35. Yöneylem Araştırması ve Endüstri Mühendisliği Kongresi

35. Yöneylem Araştırması ve Endüstri Mühendisliği Kongresi İçindekiler 1. Kongre Başkanının Mesajı... 1 2. Kurullar... 3 3. Hakemler ve Jüriler... 4 4. Toplu Oturumlar, Paneller ve Dersler... 5 4.1 Toplu Oturumlar... 5 4.2 Paneller... 7 4.3 Dersler... 9 5. Davetli Kümeler... 13 6. Paralel Oturum Bildirileri... 18 6.1 9 Eylül Çarşamba Oturumları... 19 6.1.1 Oturum Kümeleri Sunum Çizelgesi... 19 6.1.2 Sunum Özetleri... 20 6.2 10 Eylül Perşembe Oturumları... 93 6.2.1 Oturum Kümeleri Sunum Çizelgesi... 93 6.2.2 Sunum Özetleri... 94 6.3 11 Eylül Cuma Oturumları... 167 6.3.1 Oturum Kümeleri Sunum Çizelgesi... 167 6.3.2 Sunum Özetleri... 168 7. Yazar Dizini... 256 ISBN: 978-605-65900-0-9

1. Kongre Başkanının Mesajı 35. Yöneylem Araştırması ve Endüstri Mühendisliği (YAEM) Kongresinin Değerli Katılımcıları, İlki 1975 yılında düzenlenen Yöneylem Araştırması ve Endüstri Mühendisliği Kongresinin 35 incisini Orta Doğu Teknik Üniversitesi nde (ODTÜ) düzenlemekten büyük sevinç duyuyoruz. Bu, ODTÜ de düzenlenen altıncı YAEM Kongresi olacak. Genellikle yaz başında yapılan YAEM Kongresini bu kez Ankara da sonbaharı karşılarken düzenliyoruz. Kongrenin temasını, hızla tüketilen doğal kaynakların yönetiminin önemine dikkat çekmek amacıyla, Doğal Kaynakların Yönetiminde YA/EM olarak seçtik. Kongrede her iki toplu oturum konuşmasını ve bir paneli temamıza ayırdık. Katılımcılarımız temamızla doğrudan ilgili 75 bildiri göndererek umduğumuzun da ötesinde katkı sağladılar. Kongremizin ulusal bir kongre olması nedeniyle dilini Türkçe olarak belirledik. Kongrede birkaç yabancı uyruklu katılımcının İngilizce sunumu dışındaki tüm sunumlar Türkçe yapılacak. Ülkemizde Endüstri Mühendisliğinin çok rağbet gören bir meslek olması ve bölüm sayısının çok hızlı bir şekilde artması YAEM Kongrelerinin önemini daha da arttırıyor. Bu sayısal artışa paralel olarak eğitim kalitesinin de yükselmesi sağlanmalıdır. YAEM Kongreleri, eğitim kalitesinin yükselmesine katkıda bulunabilir ve bulunmalıdır. Uygulama ödülü ve öğrenci proje yarışması, bölüm başkanları toplantısı, toplu oturumlar, paneller, dersler ve çok sayıda kaliteli bildiri bu katkıyı sağlamak için önemli araçlardır. Kongremizde bu araçların hepsini kullandık ve başarılı olmalarını umuyoruz. Toplu oturum, panel ve ders oturumlarına ek olarak sunulacak toplam bildiri sayısı şimdiye kadarki YAEM kongrelerinin çok üstünde gerçekleşecek. Toplamda 23 farklı kümede 160 oturum ve bu oturumlarda 603 bildiri sunumu programlandı. Bu bildiriler 14 paralel oturum halinde sunulacak. Bildiri sunmak için kayıt yaptıran 600 ün üstünde katılımcının yaklaşık %10 u endüstriden, gerisi üniversitelerden geliyor. Üniversite katılımcılarının yaklaşık yarısı (büyük ölçüde lisansüstü düzeyde) öğrenci ve diğer yarısı ise öğretim üyesi olacak. Yüksek kaliteli çok sayıda bildiri ile Kongremize katkı sağlayan tüm katılımcılara teşekkür ederim. Bu yıl, YAD Uygulama Ödülü yarışmasına 11, Öğrenci Proje yarışmasına ise 49 proje başvurdu. İki yarışmada da beşer proje finale kaldı. Finalistlerin Kongrede yapacağı sunumlar sonrasında ilgili jüriler dereceye girenlere karar verecek ve sonuçlar Kongre yemeğinde açıklanacak. Bu Kongreyi planlarken bazı yenilikler düşündük. Öncelikle, çok sayıda davetli oturum düzenlemeyi hedefledik. Bu amaçla küme başkanları davet ettik. Küme başkanları kendi kümeleriyle ilgili oturum başkanları davet ettiler. Oturum başkanları da konuşmacılar davet ettiler. Bu şekilde, 15 farklı kümede 94 oturum halinde toplam 354 davetli bildiri sunulacak. Büyük emek harcayarak böylesi yaygın bir davetli oturum düzeninin başarılmasını sağlayan küme ve oturum başkanlarına çok teşekkür ederim. Bir diğer yeniliğimiz yazarlara erken kayıt olma zorunluluğu getirmek oldu. Her bildiri için ayrı bir yazarın erken kayıt olma zorunluluğu sayesinde programlanan bildirilerin tamamının sunulacağını umuyoruz. Öğrenci proje yarışmasının değerlendirilmesi sürecine de yenilikler getirdik. Yarışmaya katılan