F.N. Hem. Deg (2015) Cilt 23 - Sayı 1: 32-40 ISSN 2147-4923 Aaştıma Yazısı Hemşielein Mesleki Değeleinin Bieyselleştiilmiş Bakım Algılaı ile İlişkisi* Relation of Pofessional Values of the Nuses with Thei Individualized Cae Pecetions Şeyda CAN**, Rengin ACAROĞLU*** İletişim/Coesondence: Şeyda CAN Ades/Adess: Busa Çekige Devlet Hastanesi Zübeyde Hanım Ek Hizmet Binası, Busa Tel: 02242333839 E- mail: seyda.cann@hotmail.com ÖZ Amaç: Çalışma, hemşielein mesleki değelei ve bieyselleştiilmiş bakım algılaını değelendimek ve aalaındaki ilişkiyi incelemek amacı ile geçekleştiildi. Yöntem: Tanımlayıcı ve ilişki aayıcı tüde lanlanan aaştımanın evenini,busa İlinde bulunan iki devlet hastanesi ile bi eğitim ve aaştıma hastanesinin yoğun bakım, ceahi ve dahiliye sevisleinde çalışan hemşiele, öneklem gubunu ise bu sevisleden tabakalı önekleme yöntemi ile seçilen 400 hemşie oluştudu. Aaştıma veilei, Bilgi Fomu, Hemşielein Pofesyonel Değelei Ölçeği ve Bieyselleştilmiş Bakım Skalası-A- Hemşie Vesiyonu ile tolandı. Elde edilen veile, SPSS 15.0 aket ogamında, aitmetik otalama, standat sama, fekans, yüzdelik dağılım, Seaman Sıa Koelasyon Katsayısı ve Conbach ın alfa katsayısı ile analiz edildi. Bulgula: Hemşielein Pofesyonel Değelei Ölçeği tolam uan otalaması 123.55±19.36, faktö uan otalamalaı ise İnsan Onuu 44.05±7.24, Soumluluk 26.62± 5.32, Haekete Geçme 19.25±3.57, Güvenlik 16.26±2.77, Otonomi 16.76± 3.01 idi. Hemşielein Bieyselleştiilmiş Bakım Skalası-A-Hemşie Vesiyonu tolam madde uan otalaması 3.88±0.66, alt boyutlaa ilişkin madde uan otalamalaı Klinik Duum 4.09±0.62, Kişisel Yaşam Duumu 3.36±1.03, Kaa Veme Kontolü 3.98±0.74, olaak satandı. Hemşielein, Pofesyonel Değelei Ölçeği tolam ve faktö uan otalamalaı ile Bieyselleştiilmiş Bakım Skalası ve alt boyut madde uan otalamalaı aasında ozitif yönde yüksek düzeyde anlamlı bi ilişki göüldü (<0.001). Sonuç: Hemşielein mesleki değelei ve bieyselleştiilmiş bakım algılaının iyi olduğu, mesleki değe algılaı attıkça bakım giişimleinde hastanın bieyselliğine daha fazla önem vediklei satandı. Anahta Kelimele: Hemşielik, bakım, mesleki değele, bieyselleştiilmiş bakım. ABSTRACT Aim: The study was caied out with an intention to assess the ofessional values and individualized cae ecetions of the nuses and the inteelaiton between them. Method: The univese of the stud y contemlated in a descitive and elation-seeking manne consists of the nuses emloyed in the intensive cae, sugey and intenal medicine sevices in two state hositals and one taining and eseach hosital located in Busa and the samling gou consists of 400 nuses elected with statifi ed samling method fom these sevices. The eseach data wee gatheed by means of Infomation Fom, Pofessional Values Scale of the Nuses and Individualized Cae Scale-A Nuse Vesion. The data acquied wee analysed in SPSS 15.0 ackaged softwae with aithmetic aveage, standad deviation, fequency, ecentage distibution, Seman s ank coelation coefficient and Conbach s Alha coeffi cient. Results: Nuses Pofessional Values Scale total mean scoe was 123.55±19.36 and factos mean scoes wee Human Dignity 44.05±7.24, Resonsibility 26.62± 5.32, Action 19.25±3.57, Safety 16.26±2.77, Autonomy 16.76± 3.01. Nuses Individualized Cae Scale-A-Nuse Vesion total item oints aveage was detemined as 3.88±0.66 and sub-dimensional item oints aveage wee detemined as Clinical Situation 4.09±0.62, Pesonal Life Situation 3.36±1.03, Decisional Contol 3.98±0.74. A ositive high level of substantive elation was noticed between the total and facto aveages of Nuses Pofessional Values Scale and Individualized Cae Scale sub-dimensional item oint aveages (<0.001). Conclusion: İt was detemined that the nuses had good level of ofessional values and individualized cae ecetion and that they attached moe aticula imotance on the individual chaacteistics of the atient duing cae as much as thei ecetion on ofessional values gew. Key Wods: Nusing, cae, ofessional values, individualized cae. *İstanbul Ünivesitesi Sağlık Bilimlei Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi 2013, **Hemşie Busa Çekige Devlet Hastanesi, ***Pof. D. İstanbul Ünivesitesi Floence Nightingale Hemşielik Fakültesi Yazının göndeilme taihi: 16.05.2014 Yazının basım için kabul taihi: 30.12.2014 32
