Türkiye'de Kanser Taramaları Dr. S. Hatice TURAN Kanser Daire Başkanlığı 312 565 60 33 hturan2005@yahoo.com.tr
Sunum Planı Kanser tarama istatistiklikleri Taramalarda karşılaşın sorunlar ve çözüm önerileri Serviks kanserinde yeni tarama süreci Aile Hekimlerinin taramalara entegrasyonu 2
Kanser İnsidansları Türkiye de en sık görülen ilk 10 kanser türü ERKEK KADIN 3
Kanser Taramaları Toplum tabanlı taramalar; Meme Kanseri Serviks Kanseri Kolorektal Kanser 40-69 yaş kadın 2 yılda bir Mamografi çekilmesi 30-65 yaş kadın 5 yılda bir Smear veya HPV testi 50-70 yaş kadın, erkek 2 yılda bir Gaitada gizli kan testi Her 10 yılda bir kolonoskopi
Kanser Tarama Hızları 25 24,08 20 15 13,41 11,28 13,42 KETEM 10 KETEM DIŞI 5 2,48 2,19 1,37 1,85 0,5 2,62 2,99 1,39 0 2012 2013 2012 2013 2012 2013 Mamografi Smear GGT
Hedef Nüfus Hedef nüfusun hesaplanması; 2013 yılı TUİK verileri Meme ve kolorektal kanser taramalarında, Örnek; Hedef nüfus 100.000/2=50.000 Serviks kanseri taramasında, Örnek; Hedef nüfus 100.000/5=20.000
Kanser Taramaları 2013 yılında KETEM ler de yapılan toplum tabanlı kanser taramalarında, 2012 yılına göre, Meme kanserin de % 63 lük bir artış Serviks kanserinde %38 lik bir artış Her 3 tarama toplamında ilk defa bu yıl 500.000 nin üzerine çıkılmıştır Bu konuda emeği olan tüm illerimize çalışmalarından dolayı TEŞEKKÜR EDERİZ.
Meme Kanseri Taraması Sorunlar; Mamografi cihazları ile yaşanan sorunlar Yetersiz insan kaynağı Radyolog ve radyasyon teknisyeni Çekim ve okuma sıkıntıları Hizmete erişim Kırsal yörelerde ulaşmak zor İklim ve nüfus coğrafi olarak dağınık Hasta takip sistemi Farkındalığın artırılması Avrupa deneyimleri: 10-15 yıl
Çözüm Önerileri Konunun sahiplenmesi Protokol yapılması, hizmet satın alınması Halk Sağlığı Müdürlüğü Kamu Hastaneler Birliği Genel Sekreterliği Üniversite Hastanesi Özel Hastane Taşımalı sistemi geliştirmek Halk eğitimleri düzenlemek Halkın farkındalığını artıracak etkinlikler yapmak
Mobil Mamografi Projesi 5 yıllık hizmet alımı Her ilde en az bir tane olmak üzere 130 tane digital mobil mamografi cihazı Bölgesel ve merkezi okuma merkezleri Çift kör raporlama Çekilen mamografiler 5 yıl süre ile saklanacak 10
Mobil Mamografi Projesi Her araçta 3 personel, en az ikisi röntgen teknisyeni AHBS ve HSBS den sonuçlar görülebilecek Kalite denetimi yapılacak Tarama sonrası teşhis için gönderilecek hastaların takibi yapılacak 11
Mobil Mamografi Projesi Teknik şartname hazırlanarak, kurumumuz Satın Alma ve İdari İşler Daire Başlanlığına gönderildi Maliyet analizi çalışması yapılmakta Ülkede ilk defa gerçekleştirilecek olması Yatırım maliyetinin yüksek olması Çekim garantisinin olmaması Kurdaki değişiklikler nedeniyle yatırımcıların çekinceleri bulunmakta 12
Mobil Mamografi Projesi İhale sonrası sözleşme imzalandıktan sonra 6 aylık bir üretim süreci bulunmakta İhale sürecini uzatacak muhtemel itiraz vb. durumlar ile üretim süreci göz önüne alındığında mobil araçların illere gönderilebilmesi 2015 yılını bulacaktır. 13
Serviks Kanseri Taraması HPV (Human Papilloma Virus) taraması beş yıllık hizmet alımı ihalesi tamamlandı Mayıs ayından itibaren HPV testi ile taramaya başlıyoruz.
