Chp ve bd
SURİYE SORUNU VE TÜRK DIŞ POLİTİKASINA TOPLUMSAL BAKIŞ BİLGE ADAMLAR STRATEJİK ARAŞ TIRMALAR MERKEZİ
SURİYE SORUNU VE TÜRK DIŞ POLİTİKASINA TOPLUMSAL BAKIŞ Anket ve Ölçek Tasarımı: Dr. Salih Akyürek Danışmanlık ve İstatistiki Destek: Prof. Dr. Cengiz Yılmaz Raporlama: Dr. Salih Akyürek, M. Ali Yılmaz Kapak Tasarımı: Kaan Tuğcuoğlu BİLGESAM YAYINLARI Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi Wise Men Center For Strategic Studies Mecidiyeköy Yolu Caddesi No:10 Celil Ağa İş Merkezi Kat:9 Daire:36 Mecidiyeköy / İstanbul / Türkiye Tel: +90 212 217 65 91 Faks: +90 212 217 65 93 Atatürk Bulvarı Havuzlu Sok. No:4/6 A. Ayrancı / Çankaya / Ankara / Türkiye Tel : +90 312 425 32 90 Faks: +90 312 425 32 90 www.bilgesam.org bilgesam@bilgesam.org Copyright BİLGESAM TEMMUZ 2012 Bu yayının tüm hakları saklıdır. Yayın Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi nin izni olmadan elektronik veya mekanik yollarla çoğaltılamaz.
Bu araştırmanın alan çalışması 600 bin üyesi ile Türkiye nin en büyük şikayet platformu olan Sikayetvar.com un katkılarıyla gerçekleştirilmiştir.
İÇİNDEKİLER YÖNETİCİ ÖZETİ 1 1. ÇALIŞMA METODOLOJİSİ VE ÖRNEKLEM 6 2. HÜKÜMETİN SURİYE POLİTİKASINA BAKIŞ 8 3. TÜRK UÇAĞININ DÜŞÜRÜLMESİ 12 4. ŞİDDET OLAYLARI VE SURİYE YE MÜDAHALE 16 5. SURİYE NİN PARÇALANMASI VE MUHTEMEL SONUÇLARI 24 6. ORTADOĞU DA BARIŞ VE İRAN IN NÜKLEER TEKNOLOJİSİ 30 7. TÜRKİYE NİN ETKİ SAHASI VE MUHTEMEL ÇATIŞMA ALANLARI 36 EK- UYGULANAN ANKET FORMU 41
SUNUŞ Türkiye-Suriye ilişkileri Cumhuriyet döneminde ve özellikle son 30 yılda iniş çıkışları ve gerginlikleri çok olan bir seyir izlemektedir. Suriye nin uzun yıllar PKK terör örgütüne ev sahipliği yapmış olması, sonrasında yaşanan geçici bahar dönemi ve son bir yıldır ülkede yaşanan karışıklıklar ve çatışma ortamı Suriye yi Türk dış politikasında önemli bir yere oturtmuştur. Yaşanan şiddet olayları ve katliamlar nedeniyle gösterilen tepki ve bugün diplomatik ilişkilerin nerdeyse kesilmiş olması, Türkiye yi Suriye sorununda doğrudan taraf haline getirmiştir. Türkiye, Suriye halkı ile bağları ve yaşanan yoğun göç nedeniyle, şiddet olaylarından ve sorunun genel seyrinden en çok etkilenen ülkelerden birisi durumundadır. Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM), ifade edilmiş misyonu çerçevesinde Türkiye de ve dünyada gerçekleştirdiği pek çok alan çalışması ile toplumsal algıları ortaya koymakta, karar alıcılara ışık tutmaya ve destek olmaya çalışmaktadır. Bu çalışma da, yaşanan şiddet olayları ile gündemde olan Suriye sorunu ve genelde bölgeye dönük Türk dış politikası konusundaki toplumsal algıları ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu noktada, Türkiye de alan çalışmalarına duyulan ihtiyacı ve son yıllarda bu konuda artan çabaları bir umut kaynağı olarak vurgulamak gerekmektedir. Çalışmanın akademisyenlere ve Türk dış politikasını yöneten bürokratlara faydalı olmasını temenni eder, araştırmanın alan çalışmasını gerçekleştiren Şikayetvar Firmasına, raporu hazırlayan Prof. Dr. Cengiz Yılmaz, Dr. Salih Akyürek ve katkı sağlayan BİLGESAM personeline teşekkür ederim. Doç. Dr. Atilla SANDIKLI BİLGESAM Başkanı
YÖNETİCİ ÖZETİ Hükümetin Suriye Politikasına Bakış Çalışma bulgularına göre, Türkiye nin Suriye politikasını doğru bulanların oranı %45 düzeyindedir. Kürtlerin Hükümetin Suriye politikasına bakışı (%48,8) Türklere göre (%44,9) daha olumludur. Bu durum, terör nedeniyle büyük sıkıntılar çeken Kürtlerin Hükümetin politikasını daha barışçıl bulması ve bölgede savaş ve karışıklık istememesi ile açıklanabilir. Sünnilerin Hükümetin Suriye politikasına bakışı (%49,4) Alevilere göre (%14,5) çok daha olumludur. Suriye politikalarına en olumlu bakış %70 ile AKP seçmeninde iken en olumsuz bakış %7,7 ile BDP seçmeni arasındadır. CHP seçmeninin (%14,4) ve MHP seçmeninin bakışı (%22,1) ise yine oldukça olumsuzdur. Halkın sadece 40,9 u Türkiye nin Suriye deki muhalif gruplara destek olması gerektiği görüşündedir. Bu görüş; Kürtler arasında (%53,7) Türklere göre (%40,5) ve Sünniler arasında (%44,3) Alevilere göre (%17,7) çok daha fazla destek bulmaktadır. Aynı görüş; %60,2 ile AKP seçmeni arasında en yüksek desteği bulurken CHP-BDP ve MHP seçmeni arasında %17-31 aralığında çok daha düşük bir destek bulmaktadır. Türk Uçağının Düşürülmesi Türk uçağının düşürülmesi olayına tepki olarak Türkiye nin tavrı sorgulandığında; %53 lük bir kesim Türkiye nin sergilediği mevcut tavrı doğru bulurken, toplamda %47 lik bir kesim farklı şekillerdeki askeri müdahaleyi savunmuştur. Bu noktada bir askeri müdahale seçeneğini destekleyenlerin oranının hiç de küçümsenmeyecek düzeyde olduğunun vurgulanması gerekmektedir. Genel olarak bakıldığında tüm farklı gruplarda, Suriye ye karşı bir askeri müdahale seçeneği içinde; Türkiye nin Suriye ye savaş ilan etmesi %1-8 aralığında bir destek bulurken, Türkiye nin Suriye nin hava savunma sistemlerini vurması ve Türkiye nin NATO desteğini de alarak askeri müdahalede bulunması görüşlerinden her biri genel olarak %15-26 aralığında destek görmüştür. Uçak düşürülmesi olayında Türkiye nin mevcut tavrını destekleme oranı Türkler ve Kürtler arasında aynı düzeyde olmakla birlikte, Türklerin bir askeri müdahaleye Kürtlere göre daha sıcak baktığı söylenebilir. Suriye ye sınır ve yakın illerde ikamet edenler, Türkiye nin mevcut tavrını diğer illerde ikamet edenlere göre daha doğru bulmaktadır. Bunun yanında, Sünniler Türkiye nin mevcut tavrını Alevilere göre daha olumlu bulmaktadır. 1
Uçak düşürülmesi olayında Türkiye nin mevcut tavrı %58 ile AKP seçmeni arasında en yüksek desteği bulurken CHP-BDP ve MHP seçmeni arasında bu destek %33-38 aralığındadır. CHP ve MHP seçmeni arasında; askeri müdahale seçeneğinin -fikri olmayanlar dikkate alınmadığında- %60 lar düzeyinde ve çok daha fazla destek bulduğu ve bu iki partinin bu noktada benzeştiği görülmektedir. Türk uçağının düşürülmesi olayının Türkiye nin uluslararası imajına etkisi sorgulandığında; her üç kişiden ikisi (%65,1) bu olayın Türkiye nin imajını olumsuz etkilediğine inanmaktadır. Türk uçağının düşürülmesi olayı Türkiye nin uluslararası imajını olumsuz etkilemiştir görüşü en yüksek oranda desteği %70-73 düzeyi ile CHP ve MHP seçmeninden almıştır. Suriye politikalarında AKP ye en yüksek desteği veren seçmeni de %60 oranında bu olayın Türkiye nin imajını olumsuz etkilediğini düşünmektedir. Şiddet Olayları ve Suriye ye Müdahale Suriye deki şiddet olaylarına karşı Türkiye nin tavrı sorgulandığında; %43,4 ile en büyük kitlenin sorunun görüşmeler yoluyla çözülmesi, örneklemin %32,7 si bu konunun Suriye nin iç sorunu olduğu ve Türkiye yi ilgilendirmediği ve 21,8 lik bir kesim ise uluslararası askeri müdahale görüşünü desteklemiştir. Genelde %32,7 lik bir destek bulan Suriye deki şiddet olaylarının ülkenin iç sorunu olduğu ve Türkiye yi ilgilendirmediği görüşü en büyük desteği %51,6 ile Alevilerden, %49,6 ile CHP seçmeninden ve %45 ile MHP seçmeninden almaktadır. En az destek ise %17,1 ile Kürtlerden gelmektedir. Türkiye nin sorunun görüşmeler yoluyla çözümünü desteklemesi görüşü ise en büyük desteği %61,5 ile BDP seçmeninden ve %56,1 ile Kürtlerden bulmaktadır. Türkiye nin Suriye ye uluslararası bir askeri müdahaleyi desteklemesi görüşü ise en büyük desteği %31 ile AKP seçmeninden alırken bu konudaki en düşük destek %7,7 ile BDP seçmeni arasındadır. Suriye ye karşı bir askeri müdahalede Türkiye nin rolü sorgulandığında; insanların %36,8 lik bir kesimi Türkiye nin hiçbir askeri operasyona katılmaması ve bu operasyonları desteklememesi görüşünü savunurken, %38 lik bir kesim Türkiye nin BM veya NATO şemsiyesi altında düzenlenecek operasyonlara sadece destek vermesi görüşünü desteklemektedir. Bu durum, insanların yaklaşık %75 lik bir kesiminin Türkiye nin Suriye ye karşı bir askeri müdahalenin içinde fiili olarak yer almasını istemediğini göstermektedir. Türkiye nin Suriye ye tek başına bir askeri müdahalede bulunması görüşü ise ancak %3,3 gibi çok düşük bir düzeyde destek bulmaktadır. 2
Türkiye nin hiçbir askeri operasyona katılmaması ve bu operasyonları desteklememesi görüşü en büyük desteği %76,9 ile BDP seçmeninden, %61,3 ile Alevilerden ve %50,7 ile CHP seçmeninden görmektedir. Türkiye nin Suriye ye karşı bir askeri müdahalenin içinde fiili olarak yer alması görüşü ise en büyük desteği %28,8 ile AKP seçmeninden bulurken en düşük desteği %7,7 ile BDP seçmeninden bulmaktadır. Suriye deki mevcut çatışma ortamının en çok hangi ülkenin işine yaradığı sorgulandığında: %38,3 ile ABD, %38,1 ile İsrail ve %14,1 ile Rusya bu çatışma ortamından en çok yararlanan ilk üç ülke olarak öne çıkmaktadır. Bu üç ülkeyi işaret edenlerin toplam oranı yaklaşık %90 dır. Mevcut çatışma ortamının en çok hangi ülkenin işine yaradığı sorusunda, CHP, BDP ve MHP seçmeni %50-60 aralığında öncelikle ABD yi işaret ederken, AKP seçmeni %45,9 ile öncelikle İsrail i işaret etmektedir. Suriye ye yönelik bir askeri müdahalenin en çok hangi ülkenin çıkarına hizmet edeceği, sorulduğunda; insanların %72 si cevap olarak batılı emperyal güçleri işaret etmektedir. Bir uluslararası askeri müdahalenin Suriye halkının menfaatlerine hizmet edeceğine inananlar %27,5 te kalırken, müdahalenin Ortadoğu barışına hizmet edeceğini düşünenler %18,6 ve Türkiye nin menfaatlerine hizmet edeceğini düşünenler %17,6 da kalmaktadır. Müdahalenin batılı emperyal devletlerin menfaatlerine hizmet edeceği görüşü en yüksek desteği %80-88 aralığında Alevilerden ve sırasıyla CHP, BDP ve MHP seçmeninden almaktadır. Aynı görüş AKP seçmeninden ise %63,2 destek bulmaktadır. Suriye nin Parçalanması ve Muhtemel Sonuçları Esad yönetiminin/rejiminin düşmesinin muhtemel sonuçları bu bölümde üç soru ile ölçülmüştür. Esad ın düşmesi durumunda Suriye nin parçalanacağına inananların oranı %44,6 dır. Esad ın düşmesi durumunda Suriye nin parçalanacağına inananlar BDP seçmeni içinde %69,2 gibi yüksek bir orana çıkarken aynı oran CHP ve MHP seçmeni içinde %56, AKP seçmeni içinde %34,4 tür. Suriye nin parçalanması durumunda kuzeyde bir Kürt devletinin kurulacağına inananların oranı %58,1 dir. Bu oran; Kürtler arasında Türklere göre (%61 ve %57,4), Aleviler arasında Sünnilere göre (%75,8-%55,3) ve Suriye ye sınır illerde yaşayanlarda diğer illere göre daha yüksektir (%65,4-%57,7). Suriye nin kuzeyinde bir Kürt devletinin kurulacağına inananlar BDP seçmeni içinde %92,3 ile en yüksek düzeyde iken, bu oran CHP seçmeni içinde %73,6, MHP seçmeni içinde ise %65,7 dir. En düşük oran ise %46,8 ile AKP seçmenindedir. Bu çalışmanın alan uygulamasının Suriye güçlerinin ülkenin kuzeyinden henüz çekilmeden ve Kürt gruplar 3
bazı yerleşim yerlerini henüz ele geçirmeden önce 21-23 Temmuz 2012 tarihlerinde gerçekleştirildiğini belirtmekte de fayda var. Suriye de kurulacak bir Kürt devletinin Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi ile birleşeceğine inananların oranı %61,8 dir. Bu oran; Kürtler ve Türklerde %61 ile aynı düzeyde iken, Alevilerde Sünnilere göre çok daha yüksektir (%66,1 ve %60,4). Aynı oran; BDP seçmeni içinde %76,9 ile en yüksek düzeyde iken, CHP seçmeni içinde %72,1 ve MHP seçmeni içinde %68,6 ve AKP seçmeni içinde %53,7 dir. Ortadoğu da Barış ve İran ın Nükleer Teknolojisi Ortadoğu da barışı en çok tehdit eden ülke sorgulandığında: %66,3 ile İsrail ve %19,6 ile ABD en çok öne çıkan iki ülke konumundadır. İran ı barış için tehdit olarak görenlerin oranı ise %3,5 te kalmaktadır. Ortadoğu barışı için İsrail i öncelikli tehdit olarak görenlerin oranı, %78,4 ile AKP seçmeni ve %69,7 ile Sünni inanca sahip kişiler arasında en yüksek düzeydedir. Bu konudaki en düşük oran ise %30,8 ile BDP seçmeni arasındadır. Ortadoğu barışı için ABD yi tehdit olarak görenler ise en yüksek oranda %38,5 ile BDP seçmeni, %34,8 ile CHP seçmeni ve %35,5 ile Aleviler arasındadır. İlginç bir bulgu ise, BDP seçmeninin Ortadoğu barışı için %15,4 oranında Türkiye yi tehdit olarak görmesidir. İran ın nükleer teknolojisi sorgulandığında; İran ın sahip olduğu nükleer enerjiyi gelecekte silaha dönüştüreceğine inananlar %78,8 gibi yüksek bir orandadır. Bu konuda farklı demografik gruplarda birbirine çok yakın görüşlerin olduğunu vurgulamak gerekmektedir. Toplumun %59,4 ü nükleer silahlara sahip bir İran ı Türkiye için tehdit olarak görmektedir. Bu konudaki tehdit algısı en yüksek grup ise %68,9 ile CHP seçmenidir. Türkiye nin Etki Sahası ve Muhtemel Çatışma Alanları Türkiye için en muhtemel çatışma/savaş tehlikesi sorgulandığında: %41,9 ile Türk-Kürt iç savaşı, %14,5 ile Türkiye-Suriye çatışması, %9,6 ile Türkiye-İsrail çatışması ve %9 ile Türkiye- Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi çatışması öne çıkmaktadır. Türk Kürt iç savaşı Alevilerle birlikte, CHP-MHP ve BDP seçmenince %46-56 aralığında daha fazla öne çıkarılırken, bu çatışmaya en az ihtimal veren parti seçmeni %34,1 ile AKP lilerdir. Türkiye-Suriye çatışması ise Suriye ye sınır illerde yaşayanlar ve BDP seçmenince diğer gruplara göre daha fazla öne çıkarılmaktadır (%30,8 ve %26,9). 4