Hemşielein Mesleki Değeleinin Bieyselleştiilmiş Bakım Algılaı ile İlişkisi GİRİŞ Hemşieliğin temel işlevi sağlıklı/hasta bieye yadım etmekti. Bu yadım, sağlıklı bieyin sağlığını kouma, südüme ve geliştime; hasta bieyin yeniden sağlığına kavuşması ya da yetesizliklei ile baş edebilmesi için geekli olan bilgi, istek ve güce kavuşmasına yönelik eylemlei içei (Babadağ 2010; Çoban 2006). Hemşieliğin amacına uygun yadım etme ve bakım eyleminin anlamını oluştumaya temel olan hemşielik davanışlaı ve hizmetleini yönlendien ise hemşielik felsefesidi (Aslan 2001; Babadağ 2010). Hemşielik felsefesi, hemşieliğin temel kavamlaı, kuamsal içeiği, uygulama ve aaştımalaının yaılandıılmasına yol gösteen inanç ve değeleden oluşu. Bu bağlamda, hemşielein, hem yadım ettiği insanın anlamını açıklaması hem de mesleki davanışlaını yönlendieek nitelikli hizmet vemesini sağlayan mesleki değeleinin fakında olması önemlidi (Acaoğlu 2003; Babadağ 2010). Hemşie sağlıklı/hasta bieye bakım veiken, davanış ve tutumlaını savunuken, geekçeleini açıklaken, etik ikilemlele kaşılaştığında kaa veiken kişisel değeleinin ötesinde mesleki değelei ile haeket ede (Oak 2005). Hemşielein sahi olduğu değele, aynı zamanda sağlıklı/ hasta bieyle, meslektaşla, diğe eki üyelei ve tolum ile etkileşimine ehbelik ede, değe yüklü uygulamala konusunda kaa vemesine yol göstei, hemşielik eylemlei için temel oluştuu (Kaya, Işık, Kaya ve Şenyuva 2012). Hemşielik felsefesinde, insana yüklenen anlam ile biey; onuu, saygınlığı, bieyselliği, inançlaı, değelei, tutumlaı, isteklei, tecihlei, beğenileinin oluştuduğu eşsizliği, bütünlüğü ve haklaı ile en yüce valıktı. Hemşieliğin insana bakışını gösteen bu inanç ve tutumla hemşielein bakım veme kaa ve eylemleini yönlendii. Bakım ise en az iki kişi ile başlayan ve gelişen dual bi ilişkidi (Babadağ 2010; Eskimez 2012; Kıvanç 2012). Diğe bi ifade ile bakım, iki kişinin kaşılıklı etkileşimi ile bilimsel, etik, estetik, ofesyonel olaak bieyselleştiilmiş kişileaası bi süeçti (Watson 1989). Bakım veilen bieylein, bu etkileşim süecindeki kaalaında ve davanışlaında sahi olduğu değe, inanç ve tutumla yönlendiicidi (Acaoğlu 2003). Bu bağlamda kaşılıklı ikili ilişki ile oluşan bakım eyleminde hem bakımı sunan hemşielein mesleki değelei hem de bakım sunulan bieyin sahi olduğu kişisel değelei söz konusudu (Acaoğlu 2003). He bieyin, faklı tecübe, değe ve geçmişe sahi olması onlaı diğe bieyleden ayıcalıklı kıla ve bakımın bu özellikle dikkate alınaak sunulması geeki (Altıok, Şengün ve Üstün 2011). Bieye özgü ya da bieyselleştime olaak kavamsallaştıılan bu eylem biçimi, hasta bieyin değeleini anlamak, önemsemek ve kabul etmeyi geektii (Acaoğlu, Şendi, Kaya ve Sosyal 2007). Bieyselleştiilmiş bakım, hemşielik felsefesi, değelei ve etik kodlaının temelini oluştuan, insanın bieyselliği, eşsizliği ve bütünlüğüne olan inancının uygulama alanında yaşama geçiilmesidi (Acaoğlu 2003; Acaoğlu 2010). Hemşieliğin insanın değeliliğine ve tekliğine olan inancını yansıtan bu bakım biçimi aynı zamanda hemşielik bakımının niteliğini atıaak hasta memnuniyetine katkı sağla. Bilimsel, teknolojik, kültüel, ekonomik, gelişim ve değişimle zaman içeisinde tolumsal değelein değişimine yol açtığı gibi bieysel ve mesleki değelei de etkilemişti (İmamoğlu ve Aygün 1999). Bu doğultuda hemşielik bakımının uygulanmasında