bağlı olarak TV, Video, kamera ve maçı canlı izleme sırasında kullanılacak daha önceden hazırlanmış değerlendirme kâğıdı. 1.5.2. Oyunun Değerlendirilmesi Oluşturulmuş ölçütler ve kategorilere bağlı olarak oyunu araştırmalı, olayların bilgisayar destekli olarak listelenmesi, yayınlanması 1.5.3. Sonuçların Sunulması Olayların istatiksel / grafiksel betimlenmesi, oyuncunun hareketleri ve davranışları (Taktik hatalar ) sistematik olarak anlaşılmalı, niteliksel ve niceliksel açıdan sunulmalı. Sunuş sırasında üç adımlama vardır; Gözlemleme ve Değerlendirme Antrenöre sunma ve tartışma Oyunculara sunma 1.5.4. Sonuçların Yorumlanması Maç sırasında oluşan olayların pozitif ya da negatif görünüşünün dikkatlice gözlemlenmesi, olayların bilgilendirilmesi, hataların ve eksikliklerin göz önüne serilmesi (Balsom, 1992) Etkili antrenörlüğün temelinde, taktik performansın doğru değerlendirilmesi gerekir. Bu değerlendirme, antrenörün ileriki antrenmanları ve maçlarına hazırlanmasında vereceği kararlara yardım eder. Ve bu 11

değerlendirmelerin kullanılması en uygun performans stratejisinin gelişimine tahmini bir biçim verir. Antrenörün kişisel gözlemlerdeki hata oranı bazı durumlarda % 70 gibi bir orana kadar çıkmaktadır. Eğer değerlendirme doğru olmazsa, sonuç teşhisinde hatalı olur ve böylece yapılacak pratik verimli olmaz. Peki, antrenörler, atletik performansı değerlendirmede ustalığa nasıl ulaşacaktır. Maç ya da antrenmanın analizinde bilgi girişi oyuncunun uyguladığı hareket ve hareketi uyguladığı yeri belirlemeyi içermektedir. Diğer bir şekli ile analizi yapan kişi Kim, Nerede, Ne zaman, Ne ve Nasıl gibi soruları cevaplandırmalıdır. 1.6 Futbolda Maç Analiz Sisteminin Geliştirilmesi Futbolda birbirini etkileyen değişkenlerin sayıca çok olmasından dolayı, oyunu analiz etmek için belli bir sistematik geliştirmek gerekir. Sportif olayların analizinin sistematik yaklaşımları tartışılabilir. Ama tüm analiz için objektif ölçüm, temel prensibine ihtiyaç duyulur (Franks ve Goodman,1986). Sportif davranış ölçümlerinin doğru, geçerli ve objektif olmasının sistematik analiz vasıtasıyla sağlandığı düşünülebilir (Franks, Johanson ve Sinclair,1988). Çünkü takım yönetiminde, sübjektif gözlemlerdeki yanlışlıklar sıklıkla ortaya çıkmaktadır (Franks ve Goodman,1986). Bu nedenle sistematik bir yaklaşımla, ilk olarak analiz edilecek verilerin kategorize edilmesi gerekir. En zor safha da budur (Patrick ve Mc kenna 1988). Futbolda birbirinden bağımsız olmayan birçok değişkenin var olması, futbolun önceden belirlenemez bir olay olması oyunda analiz edilecek bilgilere karar vermede güçlük yaratır. Bu özellik diğer karmaşık takım oyunları içinde geçerlidir. Bu nedenle öncelikle; Hangi parametreler analiz edilecek, hangi amaçla analiz edilecek, hangi yöntemle analiz edilecek gibi ölçütlere karar vermek gerekir (Winkler ve Freibichler 1991). 12