Çalışmada Türkiye etki ve ilgi alanındaki hangi ülkelere ve sorunlarına müdahil olmalıdır? sorusu da yöneltilerek, Türkiye nin algılanan muhtemel etki ve ilgi alanları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Kişiler tarafından, Kıbrıs (%72,9) ve müteakiben Kuzey Irak (%62,6) Türkiye nin müdahil olması gereken en önemli etki alanı içinde tanımlanmaktadır. Ege Adaları (%48,3) ve Suriye (42,3) bu iki alanı takiben gelmektedir. Bunun yanında Balkanlar, Gürcistan ve Afganistan Türkiye nin müdahil olması gereken ülke ve bölgeler arasında en gerilerde kalmaktadır. 5
1. ÇALIŞMA METODOLOJİSİ VE ÖRNEKLEM Suriye sorununun ana başlıkları ve bölgeye dönük Türk dış politikası ve bu konudaki temel tartışma alanları tespit edilerek Ek te nihai şekli bulunan 23 soruluk anket formu hazırlanmıştır. Uzman görüşlerinin alınması ve 30 kişilik bir pilot uygulamayı müteakip anket formuna son şekli verilmiştir. 600 bin Şikayetvar üyesi içinde, sosyal sorumluluk çerçevesinde anket doldurmaya istekli olduğunu beyan eden 33 bin kişi aşağıdaki sebep ve sınırlılıklarla araştırma evreni olarak belirlenmiştir: Kitlenin Sosyal sorumluluğunun ve toplumsal sorunlara duyarlılığının daha yüksek olması Güncel politikaları ve sorunları takip eden daha eğitimli bir kitle olması Çalışmanın zaman ve maliyet konusundaki sınırlılıkları Anket doldurmaya istekli 33 bin Şikayetvar üyesine, hazırlanan anketin uygulama linki e- posta yoluyla gönderilmiş ve üç günlük bir online uygulama sonrasında ankete cevap veren 1547 kişi yeterli görülerek uygulama sonlandırılmıştır. 1547 kişilik örneklem içinden Türkiye profilinin özelliklerini daha iyi yansıtmak üzere siyasi parti oy verme davranışları temelinde tabakalı rassal elimininasyon yöntemiyle 1033 kişilik bir örneklem seçilerek analizler yapılmış, grafik ve tablolar bu veri üzerinden oluşturulmuştur. Görüş ve algılardaki ana kırılmanın özellikle siyasi eğilimler temelinde olması nedeniyle, Türkiye profilinin oluşturulmasında öncelikle çalışmaya katılanların oy verdiği siyasi parti ve 2011 genel seçimlerindeki oy dağılımı dikkate alınmıştır. Bu uygulamaya rağmen 1033 kişilik örneklemin interneti daha aktif kullanan ve sosyal sorumluluğu daha yüksek bir kitlenin görüşlerini daha fazla ortaya koyduğu ifade edilebilir. Çalışmadaki toplumsal algı ve görüşlerin; eğitim durumu, etnisite, mezhep, oy verilen siyasi parti ve ikamet edilen bölge temelinde analiz edilerek tablolara yansıtılması, farklı toplum kesimlerinin görüşlerinin ortaya konulması ile birlikte, yukarıda açıklanan örneklem temelindeki sınırlılığın da analizlerde önemli oranda aşılmasını sağlamıştır. Anketlerin herhangi bir aracı olmaksızın doğrudan bu konudaki gönüllü kişilerce doldurulmuş olması da, alan çalışması aşamasında ortaya çıkabilen pek çok hatayı ortadan kaldırmış ve çalışma verilerinin geçerliliği ve güvenirliğini artırmıştır. 6
Anket formlarından elde edilen veriler SPSS istatistik programı marifetiyle değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Yapılan analizlerinden elde edilen bilgiler en anlaşılır ve kısa şekilde kamuoyu ile nasıl paylaşılır düşüncesi ile değerlendirilerek rapor haline dönüştürülmüştür. Analiz ve raporlamada cevapların frekans dağılımları yanında, öğrenim durumu, etnisite, mezhep, oy verilen siyasi parti ve ikamet edilen bölge temelindeki farklılaşmalar da tablolara yansıtılmıştır. Türkiye nin Suriye sınırında yer alan illerde Kürt nüfusun da yoğun olarak yaşıyor olması ve Suriye nin kuzeyinde önemli sayıda bir Kürt nüfusun yaşıyor olması nedenleriyle analizlerde Kürtlerin farklılaşan görüşleri ayrıca incelenmiştir. Suriye halkının ağırlıklı olarak Sünni ve Esad yönetiminin Nusayri ağırlıklı olması nedeniyle Türkiye deki Alevi ve Sünnilerin olaylara bakışındaki farklılaşma analizlere yansıtılmıştır. Görüş ve algıların Suriye ye komşu illerde ikamet edilen bölge temelinde diğer illerden farklılaşabileceği değerlendirilerek; sınırda veya ikinci kuşak bölgede yer alan Adıyaman, Şanlıurfa, Gaziantep, Kilis, Batman, Hatay, Mardin, Şırnak, Siirt, Hakkari, Diyarbakır illeri ayrı bir grup yapılarak diğer illerle kıyaslamaya tabi tutulmuştur. Yukarıda verilen beş farklı demografik ayrımdaki görüş ve algılar, çalışma amacına uygun olarak sadece ana gruplar (Türk-Kürt ve Sünni-Alevi gibi) temelinde tablolara yansıtılmış diğer alt grupların görüşleri sadece Türkiye ortalamasının verildiği genel grafiklerde dikkate alınmıştır. Raporun teknik bir rapor olması nedeniyle, tablo değerlerinin istatistiki okuması ve kısa yorumları ile yetinilmiş ve analizlere ait istatistiki anlamlılık değerleri verilmemiştir. Algı ve görüşlerde yaşa göre anlamlı farklılaşmalar gözlenmediği için bu değerler tablolara konmamıştır. Anketin alan uygulaması Suriye Ordusunun ülkenin kuzeyinden henüz çekilmediği 21-23 Temmuz 2012 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. 7
2. HÜKÜMETİN SURİYE POLİTİKASINA BAKIŞ Hükümetin Suriye politikasını... Yanlış Buluyorum; 55,0 Doğru Buluyorum; 45,0 Bulgulara göre, Türkiye nin Suriye politikasını doğru bulanların oranı %45 düzeyindedir. Suriye politikalarına bakış demografik profile göre farklılık göstermektedir. Bu farklılaşma şu şekilde özetlenebilir: Kürtlerin Hükümetin Suriye politikasına bakışı (%48,8) Türklere göre (%44,9) daha olumludur. Suriye ye sınır ve yakın illerde ikamet edenlerin Suriye politikasına bakışı (%46,2) ile diğer illerde ikamet edenlerin bakışı (%44,9) benzerdir. Sünnilerin Hükümetin Suriye politikasına bakışı (%49,4) Alevilere göre (%14,5) çok daha olumludur. Lise mezunları diğer öğrenim düzeylerine göre Suriye politikasını %55,1 ile daha olumlu algılamaktadır. Suriye politikalarına en olumlu bakış %70 ile AKP seçmeninde iken en olumsuz bakış %7,7 ile BDP seçmeni arasındadır. CHP seçmeninin bakışı %14,4 ile ve MHP seçmeninin bakışı %22,1 ile yine oldukça olumsuzdur. 8
Hükümetin Suriye Politikasını Doğru / Yanlış Buluyorum (%). Doğru Buluyorum Yanlış Buluyorum Toplam Etnik Kökene Göre Farklılaşma Türk 44,9 55,1 100 Kürt 48,8 51,2 100 Mezhebe Göre Farklılaşma Sünni 49,4 50,6 100 Alevi 14,5 85,5 100 İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma Suriye ye Sınır İller 46,2 53,8 100 Diğer İller 44,9 55,1 100 Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma İlk Öğretim Mezunu ve Altı 42,1 57,9 100 Lise Mezunu 55,1 44,9 100 Üniversite ve Lisans Üstü 43,1 56,9 100 Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma AKP 70,0 30,0 100 CHP 14,4 85,6 100 MHP 22,1 77,9 100 BDP* 7,7 92,3 100 *Örneklem sayısı 30 un altındadır 9