bi biey olaak hastanın kendine özgüllüğünü göz adı eden, standatlaştıılmış otokolleden yaalanma eğiliminin gideek yaygınlaştığı gözlemlenmektedi. Oysa hemşiele, mesleki uygulamalaında meslek felsefesini oluştuan değelei ehbe alma soumluluğundadı (Acaoğlu ve ak. 2007). Uluslaaası düzeyde hemşielein mesleki değelei ve bieyselleştiilmiş bakım algılaını ayı ayı değelendien çalışmala bulunmakla bilikte hemşielein bu algılaını kaşılaştıan çalışma bulunmamaktadı (Radwin ve Alste 2002; Radwin, Alste ve Rubin 2003; Schmidt 2003; Suhonen ve ak. 2000; Suhonen ve ak. 2005; Suhonen ve ak. 2008; Suhonen ve ak. 2010). Ülkemizde ise hemşielein mesleki değe algılaı ve bieyselleştiilmiş bakım algılaını inceleyen yalnızca iki çalışma mevcut iken hemşielein mesleki 33
Şeyda CAN, Rengin ACAROĞLU değelei ile bieyselleştiilmiş bakım algılaı aasında ki ilişkiyi inceleyen bi çalışmaya astlanmamıştı. Bu nedenle çalışma, hemşielein mesleki davanışlaı üzeinde büyük etkiye sahi olan mesleki değelei ve bieyselleştiilmiş bakım algılaını değelendieek aalaındaki ilişkiyi incelemek amacı ile lanlanmış ve elde edilecek sonuçlaın, hemşielik felsefesinin klinik uygulamaya yansıma duumuna ilişkin vei oluştuacağı düşünülmüştü. YÖNTEM Aaştımanın Amacı ve Tii: Bu çalışma, hemşielein mesleki değelei ve bieyselleştiilmiş bakım algılaını değelendieek aalaındaki ilişkiyi incelemek amacı ile geçekleştiilen tanımlayıcı ve ilişki aayıcı tite bi aaştımadı. Aaştımanın Soulaı: 1. Hemşielein mesleki değe algılaı ne düzeydedi? 2. Hemşielein bieyselleştiilmiş bakım algılaı ne düzeydedi? 3. Hemşielein mesleki değelei ile bieyselleştiilmiş bakım algılaı aasında ilişki va mıdı? Aaştımanın Even ve Öneklemi: Aaştımanın evenini, Aalık 2012-Nisan 2013 taihlei aasında Busa İl sınılaı içeisinde Busa İl Sağlık Müdülüğü ne bağlı iki devlet hastanesi ile bi eğitim ve aaştıma hastanesinin yoğun bakım, ceahi ve dahiliye sevisleinde çalışan 722 hemşie oluştudu. Aaştımanın öneklemi, büyüklüğe oantılı tabakalı önekleme yöntemi ile 400 hemşie olaak hesalandı. Tabakalaın he biinden alınacak hemşie sayısı belilendikten sona, çalışmanın öneklemini, aaştımanın amacı, içeiği, yöntemi konusunda bilgilendiilen ve aaştımaya katılmayı kabul eden 400 hemşie oluştudu. Vei Tolama Aaçlaı: Veilein tolanmasında, Bilgi Fomu, Hemşielein Pofesyonel Değelei Ölçeği (HPDÖ) ve Bieyselleştiilmiş Bakım Skalası-A-Hemşie Vesiyonu (BBSA) kullanıldı. Bilgi Fomu; Bilgi fomu, liteatü bilgilei doğultusunda aaştımacı taafından geliştiildi. Hemşielein tanıtıcı özellikleinin sogulandığı fom, demogafik özelikle (yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, medeni duum) ve mesleki özelliklee (çalıştıklaı bölüm, meslekteki tolam çalışma süesi, bulunduğu sevisteki çalışma süesi ve hemşielik mesleğini yamaktan memnun olma düzeyi) ilişkin soulaı içedi. Hemşielein Pofesyonel Değelei Ölçeği HPDÖ (Nuses Pofessional Values Scala); HPDÖ ANA nın etik kuallaını yansıtan, hemşielik değeleinin gelişimini değelendimek amacı ile Dalene Weis ve May Jane Schank taafından 2000 yılında geliştiilmiş ve Tük tolumuna uyalanması 2005 yılında Oak taafından yaılaak 2012 yılında yayınlanmıştı (Oak ve Ala 2012). Hemşielein Pofesyonel Değelei Ölçeğinin tamamını oluştuan 44 madde ile hemşielein etik kuallaa bakış açısının, 31 maddeye indigenmiş hali ile hemşielein mesleki değe algılaının incelenmesinde kullanılabilecek, ülkemiz için geçeli ve güvenili bi ölçek olduğu belilenmişti. Bu çalışmada ölçeğin mesleki değe algılaını inceleyen maddelei ile faktölei kullanıldı. Hemşielein Pofesyonel Değelei Ölçeği 5 li liket tite bi ölçekti ve he bi madde önemli değil 1 biaz önemli 2 önemli 3 çok önemli 4 son deece önemli 5 olaak uanlanı. Ölçek insan onuu, soumluluk, haekete geçme, güvenlik ve otonomi olmak üzee beş faktö içei. Madde uanlaın tolanması ile ölçek tolam uanı ve faktö tolam uanlaı elde edili. Ölçekten alınabilecek tolam uan 31-155 aasındadı. Puanın yüksek olması hemşielein ofesyonel değelee vediklei önemin dolayısı ile algılaının yüksek olduğunu göstei. Bu çalışmada ölçeğin Conbach ın alfa katsayısı 0.95 bulundu. Bu katsayı Weis ve Schank (2000) ın çalışmasında 0.94 ve Oak ve Ala (2012) ın çalışmasında 0.95 idi. 34