Objektif performans ölçümleri tahminleri, herhangi bir antrenman programlamasında ve geleceğin planlaması için iş görmesi gerekir. Bu nedenle antrenörlere yardımcı olması düşünülen siste matize edilmiş analizlerde, şüphenin azaltılması, seçilen dataların oyunun ihtiyacının karşılanması ve bunların tanımlanması için antrenörlerle iş birliği içinde olunması gerekir (Patrick ve Mc kenna 1988). Sınıflandırılmış bilgilerin, antrenörün ve sportif olayın ihtiyacını karşılayıp karşılamadığının kontrol edilmesi, analiz kolaylığı için cevaplanacak anahtar sorunların önceden sayılarının tespit edilmesi, tanımlanıp kodlanması gerekir (Theis, 1992 ve Winkler 1988). Sistematik oyun ve yarışma analizinin geliştirilmesinde ikinci aşamada; nasıl ve nerede analiz yapılacağına karar verilmesidir (Winkler ve Freibichler 1991). Futbol oyununda analiz edilecek verilerin saptanmasının kolaylaştırılması, toplanması, kaydedilmesi, depolanması ve yöntemin belirlenmesidir (Patrick ve Mc kenna 1988). Bu metodu belirleyen analiz edilecek faktörlerin özelliğine göre kullanılacak olan gözlem vasıtalarıdır. Bu gözlem vasıtaları, kâğıt ve kalem metodu, video ve bilgisayar yardımı ile gözlem metodu, teyp yardımıyla sesli gözlem metodu olarak sınıflandırılabilir. Analizden sonra bilgiler hesaplanmalı, yüzdeler halinde rakamlara dökülmelidir ve belli ölçütlerle performansın sonuçları karşılaştırılmalıdır (Winkler 1988). Sonuçlar şekil, tablo gibi materyallerle sunulmalı, daha sonraki referans için saklanmalıdır (Franks 1986,Winkler 1988) olay antrenörün müdahalesi ve yorumudur (Franks ve Goodman, 1986) doğruluğu ve dakikliği ile antrenörlerin sezgisel kararları ve deneyimleri birleştirilmelidir. İyi bir maç analizi, dikkatlice seçilmiş parametrelerden ve akıllıca yorumlanmış sonuçlardan meydana gelir (Anonymous,1986). 13

1.7. Futbolda Kullanılan Sistematik Maç Analiz Metotları Maç analiz metotları çok basitten, çok karmaşık olanına kadar sınıflandırılır. Antrenör önce neyi bilmek istediğine karar vermesi daha sonra kullanacağı sistem çeşitlerini tanımlaması gerekir (Anonymous,1986). 1.7.1. Sesli Gözlem Sesli gözlem, teknolojinin gözlem ve analiz çalışmalarına ilk girişidir. Maier, sesle bant üzerine yapılan kayıtlardan elde edilen bilgiler doğrultusunda, maç esnasında gelişen her türlü hareketin antrenöre aktarılabileceğini belirtmektedir. Futbolu iyi bilen bir kişi kenarda, mikrofon aracılığı ile takımın hücum ve savunma davranışlarını ses kayıt cihazına kaydedebilir. Antrenöre verilen bant, sesle aktarılan bilgiler aracılığı ile antrenmanların planlanması ve yeni stratejilerin belirlenmesi için kullanılır (Maier 1984,Kruger 1991, Hagedorn ve Heymen 1992) 1.7.2. Kalem ve Kâğıt Metodu Kalem ve kağıtla kayıt, yedek oyuncular, gözlemciler, antrenör vasıtasıyla oyuncuların istatistiksel bilgilerini üretmek için kullanılır. Genellikle bunlar, çetele kullanımı yoluyla, kaydedilen oyunun, anahtar özelliklerinin tanımını içerir. Kâğıt kalem metodu çabuk ve ucuzdur. Maçtaki olayların kâğıt ve kalemle kaydının yapılması, verilerin çeşitli işaret veya rakamla kayıt sistemlerinin de kullanımına ihtiyaç duyar. Böyle sistemler çok kolay olabilir. Oyunun verilerinin, işaret veya rakamlarla kaydı, kayıtların kolaylıkla çevirimini ve hızlı işaretlemeyi sağladığı için dolayı yararlı ve kullanışlıdır. Bu şekilde kayıt genel düzen içinde kaydedilen işaretleri ve sembolleri, dikey ve yatay hatlardan oluşmuş çizelgeleri kapsar. 14