öğrencilerin kimlik ve üniversite bilgileri tüm aşamalarda gizli tutuldu. Eleme ve yarı final aşamalarında hakemler sadece proje özetlerine ve raporlarına göre değerlendirme yaptılar. Final aşamasında jüri, raporlara ve sunumlara göre değerlendirme yapacak. Hakem ve jüri üyeleri hiçbir aşamada kendi üniversitelerinden olan katılımcıları değerlendirmediler. Öğrencilerin kurum ve kimlikleri ödül kararları verildikten sonra duyurulacak. Başka bir yenilik de Kongrenin hemen sonrasında yarım günlük bir R çalıştayı düzenlenmesi oldu. Katılımcıların bilgisayar başında çalışarak öğrenecekleri bu çalıştayın yararlı olacağını umuyoruz. Bu Kongreye, belirlediğimiz birkaç istisna dışında, Kongre Başkanı dahil, herkes kayıt ücreti ödeyerek katılıyor. Bu şekilde, hep birlikte bilgi paylaşımında bulunurken yine hep birlikte maliyeti üstleniyoruz. Katılımcılarımızın bu konudaki anlayışı için teşekkür ederiz. Sponsorlarımız sayesinde kayıt ücretlerini, özellikle de öğrenci kayıt ücretlerini düşük tutabildik. Altın sponsorlarımız Ekol ve Elginkan Vakfı na, reklam vererek destek olan İş Bankası na, gümüş sponsorumuz EnerjiSA ya, bronz sponsorlarımız Henkel ve Roketsan a, ulaşım sponsorumuz Anadolu Jet e ve ikram ve sergi yoluyla destek olan diğer sponsorlarımıza çok teşekkür ederiz. 1

Kongremizin düzenlenmesinde çok kişinin emeği var. Kongre düzenleme talebimize olumlu yanıt veren ve her aşamada işbirliğine hazır olan Yöneylem Araştırması Derneğine ve üniversite kaynaklarını kullanmamıza cömertce izin veren ODTÜ yöneticilerine teşekkür ederim. Düzenleme ve program kurullarında görev yapan arkadaşlara, Intercon Danışmanlıktan Banu Akman ve İlkay Akıncı ya, ODTÜ Endüstri Mühendisliği Bölümünün öğretim üyelerine, araştırma görevlilerine, çalışanlarına ve gönüllü öğrencilere teşekkür ederim. Programla ilgili tüm işleri zamanından çok önce büyük bir maharetle tamamlayan ve diğer konularda da önemli katkılar yapan Program Kurulu Başkanı Meral Azizoğlu ile tüm organizasyonu en ince detayına kadar yöneten Düzenleme Kurulu Başkanı Gülser Köksal a özellikle teşekkür ederim. Bu Kongrenin başarısında en büyük pay onlara aittir. Biz Kongre hazırlıklarını büyük bir heyecanla tamamladık. Kongrenin tüm katılımcılar için yararlı geçeceğini umarım. Sevgi ve saygılarımla, Murat Köksalan Kongre Başkanı 2

2. Kurullar Kongre Başkanı Murat Köksalan, ODTÜ Düzenleme Kurulu Gülser Köksal, ODTÜ (Başkan) Özgen Karaer, ODTÜ Bahadır Akın, A4NG Danışmanlık Ömer Kırca, ODTÜ Selim Aktürk, Bilkent Üniversitesi Altan Küçükçınar, Diffusion Capital Partners Meral Azizoğlu, ODTÜ Banu Lokman, ODTÜ F. Can Çetinkaya, Çankaya Üniversitesi Sedef Meral, ODTÜ Serhan Duran, ODTÜ Nur Evin Özdemirel, ODTÜ Erdal Emel, Uludağ Üniversitesi Canan Sepil, ODTÜ Murat Fadıloğlu, Yaşar Üniversitesi Mustafa Kemal Tural, ODTÜ Sinan Gürel, ODTÜ Program Kurulu Meral Azizoğlu, ODTÜ (Başkan) Osman Alp, TED Üniversitesi Müge Avşar, ODTÜ Nur Ayvaz Çavdaroğlu, Kadir Has Üniversitesi İsmail Serdar Bakal, ODTÜ Sakine Batun, ODTÜ Pelin Bayındır, ODTÜ Bahar Çavdar, ODTÜ Melih Çelik, ODTÜ Nesim Erkip, Bilkent Üniversitesi Cem İyigün, ODTÜ Esra Karasakal, ODTÜ Gülser Köksal, ODTÜ Gürkan Kumbaroğlu, Boğaziçi Üniversitesi Selin Özpeynirci, İzmir Ekonomi Üniversitesi Mujgan Sağır, E. Osmangazi Üniversitesi Seçil Savaşaneril, ODTÜ Yasemin Serin, ODTÜ Oğuz Solyalı, ODTÜ Kuzey Kıbrıs Kampüsü Barış Tan, Koç Üniversitesi Danışma Kurulu Meltem Denizel, Özyeğin Üniversitesi Erhan Erkut, MEF Üniversitesi Serpil Erol, Gazi Üniversitesi Refik Güllü, Boğaziçi Üniversitesi Levent Kandiller, Yaşar Üniversitesi Fikri Karaesmen, Koç Üniversitesi Bahar Kara, Bilkent Üniversitesi Nureddin Kırkavak, Çankaya Üniversitesi Cemal Berk Oğuzsoy, Roketsan A.Ş. Tolga Özbolat, ODTÜ Teknopark Akın Polat, SPAC Danışmanlık Ömer Saatçioğlu, TOBB Üniversitesi İhsan Sabuncuoğlu, Abdullah Gül Üniversitesi Haldun Süral, ODTÜ Füsun Ülengin, Sabancı Üniversitesi Gerhard Wilhelm Weber, ODTÜ Nezih Yaşar, Bilgievi Ltd 3