Hemşielein Mesleki Değeleinin Bieyselleştiilmiş Bakım Algılaı ile İlişkisi Bieyselleştiilmiş Bakım Skalası-A-Hemşie Vesiyonu; Bieyselleştiilmiş Bakım Skalası-Hemşie Vesiyonu, sağlık bakımı otamında, bieyselleştiilmiş bakım hakkında hemşielein göüşleini değelendimek üzee 2007 yılında, Suhonen ve ak. (2010), taafından geliştiilmişti. Tük tolumuna uyalanması Şendi ve ak. (2010), taafından yaılmıştı. İki bölümden oluşan skalanın biinci bölümünde hemşielein bakım uygulamalaında hastalaın bieyselliğini destekleme (BBSA-Hemşie), ikinci bölümünde ise hastalaın bakımını bieyselleştime (BBSB-Hemşie) algılaı değelendiili. Bu çalışmada (BBSA-Hemşie) kullanılmıştı. 17 soudan oluşan 5 li liket tite bi ölçek olu 1=kesinlikle katılmıyoum; 2=kısmen katılmıyoum; 3=kaasızım; 4=kısmen katılıyoum; 5=tamamen katılıyoum şeklinde uanlandıılı. BBSA-Hemşie; klinik duum (hasta bieylein hastalığa yanıtlaı, duygulaı, hissettiklei ve hastalığın kendisi için anlamını içeen konulada bieyselliğini desteklemeye yönelik bakım davanışlaı), kişisel yaşam duumu (hasta bieylein inanç ve değeleini yansıtan, alışkanlıklaı, aktivitelei, tecihlei, aile bağlaının yanı sıa işi ve hastane deneyimi gibi konulada hemşielein bieyin bieyselliğini desteklemeye yönelik bakım davanışlaı) ve bakım üzeinde kaa veme kontolü (hasta bieylein duygulaı, düşüncelei, istekleini yansıtan ve kendi bakımında söz sahibi olmasına ve bakımı ile ilgili kaalaa katılımına olanak sağlanması gibi konulada hemşielein, bieyin bieyselliğini desteklemeye yönelik bakım davanışlaı) olmak üzee üç alt boyutu bulunmaktadı (Suhonen ve ak. 2004; Suhonen ve ak. 2005; Suhonen ve ak. 2010). Skalanın A bölümü uygulanıken hemşieleden, genel olaak vediklei bakım uygulamalaında hastalaın bieyselliğini nasıl destekledikleine ilişkin genel tutumlaını dikkate almalaı isteni (Acaoğlu ve Şendi 2012). BBSA- Hemşie vesiyonunun he bi bölümünden ve alt boyutlaından alınabilecek madde uan otalamalaı en az 1, en fazla 5 di. Puanlaın yüksek olması hemşielein, genel olaak uyguladıklaı hemşielik eylemlei sıasında hastalaın bieyselliğini desteklemenin yüksek olduğunu göstei. Çalışmada ölçeğin Conbach ın alfa katsayısı 0.90 bulundu. Suhonen ve ak. (2010), çalışmasında 0.88 ve Şendi ve ak. (2010) çalışmasında Conbach ın alfa 0.91 idi. Aaştıma veilei, yüz-yüze göüşme yöntemi ile tolandı. Aaştımanın Etik ve Yasal Yönlei: Aaştımanın yüütülebilmesi için Uludağ Ünivesitesi Tı Fakültesi Klinik Aaştımala Etik Kuulu ndan onay ve Busa İl Sağlık Müdülüğü nden yazılı izin alındı. Aaştımanın öneklem gubunu oluştuan hemşielee çalışmanın amacı, kasamı, süesi ve kendisinden ne beklenildiği açıklanaak isteklilik ve gönüllülük ilkesi ışığında aaştımaya katılmalaı için sözel olaak bilgilendiilmiş izinlei alındı. Aaştımaya katılmayı kabul eden hemşielee, aaştımaya katılma ya da katılmamaya kaa vemede özgü olduklaı, istediklei zaman çekilebileceklei, vediklei bilgilein gizli tutulacağı ve aaştımanın dışında faklı amaçlala kullanılmayacağı konusunda güvence veildi. Veilein, hemşielein hizmetleinde aksamaya neden olmayacak zaman dilimleinde tolanmasına özen gösteildi. Veilein Analizi: Veilein değelendiilmesinde SPSS fo Windows (Statistical Package fo the Social Science fo Windows, Vesion 15.0) aket ogamı kullanıldı. Paemetik (süekli) değişkenlein değelendiilmesinde; aitmetik otalama, standat sama, minimum ve maksimum değele, nonaametik (süeksiz) değişkenlein değelendiilmesinde ise fekans ve yüzdelik kullanıldı. Değişkenle aası ilişkile Seaman Sıa Koelasyon Katsayısı, ölçeklein güvenililiği ise Conbach ın alfa katsayısı ile incelendi. İstatistiksel anlamlılık düzeyi olaak <0.05 alındı. BULGULAR Çalışma kasamına alınan hemşielein bieysel ve mesleki özellikleine göe dağılımı incelendiğinde; yaş otalamasının 33.33±7.58 yıl olduğu, %88.5 ini (n=354) kadınlaın oluştuduğu ve çoğunluğunun %42.8 inin 35
