Dr.Armağan HAZAR ZATÜRRE (PNÖMONİ) Zatürre yada tıbbi tanımla pnömoni nedir? Halk arasında zatürre olarak bilinmekte olan hastalık akciğer dokusunun iltihaplanmasıdır. Tedavi edilmediği takdirde ölümcül olabilen hastalık, bilhassa vücut direnci düşük hastalarda, küçük çocuklarda, ek kronik hastalığı olanlarda, yaşlılarda ağır seyretmektedir. Ülkemizde ölüm nedenleri arasında 5. sıradadır.tüm dünyada işgücü kaybına ve maddi yüke neden olan önemli bir hastalıktır. Hastalık ne kadar sıktır? Her sene Dünya sağlık örgütü verilerine göre 1000 kişiden ortalama 10 15 i pnömoni hastası olmaktadır. Bu hastaların 20.000 40.000 i hayatını kaybetmektedir. Amerika da pnomokoklara bağlı pnömonilerde 100.000 175.000 kişi hastanede yatırılmaktadır. Ülkemizde Sağlık bakanlığı istatistiklerine göre her yıl 90.000 pnömoni görülmekte 2.500 ölüm olmaktadır. Ancak uzmanlar bu verilerin çok daha yüksek olduğunu düşünmektedirler. Hastalık etkenleri nelerdir? Bakteriler, virüsler, parazitler, mantarlar gibi pek çok patojen hastalığın oluşmasına neden olur. Hastalık çoğunlukla hastanın vücut direncinin düşmesi nedeni ile kendi ağız, burun vs. gibi yerlerde bulunan ve hastalık nedeni olmayan mikroorganizmaların hastalık yapar hale gelmesi (patojenite kazanması) ile endojen olarak meydana gelir. Yada eksojen olarak bulaşma nedeni ile dışarıdan alınabilir. Bulaşma genellikle solunum yolu ile olur. Hastalık oluşmasına neden olan risk faktörleri nelerdir? Hastaya bağlı etmenler: 1 İleri yaşta olmak,
2 Sigara, alkol, uyuşturucu madde kullanımı, 3 Ek kronik hastalıkları olmak( Diabetes mellitus Şeker hastalığı), kronik karaciğer, böbrek hastalıkları, kanser, yutma güçlüğüne neden olan hastalıklar, Alzheimer(bunama), bilinç bozukluğu yapan hastalıklar, bağışıklık sistemini etkileyen hastalıklar (AİDS, kanser,kanser tedavisi almak,uzun süreli kortizon vb.gibi bağışıklık sistemini etkileyecek ilaçlar kullanmak.) 4 Yabancı cisim aspirasyonu, 5 Düzensiz, kötü yaşam koşulları 6 Son dönemde geçirilmiş uzun süren ameliyatlar 7 Ağır grip geçirmek 8 Suçiçeği, kızamık, difteri, boğmaca ve bunun gibi hastalıkları geçirmek 9 Öksürük refleksinin bozulması Kaç tip pnömoni vardır? Hastalık toplumdan edinilmiş(tgp), hastane kökenli (HGP), bağışıklığı baskılanmış hastalarda görülen pnömoniler olarak sınıflandırılabilir. Hastane kökenli pnömoniler hasta hastaneye yattığında kuluçka döneminde olduğu bilinen hastalarda, yattıktan 48 saat sonra ve hastaneden taburcu olduktan 48 saat sonra başlayan pnömonilerdir. Biz burada toplumdan edinilmiş pnömonilerden bahsedeceğiz. Toplumdan edinilmiş pnömoniler hastane ile ilgisi olmayan kişilerde meydana gelen pnomonilerdir. Hastalık belirtileri nedir? Bazı pnömoniler bilhassa yaşlılarda sinsi başlangıçlı olup bulgu vermeyebilir, bazılarıda daha çok gençlerde ani başlangıçlı gürültülü ağır bir tablo ile başlayabilir. Hastalığın başlangıcı üst solunum yolu hastalığı bulguları ile başlayabilir. 1 Yüksek ateş:üşüme ve titreme ile başlayan yüksek ateş (39 40 C ),