Tarama Süreci Yüklenici firma örneklerin toplanması için gerekli olan HPV örnek alma setlerini (örnek alma aparatı, koruyucu sıvı içeren transport tüpü, lam, lam kabı, taşıma çanta/kolisi, broşür, onam formu, barkod) İl Halk Sağlığı Müdürlüklerine teslim edecek İlk etapta 250.000 adet HPV örnek alma seti Dağıtılan kitler 6 ay içinde kullanılmalı
Tarama Süreci Taramanın yapılacağı birinci basamak; Aile Sağlığı Merkezleri (ASM) Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM) bünyesindeki Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) Halk Sağlığı Müdürlükleri HPV örnek alma setlerini ve set sayısı kadar barkod etiketini tutanak karşılığı teslim edilecek
Tarama Süreci Test istemi kullanılan sistem üzerinden (AHBS, HSBS), laboratuvar sistemine kayıt edilecek Alınan örnekler Halk Sağlığı Müdürlüklerince günlük toplanacak Örneklerin barkotları okutularak yüklenici firma tarafından temin edilen kolilere yerleştirilerek laboratuvara transferi sağlanacak Örnek toplama hızına göre haftada 1-2 kez Şehir içi ve şehirler arası transferler Halk Sağlığı Müdürlükleri nce karşılanacak
Tarama Süreci Ankara ve İstanbul da birer tane olmak üzere HPV laboratuvarı kurulacak İstanbul ili sınırları içinde alınan örnekler İstanbul da Diğer tüm illerden alınan örnekler Ankara daki laboratuvarda çalışılacak Tetkikler laboratuvara ulaştıktan sonra en geç 7 gün içerisinde sonuçlandırılacak ve sonuçlar 48 saat içinde hazırlanıp raporlamaya hazır hale getirilecek
Tarama Süreci Sonuçlar yüklenici firma tarafından T.C. Kimlik No su ile AHBS ve HSBS ye entegre edilen yazılım programı ile sisteme girilecek Sonuçlar, Aile Hekimleri ve KETEM tarafından görülebilecek Sonuç ve bundan sonraki süreç hakkında kişi bilgilendirilip, gerekli ise yönlendirme(sevk) yapılacak
Tarama Süreci Örneklerden elde edilmiş nükleik asitler ve HPV pozitif hastalardan yapılacak smear örnekleri en az 5 yıl süreyle saklanacak Yüklenici firma da yaptığı çalışmaları kayıt altına alacak ve arşivleyecek Yüklenici Firma Halk Sağlığı Müdürlükleri ve İdare ile programın her aşamasında gerekli işbirliğini yapacak ve koordinasyon halinde çalışacak
Tarama Süreci Merkez Kontrol Teşkilatı İl Kontrol Teşkilatı Halk Sağlığı en az 3 kişiden oluşan İl Kontrol Teşkilatı oluşturulacak Teşkilat, üç ayda bir periyodik olarak ve İdare nin uygun gördüğü zamanlarda, alınan hizmetin Performansı, Verimliliği, Düzenliliği Organizasyonu hakkında idareye rapor verecek Yüklenici firma tarafından aylık raporlama takip eden ayın en geç 15. ne kadar İl Kontrol Teşkilatı na teslim edilecek Raporlar iki (2) aylık olarak takip eden ayın sonuna kadar İl Kontrol Teşkilatı tarafından İdareye teslim edilecek
Tarama Sonucu HPV : Negatif : 5 yıl sonra tekrar Pozitif : HPV tipi 16 HPV tipi 18 Diğer Smear sonucu: Normal, Enfeksiyon, ASC-US, ASC-H, LGSIL, HGSIL, AGC, AIS Smear sonucu: Normal Yetersiz materyal, Diğer Yetersiz materyal : Testin tekrarı
Kalite Kontrolü Uygulanan tarama programlarının, uluslararası ve Avrupa Birliği kriterlerine uygunluğu; Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Dairesi, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu ve Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü denetlenecek ve gerekli önlemler alınacak İlgili dernekler
İletişim Sorunları Korkmalarına gerek yok, kanser olduğu anlamına gelmez Kişinin risk altında olduğunu gösterir HPV cinsel yol ile bulaşan bir enfeksiyon olmakla beraber Latent dönemi 10 yıldan uzun olabilir Tırnaktan veya anneden bebeğe geçiş bildirilmiştir HPV hakkında bildiklerimiz her geçen gün artmakta, son 5 yılda bilinen HPV tipi sayısı 50 den, 200 ün üzerine çıkmıştır Erken teşhis imkanı olacak Kadınların kolposkopi için sevk edilmesi gerekir Uygun tedavi ile tamamen kurtulacaklar