Türkiye Suriye'deki muhalif gruplara... Destek Olmamalıdır; 59,1 Destek Olmalıdır; 40,9 Örneklemin sadece 40,9 u Türkiye nin Suriye deki muhalif gruplara destek olması gerektiği görüşündedir. Suriye deki muhalif gruplara destek konusundaki görüşler demografik profile göre farklılık göstermektedir: Türkiye nin Suriye deki muhalif gruplara destek olması görüşü Kürtler arasında (%53,7) Türklere göre (%40,5) daha fazla destek bulmaktadır. Suriye ye sınır ve yakın illerde ikamet edenlerin muhalif gruplara desteğe bakışı (40,4) diğer illerde ikamet edenlerle (%40,9) aynı düzeydedir. Sünniler muhalif gruplara desteğe (%44,3) Alevilere göre (%17,7) çok daha olumlu bakmaktadır. Muhalif gruplara destek konusundaki görüşler öğrenim durumuna göre anlamlı farklılaşmamaktadır. Suriye deki muhalif gruplara destek olunması görüşü %60,2 ile AKP seçmeni arasında en yüksek desteği bulurken CHP-BDP ve MHP seçmeni arasında %17-31 aralığında çok daha düşük bir destek bulmaktadır. 10
Türkiye Suriye deki Muhalif Gruplara Destek Olmalıdır / Olmamalıdır (%). Destek Olmalıdır Destek Olmamalıdır Toplam Etnik Kökene Göre Farklılaşma Türk 40,5 59,5 100 Kürt 53,7 46,3 100 Mezhebe Göre Farklılaşma Sünni 44,3 55,7 100 Alevi 17,7 82,3 100 İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma Suriye ye Sınır İller 40,4 59,6 100 Diğer İller 40,9 59,1 100 Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma İlk Öğretim Mezunu ve Altı 42,1 57,9 100 Lise Mezunu 42,8 57,2 100 Üniversite ve Lisans Üstü 40,4 59,6 100 Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma AKP 60,2 39,8 100 CHP 17,4 82,6 100 MHP 22,1 77,9 100 BDP* 30,8 69,2 100 *Örneklem sayısı 30 un altındadır 11
3. TÜRK UÇAĞININ DÜŞÜRÜLMESİ Türk uçağının düşürülmesi olayına tepki olarak Türkiye nin tavrı sorgulandığında; örneklemin %46,4 ü Türkiye nin sergilediği mevcut tavrı doğru bulurken, toplamda %38,7 lik bir kesim farklı şekillerdeki askeri müdahaleyi savunmuştur. Bu konuda fikri olmayan %14,9 luk kesim dikkate alınmadığında çoğunluğun (yaklaşık %53) Türkiye nin mevcut tavrını desteklediği görülmektedir. Bu noktada bir askeri müdahale seçeneğini destekleyenlerin oranının da %45 ile hiç de küçümsenmeyecek düzeyde olduğunun vurgulanması gerekmektedir. Genel olarak bakıldığında tüm farklı gruplarda, Suriye ye karşı bir askeri müdahale seçeneği içinde; Türkiye nin Suriye ye savaş ilan etmesi %1-8 aralığında bir destek bulurken, Türkiye nin Suriye nin hava savunma sistemlerini vurması ve Türkiye nin NATO desteğini de alarak askeri müdahalede bulunması görüşlerinden her biri genel olarak %15-26 aralığında destek görmüştür. Bu konudaki görüşler de örneklemin demografik profiline göre farklılık göstermektedir: Uçak düşürülmesi olayında Türkiye nin mevcut tavrını destekleme oranı Türkler ve Kürtler arasında %46 ile aynı düzeyde olmakla birlikte, Türklerin %39,2 ile bir askeri müdahaleye Kürtlere göre (%29,3) daha sıcak baktığı söylenebilir. Suriye ye sınır ve yakın illerde ikamet edenler, Türkiye nin mevcut tavrını %53,8 ile diğer illerde ikamet edenlere göre (%46) daha doğru bulmaktadır. 12
Fikrim Yok Toplam Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış Sünniler Türkiye nin mevcut tavrını %49 ile Alevilere göre (%24,2) daha olumlu bulmaktadır. Uçak düşürülmesi olayında Türkiye nin mevcut tavrı %58 ile AKP seçmeni arasında en yüksek desteği bulurken CHP-BDP ve MHP seçmeni arasında bu destek %33-38 aralığındadır. CHP ve MHP seçmeni arasında; askeri müdahale seçeneğinin -fikri olmayanlar dikkate alınmadığında- %60 lar düzeyinde ve çok daha fazla destek bulduğu ve bu iki partinin bu noktada benzeştiği görülmektedir. Türk uçağının düşürülmesi olayında Türkiye nin tavrı ne olmalıydı? (%) Türkiye nin mevcut tavrı doğruydu Türkiye Suriye nin hava savunma sistemlerini havadan vurmalıydı Türkiye Suriye ye savaş ilan etmeliydi NATO desteğini de alarak Suriye ye askeri müdahalede bulunmalıydı Etnik Kökene Göre Farklılaşma Türk 46,5 17,7 2,9 18,6 14,2 100 Kürt 46,3 12,2 4,9 12,2 24,4 100 Mezhebe Göre Farklılaşma Sünni 49,0 17,5 3,0 18,0 12,5 100 Alevi 24,2 22,6 1,6 21,0 30,6 100 İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma Suriye ye Sınır İller 53,8 17,3 3,8 9,6 15,4 100 Diğer İller 46,0 17,5 2,9 18,8 14,9 100 Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma İlk Öğretim Mezunu ve Altı 52,6 10,5 5,3 26,3 5,3 100 Lise Mezunu 47,9 15,6 4,8 17,4 14,4 100 Üniversite ve Lisans Üstü 45,9 17,9 2,5 18,4 15,3 100 Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma AKP 58,0 15,5 2,1 17,0 7,4 100 CHP 32,7 20,4 1,9 20,8 24,2 100 MHP 33,6 21,4 7,9 23,6 13,6 100 BDP* 38,5 7,7-15,4 38,5 100 *Örneklem sayısı 30 un altındadır 13
Türk uçağının düşürülmesi olayı Türkiye nin imajını Olumsuz Etkilememiştir; 34,9 Olumsuz Etkilemiştir; 65,1 Türk uçağının düşürülmesi olayının Türkiye nin uluslararası imajına etkisi sorgulandığında; her üç kişiden ikisi (%65,1) bu olayın Türkiye nin imajını olumsuz etkilediğine inanmaktadır. Bu konudaki görüşler örneklemin demografik profiline göre çok fazla bir farklılık göstermemektedir. Türk uçağının düşürülmesi olayının Türkiye nin uluslararası imajını olumsuz etkilemiştir görüşü en yüksek oranda desteği %70-73 düzeyi ile CHP ve MHP seçmeninden almıştır. AKP ye Suriye politikalarında en yüksek desteği veren seçmeni bile %60 oranında bu olayın Türkiye nin imajını olumsuz etkilediğini düşünmektedir. 14
Türk uçağının düşürülmesi olayı Türkiye nin imajını olumsuz etkilemiştir / olumsuz etkilememiştir (%). Olumsuz etkilemiştir Olumsuz etkilememiştir Toplam Etnik Kökene Göre Farklılaşma Türk 65,4 34,6 100 Kürt 65,9 34,1 100 Mezhebe Göre Farklılaşma Sünni 64,2 35,8 100 Alevi 71,0 29,0 100 İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma Suriye ye Sınır İller 65,4 34,6 100 Diğer İller 65,1 34,9 100 Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma İlk Öğretim Mezunu ve Altı 63,2 36,8 100 Lise Mezunu 58,1 41,9 100 Üniversite ve Lisans Üstü 66,6 33,4 100 Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma AKP 59,7 40,3 100 CHP 70,7 29,3 100 MHP 72,9 27,1 100 BDP* 61,5 38,5 100 *Örneklem sayısı 30 un altındadır 15
