SEYAHAT ACENTACI- LIĞI VE TUR OPERA- TÖRLÜĞÜ TSH201U KISA ÖZET
DİKKAT Burada ilk 4 sahife gösterilmektedir. Özetin tamamı için sipariş veriniz www.kolayaof.com 1
1.ÜNİTE Türkiye de ve Dünya da Seyahat Sektörü GİRİŞ İnsanlar ilk çağlardan bugüne kadar farklı amaçlar için seyahat ederek yaşadıkları yerler dışında farklı mekânları da keşfetme yoluna gitmişlerdir. Günümüzde ise çalışma yaşamının belirgin halde sınırlarının belirlenmesi, tatil imkânlarının artması, teknolojinin hayatın her alanında olduğu gibi seyahat sektöründe de bu gelişmelerin belirleyici rol üstlenmesi gibi sebeplerden dolayı seyahat kavramı daha farklı bir boyutta tartışılmaya başlanmıştır. Seyahat kavramı yerleşmeksizin bir bölgeye yapılan ve devamlı yaşanan bölge dışında gerçekleşen faaliyetler olarak özetlenebilir. DÜNYA DA SEYAHATİN TARİHÇESİ Latince seyahat kavramı travail kelimesi ile açıklanmakta ve sıkıntıları aşmak zorlukların üstesinden gelmek demektir. İlk seyahatin nerede ve nasıl yapıldığını net bir şekilde ifade etmek güç olsa da bilinen odur ki insanların yaşamlarını devam ettirebilmeleri için doğal değişikliklerden korunmak adına seyahat yoluna gittikleri bilinmektedir. İlk çağda insanlar din, sağlık ve merak etme duygusu gibi sebeplerden dolayı seyahat etmekteydiler. Örneğin Çinliler ticaret amacıyla seyahat ederken ulaştıkları yerlerdeki topluluklar da ticareti daha başka bölgelere seyahat ederek gerçekleştirmekteydi. Yunanlıların ünlü tarihçisi Heredot sadece kendi ülkesini gezmekle kalmamış Anadolu dan Mısır a kadar farklı kültürleri tanıma merakı ile çeşitli seyahatler gerçekleştirmiştir. Bir diğer önemli ayrıntı da Yunanlıların düzenledikleri ve diğer bölgelerde yaşayanların da ilgisini çeken Olimpiyat oyunlarıdır. Bu oyunlar ile seyahat edenlerin bu dönemde daha belirgin bir şekilde artış gösterdiği bilinmektedir. M.Ö. 312 yılında Via Appia olarak ifade edilen ve Roma İmparatorluğu nu baştan aşağı geçecek şekilde inşa edilen kara yolu ile seyahat imkânlarının artırılması amaçlanmıştır. Tekerleğin icat edilmesi seyahat kavramının çok farklı boyuta taşınmasında önemli bir ayrıntıdır. Orta Çağ da en önemli seyahat sebebi din idi. Haçlı Seferleri olarak adlandırılan bu seyahatler geçmiş döneme göre daha organize, daha kitlesel bir boyutta idi. TÜRKİYE DE SEYAHATİN TARİHÇESİ Türk seyahat tarihinin en önemli isimlerinden biri şüphesiz Evliya Çelebi dir. Yazdığı seyahatname ile günümüze kadar gelen paylaşımları modern seyahat tarihinin en önemli belgeleri arasında yer almaktadır. Demiryolu ağlarının İstanbul a kadar uzanması ile Avrupa dan uzun mesafeli seyahetlerin gerçekleşmesinin mümkün olması ile bazı turist gruplarının bu dönemde Osmanlı yı ziyaret ettikleri bilinmektedir. Daha öncesinde de deniz yolu ile küçük turist gruplarının ulaştığı bilinse de 1863 yılında İstanbul da açılan Sergi-i Umumi Osmani seyahat edenlerin uğradığı önemli bir turizm merkezi idi. Cumhuriyet döneminde seyahat alanındaki en önemli gelişmelerden biri 1925 tarihinde Seyyahin Cemiyeti Yönetim Kurulu na Milli Türk Seyahat Acentacılığı Ziya ve Ortakları adıyla kurulmuş olan ve Türkiye nin ilk ulusal seyahat acentası olan NATTA dır. Bu acenta İstanbul dışında çevre illere de turlar düzenleyen dönemin en başarılı acentası olarak anılmaktadır. Cumhuriyetin kurulmasından sonra en önemli gelişmelerden biri Reşit Saffet Bey tarafından kurulan Türk Turing Kurumu dur (Türk Seyyahin Cemiyeti). 1955 yılında İstanbul da hizmete açılan Hilton Oteli, Türkiye nin ilk yabancı zincir oteli olarak yerini almıştır. 1968 yılında ilk defa seyahat acentalarının işleyişi ve kuruluş süreci kontrol altına alınarak Bakanlar Kurulu kararı ile seyahat acentası kurma süreci bir izine tabi tutul- 2
