Aile Hekimliği sisteminde ilk 1000 gündeki beslenmeye yaklaşım nasıl olmalı? Doktor, Hemşire, Ebenin rolü GEBE ve EMZİREN ANNEDE BESLENME Dr. Şevki ÇELEN ZTB Kadın Sağlığı EAH Perinatoloji Kliniği
Maternal, fetal ve süt çocuğunun sağlığını en iyi şekilde düzenlemek için kadının beslenme durumu prekonsepsiyonel dönemde değerlendirilmelidir
Prekonsepsiyonel dönem SORGULANMALI Gebe kalınan kilo Gebelikte alınan kilo Medikal Hikaye (Chron s, Diabet ) Obstetrik Hikaye (NTD öyküsü) J Am Diet Assos 2008
SORGULANMALI Uygun Fiziksel Aktivite Yeme alıģkanlıkları Allerji, kötü alıģkanlıklar Uygun Vitamin ve Mineral Desteği J Am Diet Assos 2008
Folik Asit Fetüs/yenidoğanda NTD öyküsü Gebelik öncesi 1 ay-10. hafta Yok 0.4 mg folik asit Var 4 mg folik asit
Gebelik öncesi Yüksek doz A vitamini (10 bin IU/gün) kullanımı varsa kısıtlanmalı Güvenilirlikleri ve etkinlikleri tam bilinmediğinden gebelik ve emzirme döneminde bitkisel ilaçlar kesilmeli
Yeme bozukluğu Fertiliteyi etkileyebilir Gebelik komplikasyonlarına yol açabilir Gebelikte agreve olabilir
VKI kg/m2 19-25 Normal 26-30 Kilolu 31-35 Obezite 36-40 Morbid Obezite
GEBELİK Sağlıklı bir gebelik dönemi geçirmek için; Uygun miktarda/çeģitlilikte ve sağlıklı olduğu bilinen besin tüketimi Yeterli vitamin ve mineral alınması Yeterli kilo alımı ve fiziksel aktivite Alkol/Sigara-madde bağımlılığı vb. alıģkanlıklardan kaçınma
KAÇINILMALI DondurulmuĢ gıdalar YıkanmamıĢ sebze/meyve Taze Küflü peynir Çiğ/az piģmiģ et-balık ġarküteri ürünleri Kafein
Besinlerle geçen hastalıklar Maternal hastalık Kongenital enfeksiyon Prematür doğum DüĢük-Ölü doğum
Önlem KiĢisel hijyen (sık el yıkama) PiĢmiĢ et ve balık tüketimi Pastörize edilmemiģ günlük ürün tüketilmemesi Taze sebze/meyve iyi yıkanmalı
Gebelerde kalori ihtiyacı Günlük ihtiyaç 340 kcal/gün ikinci trimester 452 kcal/gün üçüncü trimester artar..
Gebelikte kilo takibi VKI Gebelikte alınan kilo <18.5 kg/m2 (zayıf) 12.5 to 18.0 kg 18.5 to 24.9 kg/m2 (normal ) 11.5 to 16.0 kg 25.0 to 29.9 kg/m2 (kilolu) 7.0 to 11.5 kg 30.0 kg/m2 (obese) 5 to 9.0 kg
Az kilo alımı SGA Fazla kilo alımı LGA Çocuklukta obezite
Multivitamin desteği DOĞRU/YETERLĠ beslenemeyen gebelere verilmesi öneriliyor Demir 30 mg Kalsiyum en az 250 mg Folate en az 0.6 mg Moos MK. Am J Obstet Gynecol 2008;199:S280.
Demir desteği Kime? Ne kadar? Gebelik ve laktasyon için toplam 1000 mg demir gerekir Tüm gebelere 2. trimesterden itibaren 40-60 mg/gün elementer demir proflaksisi Anemik gebelerde tedavi dozu 120 mg/gün elementer demir önerilir
Kalsiyum Gebelikte toplam kalsiyum ihtiyacı 30 gr Gebe ve emziren annelerin günlük kalsiyum ihtiyacı 1000 mg
Multivitamin desteği Yeterli besin tüketemeyenler Çoğul gebeler Ağır sigara içiciler Adölesan gebeler Vejeteryanlar Ġlaç ve madde bağımlıları Laktaz eksikliği olanlar
Balık tüketimi Proteinden zengin yağdan fakir iyi bir gıda Uzun zincirli poliunsature yağ asiti-omega-3 Haftada 2-3 porsiyon civa içermeyen balık tüketilmesi öneriliyor.
Omega-3 Beyin, retina geliģimi, visuel ve kognitif fonksiyonların geliģiminde etkin Erken doğum, DDA, Preeklampsi yi önlediği iddia ediliyordu Cochrane Database Syst Rev 2005 Bunu destekleyecek yeterli kanıt yok Omega-3 desteği rutin önerilmiyor.