Tablo 1. Hemşielein Bieysel ve Mesleki Özellikleinin Dağılımı (n=400) Şeyda CAN, Rengin ACAROĞLU Bieysel ve Mesleki Özellikle Sayı % Yaş Otalaması (33.33±7.58) (Min=18 Mak= 57) Cinsiyet Kadın 354 88.5 Ekek 46 11.5 Eğitim Duumu Lise 70 17.5 Ön Lisans 149 37.3 Lisans 171 42.8 Yüksek Lisans 10 2.5 Medeni Duum Evli 294 73.5 Beka 92 23.0 Dul/ Boşanmış 14 3.5 Tolam Çalışma Yılı Otalaması (12.28 ±8.17) (Min=1 Mak= 38) Çalışıla Sevis Yoğun Bakım Ceahi Sevis Dahili Sevis Seviste Çalışma Yılı Otalaması (4.35±4.58) (Min= 1 Mak= 26) 102 56 242 25.5 14.0 60.5 (n=171) lisans düzeyinde eğitim aldığı, %73.5 inin (n=294) evli olduğu, meslekte tolam çalışma yılı otalamasının 12.28±8.17 ve %60.5 inin (n=242) dahiliye sevisleinde çalıştığı, bulunduğu sevisteki çalışma yılı otalamasının 4.35±4.58 olduğu satandı (Tablo 1). Hemşielein HPDÖ tolam uan otalaması 123.55 ± 19.36 idi. Faktölee ilişkin uan otalamalaına bakıldığında İnsan Onuu 44.05±7.24, Soumluluk 26.62±5.32, Haekete Geçme 19.25±3.57, Güvenlik 16.26±2.77, Otonomi 16.76±3.01 olaak satandı (Tablo 2). Hemşielein BBSA tolam madde uan otalaması 3.88±0.66 idi. Alt boyutlaa bakıldığında madde uan otalamalaının en yüksekten en düşüğe doğu sıasıyla, Klinik Duum 4.09±0.62, Kaa Veme Kontolü 3.98±0.74, Kişisel Yaşam Duumu 3.36±1.03 olaak sıalandığı göüldü (Tablo 2). Tablo 2. Hemşielein Pofesyonel Değelei Ölçeği (HPDÖ) Puan Otalamalaı ve BBSA Madde Puan Otalamalaının Dağılımı (n=400) Ölçek ve Faktölei Minimum Maximum Ot. SD HPDÖ (Tolam Puan) 56.00 155.00 123.55 19.36 İnsan Onuu 11.00 55.00 44.05 7.24 Soumluluk 9.00 35.00 26.62 5.32 Haekete Geçme 7.00 25.00 19.25 3.57 Güvenlik 8.00 20.00 16.26 2.77 Otonomi 4.00 20.00 16.76 3.01 BBS (Tolam Puan) 1.29 5.00 3.88 0.66 Klinik Duum 1.14 5.00 4.09 0.62 Kişisel Yaşam Duumu 1.00 5.00 3.36 1.03 Kaa Veme Kontolü 1.16 5.00 3.98 0.74 36
Hemşielein Mesleki Değeleinin Bieyselleştiilmiş Bakım Algılaı ile İlişkisi Tablo 3. Hemşielein Pofesyonel Değelei Ölçeği (HPDÖ) ve Faktölei ile Bieyselleştiilmiş Bakım Skalası-A-Hemşie Vesiyonu Ölçeği ve Alt Boyutlaı Aasındaki İlişki HPDÖ Tolam İnsan Onuu Soumluluk Haekete Geçme Güvenlik Otonomi Seaman Koelasyon Analizi **<0.001 BBS Tolam Puan Klinik Duum Kişisel Yaşam Duumu Kaa Veme Kontolü 0.38 0.35 0.92 0.30 0.35 0.27 0.37 0.34 0.73 0.26 0.38 0.24 0.25 0.23 0.91 0.22 0.20 0.16 0.001** 0.36 0.33 0.73 0.28 0.32 0.26 Hemşielein Pofesyonel Değelei Ölçeği tolam ve faktö uan otalamalaı ile Bieyselleştiilmiş Bakım Skalası ve alt boyut madde uan otalamalaı aasında ozitif yönde yüksek düzeyde anlamlı bi ilişki bulundu (<0.001) (Tablo 3). TARTIŞMA Hemşielik bilim ve sanatının odağını, sağlıklı/hasta bieye yönelik bakım oluştuu. Bakım, hemşielik mesleğinin vaoluş nedeni ve önemli yaı taşıdı (Acaoğlu 2003). Hemşieliğin amacına uygun yadım etme ve bakım eyleminin anlamını oluştumaya temel olan hemşielik davanışlaı ve hizmetleini yönlendien hemşielik felsefesidi ve hemşielik felsefesinin en önemli öğesi ise hemşielik değeleidi (Acaoğlu 2010; Babadağ 2010). Diğe taaftan hemşielik felsefesinde, insana yüklenen anlamın uygulama alanında yaşama geçiilmesi ise bakım giişimleinin bieye özgü uyalanaak bakımın bieyselleştiilmesi ile olasıdı (Babadağ 1995; Babadağ 2010). Bu bilgile ışığında çalışma, hemşielein mesleki değelei ve bieyselleştiilmiş bakım algılaını değelendieek aalaındaki