muştur. Bu dönemden sonra seyahat acentalarının örgütlenme sürecinde yaşananlar 1972 yılında 1618 Sayılı kanunla kurulan TURSAB (Türkiye Seyahat Acentaları Birliği) ile günümüze kadar yaşanan bir sürecin başlangıcını teşkil etmektedir. İNSANLARIN SEYAHAT NEDENLERİ İnsanları seyahate iten nedenlerin bilinmesi özellikle turizmden beklentileri olan topluluklar açısından elde edilecek kazanımların uzun vadeye yayılması ve beklentilerin devamlılığı açısından büyük önem taşımaktadır. Din: İnsanoğlunun inanma ihtiyacı tarihin başlangıcından bu yana seyahatin ana nedenlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Hemen hemen tüm inanışlarda kutsal yerlere ziyaret, bilgiyi ya da inancı paylaşma ve yayma isteği sadece seyahati din açısından önemli hale getirmekle kalmamakta yarattığı ekonomik katkı açısından da din ve seyahat olgusunun öneminin farkına varmamızı sağlamaktadır. Sağlık: İnsanların güzelleşmek, hastalıklarından kurtulmak, daha sağlıklı bir hayat sürebilmek adına farklı ülke ve bölgelerde sağlık amaçlı seyahatler gerçekleştirdiği bilinmektedir. Kültür: Bir topluluğun kendine ait geliştirdiği kültür öğelerinin başka topluluklar tarafından görülmek istenmesi, kültürün seyahatle buluşmasını sağlayan temel nedendir. Farklı kültürlerin farklı yaşam biçimleri, gelenekleri, eğlenceleri, tarihi ve sanatı insanları seyahate iten bir başka güç olarak kabul edilmiştir. Merak: Bilinmeyeni bilme, anlama ve algılama süreci insanları merak adı altında seyahate yönelten önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Kendi bulunduğu ortam dışında yenilikleri keşfetme, farklı heyecanları yaşama ve öğrenme içgüdüsü ile gerçekleşen seyahatlerin temelinde çoğunlukla merak yatmaktadır. Dinlenme: Günlük hayatın stresinden kaçış, motivasyonu canlandırma, fiziksel ve ruhsal olarak dinlenme ihtiyacı insanları bulundukları mekân dışında farklı alternatif arayışların gerçekleşmesine neden olmaktadır. İş: Hayatımızın bir parçası olan iş hayatındaki paylaşımların seyahatler ile daha sık, yoğun ve etkin gerçekleşmesi çalışma hayatında toplantı, iş görüşmesi, ticaret gibi sebepler insanları seyahate iten bir diğer neden olarak kabul edilmektedir. Spor: Herhangi bir spor ile uğraşan amatör ya da profesyonel insanlar, çeşitli müsabakalar, ortak yarışma platformları ve sportif faaliyetlere katılmak adına seyahatlerde bulunmaktadır. Ziyaret: Eş, dost, akrabayı ziyaret seyahatin günümüzde en yoğun şekilde gerçekleştiği alanlardan biridir. Eğitim: İnsanlar dil öğrenme, eğitimlerini devam ettirme ya da değişim programları gibi farklı eğitim amaçları ile seyahat etmektedirler. Alışveriş: Günümüzde alışveriş amacıyla yurtdışına çıkanların sayısının her geçen gün daha da arttığı gözlenmektedir. Farklı destinasyonlar, farklı alışveriş amaçlı turlar organize etmekte ve seyahatlerin sadece kısa süreli de olsa alışverişe yönelik olduğu bir turizm çeşidi karşımıza çıkmaktadır. SEYAHAT SEKTÖRÜNÜN YAPISI Seyahat sektörü birbirinden farklı birimlerin bir araya geldiği dinamik bir sektördür. Birbirinden farklı birimlerin yan yana gelerek farklı özellikte seyahat ürünlerinin ortaya çıkması yarattığı çarpan etkisi ile diğer sektörleri de önemli şekilde etkileyebilmektedir. Seyahat sektörü konaklamadan ulaşımın nasıl gerçekleştiğine kadar farklı hizmetlerin bir arada sunulabildiği geniş yelpazeli hizmet ağırlıklı bir sektördür. Seyahat sektöründe dikkati çeken diğer önemli ayrıntı da ortaya çıkan hizmetin tekliğidir. SEYAHAT FORMALİTELERİ 3
