Havacılıkta İnsan Faktörleri Uçak Müh.Tevfik Uyar, MBA
BÖLÜM 2 Düşünen ve Hisseden Varlık İnsan İkinci Kısım: Sosyal İnsan
Geçen Hafta GEÇEN HAFTA Yanlılık BU HAFTA Sosyal Etki
Tartışma Issız bir adada yaşasanız, siz yine siz olur muydunuz?
SOSYAL ETKİ O biçim etki
Uygulama
Sosyal Etki Sosyal Etki: Sosyal etki, bireyin düşüncelerinde, hislerinde, tutum ve davranışlarında, başka bir kişi veya grup ile girdiği etkileşim sonucu meydana gelen değişimdir. Sosyal Etki Sosyal Uyum Yayılma Tepki İtaat İzleyici Etkisi
Sosyal Etki SOSYAL UYUM Bireylerin tutumlarını, inançlarını ve davranışlarını gruba uydurma davranışıdır. (Örnek: Mahalle Baskısı) Muzaffer Şerif, OTOKİNESİS Deneyi Solomon Asch, SOSYAL UYUM Deneyi Asch in ilk deneylerinde katılımcıların %75 i en az bir soruda yanlış yanıt vererek grup yanıtına uymayı tercih ettiler.
TARTIŞMA Havacılık açısından yaratabileceği riskler nelerdir? [12 Kızgın Adam filminden kimin bu davranışı gösterdiğini hatırlayana çay ısmarlıyorum]
Sosyal Etki SOSYAL UYUM Tehlikeli olduğunu düşündüğünüz bir duruma karşı başkalarının tehlikesiz olduğu yönündeki ifadelerine uyum göstermek. Çıkıntı olmamak için yanlış olduğunu bildiğiniz bir uygulamaya karşı çıkamamak. Yanlış bildiğinizi düşünerek başkalarının da görmediği apaçık bir emniyet ya da güvenlik ihlaline dikkat çekememek?
Sosyal Etki YAYILMA Bir azınlığın davranışının / tutumunun çoğunlukça benimsenmesi ya da çoğunluk içinde yayılması Örnek: Alkış veya Ayakta Alkış Örnek: Konserde Islıklama Örnek: Ahlaki Tutumlar Örnek: Derse Gelmeme
TARTIŞMA Havacılık açısından yaratabileceği riskler nelerdir?
Sosyal Etki YAYILMA İHMAL VE HATALARIN YAYILMASI Örnek: Kontrol listesine bakmadan işlem yapan tembel bir çalışanın bu rahat davranışının grup içinde yayılması Örnek: Pilotların maço davranışlarının grup içerisinde popülerlik kazanması ve yayılması BUNU ENGELLEMEK İÇİN NE KULLANIYORUZ? - Periyodik olarak gerçekleştirilen Kalite ve Emniyet Denetlemeleri bir önceki denetlemede kontrol edilen kalemleri yine de yeniden kontrol eder.
Sosyal Etki TEPKİ Sosyal uyumun aksine, grup normlarına uymama, farklı olmak adına ya da gruba tepki duyulduğu için tutum, davranış veya düşünce değiştirme. Günlük hayattan örnekler?
TARTIŞMA Havacılık açısından yaratabileceği riskler nelerdir?
Sosyal Etki İTAAT Otorite figürü varlığı karşısında tutum, davranış ve düşünce değiştirme. Milgram Deneyi Zimbardo Deneyi (Stanford Hapishane Deneyi)
Sosyal Etki İTAAT Sizce deneklerin % kaçı 450 volta kadar çıkmıştır?
Sosyal Etki İTAAT Milgram, deneyini gerçekleştirmeden önce Yale üniversitesinin 14 psikoloji yüksek lisans öğrencisiyle sonuçların ne olacağına yönelik bir anket yapmış ve katılımcıların tümü, sadece birkaç sadist eğilimli deneğin (%1,2) en yüksek voltajı uygulayacağını düşünmüştü. Psikiyatristler ise sadece onbinde 12 sinin (%0,12) 450 volta kadar çıkabileceğini düşünmüşlerdi. Oysa sonuçlar dehşet vericiydi: Bu ilk deneyde 40 denekten 26 sı, yani %65 i deneydeki en yüksek gerilim olan 450 voltu -her ne kadar epey huzursuzluk hissetmiş olsalar da- uygulamışlardı.
Sosyal Etki İTAAT STANFORD HAPİSHANE DENEYİ Film: Deney (2001)
SORU Gece bir sokakta yürürken karşınıza bir tinerci geçti ve sizi 100 TL vermezseniz öldürmekle tehdit etti. Çevredeki insanlardan kaçının bu duruma şahit olması halinde kurtulma olasılığınız yüksektir? a) 2 b) 14 c) 25 d) 81
Sosyal Etki İZLEYİCİ ETKİSİ Ortamda başkalarının da var olmasına bağlı bir takım etkiler. - Performansı arttırabilir, ya da azaltabilir - Abartılı davranışlara neden olabilir - Ama daha da kötüsü
Yıl 1964. Mart ayı. 28 yaşındaki Catherine (Kitty) Genovese, işten çıkmış ve New York Queens teki evine dönmüştü. Arabasını evinin otuz metre uzağına parketmiş ve evine yürüyordu. Kendisini takip etmeye başlayan adamı fark ettiğinde evinin önünde vakit kaybetmek yerine az ilerideki polis istasyonuna kadar gitmeye karar verdi. Baktı ki adam daha hızlı yürüyor, bir kitabevinin önündeki sokak lambasının altında durdu. Aydınlıkta kendisine bir şey olmayacağını düşünüyordu. Öyle olmadı. Adam onu bıçakladı. Kadın can havliyle, beni bıçakladı! Yardım edin! diye bağırmaya başladı. Çevrede ışıklar yandı. Yukarıdan bir pencere açıldı ve adamın birisi kızı rahat bırak diye bağırdı. Saldırgan yakınlardaki beyaz bir arabaya doğru uzaklaşmaya başlayınca kız da evine dönmek için yaralı bir halde tabana kuvvet yürümeye başladı. Saldırgan tekrar kızın önünü kesti ve onu tekrar bıçakladı. Kız ölüyorum diye çığlıklar atmaya başladı. Lambalar yandı, insanlar olan biteni gördü. Saldırgan tekrar arabasına kaçtı ve bu defa arabasına binip sürmeye başladı. Kadın sürüne sürüne yerde kan izlerini bırakarak apartman kapısına kadar geldi, ancak saldırgan arabasıyla tekrar sahneye çıktı. Arabasından indi ve kadına son öldürücü darbeyi vurdu ve gitti. Ertesi gün olayı soruşturan polis kayıtlarına göre 38 ayrı kişi üç kademeli ve 30 dakika süren cinayetin en az bir kademesine şahit olmuştu, ama hiç kimse polisi ya da ambulansı aramamış, bağıran bir adam dışında kimse cinayeti engellemeye çalışmamış ve kadına da yardım etmemişti.
Sosyal Etki İZLEYİCİ ETKİSİ Kitty Genovese Genovese Sendromu Video: Wang Yue
Haftaya Konu: Havacılıkta İnsan Okuma Ödevi: Otoriteye İtaat ve Ötekileştirme - Işıl Arıcan, Açık Bilim, 2013 Temmuz.