Oyun sahasının haritası üzerine oluşturulmuş çeşitli boyutlardaki karelendirilmiş planlar, işaretleme için kullanılabilir. Maç oynanırken, bu çeşit çizelgelere işaretleme gerçekleştirilir (Anonymous,1986). Kalem ve kâğıtla gözlem çeşitleri ucuz ve doğru olmasına rağmen gerçekte sistem karmaşıktır. Kodlamanın uygulama yöntemini öğrenmek uzun zaman alabilir (Huges 1993). Sistematik analizlerin çoğunda, analiz araç ve gereçlerini bilgisayarlaştırma teşebbüslerine rağmen, kâğıt ve kalem metodu ile veriler önce çizelgeye kodlanır, işlemin ilerlemesi için daha sonra bilgisayara girilir (Franks, Johanson Sinclair 1988). 1.7.3. Video ve Bilgisayar Yardımı İle Maç Analizi Metodu Kâğıt ve kalem metoduna alternatif olarak doğan video ile maç analizi, maçın görülebilir kaydını yaptığı gibi, eğer gerekirse birden fazla görüntüyü, yavaşlatılmış hareketi, hareketin tekrar görünümünü sağlayabilir. Video ile maç analizi, acelesiz rahat bir şekilde tüm olayların kaydını ve analizini mümkün kılar. Teknik ve taktik verim, video kayıtları ile analiz metotları kullanılarak değerlendirilebilir. Futbol oyununda taktik ve stratejinin, niceliğini araştırmak için video kayıtlarının analizi yapılabilir (Luhtanen 1988,1990). Analizde videonun kullanımı, bazı problemleri de beraberinde getirebilir. Video ile maç analiz metodunda, bireysel olarak oyuncuların tanınması zordur, kameranın görüş açısı bazı olayların yakalanamamasına sebep olabilir (Anonymous 1986). Teknolojiyi kullanmak, analizi daha zor ve karmaşık yapmak değildir. Teknolojiyi kullanma, bize kendi gördüğümüzden, anladığımızdan daha çok 15

şeyi anlatabilir. Teknolojiyi şüpheyi gidermenin yanında, hızlı analizi de geliştirebilir, en azından düşünmemize yardım eder (Anonymous,1986). Futboldaki analizde, bilgisayar kullanımı ile bilgilerin depolanması kolay ve basittir. Sonuçların geçerliliği, giriş anındaki doğruluğa çok bağlıdır. Yüksek derecede analiz geçerliliği ve objektifliği, güvenirliliği açısından önemlidir. Bu durum futbol sahası ile optik temas yöntemi sayesinde gerçekleştirilebilir (Dufour 1993). Antrenörlük yaparken, video ve bilgisayarı birleştiren analiz sistemleri, yönetim usullerini ve antrenman sonuçlarını değerlendirmek için objektif bir yol gösterir (Luhtanen 1990). 1.7.3.1. Futbolda Bilgisayar Analizinin Doğuşu ve Kullanımı Takım oyunlarında çoğu zaman unutulan oyuncular, üstün performans göstererek üretici olabilmektedir. Yeni olarak gündeme gelen bilgisayar programlarının yardımı ile oyun esnasında gerçekten takdir edilmesi gereken futbolcular belirlenebilmektedir. Ayrıca takımlarda yıldız olarak kabul edilen futbolcuların performanslarını pozitif olarak etkileyen diğer futbolcular genellikle gölgede kalmaktadır. Bunun en büyük sebebi, oyun süresinde futbolcuların performanslarının yeteri kadar ve sağlıklı olarak değerlendirilememesidir. Böylelikle çoğu zaman sübjektif görüşler bir-iki maçlık yıldızların doğmasına neden olabilmektedir. Bunun dışında bazı futbolcuların birbirleriyle kıyaslanmaları da görüş ayrılıklarının ortaya çıkmasına sebep olmuştur (Anonymous,1986). Zaman içinde, futbol oyununun maç analizini yapmak için çok sayıda bilgisayar sistemleri geliştirilmiştir. Bu bilgisayar sistemleri, oyunda mevcut olan çok sayıdaki veriyi toplamak, depolamak ve analiz etmek için kullanılmıştır (Patridge, Masher, Franks 1993). Uçak Mühendisi Zvi Friedman ve Bilgisayar uzmanı Jonathan Kotas adlı Amerikalılar uzun yıllar süren deneyimleri sonucunda futbol oyununun 16