Seyahate katılacakların başından sonuna kadar izleyecekleri bir süreç ve bu süreçte dikkate almaları gereken bazı formaliteler yer almaktadır. Yurtdışı seyahatlerde bilet, pasaport ve vize aşamalarının yanında yurtdışı çıkış işlemleri sürecinde gümrük formaliteleri olarak adlandırılan bir süreç daha görülmektedir. Ülkeden ülkeye değişmekle birlikte seyahat edenler kişisel eşyalarını belirli limitler dahilinde bir ülkeden bir ülkeye götürmekle birlikte bunun dışında kalan eşyalar için ülke kanunlarının belirlediği tutarlarda gümrük vergisi ödemekle yükümlüdürler. Seyahat edenler bu formaliteler dışında seyahat sürecinde ekstra hizmet alım yollarına da gidebilmektedir. Araç kiralama, günlük turlar, rehberlik hizmetleri, müze ve ören yeri ziyaretleri gibi seyahat edenlerin tercihlerine bağlı olarak daha farklı formaliteler de gündeme gelebilmektedir. 2.ÜNİTE Seyahat Acentacılığı GİRİŞ Sıradan bir vatandaş olarak yapmak istediğiniz bir tatil düşünceniz var. Fakat bir türlü günlük iş telaşlarınız nedeniyle zaman ayırıp tatilinizi programlayamıyorsunuz. Gitmek istediğiniz yani tatilinizi geçirmek istediğiniz yer konusunda karar verdiyseniz işiniz biraz daha kolaylaşacaktır ancak, daha üzerinde çalışmanız gereken birçok iş olduğunu bilmelisiniz. Yurt dışı seyahati ise birtakım seyahat formalitelerini yerine getirmelisiniz. Yurt dışı çıkış izni, gideceğiniz ülkeye giriş izni, pasaport formaliteleri, ulaşım tercihinize göre biletleme işlemleriniz, gideceğiniz şehirde konaklama yapacağınız tesisin belirlenmesi ve rezervasyon yapılması, tatil periyodunuzda günlerinizi nasıl ve ne tür aktivitelerle geçireceğiniz konusu, tatilinizde araç ihtiyacınız olacaksa kiralama işlemleri vb. sıralayabileceğimiz işler zinciri ile karşı karşıyasınız demektir. SEYAHAT ACENTALARININ TANIMI VE ÖZELLİKLERİ Seyahat acentaları, seyahate ilişkin hizmetleri satan işadamları olarak görülmektedir. Bu bakımdan seyahat hizmetlerinin profesyoneli olan acentalar, belli bir bilgi bütününü seyahat edenlerin istek ve gereksinimlerini karşılayacak biçimde kullanan yetenekli ve deneyimli girişimcilerdir. Literatür incelendiğinde, çok sayıda seyahat acentası tanımı veya açıklaması dikkati çekmektedir. Dünya Turizm Örgütü seyahat acentasının; halkla ilişkiler, konaklama ve ulaştırma hakkında bilgiler veren ve belli bir komisyon karşılığında tur operatörlerinin ürünlerini belli fiyatlarla müşteriye satış için aracılık eden kuruluşlar olarak tanımlanmaktadır. Türkiye de seyahat acentaları ise yasal bakımdan 14.09.1972 tarihinde yürürlüğe giren 1618 sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu ile tanımlanmıştır. Dünya Turizm Örgütü; seyahat acentalarını halkla ilişkiler, konaklama ve ulaştırma hakkında bilgiler veren ve belli bir komisyon karşılığında tur operatörlerinin ürünlerini belli fiyatlarla müşteriye satış için aracılık eden kuruluşlar olarak tanımlamaktadır. Türkiye de ise seyahat acentaları; 14.09.1972 tarihinde yürülüğe giren 1618 sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu na göre; kâr amacı ile turistlere turizm ile ilgili bilgiler vermeye, paket turları ve turları oluşturmaya, turizm amaçlı konaklama, ulaştırma, gezi, spor ve eğlence hizmetlerini görmeye yetkili olan, oluşturduğu ürünü kendi veya diğer seyahat acentaları vasıtası ile pazarlayabilen ticarî kuruluşu ifade etmektedir. *Her zaman ekonomik getiri peşinde olmaz, bazı ahlaki ve iş etik prensiplerine sahiptir. Müşterinin yaşına, sağlık durumuna, seyahat etmek istediği zamana gitmek, istediği yere göre değerlendirmeler yaparak, seyahatin nasıl olması gerektiği konusunda doğru davranır. *Başarılı bir seyahat acentası; 4