3. Hakemler ve Jüriler Davetli Oturum Bildiri Özeti Hakemleri Davetli oturum bildiri özetleri davetli küme başkanları ve davetli oturum düzenleyicileri tarafından değerlendirilmiştir. Diğer Oturumların Bildiri Özeti Hakemleri Nur Ayvaz Çavdaroğlu, Kadir Has Üniversitesi Yaman Barlas, Boğaziçi Üniversitesi Sakine Batun, ODTÜ İsmail Serdar Bakal, ODTÜ Pelin Bayındır, ODTÜ Nimetullah Bulgak, E. Osmangazi Üniversitesi Bahar Çavdar, ODTÜ Melih Çelik, ODTÜ Ferda Can Çetinkaya, Çankaya Üniversitesi Leman Esra Dolgun, Anadolu Üniversitesi Birsen Dönmez, Toronto Üniversitesi Serhan Duran, ODTÜ Bülent Durmuşoğlu, İstanbul Teknik Üniversitesi Serhat Gül, TED Üniversitesi Tülin İnkaya, Uludağ Üniversitesi Cem İyigün, ODTÜ Banu Lokman, ODTÜ Aysun Kapucugil İkiz, Dokuz Eylül Üniversitesi Özgen Karaer, ODTÜ Selin Kocaman, Bilkent Üniversitesi Hayri Önal, Illinois Üniversitesi Nur Evin Özdemirel, ODTÜ Özgür Özpeynirci, İzmir Ekonomi Üniversitesi Selin Özpeynirci, İzmir Ekonomi Üniversitesi Yasemin Serin, ODTÜ Murat Caner Testik, Hacettepe Üniversitesi Mustafa Kemal Tural, ODTÜ Öğrenci Proje Yarışması -- Eleme ve Yarı Final Aşaması Hakemleri Gülçin Büyüközkan, Galatasaray Üniversitesi Banu Soylu, Erciyes Üniversitesi Burak Çavdaroğlu, Işık Üniversitesi Güvenç Şahin, Sabancı Üniversitesi Serpil Erol, Gazi Üniversitesi Diclehan Tezcaner Öztürk, TED Üniversitesi Hakan Gültekin, TOBB Üniversitesi Mustafa Kemal Tural, ODTÜ Bahar Kara, Bilkent Üniversitesi Ahmet Yücekaya, Kadir Has Üniversitesi Fatma Pakdil, Anadolu Üniversitesi Banu Yüksel Özkaya, Hacettepe Üniversitesi Seçil Savaşaneril, ODTÜ Öğrenci Proje Yarışması -- Final Jürisi Bahar Kara, Bilkent Üniversitesi (Başkan) Meltem Denizel, Özyeğin Üniversitesi Serpil Erol, Gazi Üniversitesi Murat Kaya, Sabancı Üniversitesi Özlem Oğuzsoy, Aselsan A.Ş. Banu Yüksel Özkaya, Hacettepe Üniversitesi Bülent Pehlivan, Henkel A.Ş. YAD Uygulama Ödülü Jürisi Taner Bilgiç, Boğaziçi Üniversitesi (Başkan) Sait Atınç, Pozitif Değer Mühendislik / Danışmanlık Pelin Bayındır, ODTÜ Sinan Gürel, ODTÜ Cemal Berk Oğuzsoy, Roketsan A.Ş. Tanzer Tunçalp, Arçelik A.Ş. 4

4. Toplu Oturumlar, Paneller ve Dersler 4.1 Toplu Oturumlar ÇrA-KKM. Doğal Kaynaklardan Yararlanma Çarşamba 9:30-10:30 Prof. Dr. Çağlar Güven ODTÜ Endüstri Mühendisliği Bölümü Gitgide büyüyen küresel mal ve hizmet akımları, teknolojinin dünyaya yayılması ve geniş insan kitlelerinin tüketime katılması gibi gelişmeler doğal kaynaklar ve çevre üzerinde ağır taleplere yol açıyor. Bu konuşmada doğal kaynaklardan yararlanmaya ilişkin sürdürülebilir politikaların ekonomik ve çevresel temellerini ve disiplinler üstü yaklaşımları ele alarak açıklamaya çalışacağız. Konuşmanın ilk bölümünde tam rekabetçi serbest piyasaların kaynak tahsisinde vaat ettiği optimalite hedefi verimlilik ve hakkaniyet kavramları üzerinden açıklanıyor ve liberal devletin refah politikaları tanımlanıyor. Daha sonra optimaliteyi engelleyerek piyasa başarısızlığına yol açan nedenlere ve devletin düzenleme ve planlama görevlerine işaret ediyoruz. İkinci bölümde ilkin doğal kaynaklardan iktisaden yararlanma probleminin matematiksel tanımını yapacağız. Daha sonra fiziksel, ekolojik ve ekonomik boyutlar çerçevesinde genişletilmiş bir doğal kaynak tanımı yaparak bu kaynakların kullanılmasına ilişkin kompleks sorunlara değinilecek. Sürdürülebilirlik kavramının farklı anlayışlar karşısında farklı yaklaşımlara yol açtığını göreceğiz. Doğal kaynakların piyasa başarısızlığı ile yakın ilişkisi ele alınarak devletin piyasaları düzenleme amacıyla başvurduğu yöntem ve araçlar hem teori hem de uygulama açısından tartışılacak. Oturumun sonunda doğal kaynaklarda planlama sorunları için kullanılması mümkün matematiksel yöntem ve modellerin kısa bir tasnif ve tanımına yer verilecek. Prof. Dr. Çağlar Güven ODTÜ Elektrik Mühendisliği Bölümünden lisans ve yüksek lisans, Matematik Bölümünden Yöneylem Araştırması yüksek lisans dereceleri ile mezun oldu. 1975 Yılında Lancaster Üniversitesi Yöneylem Araştırması Bölümünden doktora derecesi aldı. Tübitak Yöneylem Araştırması Ünitesinde asistan ve uzman olarak görev yaptı. 