ilişkiyi belilemek, dolayısı ile uygulama alanında hemşielik felsefesinin yansımalaını otaya çıkamak amacı ile geçekleştiildi. Çalışmadan elde edilen bulgula liteatü doğultusunda tatışıldı. Çalışma kasamına alınan hemşielein yaş otalaması 33.33±7.58 idi ve büyük çoğunluğu (%88.5) kadın hemşieleden oluşuyodu. Yaıya yakını (%42.8) lisans mezunu, dötte üçü (%73.5) evli idi. Çalışma veileinin tolandığı üç sevis aasında hemşielein çoğunluğunun (%60.5) dahiliye sevisleinde yığılım göstediği, tolam çalışma yılı otalamasının 12.28±8.17 olduğu, bulunduğu sevisteki çalışma yılı otalamasının ise 4.35±4.58 olduğu satandı (Tablo 1). Hemşielein çalışma yılı otalaması yaş otalamalaı ile aalellik göstedi. Hemşielein bu özelliklei ülkemizde yaılan çalışma sonuçlaı ile benzedi (Mollaoğlu, Fetelli ve Tuncay 2010; Oak 2005; Seymen 2007). Hemşielein HPDÖ tolam uan otalaması 123.55 ± 19.36 idi. HPDÖ den alınabilecek en yüksek tolam uanın 155 olduğu dikkate alındığında, hemşielein 123.55±19.36 HPDÖ uan otalaması ile mesleki değelei algılama düzeyinin iyi olduğu göüldü (Tablo 2). Faktölee ilişkin uan otalamalaına bakıldığında en yüksek algılanan değelein otonomiyi (16.76± 3.01) destekleyen değeleden oluştuğu, bunu güvenlik (16.26±2.77) davanışlaını güçlendien değelein izlediği satandı. Daha az algılanan değele ise bieyin gizliliğine saygı, ön yagısız yaklaşım, hasta savunucusu olaak haeket etme gibi davanışlaı destekleyen İnsan Onuu (44.05±7.24), kuumsal kaalaın, iş koşullaın belilenmesinde ye alma ve etik ehbelein gelişimine katkıda bulunma gibi davanışla- 37
Şeyda CAN, Rengin ACAROĞLU ı belileyen Haekete Geçme (19.25±3.57) ve uygulamalaında ehbe ilkelei kullanma, sağlık ekibine bilgi sağlama gibi Soumluluk (26.62± 5.32), duygusunu güçlendien değeledi. Hemşielein mesleki değe algılaının incelendiği faklı çalışmalada hemşielein mesleki değe algılaının iyi düzeyde bulunması çalışma bulgusu ile benzedi (Schank ve Weis 2000; Weis ve Schank 1997; Weis ve Schank 2000). Hemşielein BBSA tolam madde uan otalaması 3.88±0.66 idi. Alt boyutlaın madde uan otalamalaı ise Klinik Duum alt boyutu için 4.09±0.62, Kişisel Yaşam Duumu alt boyutu için 3.36±1.03, Kaa Veme Kontolü alt boyutu için 3.98±0.74 olaak satandı (Tablo 2). BBSA dan alınabilecek en yüksek madde tolam uan otalamasının 5.0 olduğu dikkate alındığında, hemşielein bieyselleştiilmiş bakım algılaının iyi düzeyde olduğu belilendi. Hemşielein bieyselleştiilmiş bakım algılaının incelendiği faklı çalışmalada elde edilen sonuçla çalışma bulgusu ile benzelik göstedi (Chaalambaus-Katajısto Välımäkı Leıno-Kili ve Suhonen 2010; Suhonen ve ak. 2010; Suhonen ve ak. 2011). Çalışmada, sağlıklı/hasta bieyin bieyselliğini desteklemeye yönelik en yüksek algılanan bieyselleştiilmiş bakım davanışının, hasta bieylein hastalığa yanıtlaı, duygulaı, hissettiklei ve hastalığın kendisi için anlamını içeen konulada bieyselliğini desteklemeye yönelik bakım davanışlaını içeen Klinik Duum (4.09±0.62) olduğu bunu hasta bieylein kendi bakımında söz sahibi olması ve bakımı ile ilgili kaalaa katılımına olanak sağlanması gibi konulada hemşielein, bieyin bieyselliğini desteklemeye yönelik bakım davanışlaını içeen Kaa Veme Kontolünün (3.98±0.74) izlediği ve en az algılanan bieyselleştiilmiş bakım algısının ise hasta bieylein inanç ve değeleini yansıtan, alışkanlıklaı, aktivitelei, tecihlei, aile bağlaının yanı sıa işi ve hastane deneyimi gibi konulada hemşielein bieyin bieyselliğini desteklemeye yönelik bakım davanışlaını içeen Kişisel Yaşam Duumu (3.36±1.03) olduğu göüldü. Yaılan benze çalışmalada da, hastalaın bakımlaı sıasında hastalık özellikleinin dikkate alındığı ve bakım hakkındaki kaalaa katılımlaının sağlandığı, ancak bakımlaı sıasında en az dikkate alınan faktöün kişisel yaşam duumu olduğu bildiilmişti (Chaalambaus