*Geniş bir bilgi yelpazesine sahiptir ve sürekli gelişmektedir. Tur programlarını planlar ve satışlarını gerçekleştirir. Bu işlevi, seyahat acentalarının en önemli argümanının coğrafya olduğunu gösterir. Her yıl adı bilinmeyen yerlere düzenledikleri turlarla, bu varış yerleri birden bire tanıdık ve popüler turist çeken yerler haline gelir. *Profesyonel bilgi ve deneyimlerini kullanır. Bu, özellikle günümüz koşullarında seyahatin tüm detaylarıyla ilgilenmek anlamına gelir. İstenen programı hazırlamak ve gerçekleştirmek hiç kolay değildir. SEYAHAT ACENTALARININ HİZMETLERİ Bir seyahat acentası tarafından verilen hizmetlerin konusu, turizm işletmelerinin hizmet ve ürünlerinden turistlerin yararlanabilmesi için bu iki taraf arasındaki bağın oluşmasına yönelik tüm çabaları içerir. Bu çabalar rezervasyon, biletleme, enformasyon, pasaport vize işlemleri, transfer, araç kiralama, seyahat sigortası gibi servislerin tek tek sağlanması yanı sıra; bu hizmetleri bir bütün halinde orijinal yeni bir turistik ürüne dönüştürerek turistlere sağlamaktır. Pasaport, bir ülkenin kendi vatandaşlarının uluslararası dolaşımını, vize ise bir ülkenin kendisine gelen yabancı ziyaretçileri denetleyip izleyebilmesi için konmuş kurallardır. Hukuki dayanağı 1618 Sayılı Kanun olan Seyahat Acentacılığı Yönetmeliği ne (S.A.Y) (Madde 5) göre seyahat acentalarının hizmetleri şunlardır: 1. Münferit veya gruplar için bir programa bağlı ya da programsız gecelemeli veya gecelemesiz yurt içi/yurt dışı tur veya paket turları tanıtır, oluşturur, pazarlar veya satar, 2. Kara, deniz ve hava ulaştırma araçlarının ve bu araçlara sahip işletmelerin rezervasyonunu yapar, biletlerini satar, 3. Seyahat acentalarının ürettiği hizmetlerin tamamını ya da bir kısmını ürün sahibi seyahat acentası tarafından yetki verilmek suretiyle satar, 4. Transfer yapar, 5. Kâr amacıyla konaklama, ulaşım, gezi, yeme-içme, eğlence sağlayan, sportif faaliyetler, kongre konferans, dinî, sağlık, eğitim, kültürel, bilimsel ve meslekî inceleme, teşvik veya destek amaçlı seyahat ve bunun içinde yer alan hizmetleri organize etmeyi, sağlamayı, pazarlamayı, gerçekleştirmeyi içeren paket tur veya turları düzenler, satar, 6. Kâr amacıyla ikram, teşvik veya destek amaçlı olarak bedelsiz sunulmak üzere bedelini bizzat ödeyen kişi ya da kuruluşun yapacakları hizmetleri oluşturur, pazarlar veya satar. 7. Ulusal ve uluslararası kuruluşlarca da kabul edilen turizm faaliyetlerinin oluşturduğu ürünleri satabilir, 8. Turizmle ilgili ve turizm hareketinin gerektirdiği konular hakkında turistin tabi olduğu döviz, vize, gümrük gibi işlemlere ilişkin bilgi verebilir, vize işlemlerini yapabilir, 9. Seyahat acentaları işyerinde veya araçlarında turistik nitelikte kitap, resim, kartpostal, hediyelik eşya, turistin ihtiyaç duyacağı enformasyon malzemelerini satabilir, 10. Ticarî amaçla sürücülü veya sürücüsüz olarak 15+1 veya daha az koltuk kapasitesine sahip, yolcu ve eşyalarını taşımaya mahsus taşıtları yurt içinde veya yurt dışında olmak üzere, yazılı bir sözleşmeyle belirli süreli kiralanmasını yapabilir. Rezervasyon Seyahat hizmetleriyle ilgili olarak gereksinime göre tüm rezervasyonların yapılmasını sağlar. Yer ayırmak ya da koltuk rezervasyonu yapmak istediği müşterisinin adını ulaştırma işletmesine bildirir ve adına yer ayırılmasını talep eder. Ulaştırma işletmesinden ayrılan yerin özelliklerini (ücreti, sınıfı, kapsadığı hizmetleri vb.) öğrenir ve müşterisine iletir. Sonrasında rezervasyon sözleşmesi yapılır. Kayıt, ödeme ve faturalama işlemleri sözleşme paralelinde tamamlanır. Enformasyon 5