teknik ve taktik analizini sağlayan ve futbol antrenörlerine rehberlik edebilecek bir program geliştirmişlerdir (Boutheir ve arkadaşlar 1996). Bu programın temeli Scond look adında uzay çalışmaları ile hava muharebelerinde uçaklara taktik veren bir programdan alınmıştır. Friedman, askeri amaçlı olan bu programın futbol oyununda da uygulanabileceğini düşünmüştür. Bu programın uygulanması için iki gözlemci gerekmektedir. Bir kişi oyunu bütün sahada ve gerekli görürse monitörden de yararlanarak oyuncuların numaraları doğrultusunda bulundukları mevkileri, pasları, taktik hareketleri, hücumda kullanılan bölgeleri gözler. İkinci kişi bunları bilgisayara yükler. Bunun sonucunda rakibin zayıf ve kuvvetli yanları belirlenir (Ourch ve Benjamin 1968). Friedman ve Kotas, yaratılan programın etkilerini denemek için zamanın Amerika Milli Futbol takımının teknik direktörü Bora Milutinoviç ile görüşüp anlaştıktan sonra Kolombiya maçında ilk denemenin yapılmasına karar vermişlerdir. Yapılan planlama gereği müsabakanın devre arasında, ilk devre sonundaki rakibin analizleri Milutinoviç e ulaştırılmıştır. Sağ kanatta yapılan varyasyonlarla maç, 2-0 A.B.D. lehine sonuçlanmıştır (Hughes 1988 ve Withers 1982). Friedman ve Kotas ın çalıştığı ikinci teknik direktör Parreira olmuştur. Parreira, Romario ile ilgili pas analizlerini istemiştir. Aynı takımda oynayan ve Gerson ile kıyaslanması nedeniyle kızgınlık yaşayan Dunga nın durumunun açıklığa kavuşması için 1970 yılındaki Dünya Kupasının kasetler yoluyla analizi yapılmış ve defans ağırlıklı oyunu Dunga değil Gerson un oynadığı tespit edilmiştir (Curch ve Hughes 1987,Enisler 1995,Embery 1978,Hughes 19988). Bilgisayar destekli analiz sistemi, gerçek zamanlı bilgisayar sürüşlü sistemi oluşturmak için geliştirilmiştir. Eğitimli bir gözlemci antrenörün ve sporcunun davranışlarını taşınabilir bir bilgisayarın (IBM ile uyumlu) 17

klavyesini kullanarak bilgisayarın paralel portu ile yüzleşen, dokunmaya duyarlı bir numaralama tahtası kullanarak kodlamıştır. Tahtanın alanı 12 inç 2 ve dokunmaya duyarlı yüzeyinin hemen altında yatan 14400 düğmenin sıralanması ile tamamlanmıştır. Bu düğmeleri 10 Hz hızında tarayan bir makine dili yazılmıştır. Kapalı bir düğme bulunduğunda bu noktanın x,y koordinatları önceden belirlenmiş bilgi olarak temin edilebilmesi için sıraya konulmuştur. Bu tür bilgi aygıtlarının tabletleri esnekliğe izin verecek şekilde tasarlanmıştır. Kodlama seansını takiben veriler çizelge haline getirilerek ve analiz edilerek ekrana ya da kâğıda yazdırılmıştır. Bundan sonra sonuçlar hemen kullanılabilir ya da bir sonraki analiz için saklanabilir ve kayıt edilen davranışların veri tabanını oluşturmada kullanılabilir hale getirilmiştir (Hughes ve Franks1997). British Columbia Üniversitesi Spor Analiz Merkezinde yönetilen benzer bir çalışmanın amacı bilgisayarlı analiz sisteminin bir bileşeni olan antrenör tarafından bildirilen bireysel görüşlerin kullanımında eğitimli gözlemciler tarafından toplanan verinin güvenilirliğini saptamak olmuştur. Buna ek olarak cihazın geçerliliği, geliştirilmesinin ve test edilmesinin tüm aşamalarında göz önünde bulundurulmuştur. Takım sporu ve Antrenman bileşenlerinin gelişimi bilgisayarlı analiz sisteminin temelini oluşturmuştur (Haris ve Reilly 1988). Özellikle mikro bilgisayar gelişimi, olaydan sonra bilgileri geniş miktarda ortaya çıkaran kullanılması kolay objektif analiz sistemlerini hızlı bir şekilde başlatmıştır (Huges 1993). Fakat bilgisayarlaştırılmış analiz sistemlerinin kullanımı, ekstra problemleri doğurmuştur. Maçı ilgilendiren bilgilerin geniş miktarının etkili kaydında, depolanmasında ve yazımında problemlerle karşılaşılmıştır. Bu problemler yeni bilgisayar girişleriyle daha az seviyeye indirilmiştir (Patrick, Mc kenna 1988). 18