4. ŞİDDET OLAYLARI VE SURİYE YE MÜDAHALE Suriye deki şiddet olaylarına karşı Türkiye nin tavrı sorgulandığında; %43,4 ile en büyük kitlenin sorunun görüşmeler yoluyla çözülmesi, örneklemin %32,7 si bu konunun Suriye nin iç sorunu olduğu ve Türkiye yi ilgilendirmediği ve 21,8 lik bir kesim ise uluslararası askeri müdahale görüşünü desteklemiştir. Bu konudaki görüşler de örneklemin demografik profiline göre farklılık göstermektedir: Genelde %32,7 lik bir destek bulan Suriye deki şiddet olaylarının ülkenin iç sorunu olduğu ve Türkiye yi ilgilendirmediği görüşü en büyük desteği %51,6 ile Alevilerden, %49,6 ile CHP seçmeninden ve %45 ile MHP seçmeninden almaktadır. En az destek ise %17,1 ile Kürtlerden gelmektedir. Türkiye nin sorunun görüşmeler yoluyla çözümünü desteklemesi görüşü ise en büyük desteği %61,5 ile BDP seçmeninden ve %56,1 ile Kürtlerden bulmaktadır. Türkiye nin Suriye ye uluslararası bir askeri müdahaleyi desteklemesi görüşü ise en büyük desteği %31 ile AKP seçmeninden alırken bu konudaki en düşük destek %7,7 ile BDP seçmeni arasındadır. 16
Suriye deki şiddet olaylarına karşı Türkiye nin tavrı ne olmalıdır? (%) Suriye nin iç sorunudur, bizi ilgilendirmez Sorunun görüşmeler yoluyla çözümünü desteklemelidir. Suriye ye uluslararası bir askeri müdahaleyi desteklemelidir. Fikrim Yok Toplam Etnik Kökene Göre Farklılaşma Türk 33,0 43,2 21,7 2,1 100 Kürt 17,1 56,1 22,0 4,9 100 Mezhebe Göre Farklılaşma Sünni 30,4 44,1 23,3 2,1 100 Alevi 51,6 32,3 14,5 1,6 100 İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma Suriye ye Sınır İller 38,5 38,5 19,2 3,8 100 Diğer İller 32,4 43,7 22,0 2,0 100 Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma İlk Öğretim Mezunu ve Altı 42,1 42,1 15,8-100 Lise Mezunu 31,1 43,1 22,2 3,6 100 Üniversite ve Lisans Üstü 32,7 43,6 21,9 1,8 100 Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma AKP 20,3 46,8 31,0 1,9 100 CHP 49,6 38,5 10,4 1,5 100 MHP 45,0 36,4 16,4 2,1 100 BDP* 30,8 61,5 7,7-100 *Örneklem sayısı 30 un altındadır 17
Suriye ye karşı bir askeri müdahalede Türkiye nin rolü sorgulandığında; insanların %36,8 lik bir kesimi Türkiye nin hiçbir askeri operasyona katılmaması ve bu operasyonları desteklememesi görüşünü savunurken, %38 lik bir kesim Türkiye nin BM veya NATO şemsiyesi altında düzenlenecek operasyonlara sadece destek vermesi görüşünü desteklemektedir. Bu durum, insanların yaklaşık %75 lik bir kesiminin Türkiye nin Suriye ye karşı bir askeri müdahalenin içinde fiili olarak yer almaması düşüncesinde olduğunu göstermektedir. Türkiye nin Suriye ye tek başına bir askeri müdahalede bulunması görüşü ise ancak %3,3 gibi çok düşük bir düzeyde destek bulmaktadır. Bu konudaki görüşler örneklemin demografik profiline göre farklılık göstermektedir: Türkiye nin hiçbir askeri operasyona katılmaması ve bu operasyonları desteklememesi görüşü en büyük desteği %76,9 ile BDP seçmeninden, %61,3 ile Alevilerden ve %50,7 ile CHP seçmeninden görmektedir. Türkiye nin Suriye ye karşı bir askeri müdahalenin içinde fiili olarak yer alması görüşü ise en büyük desteği %28,8 ile AKP seçmeninden bulurken en düşük desteği %7,7 ile BDP seçmeninden bulmaktadır. 18
Suriye ye karşı hiçbir askeri operasyona katılmamalı ve bu operasyonları desteklememelidir BM veya NATO şemsiyesi altında düzenlenebilecek operasyonlara sadece destek vermelidir BM veya NATO şemsiyesi altında düzenlenebilecek operasyonlara muharip güçleri ile bizzat katılmalıdır Suriye ye karşı tek başına askeri müdahalede bulunmalıdır Fikrim Yok Toplam Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış Suriye ye karşı muhtemel bir askeri müdahalede Türkiye nin rolü ne olmalıdır? (%) Etnik Kökene Göre Farklılaşma Türk 36,0 38,4 17,7 3,7 4,1 100 Kürt 43,9 36,6 19,5 - - 100 Mezhebe Göre Farklılaşma Sünni 34,0 39,6 19,3 3,2 4,0 100 Alevi 61,3 19,4 14,5 3,2 1,6 100 İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma Suriye ye Sınır İller 46,2 32,7 19,2-1,9 100 Diğer İller 36,3 38,3 18,0 3,5 3,8 100 Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma İlk Öğretim Mezunu ve Altı 47,4 26,3 10,5 10,5 5,3 100 Lise Mezunu 34,3 42,2 16,9 2,4 4,2 100 Üniversite ve Lisans Üstü 37,1 37,5 18,5 3,4 3,6 100 Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma AKP 24,4 43,8 25,7 3,1 3,1 100 CHP 50,7 33,7 8,9 3,3 3,3 100 MHP 47,1 30,7 12,9 5,7 3,6 100 BDP* 76,9 15,4 7,7 - - 100 *Örneklem sayısı 30 un altındadır 19
Suriye deki mevcut çatışma ortamının en çok hangi ülkenin işine yaradığı sorgulandığında: %38,3 ile ABD, %38,1 ile İsrail ve %14,1 ile Rusya bu çatıma ortamından en çok yararlanan ilk üç ülke olarak öne çıkmaktadır. Bu üç ülkeyi işaret edenlerin toplam oranı yaklaşık %90 dır. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde: mevcut çatışma ortamının en çok hangi ülkenin işine yaradığı sorusunda, CHP, BDP ve MHP seçmeni %50-60 aralığında öncelikle ABD yi işaret ederken, AKP seçmeni %45,9 ile öncelikle İsrail i işaret etmektedir. 20
Suriye deki çatışma ortamı en çok hangi ülkenin işine yaramaktadır? (%) Etnik Kökene Göre Farklılaşma Esad Yönetimi Türkiye ABD Rusya İran İsrail Çin Toplam Türk 3,7 1,5 38,6 14,1 3,8 37,8 0,4 100 Kürt 4,9 4,9 41,5 14,6 7,3 26,8-100 Mezhebe Göre Farklılaşma Sünni 3,6 1,5 35,8 14,7 4,5 39,6 0,3 100 Alevi 1,6 3,2 48,4 11,3-33,9 1,6 100 İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma Suriye ye Sınır İller 3,8 1,9 28,8 7,7 9,6 48,1-100 Diğer İller 3,6 1,6 38,8 14,5 3,6 37,5 0,4 100 Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma İlk Öğretim Mezunu ve Altı - 10,5 52,6 10,5 21,1 5,3 100 Lise Mezunu 6,0 3,0 36,7 16,9 2,4 34,3 0,6 100 Üniversite ve Lisans Üstü 3,2 1,1 38,2 13,7 4,3 39,2 0,2 100 Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma AKP 4,4 2,1 22,6 18,8 5,6 45,9 0,6 100 CHP 4,1,4 60,4 9,6 2,2 23,0 0,4 100 MHP 0,7 0,7 50,7 10,7 2,9 34,3-100 BDP* 7,7 15,4 53,8 - - 23,1-100 *Örneklem sayısı 30 un altındadır 21
100 80 60 40 20 0 Suriye ye yönelik uluslararası bir askeri müdahale 72,0 Batılı emperyal devletlerin menfaatlerine hizmet eder. 27,5 Suriye halkının menfaatlerine hizmet eder. 18,6 17,6 Ortadoğu da barış ve huzura hizmet eder. Türkiye nin menfaatlerine hizmet eder. Suriye ye yönelik bir askeri müdahalenin en çok hangi ülkenin çıkarına hizmet edeceği, aynı soru içinde dört şıklı olarak ve birden fazla cevap işaretlenebilecek şekilde sorgulanmıştır. Bulgulara göre; insanların %72 si bu soruya cevap olarak batılı emperyal güçleri işaret etmektedir. Bir uluslararası askeri müdahalenin Suriye halkının menfaatlerine hizmet edeceğine inananlar %27,5 te kalırken aynı soruda Ortadoğu barışı ve Türkiye nin menfaatleri son iki sırada gelmektedir. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde: müdahalenin batılı emperyal devletlerin menfaatlerine hizmet edeceği görüşü en yüksek desteği %80-88 aralığında Alevilerden ve sırasıyla CHP, BDP ve MHP seçmeninden almaktadır. Aynı görüş AKP seçmeninden ise %63,2 oranında destek bulmaktadır. 22