ve ak. 2010; Suhonen ve ak. 2010; Suhonen ve ak. 2011). Nitekim Acaoğlu ve ak. (2007), bieyselleştiilmiş hemşielik bakımının hasta memnuniyeti ve sağlığa ilişkin yaşam kalitesine etkisi konulu çalışmalaında, hastalaın kendi bakımlaında en düşük algıladıklaı boyutun Kişisel Yaşam Duumu alt boyutu olması bu duumu destekle niteliktedi. Hemşielein Pofesyonel Değelei Ölçeği tolam ve Bieyselleştiilmiş Bakım Skalası madde uan otalamalaı aasında ozitif yönde yüksek düzeyde anlamlı bi ilişki olduğu (<0.001) (Tablo 3), hemşielein mesleki değe algılaı yükseldikçe buna aalel olaak bieyselleştiilmiş bakım algılaının da yükseldiği göüldü. Hemşielein uygulamalaına yol gösteen inanç ve değeleden oluşan hemşielik felsefesinde, insana yüklenen anlamı ile biey; onuu, saygınlığı, bieyselliği, inançlaı, değelei, tutumlaı, isteklei, tecihlei, beğenileinin oluştuduğu eşsizliği, bütünlüğü ve haklaı ile en yüce valıktı. Hemşieliğin insana bakışını gösteen bu inanç ve tutumla hemşielein bakım veme kaa ve eylemleini yönlendii. Bu inanç ve tutumlaın uygulama alanında yaşama geçiilmesi ise bieyselleştiilmiş bakım olaak ifade edili (Acaoğlu 2003; Acaoğlu 2010). Çalışmadan elde edilen bulgunun bu liteatü bilgisi ile uyum göstediği satandı ve hemşielein, benimsediği değelei uygulamalaında temel aldığı gözlendi. Hemşielein ofesyonel değelei ölçeğinin insan onuu, soumluluk, haekete geçme, güvenlik ve otonomi faktö uanlaı ile bieyselleştiilmiş bakım skalasının Klinik Duum, Kişisel Yaşam Duumu ve Kaa Veme Kontolü alt boyutlaı aasında yüksek düzeyde ozitif yönde anlamlı bi ilişki olduğu satandı (<0,001) (Tablo 3). Bu bulgu, hemşielein sahi olduğu mesleki değe algılaının yüksek olmasının, bieyselleştiilmiş bakım algılaını olumlu yönde etkilediği sonucunu destekledi. 38
Hemşielein Mesleki Değeleinin Bieyselleştiilmiş Bakım Algılaı ile İlişkisi SONUÇ VE ÖNERİLER Hemşielein mesleki değelei ve bieyselleştiilmiş bakım algılaının iyi olduğu, mesleki değe algılaı attıkça bakım giişimleinde hastanın bieyselliğinin daha fazla dikkate alındığı belilendi. Hemşielik felsefesinin benimsetilmesine yönelik eğitim ogamlaında ve yaılacak çalışmalada hemşielein mesleki değelei ve bieyselleştiilmiş bakım algılaını etkileyen faktölein göz önüne alınması, çalışmanın hemşielik öğencilei ve faklı alanladaki hemşielik gulaında tekalanaak hemşieliğin ofesyonel gelişimine katkı sağlayacak vei oluştuması öneildi. KAYNAKLAR Acaoğlu, R. (2003). Bakımda etik. II. Uluslaaası IX. Ulusal Hemşielik Kongesi Konge Kitabı, İ.Ü Basım ve Yayınevi Müdülüğü, İstanbul, 130-139. Acaoğlu, R. (2010). Bieyselleştiilmiş bakım. 1.Temel Hemşielik Bakımı Kongesi Konge Kitabı, Ege Ünivesitesi Basımevi Müdülüğü. Acaoğlu, R., Şendi, M. (2012). Bieyselleştiilmiş bakımı değelendime skalalaı. İ.Ü.F.N. Hem. Deg., 20(1): 10-16. Acaoğlu, R., Şendi, M., Kaya, H., Sosyal, E. (2007). Bieyselleştiilmiş hemşielik bakımının hasta memnuniyeti ve sağlığa ilişkin yaşam kalitesine etkisi. İ.Ü.F.N. Hem. Deg., 15(59): 61-67. Altıok, H. Ö., Şengün, F., Üstün, B. (2011). Bakım: Kavam analizi. DEÜHYED, 4(3): 137-140. Aslan, H. (2001). Hemşielikte değişim felsefesi. Aslan, H., Ala, Ş., E., Kaabacak, Ü., Engin, F. ve Oak, N. Ş. (Eds.). I. Uluslaaası, VIII. Ulusal Hemşielik Kongesi Konge Kitabı. Mamaa Ünivesitesi Hemşielik Yüksekokulu, İstanbul, 8-14. Babadağ, K. (1995). Hemşielik aaştımalaında etik. Hemşielik Bülteni, 9(38): 1-11. Babadağ, K. (2010). Hemşielik ve Değele. 1. basım, Alte Yayıncılık, Ankaa. Chaalambous, A., Katajısto, J., Välımäkı, M., Leıno-Kili, H., Suhonen, R. (2010). Individualised cae and the ofessional actice envionment: Nuses ecetions. Intenational Nusing Review, 57: 500-507. Çoban, İ. G. (2006). Hastanın Hemşielik Bakımını Algılayışı Ölçeği nin geçelilik ve güvenililik çalışması. Yüksek Lisans Tezi, Atatük Ünivesitesi Sağlık Bilimlei Enstitüsü, Ezuum. Eskimez, Z. (2012). Hemşielik öğencileinin bakım davanışlaını algılamalaı. Doktoa Tezi, İstanbul Ünivesitesi Sağlık Bilimlei Enstitüsü, İstanbul. İmamoğlu, E. O., Aygün, Z. K. (1999). 