1976 yılında ODTÜ Yöneylem ve İstatistik Bölümünde öğretim üyesi oldu. 1983 yılında Endüstri Mühendisliği Bölümü ne atandı. 1985-89 yıllarında Yarmouk Üniversitesinde misafir öğretim üyesi idi. Dokuz yıl bölüm başkanlığı yaptığı ODTÜ Endüstri Mühendisliği Bölümünden 2013 yılında emekli oldu. Çağlar Güven enerji sistemleri güvenilirliği, enerji politikaları, enerji-ekonomi-çevre planlaması gibi konularda çalıştı. Bilim yöntemi ve yöneylem araştırması yöntem bilimi, sistem yaklaşımı gibi metodoloji konuları ile ilgilendi. Sistem düşüncesi üzerine bir lisans dersi geliştirdi. Halen ODTÜ Endüstri Mühendisliği Bölümünde ders vermeye devam ediyor. 5

PrA-KKM. Sürdürülebilirlik: Doğal Kaynaklar Yönetiminin Değişen Yüzü Perşembe 9:00-10:00 Prof. Dr. Hayri Önal Illinois Üniversitesi Tarım ve Tüketici Ekonomisi Bölümü Hızla artmaya devam eden dünya nüfusunun giyim, barınma, ve özellikle gıda ihtiyaçlarının karşılanması kısıtlı doğal kaynakların en iyi şekilde kullanılmasını gerektiriyor. Bu yeni bir problem değil, ancak kullanılan kaynaklar potansiyel kaynak limitine yaklaştığı zaman problemin önemi artıyor. Geleneksel ekonomik yaklaşım doğal kaynaklardan maksimum gelir/fayda elde etmeyi amaçlar. Kaynak kullanım planının ve seçilen üretim yöntemlerinin yan etkilerini, yenilenebilir kaynakların yenilenme hızını, ve bu kaynakların üretime dönük olmayan alternatif kullanımları ve karsız yararlarının da olduğunu göz ardı eden bu dar görüşlü yaklaşım geçmişte uygulamaya yansıdı ve büyük miktarda orman alanı, toprak ve su kaynaklarının tarımsal üretim ve şehirleşme amaçlarına yönlendirilmesine yol açtı. Doğal kaynakların kullanımı üzerindeki bu baskı son on yılda önemli ölçüde artan bio-enerji/bio-yakıt üretimi nedeniyle daha da fazlalaştı. Kaynak kullanımındaki bu yapısal değişme hassas ekosistemlerin dengesini de değiştirdi ve değiştirmeğe devam ediyor. Fosil yakıtların tüketimindeki olağanüstü artışla eş zamanlı olarak gelen orman alanlarındaki azalmanın yol açtığı küresel iklim değişikliği, yeraltı ve yerüstü su kaynaklarındaki aşırı kullanımdan kaynaklanan azalma ve kirlenme, ve sayısız canlı türünün kitlesel yok olma tehdidi hayati sorunlar olarak karşımızda duruyor. Bu geri çevrilmesi güç ve hatta bazen tersinir olmayan sonuçlar nedeniyle salt ekonomik gelir/fayda maksimizasyonuna (veya maliyet minimizasyonuna) dayalı geleneksel yaklaşımlar artık yetersiz ve yanlış olarak görülüyor. Bunun yerine ekonomik fayda hedeflenirken aynı anda olumsuz yan etkilerin azaltılması/yok edilmesi ve bozulan ekosistemlerin restorasyonunu amaçlayan sistemik yaklaşımlar giderek daha çok benimseniyor. Henüz yeni bir bilim dalı/disiplin olarak görmek zorsa da bu yeni yaklaşıma Sürdürülebilirlik Bilimi adı veriliyor. Doğal kaynak yönetimi problemlerinin bu değişen ve karmaşık yüzünü ele almak yeni bilimsel yöntemler geliştirmenin yanı sıra bilinen yöntemlerin yaratıcı bir biçimde kullanılmasını da gerektiriyor. Daha İyinin Bilimi olarak Yöneylem Araştırması (YA) bu gelişmeye çok önemli katkılar sağlamak potansiyeline ve metodolojik donanıma sahip. Beklendiği gibi sürdürülebilirliği ekonomik yararlarla birlikte ele alan YA uygulamaları son yıllarda hızla arttı. Geniş bir yelpaze oluşturan bu YA uygulamalarının belli başlı örneklerini kısaca bile olsa bir bildiride özetlemek zor. Bu bildiride bunlardan yalnızca bazıları, özellikle bio-enerji, su ve toprak kaynaklarının yönetimi, ve bioçeşitliliğin korunması ele alınacak ve bazı optimizasyon uygulamalarından örnekler verilecektir. Prof. Dr. Hayri Önal lisans ve yüksek lisans derecelerini ODTÜ Matematik Bölümünden, doktora derecesini ise ODTÜ Yöneylem Araştırması Bölümünden almıştır. ODTÜ de Araştırma Görevlisi, Öğretim Görevlisi, Yardımcı Doçent, Texas A&M Üniversitesinde Araştırma Asistanı, Illinois Üniversitesi Tarım ve Tüketici Ekonomisi Bölümünde Misafir Yardımcı Doçent, Yardımcı Doçent, Doçent ve Profesör olarak görev yapmıştır. Araştırmaları, YA yöntemleri, çevre/kaynak