Bilgisayar destekli analiz sistemi ve var olan sitemler arasındaki önemli fark ise var olan bu sistematik gözlemleme cihazları ile veri toplamak için kullanılan bu metotların diğerine oranla daha yavaş ve yanlış olduğudur (Dufour1993, Franks 1982). Bilgisayarlı kayıttaki en büyük gelişmelerden biri Franks tarafından kurulan bir mini sistemin gelişimi olmuştur. Franks (1996) mini bir bilgisayar üzerine futbol sahasının planına benzetmek için bir klavye şekillendirmiş ve oyunun değişik özelliklerini sıklık skoru şeklinde veren bir program tasarlamıştır. Oyun sırasında topun yolu takip edilmiş, böylece topsuz olaylar konu dışı olarak hesaplanmıştır. Bir video sistemi içerisine zamanlı olarak kilitlenmiş ve böylece oyunun ilgili bölümleri bilgisayar analiziyle birlikte görsel olarak tekrar oynatılabilmiştir Bilgisayar kullanımında temel güçlük, verilerin girişindedir. Geleneksel metot olarak QWERTY klavyeler kullanılmıştır. Bu uzun ve sıkıcı bir yöntemdir. Bunlara alternatif olarak, özel dizayn edilmiş klavyeler kullanılmaya başlanmıştır. Franks, oyunun değişik özelliklerini kaydetmek için programlanmış, mini bilgisayar üzerine futbol sahasını andıran özel çizimleri kolaylıkla kullanabilen klavyeler oluşturmuştur (Huges 1993). 1.7.3.2. Bilgisayarlı Kayıt Sistemi Herkes bir spor dalını özümseyip, kayıt edebilir, fakat doğru kayıtlar ancak eğitilmiş gözlemciler tarafından, oyun düzenlerine göre dikkatlice tasarlanmıştır sistemler kullanılarak yapılabilir. Bir spor tekniğinde olduğu gibi maç analizi konusunda da pratik yapılmalıdır. Antrenörlerin maç gözlemine ve kayıt sistemine direkt olarak katılmaları gerekmeyebilir, fakat analiz sistemlerine anlayabilme yeteneğine sahip olmalıdırlar ve hatta bu analiz sistemlerinin nasıl olması gerektiği konusunda bilgi sahibi olmalıdırlar ve özellikle sonuçları değerlendirebilmelidirler. Tekniksel olayları kayıt etmek 19

kolaydır, çünkü teknik fiziksel olarak görülebilir. Fakat taktiksel performans ancak tahmin edilerek anlaşılır, çünkü bunlar oyuncuların kafasına yerleşmiş şekildedir. Bu nedenle maç analizi özellikle antrenörün işinin taktiksel kısmında büyük faydalar sağlar. Bilgisayarları kullanmak sistem kullanıcılarının ve programcılarının farkında olmasını gerektirecek ekstra problemler sunmaktadır. Hata olasılıklarındaki artış ya operatör hatalarından ya da donanım ve yazılım hatalarından kaynaklanmaktadır. Öncelikli hata, sistem kullanıcısının kasten yanlış veri girdiğinde, yani klavyede yanlış bir tuşa bastığında oluşan hatadır. Herhangi bir sistemde gözlemci bir olayı yanlış anladığında ya da bir pozisyonu yanlış saptadığında kavrayış hatası söz konusu olur. Bu durum özellikle verinin çabuk girilmesi gereken gerçek zamanlı analizde meydana gelir (Boutheir 1996). Donanım ve yazılım hataları makinenin kendisi tarafından ya da bilgisayar operasyonunu kontrol eden yönerge programları tarafından kaynaklanır. Dikkatli programlama bu sonuncu problemi