1970 leden 1990 laa değele: Ünivesite düzeyinde gözlenen zaman, kuşak ve cinsiyet faklılıklaı. Tük Psikoloji Degisi, 14(44): 1-22. Kaya, H., Işık, B., Kaya, N., Şenyuva, E. (2012). Hemşielik öğencileinin kişisel ve ofesyonel değelei. Anadolu Hemşielik ve Sağlık Bilimlei Degisi, 15(1): 18-26. Kıvanç, M. M. (2012). Hemşielik uygulamalaında bakım kavamı. Atabek, A. T. ve Kaadağ, A. (Eds.). Hemşielik Esaslaı: Hemşielik Bilimi ve Sanatı. Akademi Basın ve Yayıncılık, İstanbul, 220-222. Mollaoğlu, M., Fetelli, T. K., Tuncay, F. Ö. (2010). Hastanede çalışan hemşielein çalışma otamlaına ilişkin algılaının değelendiilmesi. Fıat Sağlık Hizmetlei Degisi, 5(15): 17-30. Oak, N. Ş. (2005). İstanbul İli ndeki hemşielein ofesyonel hemşielik değelei ve etkileyen faktölein analizi. Doktoa Tezi, Mamaa Ünivesitesi Sağlık Bilimlei Enstitüsü, İstanbul. Oak, N. Ş., Ala, Ş. E. (2012). Hemşielein Pofesyonel Değelei Ölçeği nin geçelik ve güvenilik çalışması. Mamaa Ünivesitesi Sağlık Bilimlei Enstitüsü Degisi, 2(1): 22-31. Radwin, L., Alste, K., Rubin, K. M. (2003). Develoment and testing of the oncology atients ecetions of the quality of nusing cae scale. Oncology Nusing Foum, 30(2): 283-290. Radwin, L. E., Alste, K. (2002). Individualized nusing cae: An emiically geneated definition. Intenational Nusing Review, 49: 54-63. Schank, M. J., Weis, D. (2000). Exloing commonality of ofessional values among nuse educatos in the United States and England. Jounal of Nusing Scholashi, 44(3): 284-293. Schmidt, L. A. (2003). Patients ecetions of nusing cae in the hosital setting. Jounal of Advanced Nusing, 44(4): 393-399. Seymen, S. (2007). K.K.T.C. Gazimağusa Devlet Hastanesi nde çalışan yüksek hemşie ve hemşielein ematik eğilimlei ile yatan hastalaın hemşielee kası duyduklaı memnuniyet düzeylei. Yüksek Lisans Tezi, K.K.T.C. Yakın Doğu Ünivesitesi Sosyal Bilimle Enstitüsü, Lefkoşa. Suhonen, R. ve ak. (2008). Individualised cae fom the othoaedic and tauma atients esective: An intenational comaative suvey. Intenational Jounal of Nusing Studies, 45: 1586-1597. Suhonen, R., Gustafsson, M. L., Katajisto, J., Välimäki, M., Leino- Kili, H. (2010). Nuses ecetions of individualised cae. Jounal of Advanced Nusing, 66: 1035-1046. 39
Şeyda CAN, Rengin ACAROĞLU Suhonen, R., Leino-Kili, H., Välimäki, M. (2005). Develoment and sychometic oeties of the Individualised Cae Scale. Jounal of Evaluation in Clinical Pactice, 11: 7-20. Suhonen, R. ve ak. (2011). Nuses ecetions of individualised cae: An intenational comaison. Jounal of Advanced Nusing, 67: 1895-1907. Suhonen, R., Välimäki, M., Katajisto, J. (2000). Develoing and testing an instument fo the measuement of individual cae. Jounal of Advanced Nusing, 32(5): 1253-1263. Suhonen, R., Välimäki, M., Leino-Kili, H. ve Katajisto, J. (2004). Testing the individualized cae model. Scandinavian Jounal of Caing Sciences, 18: 27-36. Şendi, M., Acaoğlu, R., Kanan, N., Shonen, R. ve Katajisto, J. (2010). Bieyselleştiilmiş Bakım Ölçeği - Hemşie Vesiyonu nun Tükçe geçelik ve güveniliği. 1.Temel Hemşielik Bakımı Kongesi Kitabı, Ege Ünivesitesi Basımevi Müdülüğü, İzmi, 129. Watson, J. (1989). Watsons hilosohy and theoy of human caing in nusing. Riehl-Sisca, J. (Ed.). Concetual Models fo Nusing Pactice. Aleton and Lange, Nowalk, 321-340. Weis, D., Schank, M. J. (2000). An Instument to measue ofessional nusing values. Jounal of Nusing Scholashi, 32(2): 201-204. Weis, D., Schank, M. J. (1997). Towad building an intenational consensus in ofessional values. Nuse Education Today, 17(5): 366-369. 40