Havacılıkta Ġnsan Faktörleri. Uçak Müh.Tevfik Uyar, MBA

Transkript

1 Havacılıkta Ġnsan Faktörleri Uçak Müh.Tevfik Uyar, MBA

2 BÖLÜM 2 Düşünen ve Hisseden Varlık İnsan Birinci Kısım: Ġrrasyonel Ġnsan

3 Geçen Hafta GEÇEN HAFTA Çevresel Faktörler BU HAFTA İrrasyonel İnsan

4 Beyin Fırtınası Rasyonalizm ne demektir? Rasyonel kelime anlamı (matematikten hatırlayın ) O halde irrasyonel ne demek olabilir? Kitap Önerisi:

5 Rasyonel Kelime anlamı olarak: Ussal, Akılcı Rasyonalizm: Akılcılık (Aydınlanma çağı sonrası ) Rasyonel düşünce: Akılcı ilkelere dayalı düşünce. Rasyonel davranış: Akılcı davranış. İnsan rasyonel midir? ÇOĞUNLUKLA HAYIR!

6 Tartışma: Ne anlama gelebilir?

7 Birkaç örnek! - Üzerinize yıldırım düşmesi sonucu hayatınızı kaybetme olasılığınız sayısal lotoyu tutturma olasılığından 165 kat yüksektir. O halde sayısal loto oynadığımızda ümitleniyorken, bu ümitten çok daha fazla bir korkuyu gökgürültülü ve yağışlı bir havada yaşamamız gerekirdi.

8 Birkaç örnek! - İngiltere de yapılan bir araştırma gösteriyor ki İngiliz sürücülerin %85 i ortalamanın üzerinde kabiliyette şöför olduklarını düşünüyor. Demek ki %35 i yalan söylüyor ya da yanlış düşünüyor

9 Birkaç örnek! - Ayarlanmış bir deneyde, deneklere ellerini çok soğuk bir suda bekletmeleri isteniyor ve ellerini ne kadar tutabildikleri ölçülüyor. Sonra yeni olduğu söylenen bir spor aletiyle egzersiz yaptırılıyor. - Grup ikiye ayrılıyor. Grubun yarısına bu egzersiz kalbe iyi gelir ve daha sağlıklı kalbi olanlar ellerini soğuk suda daha uzun tutabilirler deniyor. Diğer yarısına ise aynı hikaye daha kısa tutabiliyorlar diye anlatılıyor. Bu gruplardaki insanlara tekrar soğuk su işlemi tekrarlanıyor. SONUÇ: Bir grup ellerini soğuk suda bir öncekine göre daha uzun süre tutabilirken, diğer grup daha kısa sürede ellerini sudan çıkarmışlar.

10 İrrasyonel davranışlar çeşitli şekillerde sınıflandırılmıştır. Bunların tamamını açıklamaya kalkışsak başlı başına bir Davranış ya da Sosyal Psikoloji dersi olurdu. Biz daha sonra yönetim ve havacılıkla ilişki kurabileceğimiz en bilinen bir kaçı üzerinde duracağız.

11 Korelasyon Hatası SORU: Bir okuldaki öğrencilerde yapılan ölçümlerde X hastalığını gösterenlerin %70 inin Y belirtisini taşıdığı tespit edilmiştir. Kesin olarak X ile Y ilişkilidir diyebilir miyiz? Boşluklar dolsun! Göz tansiyonu hastalığını gösterenlerin %70 inde yüksek ateş belirtisi (Okulda grip salgını varsa?) SORU: Bir toplumda M arttığında N de artmaktadır. Kesin olarak M, N ye sebep oluyordur diyebilir miyiz? Boşluklar dolsun! Türkiye de dondurma tüketimi arttığında doğum oranı da artmaktadır. (Ya yaz geldiyse?)

12 Korelasyon Hatası Boşluklar dolsun! Göz tansiyonu hastalığını gösterenlerin %70 inde yüksek ateş belirtisi (Okulda grip salgını varsa?) Yanılsamalı Korelasyon: Göz tansiyonu hastalığına sahip olmayanların da ateşi ölçülseydi, iki grup arasında anlamlı bir fark olmadığı bulunurdu.

13 Korelasyon Hatası Boşluklar dolsun! Türkiye de dondurma tüketimi arttığında doğum oranı da artmaktadır. (Ya yaz geldiyse?) Yanılsamalı Korelasyon: Aslında her ikisine de yaz mevsiminin gelmesi neden olmuştur ve iki olay arasında bir ilişki yoktur.

14

15 Korelasyon Hatası Korelasyon varlığı neden-sonuç ilişkisinin garantisi değildir! Dondurma çocuğa sebep olmaz. Bu yüzden çift yönlülük de yoktur. Yağmur yağınca şemsiye kullanılıyorsa, şemsiye kullanıldığında yağmur yağmaz.

16 Korelasyon Hatası Ancak iki değişken arasında gerçekten kuvvetli bir korelasyon varsa neden-sonuç ilişkisi için detaylı araştırma yaparak bu korelasyonun anlamlı olduğunu gösterebilirsiniz! Bunun için de tutarlı bir teori gerekir. Güneş tutulması olunca uçak düşüyor Çok laf yalansız, çok mal haramsız olmaz. Erkek değil mi işte hepsi aynı Ayrılıklar aşkı kuvvetlendirirmiş. Ne zaman arkadaşlarla buluşsak o gün başımıza kesin bir şey geliyor

17 Korelasyon Hatası Peki neden korelasyon hatası yapmaya eğilimliyiz? HAFTAYA: Yargı Hataları

18 Haftaya Konu: Yargı Hataları Okuma Ödevi: Kumarda kaybeden nerede kazanır? - T.Uyar, Açık Bilim, 2012 Mart.