Dikkat Edilmesi Gerekenler Alınan GGT nin eşik değeri 50 ng olmalı İlin durumuna göre GGT uygulanma stratejisinin belirlenmesi (evde/birimde) Aile Hekimlerine dağıtılan testlerin takip edilmesi Taramaya katılanlardan onam formu alınması Sonuçların AHBS ye girilmesi Dağıtılan kitin geri getirilme oranı Fire sayıları dikkate alınarak gerekli önlemin alınması
Dikkat Edilmesi Gerekenler GGT pozitif çıkan kişi sayısının ve oranının (%5 in altında) bilinmesi Testlerin uygulama talimatlarına uygun yapılması Pozitif sonuçlarda hastayı bilgilendirerek sevk edilmesi Tarama sonucu kanser teşhisi konulanların sayısal takibini yapılması
Halk Sağlığı Bilgi Sisteme
Aile Hekimlerinin Katılımı Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği -25.01.2013 Aile hekiminin görev, yetki ve sorumlulukları; MADDE 4 (1) Aile hekimi, aile sağlığı merkezini yönetmek, birlikte çalıştığı ekibi denetlemek ve hizmet içi eğitimlerini sağlamak, Bakanlıkça ve Kurumca yürütülen özel sağlık programlarının gerektirdiği kişiye yönelik sağlık hizmetlerini yürütmekle yükümlüdür. (3) Aile hekiminin Kurumca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde görev, yetki ve sorumlulukları aşağıda belirtilmiştir. f) Kayıtlı kişilerin yaş, cinsiyet ve hastalık gruplarına yönelik izlem ve taramaları (kanser, kronik hastalıklar, gebe, lohusa, yenidoğan, bebek, çocuk sağlığı, adölesan (ergen), erişkin, yaşlı sağlığı ve benzeri) yapmak.
Aile Hekimlerinin Katılımı Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği - 25.01.2013 Aile sağlığı elemanının görev, yetki ve sorumlulukları; MADDE 5 (1) Aile sağlığı elemanı, aile hekimi ile birlikte ekip anlayışı içinde kişiye yönelik koruyucu, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini sunmak ve görevinin gerektirdiği hizmetler ile ilgili sağlık kayıt ve istatistiklerini tutmakla yükümlüdür. 4 üncü maddede sayılan görevlerin yerine getirilmesinde aile hekimi ile birlikte çalışır. (2) Aile sağlığı elemanının Kurumca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde görev, yetki ve sorumlulukları aşağıda belirtilmiştir. e) Gereken tetkikler için numune almak, eğitimini aldığı basit laboratuvar tetkiklerini yapmak veya aldığı numunelerin ilgili laboratuvar tarafından teslim alınmasını sağlamak.
Aile Hekimlerinin Katılımı Aile Hekimliği Uygulaması Kapsamında Sağlık Bakanlığınca Çalıştırılan Personele Yapılacak Ödemeler İle Sözleşme Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik- 30/12/2010 Aile Hekimliği Uygulamasında Uygulanacak İhtar Puanı Cetveli Uygulanacak İhtarlar Görevleri ile ilgili kayıtları düzenli tutmamak veya müdürlük ya da Bakanlığa bildirmemek İhtar Puanları 10 Mevzuatla verilen diğer görevleri yapmamak 5 Koruyucu hekimlik uygulamalarında verilen görevleri yerine getirmemek, gerçek dışı beyanda bulunmak 20 Sözleşmenin ihtaren sona erdirilmesi; MADDE 14 3) Bir sözleşme dönemi içinde, verilen ihtar puanlarının yüz puana ulaşması hâlinde sözleşme, ilgili vali tarafından sona erdirilir.
Testlerin Kabul Edilmemesi Taramaya gelen insanın bir çok konuda çekinceleri olabilir: Mahremiyetime yeteri kadar özen gösterilir mi? Ayıplanır mıyım? Sonuç ne olur? Ya kötü bir şey çıkarsa? Kötü bir şey çıkarsa bana akılcı bir çözüm bulmam için rehberlik edebilirler mi? Hedef gruptaki bireylere kanser taramaları ve çekinceleri konusunda bilgi verilmeli Birey tarama testlerini ret ederse; Kendi istekleri ile tetkiki istemediği konusun da imzalı beyanları alınır Bir yıl sonra taramaya tekrar davet edilir
KETEM Kanser Taramaları 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 2009 2010 2011 2012 2013 2009 2010 2011 2012 2013 2009 2010 2011 2012 2013 MAMOGRAFİ SERVİKS KOLOREKTAL 33
2014 Hedefimiz Her üç taramada da hedef nüfusun en az %40 na ulaşmak 2017 Hedefimiz Hedef nüfusun en az %70 na ulaşmak
Kanser Tarama Birimi