yok edebilir. Bu tür problemlerin her ikisini de minimuma indirmek için bilgisayarlı kayıt sistemlerinin geçerliliği desteklenmelidir. Bilgisayarlı ve elle kayıt sistemleri uygulanmalı ve her ikisinden alınan sonuçlar karşılaştırılmalıdır. Bilgisayarlı sistemin doğruluğu nicel olarak değerlendirilmelidir. Franks, teknolojinin bu şeklinin muhtemelen kullanımını arttıran ve gelişen verimliliğe bağlı olan şeklini desteklenmektedir. Bu varsayım Hughes ın çalışması tarafından da desteklenmektedir. Bilgisayarlı kayıt sisteminin dört büyük amacı aşağıdaki gibi sıralanmıştır (Franks, Goodman ve Miller 1983): 1. Hareket analizi 2. Taktik değerlendirmesi 3. Teknik değerlendirme 4. İstatistiksel değerlendirme 20

Yukarıda belirtilen birçok geleneksel sistem önceden elle kaydedilmek zorunda olan olayların istatistiksel analizi ile ilgilidir. On-line bilgisayar kolaylığının bulunuşu bu problemin üstesinden gelmiştir, sonuç olarak bunun sonucunda dijital olarak gösterilebilmiştir. İlk önce bilgisayar üzerine direkt olarak veri toplama yoluyla ve sonrasında oyuna ait olan sorulara tepki yoluyla dokümanlar elde edilmiştir. Veri toplamadaki en büyük avantaj oyunun kendi içerisinde tamamıyla gösterilmesi ve disk üzerinde saklanmasıdır. Takım sporlarının bilgisayarlı kayıt sisteminin gelişiminden yarar sağlamaya yönelik büyük bir avantajı vardır. Purdy, mevcut karmaşık veri yönetimi prosedürlerinin, bilgisayarlı kayıt sisteminin gelişim çabalarının da performansı düzeltmek için yardım edebileceğini belirtmiştir (Purdy 1980). Bilgisayarlı sistemin bu türünden elde edilen bilgi Franks, Goodman ve Miller (1983)tarafından tavsiye edilen birkaç amaç için kullanılabilir. 1. Çabuk geri bildirim 2. Veri tabanı gelişimi 3. Gelişim ihtiyacındaki alanların belirlenmesi 4. Değerlendirme 5. Oyunun video kaydı ile seçmeli araştırma için bir mekanizma olarak belirlenmesi. Yukarıdaki fonksiyonların hepsi antrenörlük sürecini önemli ölçüde etkilemektedir. Bir veri tabanının gelişimi çok önemli bir bileşendir. Eğer tahmini modelleri değişik sporların analizine yardım etmek için şekillendiren veri tabanı yeterli derecede geniş ise gelecekteki eğitim ve performansı arttırır. Bilgisayar yöntemleri kullanarak yaptıkları çalışmalarda takımlar hakkında oldukça önemli bilgiler elde etmiştir. Hughes, Robertson ve Nicholsan (1988), Churc ve Hughes (1987 tarafından geliştirilen paket 21

programı uygulayarak 1986 Dünya Kupası finallerini analiz etmiştir. Yarı finale kadar gelen takımlar başarılı takımlar olarak değerlendirilmiş ve bu takımların oyun şekli başarısız takımlar olarak değerlendirilen, birinci turda elenen takımların oyun şekli ile karşılaştırılmıştır. Temel gözlemlerden şu sonuçlar elde edilmiştir. 1- Başarılı takımlar başarısız takımlardan daha fazla oranda topa sahip olmuşlardır. 2- Başarısız takımlar başarılı takımlara oranla kendi defans alanlarında, toplu koşularda ve dripling hareketlerinde farklı görüntü sergilemişlerdir. Başarılı takımlar kendi yarı alanlarının daha çok orta kısmını kullanmışlar, başarısız takımlar ise daha çok kanatları kullanmışlardır. 3- Bu görüntü aynı zamanda pas yapma oranına da yansımıştır. Başarısız takımlar önemli ölçüde kanatları kullanarak paslaşmışlar, başarılı takımlar ise genellikle orta alanları kullanarak hücum bölgesine ilerlemişlerdir. 