Etnik Kökene Göre Farklılaşma Türk Kürt Mezhebe Göre Farklılaşma Sünni Alevi İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma Suriye ye Sınır İller Diğer İller Suriye ye yönelik uluslararası bir askeri müdahale Suriye halkının menfaatlerine hizmet eder Türkiye nin menfaatlerine hizmet eder Ortadoğu da barış ve huzura hizmet eder Batılı emperyal devletlerin menfaatlerine hizmet eder 27,8 17,4 18,4 72,3 26,8 24,4 19,5 78,0 29,8 18,6 20,2 70,5 11,3 17,7 8,1 88,7 25,0 17,3 19,2 80,8 27,6 17,6 18,6 71,6 Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma İlk Öğretim Mezunu ve Altı 47,4 15,8 15,8 42,1 Lise Mezunu 36,5 16,2 22,2 55,7 Üniversite ve Lisans Üstü 25,6 18,2 18,2 77,0 Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma AKP 38,4 25,8 26,0 63,2 CHP 13,7 7,8 9,6 85,2 MHP 20,0 8,6 10,7 80,0 BDP* 23,1 23,1 15,4 84,6 *Örneklem sayısı 30 un altındadır 23
5. SURİYE NİN PARÇALANMASI VE MUHTEMEL SONUÇLARI Suriye de Esad düşerse Suriye parçalanır mı? Hayır Parçalanmaz; 55,4 Evet Parçalanır; 44,6 Esad yönetiminin/rejiminin düşmesinin muhtemel sonuçları bu bölümde üç soru ile ölçülmüştür. Esad ın düşmesi durumunda Suriye nin parçalanacağına inananların oranı %44,6 dır. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde: Esad ın düşmesi durumunda Suriye nin parçalanacağına inananlar BDP seçmeni içinde %69,2 gibi yüksek bir orana çıkarken aynı oran CHP ve MHP seçmeni içinde %56 dır. Aynı oran AKP seçmeni içinde %34,4 ile tüm alt gruplar içinde en alt düzeydedir. 24
Suriye de Esad düşerse Suriye parçalanır mı? (%) Evet Parçalanır Hayır Parçalanmaz Toplam Etnik Kökene Göre Farklılaşma Türk 44,2 55,8 100 Kürt 48,8 51,2 100 Mezhebe Göre Farklılaşma Sünni 42,1 57,9 100 Alevi 62,9 37,1 100 İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma Suriye ye Sınır İller 55,8 44,2 100 Diğer İller 44,0 56,0 100 Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma İlk Öğretim Mezunu ve Altı 31,6 68,4 100 Lise Mezunu 43,4 56,6 100 Üniversite ve Lisans Üstü 45,2 54,8 100 Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma AKP 34,4 65,6 100 CHP 56,5 43,5 100 MHP 56,4 43,6 100 BDP* 69,2 30,8 100 *Örneklem sayısı 30 un altındadır 25
Suriye parçalanırsa kuzeyinde bir Kürt devleti kurulur mu? Hayır Kurulmaz; 41,9 Evet Kurulur; 58,1 Suriye nin parçalanması durumunda kuzeyinde bir Kürt devletinin kurulacağına inananların oranı %58,1 dir. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde; Suriye nin parçalanması durumunda kuzeyinde bir Kürt devletinin kurulacağına inananların oranı: Kürtler arasında Türklere göre daha yüksektir (%61 ve %57,4). Alevilerde Sünnilere göre çok daha yüksektir (%75,8-%55,3). Suriye ye sınır illerde yaşayanlarda diğer illere göre daha yüksektir (%65,4-%57,7). BDP seçmeni içinde %92,3 ile en yüksek düzeyde iken, bu oran CHP seçmeni içinde %73,6, MHP seçmeni içinde ise %65,7 dir. En düşük oran ise %46,8 ile AKP seçmenindedir. 26
Suriye parçalanırsa kuzeyinde bir Kürt devleti kurulur mu? (%) Evet Kurulur Hayır Kurulmaz Toplam Etnik Kökene Göre Farklılaşma Türk 57,4 42,6 100 Kürt 61,0 39,0 100 Mezhebe Göre Farklılaşma Sünni 55,3 44,7 100 Alevi 75,8 24,2 100 İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma Suriye ye Sınır İller 65,4 34,6 100 Diğer İller 57,7 42,3 100 Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma İlk Öğretim Mezunu ve Altı 63,2 36,8 100 Lise Mezunu 49,1 50,9 100 Üniversite ve Lisans Üstü 59,9 40,1 100 Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma AKP 46,8 53,2 100 CHP 73,6 26,4 100 MHP 65,7 34,3 100 BDP* 92,3 7,7 100 *Örneklem sayısı 30 un altındadır 27
Suriye de kurulacak bir Kürt devleti Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi ile birleşir mi? Hayır Birleşmez; 38,2 Evet Birleşir; 61,8 Suriye de kurulacak bir Kürt devletinin Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi ile birleşeceğine inananların oranı %61,8 dir. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde; Suriye de kurulacak bir Kürt devletinin Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi ile birleşeceğine inananların oranı: Kürtler ve Türklerde %61 ile aynı düzeydedir. Alevilerde Sünnilere göre çok daha yüksektir (%66,1 ve %60,4). Suriye ye sınır illerde yaşayanlar ile diğer illerde yaşayanlarda aynı düzeydedir (%61,9 ve %59,6). BDP seçmeni içinde %76,9 ile en yüksek düzeyde iken, bu oran CHP seçmeni içinde %72,1 ve MHP seçmeni içinde ise %68,6 dır. En düşük oran ise %53,7 ile AKP seçmenindedir. 28
Suriye de kurulacak bir Kürt devleti Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi ile birleşir mi? (%) Evet Birleşir Hayır Birleşmez Toplam Etnik Kökene Göre Farklılaşma Türk 61,1 38,9 100 Kürt 61,0 39,0 100 Mezhebe Göre Farklılaşma Sünni 60,4 39,6 100 Alevi 66,1 33,9 100 İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma Suriye ye Sınır İller 59,6 40,4 100 Diğer İller 61,9 38,1 100 Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma İlk Öğretim Mezunu ve Altı 63,2 36,8 100 Lise Mezunu 62,3 37,7 100 Üniversite ve Lisans Üstü 61,7 38,3 100 Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma AKP 53,7 46,3 100 CHP 72,1 27,9 100 MHP 68,6 31,4 100 BDP* 76,9 23,1 100 *Örneklem sayısı 30 un altındadır 29
6. ORTADOĞU DA BARIŞ VE İRAN IN NÜKLEER TEKNOLOJİSİ Bu bölümde Ortadoğu barışı ve İran ın nükleer teknolojisi üç farklı soru ile ölçülmüştür. Ortadoğu da barışı en çok tehdit eden ülke sorgulandığında: %66,3 ile İsrail ve %19,6 ile ABD en çok öne çıkan iki ülke konumundadır. İran ı barış için tehdit olarak görenlerin oranı ise %3,5 te kalmaktadır. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde: Ortadoğu barışı için İsrail i öncelikli tehdit olarak görenlerin oranı %78,4 ile AKP seçmeni ve %69,7 ile Sünni inanca sahip kişiler arasında en yüksek düzeydedir. Bu konudaki en düşük oran ise %30,8 ile BDP seçmeni arasındadır. Ortadoğu barışı için ABD yi tehdit olarak görenler en yüksek oranda %38,5 ile BDP seçmeni, %34,8 ile CHP seçmeni ve %35,5 ile Aleviler arasındadır. İlginç bir bulgu ise, BDP seçmeninin Ortadoğu barışı için %15,4 oranında Türkiye yi tehdit olarak görmesidir. 30