Tatil beldeleri, ulaştırma ve konaklama işletmeleri ile seyahat olanakları, koşullar, dikkat edilmesi gereken konular, ziyaret noktaları, yerleşik kültürel doku vb. hususlara ilişkin tavsiyede bulunmak enformasyon hizmetinin kapsamındadır. Tatil planlamanın çok yönlü bir uğraş olması sebebiyle, seyahat acentaları tüketiciler için bilgi ve tavsiye kaynağı olarak önem kazanmıştır. Seyahat ürünün bilinmeyen bir denklem gibidir; satın alınacak ürünün denenme olasılığı ya da önceden görüp beğenme olanağı olmadığı için hizmetlerinin satın alan müşterilere doğru ve detaylı bilgi sunulmalıdır. Transfer Geliş ve dönüş transferleri olarak iki yönlü yapılan transfer hizmeti ile seyahat acentası müşterisine güven ve rahatlık sağlar. Transfer listelerine uygun olarak tur operasyon listeleri hazırlanır ve transferciler görevlendirilir. Tur katılımcıları gideceği yere ulaştırıldıktan sonra transfer işlemi tamamlanmış olur. Turistik Gezi Amaçlı Münferit Araba Kiralama Araç kiralama faaliyetinin her şeklinin bir turizm faaliyeti olduğu söylenemez. Diğer turizm ürünleri ile birlikte satın alınması yaygın uygulamadır. Araç kiralayacak kişi genellikle güzergâhın detaylarına ilişkin enformasyona ihtiyaç duyar. Gittiği yerlerde konaklama rezervasyonu ya da dönüşü için uçak bileti işlemleri yaptırmak isteyebilir. Bilindiği gibi bu hizmetler seyahat acentası faaliyetleridir. Ulaştırma Araçları Biletleri Satmak Bir kişiye taşıma ve seyahat belgesi düzenlenmesi ve satışının yapılması biletleme acentalarının asıl faaliyetidir. Ulaştırma işletmeleri, biletlerinin satış yetkisini verdiği seyahat acentalarından üyesi olduğu uluslararası kuruluşlarca belirlenen tüm kuralların ciddi biçimde uygulanmasını isterler. Tur Düzenlemek Seyahat acentasının temel faaliyetlerinden biri de turlara ilişkin seyahat programının planlanmasıdır. Tur programlama ve düzenleme bu sektör için yaşamsal önem taşıyan bir faaliyet alanıdır. Başladığı yerde biten ve bir programa göre yapılan geziler biçiminde gerçekleşen seyahat acentası turları; ulaştırma, konaklama, yiyecek, içecek, eğlence vb. hizmetleri kapsar ve bunların tümü bir arada belli bir fiyata satılır. SEYAHAT ACENTALARININ SINIFLANDIRILMASI Seyahatin tüm gereklerini yerine getirecek şekilde ilgili düzenlemeleri yapan ve tur operasyon sürecini gerçekleştiren seyahat acentaları uluslararası düzeyde, Türkiye de ve fonksiyonel yönleriyle ele alınarak üç grupta sınıflandırılabilir. Uluslararası Sınıflandırma Seyahat endüstrisi, tüketicilerin gereksinimlerini karşılamaya yönelik hizmet ve ürünlerin geliştirilmesi, üretimi ve pazarlamasıyla ilgili kamu ve özel işletmelerin örgütsel karması biçiminde tanımlanmaktadır. Bu faaliyetler uluslararası düzeyde; seyahat acantaları ve tur operatörleri olarak iki ayrı yapıda gerçekleştirilmektedir: 1. Seyahat Acentaları: Seyahatin gerçekleştirildiği, onu uygun ve tatmin edici yapan olaylar serisinde önemli bir halkadır. Profesyonel bir kişi veya kuruluş olarak faaliyet gösteren seyahat acentalarının müşterilerle ve diğer turizm işletmelerinin hizmetleriyle ilişkilerini incelemek gerekir. Seyahat acentaları faaliyetleri bakımından uluslararası düzeyde üç farklı tipte çalışırlar: *Perakendeci Seyahat Acentaları: havayolları, gemi ve otobüs işletmeleri, demiryolları, oteller, araç kiralama şirketleri ve bazen de toptancı seyahat acentalarının temsilcisi olarak faaliyet gösterirler. 6