4- Başarısız takımlar oyunun hem hücum hem de savunma bölgelerinde, başarılı takımlara oranla daha çok top kaybetmişlerdir. Hughes ve Lewis (1981), bu çalışmayı daha da genişletmişler ve atak şekillerine bakmışlar; başarılı takımların atak şekillerinin başarısız takımlardan farklı olup olmadığını incelemişlerdir. 1970 ve 1994 Dünya Kupalarının kaleciye pas açısından karşılaştırılması yapılmış ve 1994 Dünya kupası maçlarında kaleciye daha az pas verildiği tespit edilmiştir (Anonymous,1986) 1968 Yıllarında Reep ve Benjamin tarafından yapılan maç gözlemlerinde de gollerin %80 inin 3 pas veya daha az pas sonucu olduğu gözlenmiştir. Bu sonuç Frank ve arkadaşları (1983) tarafından yapılan Dünya kupasının bilgisayar kullanımlı analizleri ile desteklenmiştir. 22

Bilgisayar kullanımlı analizler aynı zamanda, bütün oyun göz önüne alındığında, başarılı takımların başarısız takımlara oranla, top ile daha fazla oynadığını ortaya çıkarmıştır (Hughes 1988). 1.7.3.3. Bilgisayarlı Maç Analizinin Futbol Antrenörüne Katkıları Antrenörün etkisini değerlendirme alanında yer alan ilerlemeleri incelemek için kişi ilk olarak biçimsel eğitim etkisinin nasıl değerlendirildiğini incelemek zorundadır. Eğitim etkisi üzerindeki araştırma insanlık, eğitimin değerini kabul ettiğinden beri değişik biçimlerde sürdürülmektedir (Franks, Johanson ve Sinclair 1988). Araştırmanın bağlamına dayanan eğitmenlik etkisinin kullanıma hazır tanımı çeşitlilik gösterirken, öğretmen ve öğrenci arasındaki etkileşiminde, sistematik gözlemin bu etkiyi ölçmede önemli bir bileşen olduğunu gösteren bir anlaşma var gibi görünmektedir.gözlem cihazları genellikle kendi kullanımları için belirli kurallar ve yöntemi net olarak davranış kategorilerinin önceden tanımlanmış bir miktarından oluşur. Cihazın odak noktası öğrenim sürecindeki kritik bir bileşene doğru yönlendirilmiştir ve dayandığı sağlam teorik bir çatısı vardır. Kayıt cihazı için alışılagelmiş prosedür, bir eğitim sırasında ya öğretmeni ya da öğrenciyi gözlemlemek ve kullanılan cihazın kurallara uyumu ile hedeflenen davranışları kodlamaktır. Sonuçlar, gözlemlenen davranış olaylarının özel frekans tabloları, saptamalar vb. tarafından desteklenen yazılı bir tarifidir (Hughes ve Franks 1997). Eğitim alanında sistematik gözlemin genel kavramı geliştirilirken ve başlangıçta sınıf yerleşiminde eğitmenler üzerinde veri toplamak için oluşturulan benzer prosedürler, bedensel eğitimde de kullanılmak amacıyla adapte edilmiştir. 1970 lerin başından itibaren sayısız cihaz geliştirilmiş, bedensel eğitim ve spor eğitmenliğinin bazı yönleri üzerine odaklanmak amacıyla değiştirilmiştir. Tharp ve Gallimore antrenörlük etkisi üzerine veri toplamak için bu teknikleri ilk kullananlar arasındadır ve o zamandan beri 23

birkaç cihaz antrenörler ve sporcuları arasındaki davranışsal etkileşimi incelemek için kullanıma sunulmuştur (Rilly 1976). Franks, Johnson ve Sinclair bir spor dalındaki sistematik gözlemin var olan tekniklerini ve prosedürlerini genişletmek ve geliştirmek görevini üstlenmişlerdir. Belirli bir dikkat takım antrenmanları sırasında antrenörlük ve sporcu davranışlarının kaydedilmesine yöneltilmiştir. Gözlem için kullanılan cihazlar güçlü bir takımın temelini oluşturmuştur. Bu cihazlar, antrenör tarafından yapılan bireysel