İran İsrail Türkiye ABD Irak Merkezi Yönetimi K. Irak Bölgesel Yönetimi Esad Yönetimi Hamas Toplam Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış Sizce Ortadoğu da barışı en çok tehdit eden ülke/yönetim hangisidir? (%) Etnik Kökene Göre Farklılaşma Türk 3,6 66,5 1,2 19,2 1,0 3,6 3,5 1,4 100 Kürt 2,4 63,4 4,9 19,5 - - 4,9 4,9 100 Mezhebe Göre Farklılaşma Sünni 2,9 69,7 1,1 16,9 0,9 3,4 3,6 1,5 100 Alevi 8,1 45,2 3,2 35,5-4,8 1,6 1,6 100 İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma Suriye ye Sınır İller 5,8 61,5 3,8 15,4 1,9-5,8 5,8 100 Diğer İller 3,4 66,5 1,2 19,8 0,8 3,5 3,3 1,3 100 Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma İlk Öğretim Mezunu ve Altı 5,3 52,6 10,5 10,5 5,3-10,5 5,3 100 Lise Mezunu 5,4 64,5,6 17,5 1,8 2,4 5,4 2,4 100 Üniversite ve Lisans Üstü 3,1 66,9 1,3 20,3 0,6 3,6 2,9 1,3 100 Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma AKP 3,3 78,4 1,0 8,8 1,0 2,7 4,6,4 100 CHP 4,4 47,4 1,9 34,8 1,5 3,7 2,6 3,7 100 MHP 2,1 61,4,7 27,1-5,7 1,4 1,4 100 BDP* - 30,8 15,4 38,5 - - 7,7 7,7 100 *Örneklem sayısı 30 un altındadır 31
İran ın nükleer teknolojisi sorgulandığında; İran ın sahip olduğu nükleer enerjiyi gelecekte silaha dönüştüreceğine inananlar %78,8 gibi yüksek bir orandır. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde; bu konuda farklı demografik gruplar arasında önemli bir farklılaşma ve kırılmanın olmadığı görülmektedir. 32
Sizce İran sahip olduğu nükleer teknolojiyi gelecekte silaha dönüştürecek mi? (%) Evet Dönüştürecek Hayır Dönüştürmeyecek Toplam Etnik Kökene Göre Farklılaşma Türk 79,3 20,7 100 Kürt 73,2 26,8 100 Mezhebe Göre Farklılaşma Sünni 78,5 21,5 100 Alevi 82,3 17,7 100 İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma Suriye ye Sınır İller 80,8 19,2 100 Diğer İller 78,7 21,3 100 Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma İlk Öğretim Mezunu ve Altı 78,9 21,1 100 Lise Mezunu 84,4 15,6 100 Üniversite ve Lisans Üstü 77,7 22,3 100 Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma AKP 77,2 22,8 100 CHP 81,9 18,1 100 MHP 82,1 17,9 100 BDP* 76,9 23,1 100 *Örneklem sayısı 30 un altındadır 33
Nükleer silahlara sahip bir İran Türkiye için tehdit midir? Hayır Tehdit Değildir; 40,6 Evet Tehdittir; 59,4 Nükleer silahlara sahip bir İran sorgulandığında; örneklemin %59,4 ü nükleer silahlara sahip bir İran ı Türkiye için tehdit olarak görmektedir. Bu konudaki tehdit algısı en yüksek grup ise %68,9 ile CHP seçmenidir. 34
Nükleer silahlara sahip bir İran Türkiye için tehdit midir? () Evet Tehdittir Hayır Tehdit Değildir Toplam Etnik Kökene Göre Farklılaşma Türk 61,2 38,8 Kürt 56,1 43,9 Mezhebe Göre Farklılaşma Sünni 60,0 40,0 Alevi 58,1 41,9 İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma Suriye ye Sınır İller 69,2 30,8 Diğer İller 58,9 41,1 Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma İlk Öğretim Mezunu ve Altı 42,1 57,9 Lise Mezunu 56,3 43,7 Üniversite ve Lisans Üstü 60,4 39,6 Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma AKP 57,3 42,7 CHP 68,9 31,1 MHP 56,4 43,6 BDP* 38,5 61,5 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 *Örneklem sayısı 30 un altındadır 35
7. TÜRKİYE NİN ETKİ SAHASI VE MUHTEMEL ÇATIŞMA ALANLARI Bu bölümde Türkiye nin etki ve ilgi alanları ile muhtemel çatışma alanları iki farklı soru ile ölçülmüştür. Türkiye için en muhtemel çatışma/savaş tehlikesi sorgulandığında: %41,9 ile Türk-Kürt iç savaşı, %14,5 ile Türkiye-Suriye çatışması, %9,6 ile Türkiye-İsrail çatışması ve %9 ile Türkiye- Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi çatışması öne çıkmaktadır. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması incelendiğinde: Türk Kürt iç savaşı Alevilerle birlikte, CHP-MHP ve BDP seçmenince %46-56 aralığında daha fazla öne çıkarılırken, bu çatışmaya en az ihtimal veren parti seçmeni %34,1 ile AKP lilerdir. Türkiye-Suriye çatışması ise Suriye ye sınır illerde yaşayanlar ve BDP seçmenince diğer gruplara göre daha fazla öne çıkarılmaktadır (%30,8 ve %26,9). 36
Türk Kürt İç Savaşı Türkiye K. Irak Böl. Yönetimi Çatışması Türkiye Suriye Çatışması Türkiye Yunanistan / GKRK Çatışması Türkiye İsrail Çatışması Türkiye İran Çatışması ı Türkiye Ermenistan Çatışması Türkiye Rusya Çatışması Türkiye ABD Çatışması Hiçbirisi Toplam Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış Türkiye için en muhtemel çatışma/savaş tehlikesi hangisidir: Etnik Kökene Göre Farklılaşma Türk 41,8 9,5 14,6,7 9,3 5,9,7 1,1 1,6 14,9 100 Kürt 43,9 2,4 14,6 17,1 7,3 14,6 100 Mezhebe Göre Farklılaşma Sünni 40,7 9,2 14,2,7 10,0 6,0,6 1,2 1,6 15,8 100 Alevi 56,5 8,1 12,9 6,5 3,2 1,6 1,6 9,7 100 İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma Suriye ye Sınır İller 36,5 5,8 26,9 13,5 5,8 1,9 9,6 100 Diğer İller 42,1 9,2 13,8,6 9,4 5,9,6 1,0 1,7 15,6 100 Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma İlk Öğr.Mez. ve Altı 31,6 10,5 15,8 10,5 10,5 21,1 100 Lise Mezunu 49,1 7,8 13,2 1,2 7,2 4,2,6,6 2,4 13,8 100 Üni. ve Lisans Üstü 40,6 9,2 14,7,5 10,1 6,1,6 1,2 1,4 15,5 100 Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma AKP 34,1 9,2 14,4,6 14,6 6,5,6 1,7 1,0 17,4 100 CHP 54,4 8,5 16,7 4,1 4,8,4 1,1 10,0 100 MHP 46,4 7,9 10,7 1,4 5,7 6,4,7 1,4 4,3 15,0 100 BDP* 46,2 30,8 7,7 7,7 7,7 100 *Örneklem sayısı 30 un altındadır 37
Bu soru ile Türkiye nin algılanan muhtemel etki ve ilgi alanları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Kişiler tarafından, Kıbrıs ve müteakiben Kuzey Irak Türkiye nin müdahil olması gereken en önemli etki alanı içinde tanımlanmaktadır. Ege Adaları ve Suriye bu iki alanı takiben gelmektedir. Bunun yanında Balkanlar, Gürcistan ve Afganistan Türkiye nin müdahil olması gereken ülke ve bölgeler arasında en gerilerde kalmaktadır. Bu konudaki görüşlerin demografik profile göre farklılaşması müteakip tabloda verilmiştir. 38
Kuzey Irak Suriye Dağlık Karabağ Afganistan Gürcistan-Osetya- Abhazya Kıbrıs Ege Adaları Balkanlar Filistin-Gazze Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış Türkiye etki ve ilgi alanındaki hangi ülkelere ve sorunlarına müdahil olmalıdır? (%) Etnik Kökene Göre Farklılaşma Türk 64,0 41,9 35,9 20,3 22,6 73,2 49,2 27,0 39,5 Kürt 51,2 61,0 31,7 22,0 22,0 78,0 39,0 22,0 63,4 Mezhebe Göre Farklılaşma Sünni 64,8 45,3 37,3 22,6 24,4 73,8 49,5 28,5 44,8 Alevi 54,8 25,8 27,4 9,7 17,7 67,7 45,2 19,4 11,3 İkamet Edilen İle Göre Farklılaşma Suriye ye Sınır İller 61,5 36,5 42,3 17,3 23,1 78,8 38,5 32,7 44,2 Diğer İller 62,7 42,6 35,6 20,8 23,1 72,6 48,8 26,6 40,8 Eğitim Durumuna Göre Farklılaşma İlk Öğr. Mez. ve Altı 47,4 52,6 36,8 10,5 21,1 52,6 21,1 21,1 21,1 Lise Mezunu 57,5 41,3 29,3 21,6 19,8 64,7 42,5 20,4 46,1 Üni. ve Lisans Üstü 64,9 42,9 37,7 21,0 24,2 76,0 50,8 28,7 41,0 Oy Verilen Siyasi Partiye Göre Farklılaşma AKP 69,1 60,1 41,8 30,3 29,0 75,8 50,0 33,6 57,1 CHP 53,0 22,6 23,3 5,9 11,9 71,9 43,7 15,9 13,3 MHP 62,1 22,1 41,4 14,3 22,9 73,6 55,0 25,7 32,9 BDP* 53,8 53,8 23,1 15,4 23,1 53,8 38,5 15,4 53,8 *Örneklem sayısı 30 un altındadır 39
40
EK- UYGULANAN ANKET FORMU 41
42