ekonomisi, ekosistem korunması, enerji ekonomisi uygulamaları üzerinedir. Ekonomistler için Matematik, Ekonomistler için Uygulamalı Matematiksel Programlama, Dinamik Ekonomik Sistemleri Modelleme, Dinamik Optimizasyon ve Optimal Kontrol konularında dersler vermiş ve birkaçı ödül almış 21 adet yüksek lisans tez danışmanlığı yapmıştır. Toplam desteği $5 milyonu aşan 30 araştırma projesi ve uluslararası saygın dergilerde yayınlanmış, 57 hakemli makalesi bulunmaktadır. Dr. Hayri Önal, INFORMS (ENRE sekreteryası, 2013 INFORMS konferansı düzenleme komitesi üyesi), Agricultural and Applied Economics Association ve Association of Environmental and Resource Economists üyesidir. 6

4.2 Paneller PrD03. Teknoloji Transfer Ofisi Süreçleri: Deneyimler Paneli Perşembe 16:45-18:15 Panel Yöneticileri Prof. Dr. Gündüz Ulusoy, Sabancı Üniversitesi, Endüstri Mühendisliği Programı Dr. Suat Genç, TÜBİTAK, BİLGEM Prof. Dr. Gündüz Ulusoy 1975 yılında Virginia Tech den yöneylem araştırması dalında doktora derecesini aldı. Marmara Araştırma Merkezi nde kısa bir süre çalıştıktan sonra 1976 yılında Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümüne katıldı. Bölüm Başkanlığı ve Rektör Yardımcılığı görevlerinde bulundu. Yöneylem Araştırması Dergisi Editörlüğü ve EJOR ile International Abstracts in OR dergilerinin Associate Editor lüğünü yaptı. YAD Başkan Yardımcılığı; Türkiye Kalite Derneği YönetimKurulu üyeliği ve TÜSİAD-Kalder Kalite Ödülü Yürütme Kurulu Başkanlığında bulundu. TÜBİTAK Bilim Kurulu üyeliği yaptı. 1999 yılında Sabancı Üniversitesi ne katılarak İmalat Sistemleri Mühendisliği Programını kurdu. TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumunu kurdu ve Direktörlüğünü yaptı. Halen Sabancı Üniversitesi nde öğretim üyesidir. Başlıca çalışma alanları imalat ve inovasyon stratejileri, proje ve makine çizelgeleme ve meta-sezgisel algoritmalardır. Dr. Suat Genç TÜBİTAK BİLGEM Teknoloji Transferi ve Sanayileştirmeden sorumlu Başkan Yardımcısı olarak görev yapmaktadır. Mevcut görevinden önce TÜBİTAK MAM Strateji ve Teknoloji Geliştirme Başkan Yardımcısı olarak görev yapmıştır. Dr. Genç, TÜBİTAK TÜSSİDE Ürün Geliştirme Koordinatörü olarak hizmet vermiş olup, 500 ün üzerinde şirkete ArGe Mühendisliği ve Yönetimi alanında eğitim ve danışmanlık hizmetinde bulunmuştur. Dr. Genç ayrıca, Amerika da bulunan Plug Power Fuel Cell Company (GE) de beş yıl Kıdemli Sistem Geliştirme Mühendisi olarak çalışmıştır. Boğaziçi Üniversitesi nde yarı zamanlı statüde ders vermekte olan Dr. Genç İstanbul Teknik Üniversitesi Makina Fakültesi nden lisans derecesini almış olup, Rensselaer Polytechnic Institute den yüksek lisans ve doktora derecelerine sahiptir. Panelistler Prof. Dr. Hasan Mandal, YÖK Üyesi, YÖK Üniversite-Sanayi İşbirliği Daimi Komisyonu Başkanı Prof. Dr. Orhan Aydın, TÜBİTAK TEYDEB Teknoloji Transfer Merkezleri Destek Grubu Komite Üyesi Dr. Nilay Papila, Özyeğin Üniversitesi TTO Direktörü Bülent Üner, Boğaziçi Üniversitesi TTO Yöneticisi Avukat Ayçin Balcıoğlu, TÜBİTAK BİLGEM Teknoloji Transfer Birimi 7

CmB03. Enerji Ekonomisinde YAEM Paneli Cuma 10:30-12:00 Panel Yöneticisi Prof. Dr. Gürkan Kumbaroğlu, Boğaziçi Üniversitesi, Endüstri Mühendisliği Bölümü Prof. Dr. Gürkan Kumbaroğlu Boğaziçi Üniversitesi, Endüstri Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi, Enerji Politikaları Araştırma Merkezi Müdürü ve Kurucu Yönetim Kurulu Başkanıdır. Kumbaroğlu doktorasını ODTÜ Endüstri Mühendisliği Bölümü nden 2001 yılında aldıktan sonra iki yıl boyunca ETH Zürich ve UC Berkeley de çalışmalarını sürdürmüştür. RWTH Aachen University, University of Sao Paulo, Chinese Academy of Sciences, University of Campinas ve University of Port Harcourt da konuk Profesör olarak görev almıştır. Prof. Dr. Kumbaroğlu 2011 yılında ICCI tarafındanenerji Piyasalarına Bilimsel Katkı ödülüne, 2012 yılında Çin Bilimler Akademisi nce Kıdemli Uluslararası Bilim İnsanı ödülüne layık görülmüştür.sustainability, Innovative Energy Policies, ve Journal of Self-Governance and Management Economics dergilerinin Yayın Kurulu üyesidir. Gürkan Kumbaroğlu, 26 Eylül 2014 tarihinde 102 ülkeden 4,300 üyenin oyu ile Uluslararası Enerji Ekonomisi Birliği IAEE nin Başkanlığı na seçilmiştir. Panelistler Prof. Dr. İlhan Or, Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Doç. Dr. Murat Mercan, Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Başkanı Dr. Erkut Yücaoğlu, TÜSİAD Yüksek İstişare Konseyi Başkanı 8