2 Öksürük ve balgam (yeşil,kirli ve paslı,bol,koyu kıvamlı),bazen kanlı veya pis kokulu, 3 Yan ağrısı, 4 Halsizlik, 5 Kas ağrıları, 6 İştahsızlık 7 Bulantı,kusma 8 Ciltte solukluk Hastalığın teşhis ve tedavisi nasıl yapılır? Hastalık belirtileri olan hastalar hemen poliklinik ve hastanelere başvurmalıdırlar. Hastalığın erken teşhis edilmesi ve tedaviye erken başlanmasının hayati önemi vardır. Polikliniğe başvuran hastalardan fizik muayene sonrası kan, idrar, balgam tahlilleri, akciğer filmleri istenir. İlgili göğüs hastalıkları uzmanları tarafından değerlendirilir. Genel durumu iyi olan ayaktan poliklinikte tedavi edilebilecek hastalar tetkik ve tedavileri sonrası reçeteleri düzenlenerek evlerine gönderilir, poliklinik kontrolüne çağırılır. Klinik servise veya acil olarak yoğun bakıma yatırılma koşullarına uyan hastalar hastanede bu ilgili birimlere yatırılarak uzmanların gözetiminde tetkik ve tedavi edilirler. Hastalıktan korunulabilirmi? 1 Hastaya ait sigara, alkol, madde kullanımının önlenmesi, 2 Kronik ek hastalıkların kontrol altına alınması, 3 Alzheimerlı, yatağa bağlı hastalarda hastanın pozisyonuna dikkat edilmesi, yediği gıdaları aspire etmemesi için gerekli önlemlerin alınması, gerekirse nasogastrik sonda takılması, PEG açılması işlemleri için göğüs hastalıkları, dahiliye ve gastrenteroloji birimlerinin görüş ve desteklerinin alınması. Hastanın bakımı sırasında hijyen koşullarına uyulması.
4 Koruyucu önlem olarak gripten korunma bilhassa risk gruplarında pnomoniye neden olabileceğinden dolayı önemlidir. Grip salgını olan sezonlarda toplu yerlerde bulunmaktan kaçınma, sıksık el yıkama, hijyene uymak koruyucu olacaktır.ayrıca bilhassa risk gruplarında her sonbaharda grip aşısı uygulanması grip hastalığının provake edeceği veya bizzat neden olabileceği pnomoni hastalığı riskini azaltacaktır. Grip aşısı kas içine her yıl yeni hazırlanan sujlardan yapılır. Yumurta alerjisi olduğu bilinen kişilere uygulanmaz. Uygulanması önerilen kişiler: 65 yaş hastalar Kronik akciğer,kardiovaskülerhastalıklar,diabetes mellitus (Şeker hastalığı),böbrek hastaları Yüksek riskli hastalarla çalışan sağlık personeli ve yakınları, Güvenlik görevlileri,itfaye personeli, Grip mevsiminde hamilelik. 5 )Pnomokok aşısı uygulanması :En sık pnomoni nedeni Streptokokus pneumoniadır.elimizde bu bakteiye karşı hazırlanmış pnomokok aşısı vardır.aşı polivalan ve konjuge olarak iki tiptir. Polivalan aşı 5 yılda bir kas içine uygulanır. Konjuge aşı 10 yıl immün yanıt verir. Aşı yapılması gerekli olan kişiler: 65 yaş hastalar Bağışıklık sistemi normal olmasına rağmen Kronik kalp, akciğer, karaciğer,böbrek hastalığı olanlar, Alkol bağımlılığı,uyuşturucu madde kullanımı, Bağışıklık sistemi yetersiz veya baskılanmış olanlar Kronik böbrek yetmezliği, Organ transplantı olanlar, AIDS virüsü taşıyıcıları, Kronik dalak fonksiyon bozukluğu olanlar,dalağı alınanalar (Splenektomi) olmuş olanlar, Beyin omurilik sıvısı kaçağı olanlar,
Pnomokok hastalığı veya komplikasyonu riski yüksek ortamlarda yaşayanlar.