23 sorudan oluşan ve en fazla 5 dakikanızı alacak bu anket formu, Türkiye nin Suriye ve Ortadoğu politikasına ışık tutmak amacıyla Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) tarafından hazırlanmıştır. Genel eğilim ve algıları ortaya koymayı amaçlayan anketten elde edilen veriler kişisel olarak değerlendirilmeyecek ve bu anlamda hiç kimse ile paylaşılmayacaktır. Araştırma sonuçları iki hafta içinde www.bilgesam.org adresinde yayımlanacaktır. Emek ve katkılarınız için teşekkür ederiz. 1. Hükümetin Suriye Politikasını: a. Doğru Buluyorum b. Yanlış Buluyorum 2. Türkiye Suriye deki muhalif gruplara: c. Destek Olmalıdır d. Destek Olmamalıdır 3. Türk uçağının düşürülmesi olayında Türkiye nin tavrı ne olmalıydı: a. Türkiye nin mevcut tavrı doğruydu b. Türkiye Suriye nin hava savunma sistemlerini havadan vurmalıydı c. Türkiye Suriye ye savaş ilan etmeliydi d. NATO desteğini de alarak Suriye ye askeri müdahalede bulunmalıydı e. Fikrim Yok 4. Türk uçağının düşürülmesi olayı Türkiye nin imajını: a. Olumsuz Etkilemiştir b. Olumsuz Etkilememiştir 5. Suriye deki şiddet olaylarına karşı Türkiye nin tavrı ne olmalıdır. a. Suriye nin iç sorunudur, bizi ilgilendirmez. b. Sorunun görüşmeler yoluyla çözümünü desteklemelidir. c. Suriye ye uluslararası bir askeri müdahaleyi desteklemelidir. d. Fikrim Yok 6. Suriye ye karşı muhtemel bir askeri müdahalede Türkiye nin rolü ne olmalıdır? a. Suriye ye karşı hiçbir askeri operasyona katılmamalı ve bu operasyonları desteklememelidir. b. BM veya NATO şemsiyesi altında düzenlenebilecek operasyonlara sadece destek vermelidir. c. BM veya NATO şemsiyesi altında düzenlenebilecek operasyonlara muharip güçleri ile bizzat katılmalıdır. d. Suriye ye karşı tek başına askeri müdahalede bulunmalıdır. e. Fikrim Yok 43
7. Suriye deki çatışma ortamı en çok hangi ülkenin işine yaramaktadır: a. Esad Yönetiminin b. Türkiye nin c. ABD nin d. Rusya nın e. İran ın f. İsrail in g. Çin in 8. Suriye ye yönelik uluslararası bir askeri müdahale (Birden fazla cevap işaretlenebilir): a. Suriye halkının menfaatlerine hizmet eder. b. Türkiye nin menfaatlerine hizmet eder. c. Ortadoğu da barış ve huzura hizmet eder. d. Batılı emperyal devletlerin menfaatlerine hizmet eder. e. Fikrim Yok 9. Sizce Ortadoğu da barışı en çok tehdit eden ülke/yönetim hangisidir: a. İran b. İsrail c. Türkiye d. ABD e. Irak Merkezi Yönetimi f. Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi g. Esad Yönetimi h. Hamas 10. Suriye de Esad düşerse Suriye parçalanır mı? a. Evet Parçalanır b. Hayır Parçalanmaz 11. Suriye parçalanırsa kuzeyinde bir Kürt devleti kurulur mu? a. Evet Kurulur b. Hayır Kurulmaz 12. Suriye de kurulacak bir Kürt devleti Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi ile birleşir mi? a. Evet Birleşir a. Hayır Birleşmez 44
13. Sizce İran sahip olduğu nükleer teknolojiyi gelecekte silaha dönüştürecek mi? a. Evet Dönüştürecek b. Hayır Dönüştürmeyecek 14. Nükleer silahlara sahip bir İran Türkiye için tehdit midir? a. Evet Tehdittir b. Hayır Tehdit Değildir 15. Türkiye için en muhtemel çatışma/savaş tehlikesi hangisidir: a. Türk - Kürt İç Savaşı b. Türkiye Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi Çatışması c. Türkiye Suriye Çatışması d. Türkiye Yunanistan / Kıbrıs Rum Kesimi Çatışması e. Türkiye İsrail Çatışması f. Türkiye İran Çatışması g. Türkiye Ermenistan Çatışması h. Türkiye Rusya Çatışması i. Türkiye ABD Çatışması j. Hiçbirisi 16. Türkiye etki ve ilgi alanındaki hangi ülkelere ve sorunlarına müdahil olmalıdır a. (Birden fazla cevap işaretlenebilir): b. Kuzey Irak c. Suriye d. Dağlık Karabağ e. Afganistan f. Gürcistan-Osetya-Abhazya g. Kıbrıs h. Ege Adaları i. Balkanlar j. Filistin Gazze 17. Öğrenim Durumunuz: a. İlkokul Mezunu (5 yıllık) b. İlköğretim Mezunu (8 yıllık) c. Lise Mezunu d. Üniversite Mezunu (Ön lisans-lisans) e. Yüksek Lisans Doktora 45
18. Cinsiyetiniz: a. Kadın b. Erkek 19. Yaşınız: a. 18-29 b. 30-39 c. 40-49 d. 50 yaş ve üzeri 20. 2011 Genel Seçimlerinde oy verdiğiniz siyasi parti a. AKP b. CHP c. MHP d. BDP e. Diğer 21. Etnik Kökeniniz a. Türk b. Kürt c. Zaza d. Arap e. Diğer 22. Mezhebiniz a. Hanefi b. Şafii c. Alevi d. Diğer 23. İkamet ettiğiniz İl: (Listeden seçmeli olabilir) 46
BİLGESAM YAYINLARI Kitaplar Çin Yeni Süper Güç Olabilecek mi? Güç, Enerji ve Güvenlik Boyutları (Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Değişen Dünyada Türkiye'nin Stratejisi Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Türkiye'nin Bugünü ve Yarını E. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN Türkiye Cumhuriyeti'nin Ortadoğu Politikası E. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN Türkiye nin Vizyonu: Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2010) Bildiri Kitabı Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK IV. Ulusal Hidrojen Enerjisi Kongresi ve Sergisi Bildiri Kitabı Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK Selected Articles of Hydrogen Phenomena Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK Özgür, Demokratik ve Güvenli Seçim Kasım ESEN, Özdemir AKBAL Terörle Mücadele Stratejisi (Bilge Adamlar Kurulu Raporu ) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Türkiye de Kürtler ve Toplumsal Algılar Dr. Mehmet Sadi BİLGİÇ Dr. Salih AKYÜREK Teoriler Işığında Güvenlik, Savaş, Barış ve Çatışma Çözümleri (Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI 47
Raporlar Rapor 1: Küresel Gelişmeler ve Uluslararası Sistemin Özellikleri Prof. Dr. Ali KARAOSMANOĞLU Rapor 2: Değişen Güvenlik Anlayışları ve Türkiye nin Güvenlik Stratejisi Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Rapor 3: Avrupa Birliği ve Türkiye E. Büyükelçi Özdem SANBERK Rapor 4: Yakın Dönem Türk-Amerikan İlişkileri Prof. Dr. Ersin ONULDURAN Rapor 5: Türk-Rus İlişkileri Sorunlar-Fırsatlar Prof. Dr. İlter TURAN Rapor 6: Irak'ın Kuzeyindeki Gelişmelerin Türkiye'ye Etkileri E. Büyükelçi Sönmez KÖKSAL Rapor 7: Küreselleşen Dünyada Türkiye ve Demokratikleşme Prof. Dr. Fuat KEYMAN Rapor 8: Türkiye'de Bağımsızlık ve Milliyetçilik Anlayışı Doç. Dr. Ayşegül AYDINGÜN Rapor 9: Laiklik, Türkiye'deki Uygulamaları Avrupa ile Kıyaslamalar Politika Önerileri Prof. Dr. Hakan YILMAZ Rapor 10: Yargının İyileştirilmesi/Düzeltilmesi Prof. Dr. Sami SELÇUK Rapor 11: Yeni Anayasa Türkiye nin Bitmeyen Senfonisi Prof. Dr. Zühtü ARSLAN Rapor 12: Türkiye'nin 2013 Yılı Teknik Vizyonu Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK Rapor 13: Türkiye-Ortadoğu İlişkileri E. Büyükelçi Güner ÖZTEK Rapor 14: Balkanlarda Siyasi İstikrar ve Geleceği Prof. Dr. Hasret ÇOMAK, Doç. Dr. İrfan Kaya ÜLGER 48