4.3 Dersler ÇrC03. Davranışsal Karar Analizi Çarşamba 13:45-14:45 Prof. Dr. Murat Köksalan ODTÜ Endüstri Mühendisliği Bölümü Kararlarımızı etkileyen birçok etken vardır. Karar verme durumunun hangi bağlamda olduğu, nasıl sunulduğu, verilen referans noktası ve hafızadan erişilebilirliği gibi etkenlerin kararlarımız üstünde etkili olduğu deneylerle gösterilmiştir. Belirsizlik altındaki kararlarda da riskin yaygın olarak yanlış algılandığı gösterilmiştir. İnsanların bu tür etkilenmeleri tıp, hukuk gibi konularda da yanlış kararların verilmesine yol açabilmektedir. Bu konuşmada, karar verme konusunun ne ölçüde bizim kontrolümüzde olduğu ve değişik etkenler vasıtasıyla nasıl manipule edilebildiği ile ilgili literatürde yer almış çeşitli deneyler tartışılacaktır. Prof. Dr. Murat Köksalan ODTÜ Endüstri Mühendisliği Bölümünde profesör ve bölüm başkanı olarak görev yapmaktadır. ABD de SUNY Buffalo da ve Purdue Üniversitesinde, Finlandiya da Aalto Üniversitesinde öğretim üyesi olarak değişik zamanlarda görev yapmıştır. Uluslararası Çok Amaçlı Karar Verme Derneğinin Altın Madalya ödülü, Parlar Vakfı Bilim Ödülü, TÜBİTAK Teşvik ödülü, ODTÜ de ve Purdue Üniversitesinde en iyi eğitimci ödülleri, INFORMS Vaka Yarışması Birincilikleri gibi ödüller almıştır. Uluslararası Çok Amaçlı Karar Verme Derneğinin 2015-2019 yılları arasında başkanlığını yapmak üzere seçilmiştir. Çok Amaçlı Karar Verme, Davranışsal Karar Analizi, Sezgisel Optimizasyon konularında araştırmalar yapmaktadır. ÇrE03. Kamu Yararına olan Ürünlerin Planlanmasında Yöneylem Araştırması Uygulamaları Çarşamba 17:45-18:45 Prof. Dr. Nesim K. Erkip Bilkent Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Son dönemlerde özellikle yaşadığımız çevrenin kalitesinin korunmasına yönelik olarak gerek devletin, gerekse kar amacı gütmeyen kredi kuruluşlarının ürünün karakterine ya da pazarına ait doğrudan ya da dolaylı müdahaleleri gözlenmektedir. Elektrikli arabaların daha çok kullanılmasına yönelik teşvikler ve diğer müdahaleler, rüzgar enerjisi üretimine yönelik teşvikler, grip salgınlarının yaygınlaşması sonucunda bulunan aşıların üretim ve dağıtımına yönelik teşvikler ve diğer müdahaleler örnek olarak verilebilir. Bu konuşmanın amacı böylesi kamu yararına ürünlerin olduğu ortamlarda yöneylem araştırması uygulamaları konusunda bir derleme yapmaktır. Kamu yararına ürünler, ekonomi ağırlıklı literatürde yer alan kamusal ürünlerden (public goods) farklıdır, çünkü kamu yararına olan ürünler kar amacı ya da hedefi olan firmalar tarafından üretilmekte ve pazarlanmaktadır. Halbuki kamusal ürünler genelde kullanımı bedava olan ya da kamunun kendisinin üretip sattığı ürünler olarak tanımlanır. Kamu yararına olan bir ürünün ilginç özelliği ise kullanımı bugünkü seviyeye göre yaygınlaştığında bundan sağlanacak yararın toplum tarafından da görülmesidir. Örneğin daha az karbon salınımı olması herkesin avantajınadır. Ya da gribe karşı toplumun bir kesiminin aşılanmış olması salgın riskini azaltacağından herkese yararlı olacaktır. Derlemede önce farklı örnekler özetlenecektir. Bu çalışmalar genelde son birkaç yıl içinde hazırlanmış olup bazıları hala yayımlama aşamasındadır. Bu çalışmaların ortak paydası özelliğini taşıyan ve kamu yararının temsil edilebileceği amaç fonksiyonları tanımları detaylıca konuşulacak ve karşılaştırmalı olarak tartışılacaktır. Kamusal yararın artmasına yönelik harcama yapacak organizasyonun (devlet yani doğrudan kamu, bir yardım kuruluşu, ya da benzeri) ne tip araçlarla bunu yapabileceği ve bu araçların matematiksel modeller yolu ile nasıl temsil edilebileceği üstüne örnekler verilecektir. Konu ile ilgili bazı genellemeler ve toparlayıcı özellikte yorumlar ve örnekler konuşulacaktır. Konuşmanın sonunda göreceli olarak çok tarafı 9