görüşler, antrenmanlarda bulunan sporcuların teknik başarıları ve antrenörün zaman yönetimi yetenekleri hakkında veri toplamada kullanılmıştır (Franks, Johanson ve Sinclair 1988). Bilgisayar destekli Analiz Sistemi ve kendi işlemcileri arasında birkaç farklılık vardır. İlk olarak, bilgisayarlaşmış analiz sistemini kullanırken antrenörden oyunun anahtar faktörlerini, bu faktörlerin hangi kategoriler altında sınıflandırılacağını, başarılı ve başarısız oyun için kriteri belirlemesi istenmiştir. Bazı araştırmacılar bu gibi anlayışın gözlem periyodundan önce bilinmesinin gözetmene önyargı üretebileceği ya da antrenörde tepki yaratabileceği üzerinde durmuşlardır (Dufour1993, Franks 1982). Frank, gözlemlenen davranışın yapılmak istenen görev ile alakalı olup olmadığını saptayabilmek için gözlemcinin, antrenörün amaçlarını antrenörlük eğitiminden önce bilmesi gerektiğine inanmıştır. Buna ek olarak, antrenörlük eğitim programları, bir antrenörlük eğitim planının kullanımını içeren antrenörlük davranışının genel bir modelini özetlemektedir. Sonuç olarak, antrenör, herhangi bir geribildirim sürecine eğer bu geri bildirim antrenörden gelen bilgileri de temel olarak içeriyorsa muhtemelen daha olumlu tepki verecek gibi görünmektedir (Franks Goodman ve Miller 1983). Daha evvel belirtilen gözlemler ile ilgili sonuçların en önemlilerinden biri gole giden pasların sayısı ile ilgilidir. Antrenörlerin, pasların sayısını üç ya da daha az dizide tutmalarını oyuncularına tavsiye etmelerinin, sporcuların 24

performansı için son derece faydalı olacağı bu analizin bir sonucu olarak tavsiye edilmiştir. Araştırmanın bu uygulaması geliştirilebilir. İyileştirme sürecinde parametrelerin daha ileri bir analizi gereklidir. En az dikkat, oyunun hatırlanan bir sisteminin kuruluşundan önce oyunların sayısına verilmiştir (Frank 1996 ve Taloga 1976). Takımlar ayrıca rakiplerine göre oyun ve kalıp sistemlerinde değişiklikler yapar. Bundan başka bireysel oyunculara olağandışı oyun kalıplarının varlığı gösterilir. Bu alandaki Church ve Hughes ın (1987)çalışması futbol takımındaki oyun kalıplarının mevcudiyetini araştırma girişiminde ve sonuçları açıklayabilecek herhangi bir sebebin bulunup bulunmayacağına yoğunlaşmıştır. Church ve Hughes (1987) futbol maçlarını analiz etmek için bilgisayarlı bir kayıt sistemini concept klavye olarak adlandırılan alternatif türde bir klavye kullanarak geliştirmişlerdir. Bu klavye bilgisayara giriş yapmak için programlanabilen temasa duyarlı bir tabandır. Bu klavye saha sunumunun grafiksel olarak doğru, hareket ve oyuncu anahtarlarının belirlenmesine ve etiketlenmesine olanak tanımıştır. Bu sistem öğrenme zamanını kayda değer derecede azaltmış, veri girişini daha çabuk ve daha doğru yapmıştır. Sistem takım ve oyuncu seviyesinde oyun kalıplarının analizine olanak tanımış ve maç sonuçları ile ilgili 1985 86 sezonunda Liverpool tarafından oynanan altı maçın analizi yapılmıştır, en önemli analiz sonuçları ise (Curch ve Hughes 1987): 1. Kazanırken değil, kaybederken daha fazla pas verme girişiminde bulunulmuştur. 2. Mağlup durumdayken top daha sık kaybedilmiştir. 3. Kazanırken değil, kaybederken daha fazla sayıda şut atılmıştır. Hughes ve Lewis daha öncede belirtildiği gibi 1986 Dünya Kupası Finallerinde yaptıkları çalışmayı genişletmişler ve atak şekillerine 25