Gestasyonel DM-Beslenme Ġlk defa gebelik sırasında saptanan diyabet Gebelerde %3-25 GDM tanısı konulabilir National Diabetes Information Clearinghouse: National diabetes statistics, 2011
Gestasyonel diyabet Gebelik öncesi normal, gebeliğin ilerleyen haftalarında bozulan, doğumdan sonra düzelen glukoz toleransı Gebelikten önce var olan hafif derecede anormal glukoz toleransının gebelikte kötüleģmesi Tanı konulmamıģ tip II diyabet Tanı konulmamıģ tip I diyabet
Glukoz tarama testi Kimi tarayalım? ACOG ve ADA tüm gebelerin taranmasını öneriyor (24-28. hft) ACOG; teģhis edilmemiģ tip 2 diabet için güçlü Ģüphe bulunduğunda (obesite, GDM veya bozulmuģ glukoz metabolizması hikayesi) bu hastaları ilk vizitte taramayı öneriyor
GDM için risk faktörleri Aile hikayesi BKI >30 kg/m 2 YaĢ >25 >4.1 kg üzeri bebek doğurma öyküsü BozulmuĢ glukoz metabolizması hikayesi Açıklanamayan perinatal kayıp veya malformasyonlu infant öyküsü
Anne doğum kilosu >4.1 kg veya <2.7 kg Ġlk vizitte glukozüri PCOS Glukokortikoid kullanıyor olmak Esensiel yada gebeliğe bağlı HT Metabolik send Gebelerin %90 ı GDM için risk faktörü taşır
50 g glukoz (oral) 1 st sonra KŞ<140 mg/dl Normal KŞ>140 mg/dl 3 gün sonra 30-32 ft AKŞ ve 2. st TKŞ Tek değer yüksek 100 gr OGTT AKŞ, 1, 2, 3. st KŞ 2 değer yüksek Normal Glukoz Açlık 1. Saat 2. Saat 3. Saat 100g 95mg/dl 180mg/dl 155mg/dl 140mg/dl GDM
ADA 2011 75 g glukoz (oral) AKŞ, 1, 2. st KŞ Normal Tek değer yüksek Glukoz Açlık 1. Saat 2. Saat 75g 92mg/dl 180mg/dl 153mg/dl GDM
Gebeliğin herhangi bir döneminde; Açlık plasma glukoz HbA1C 126 mg/dl veya % 6.5 veya Random plasma glukoz 200 mg/dl (AKġ yada HbA1C ile doğrulanan) Aşikar Diabetus Mellitus
GDM tanısı alanlar persistan diabet açısından postpartum 6-12. hft taranmalı AKŞ 75 OGTT 2. st KŞ HbA1c 100-125 mg/dl 126 mg/dl 140-199 mg/dl 200 mg/dl %6.5 Bozulmuş açlık glukozu DM Bozulmuş glukoz toleransı DM DM
GDM-Beslenme Diyetisyen konsültasyonu Normoglisemi sağlamak Ketoasidozdan korumak VKI ne göre doğru kilo alımını sağlamak
GDM- Kalori ihtiyacı Sıklıkla 1800-2500 kcal/gün Normal VKI 30 kcal/kg/gün Obez 22-25 kcal/kg/gün Morbid Obez 12-14 kcal/kg/gün Zayıf 40 kcal/kg/gün
Kalori ihtiyacı 3 azaltılmıģ ana öğün, 2-4 ara öğün Ģeklinde %40 Karbonhidrat %40 Yağ %20 Protein Öğünlere dağıtılmalıdır Diyetin ve kilo alımının takibi önemlidir
ANNE SÜTÜ Emziren annelerde Meme-Over kanseri Kemik erimesi Anemi riski azalır. Emzirme uterusun eski haline dönmesine yardımcı olur
Ġlk 6 ayda bebeklere sadece anne sütü verilmelidir. Tamamlayıcı besinlere 6 aydan önce baģlanmamalıdır. 6 ayın üzerindeki tüm bebekler tamamlayıcı besin almalıdır ve anne sütüne tamamlayıcı besinler ile birlikte 2 yaģına kadar veya daha fazla devam edilmelidir.
Bebekler anne sütü ile beslendikleri dönemde büyüme ve gelişme açısından mutlaka izlenmelidir.
Ġlk 6 aylık dönemde anne sütü azalıyorsa YanlıĢ emzirme tekniği Sütün tamamen boģaltılmaması anneye sütünün arttırılmasına yönelik eğitim verilmeli ve tamamlayıcı besinlere gereksiz yere erken baģlanmamalıdır
Emzirme dönemi Süt üretimi; maternal vücut yapısını, beslenme durumu ve ihtiyaçlarını etkiler Emzirenler gebelikte aldıklarından 300-500 kcal fazla kaloriye ihtiyac duyarlar Emzirenler günlük 1000 mg Kalsiyum almalı
Süt miktarı Kişiden kişiye değişir ve günlük 450-1200 ml arasında olabilir
Bebeğin ihtiyacı Maternal laktasyon kapasitesinden öte bebeğin ihtiyacı süt üretimini belirler Çoğul gebelikler
Maternal faktörler Stress-Anksiyete Yorgunluk-Hastalık Sigara Kombine OKS
Diyet Annede beslenme akut olarak kısıtlansa bile süt üretiminde değiģiklik olmayacaktır Ancak kronik diyet besin depolarını tüketeceğinden süt üretimini olumsuz etkiler
Mineral ihtiyacı Serum düzeyinden bağımsız Kalsiyum Fosfor Magnezyum Demir Bakır Çinko Serum düzeyine bağımlı Ġyot Selenyum
Özetle Anne sütü ilk altı ay; Komple bir öğün...
TEŞEKKÜRLER HEPİMİZİN SORUMLULUKLARI VARDIR