olan ve karmaşık gözüken bu problemlere yöneylem araştırması yardımı ile yaklaşımın yararları ve yaratacağı olası sorunlar tartışılacaktır. Prof. Dr. Nesim K. Erkip 1979 yılında ODTÜ Endüstri Mühendisliği Bölümünden lisans, 1981 ve 1984 yıllarında Stanford Üniversitesinden M.Sc. ve Ph.D. derecelerini aldı. Çalışma hayatına 1979 yılında ODTÜ de başlayan Dr. Erkip, 2005 yılında ODTÜ den emekli oldu ve halen Bilkent Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümünde çalışmalarını sürdürmektedir. Cornell Üniversitesi, Stanford Üniversitesi, University of California, Berkeley, Eindhoven Teknik Üniversitesi ve New York Üniversitesinde ziyaretçi öğretim üyesi ya da araştırmacı olarak çalıştı. Dr. Erkip akademik araştırmalarını çok seviyeli envanter kuramı, tedarik zincirleri yönetimi ile üretim sistemleri planlaması konularında yoğunlaştırmıştır. Dr. Erkip in, çoğu diğer araştırmacılar ile birlikte, makale, konferans bildirisi, kitap içinde bölüm ve düzenlenmiş kitap olarak yayınlanmış çalışmaları vardır. PrB03. Sürdürülebilirlik Perşembe 10:30-11:30 Sistem Kuramı, Sistem Dinamiği Yöntemi ve Prof. Dr. Yaman Barlas Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Seminerin üç temel amacı olduğu söylenebilir: Birincisi, sistem kuramı (düşüncesi, felsefesi) kavramından tam olarak ne anlaşıldığı, ne anlaşılması gerektiğini tartışmaktır. Sistem terimi son yıllarda artan hızla yayılmakta, bir tür moda ya dönüşmekte, bu durum da ciddi bir sorunu beraberinde getirmiş ve getirmektedir: sistem kavramı değişik çevreler tarafından çok farklı, hatta çelişkili anlamlarda kullanılmakta, dolayısıyla somut, tutarlı bir anlam kazanamamaktadır. Bu gevşeklik, kavramın bilimsel saygınlığını zedelemiştir ve zedelemeye devam etmektedir. Seminerde sistem kuramının temel varsayım ve kavramları ele alınacak, netleştirilecek, ve bu yaklaşımı uygulayabilmek için bazı araçlar gösterilecektir. Bu bakımdan seminerin ikinci ve en temel amacı da sistem kuramının altında bir disiplin ve yöntem olan sistem dinamiği (SD) modelleme yöntemini ele almak, yöntemin temel varsayım, kavram ve araçlarını tartışmaktır. Bir modeli dinamik sistem modeli yapan temel ilke ve öğeler belirlenip, örnekler üzerinde ele alınacaktır. Stratejik, sosyo-ekonomik sorunların modellenmesi ve analizi üzerinde özellikle durulacaktır. Bu bakımdan seminerin üçüncü amacı da çağımızın en önemli sosyo-ekonomik sorunsallarından olan sürdürülebilirlik alanında SD modellemesinin potansiyeline ve belli başlı uygulamalarına değinmektir. Bu bağlamda büyümenin sınırları modelleme dizisi, dünya modelleri, iklim-ekonomik büyüme etkileşimlerine eğilen Climate Interactive ve C-Roads modelleri (katılımlı bilgisayar simülatörleri) gibi örnekler hakkında bir fikir verilecektir. Prof. Dr. Yaman Barlas ODTÜ Endüstri Mühendisliği bölümünden mezun oldu. A.B.D. de Ohio University den M.S. derecesini; Georgia Institute of Technology den ise doktora derecesini aldı ve Ohio eyaletinde Miami Universitesinde Sistem Analizi bölümünde göreve başladı. 1990 yılında, aynı üniversitede tenure ve doçentliğini aldı. 1993 yılında Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümüne döndü. Halen bu bölümde benzetim modellemesi, sistem bilimi/kuramı, sistem dinamiği ve sosyo-ekonomik modelleme konularında dersler vermektedir. Modellerin geçerlilik değerlendirmesi, sistem dinamiği/kuramı, sosyo-ekonomik sistemler konularında araştırmalar yürütmüş, çeşitli uluslararası dergi ve kitaplarda makaleler yayınlamış, seminerler vermiştir. SESDIN laboratuvarı kurucusu, yöneticisi, ve uluslararası System Dynamics Society nin eski Başkanıdır. System Dynamics Review dergisinin editörlerindendir. 10

CmA03. Ürün ve Süreç Tasarım Parametre Optimizasyonu Cuma 9:00-10:00 Prof. Dr. Gülser Köksal ODTÜ Endüstri Mühendisliği Bölümü Ürün ve süreçlerin kalitesini en çok tasarımları etkiler. Ürünlerin hem ortalamada müşteriyi memnun edecek kalite düzeyinde, hem de koşullar ne olursa olsun bir birimden diğerine az değişkenlik gösterecek şekilde geliştirilmesi zordur. Burada tasarımcının karşılaştığı ikilemlerin giderilmesinde yaratıcı problem çözme ve optimizasyon önemli bir rol oynar. Alışılmış ürün geliştirme yaklaşımında, tasarımcı kontrolünde olan ürün/süreç parametrelerinin değerlerini belirlerken, ortalama kalite performansını hedeflenen düzeye getirecek çözümler bulmaya odaklanılır. Değişkenliği azaltmak için ise maliyetli kontrol yaklaşımları tercih edilebilir. Oysa sadece tasarım parametrelerinin farklı düzeylerini seçerek hem ortalamada hedeflenen performansı gösteren hem de kontrol edilmesi güç değişkenliğe duyarsız olacak tasarımlar geliştirmek mümkündür. Bu derste, söz konusu tasarımların istatistiksel deney tasarımı, veri analizi, yanıt yüzeyi modelleme ve optimizasyon yoluyla nasıl elde edilebileceği üzerinde durulacaktır. Tasarım parametrelerinin en uygun değerlerinin bulunmasında izlenen yaklaşımlar ve araştırma konularına değinilecektir. Prof. Dr. Gülser Köksal Endüstri Mühendisliği dalında, Orta Doğu Teknik Üniversitesi nden lisans (1985), yüksek lisans (1987) ve North Carolina State Üniversitesi nden (NCSU) doktora (1993) derecelerini almıştır. 1993 ten beri ODTÜ Endüstri Mühendisliği Bölümünde öğretim üyesidir. Ayrıca NCSU, Illinois Üniversitesi ve S.P.A.C. Altı Sigma Danışmanlık firmasında ziyaretçi öğretim üyesi olarak çalışmıştır. Toplam kalite yönetimi, kalite planlama ve kontrol, ürün ve hizmet geliştirme, ürün tasarım optimizasyonu, ileri istatistik ve veri madenciliği gibi konularda ders vermekte, araştırma yapmakta ve danışman olarak çalışmaktadır. Tekstil, sağlık, eğitim, kamu idaresi, imalat, yazılım geliştirme, telekomünikasyon gibi çok çeşitli alanlarda uygulamalı araştırma projeleri yürütmüş ve çeşitli yayınlar yapmıştır. Yüksek öğretim kalitesinin artırılması ve eğitimde yenilikçi yaklaşımlar, ilgi ve çalışma alanları arasındadır. Uluslararası kalite fonksiyon göçerimi ve parametre tasarımı kalite standartlarının geliştirilmesine katkıda bulunmaktadır. KalDer, Yöneylem Araştırması Derneği ve Informs üyesidir. CmD03. Karmaşık Adaptif Sistemler Tasarımı: Zorluklar ve Fırsatlar Cuma 16:45-17:45 Prof. Dr. Cihan Dağlı Missouri Üniversitesi İşletme ve Sistem Mühendisliği Bölümü Geleceğin çok yönlü sistemlerinin karmaşık bir mantık ve çok katmanlı bir kompozisyon ile muhakemesi gerekmektedir. Bu sistemler, dağınık, yerelsel, çok amaçlı iletişim ağları ile zaman ve büyüklük bazında daha kapsamlı amaçları gerçekleştirmek için tasarlanır ve değişen toplum ihtiyaçlarına adapte olmaları gerekir. Bu gerçekçi altyapı, doğal kaynakların yönetimi, sağlık, ulaşım, enerji, savunma ve güvenlik, iletişim, tedarik zincirleri, global üretim ve çevre sistemleri için doğrudur ve özellikleri şu şekilde sıralanabilir: 1. Kendinden tahrikli adapte olabilme 2. Bağımsız hareket edebilme 3. Mikro-yapıda bağımsız ama makro-yapıda değişen ihtiyaçlara adapte olabilmeleri için mikro-yapıların entegrasyonu ve orkestrasyonu 4.Tasarlanmamış sistem davranışlarının ortaya çıkabilmesi. Bugüne kadar geliştirilen klasik mühendislik yöntemleri yeni karmaşık adaptif sistemlerin tasarımı ve işletimi için yeterli olmamaktadır. Çünkü bu sistemler, kendilerini sürekli ayarlarken ve evrimle dinamik istikrarı korurken, her zaman kaosun kenarındadırlar. Oturumda yeni karmaşık adaptif sistemlerin tasarımında kullanılabilecek yaklaşımlar Smart Engineering System Design laboratuvarında geliştirilen FILA -SoS ( Flexible Intelligent Learning Architecture for System of Systems ) modeli kullanılarak anlatılacaktır. Prof. Dr. Cihan Dağlı Missouri University Science and Technology, İşletme ve Sistem Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi ve sistem mühendisliği yüksek lisans ve doktora programları kurucu direktörüdür. Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı na bağlı Sistem Mühendisliği Araştırma Merkezi kıdemli araştırmacıları arasındadır. 11