mali ÇÖZÜM 111 HARCIRAH BEYANNAME VE MAKBUZLARINDA DAMGA VERG S Bilal KOCABAfi* I. G R fi 6 245 say l Harc rah Kanunu nun 3/a maddesinde harc rah, bu Kanun a göre ödenmesi gereken yol masraf, gündelik, aile masraf ve yer de ifltirme masraf ndan biri, birkaç veya tamam, olarak ifade edilmifltir. Bu çal flmada harc rah ile ilgili olarak düzenlenen belgelerin Damga Vergisi Kanunu karfl s ndaki durumu irdelenmeye çal fl lacakt r. II. HARCIRAH 6245 say l Harc rah Kanunu nun 1. maddesi uyar nca; a) Umumi Muvazeneye dahil dairelerle mülhak ve hususi bütçeli idareler (Köy bütçeleri hariç) ve bunlara ba l sabit ve mütedavil sermayeli müesseseler, b) Hususi kanunlarla kurulmufl banka ve teflekküller; (Denizcilik Bankas Türk Anonim Ortakl, Türkiye Vak flar Bankas Türk Anonim Ortakl ve Türk Havayollar Anonim Ortakl hariç), c) Yukar daki (a) ve (b) f kralar nda yaz l daire, idare, banka, teflekkül ve müesseselerin sermayesinin yar s ndan fazlas na sahip bulunduklar teflekkül ve müesseseler, taraf ndan ödenecek harc rah 6245 say l Kanun hükümlerine tabidir. Yine Harc rah Kanunu nun 33/a maddesinde Harc rah Kanunu gere ince verilecek yurt içi gündelik miktar n n her y l Bütçe Kanunlar ile tespit olunaca belirtilmifltir. 2008 y l nda uygulanacak gündelik miktarlar ise, 2008 Y l Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile belirlenmifltir. * Maliye Bakanl Devlet Bütçe Uzman
112 mali ÇÖZÜM Sözkonusu Kanun un 33/b maddesi uyar nca devaml ikamet ettikleri yerler dikkate al narak kurumlar nca belirlenen görev merkezi, m nt ka merkezi ve grup merkezi d fl na teftifl, denetim, inceleme veya soruflturma görevi ile gönderilen Devlet Denetleme Kurulu Üyeleri ile geçici uzmanlar, Say fltay Denetçi ve Yard mc lar, Baflbakanl k Yüksek Denetleme Kurulu Baflkan, Üye, Uzman Müflavir, Uzman ve Uzman Yard mc lar, Silahl Kuvvetler Denetleme ve Tetkik Kurullar Baflkan ve Üyeleri, 5018 say l Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu hükümlerine göre atanan ç Denetçiler, Bakanl k, Müsteflarl k ve Ba ms z Genel Müdürlük Müfettifl ve Müfettifl Yard mc lar, Maliye Bakanl Hesap Uzman ve Uzman Yard mc lar, Bankalar Yeminli Murak p ve Murak p Yard mc lar, Bankac l k Düzenleme ve Denetleme Kurumunda görevli Bankac l k Uzman, Hukuk Uzman ve Biliflim Uzman ile bunlar n yard mc lar, Yüksekö retim Denetleme Kurulu Baflkan ve üyeleri, Bakanl klar Merkez teflkilat na dahil Kontrolör ve Stajyer Kontrolörler, Hazine Müsteflarl Sigorta Denetleme Uzman ve Uzman Yard mc lar ile Aktüer ve Aktüer Yard mc lar, çiflleri Bakanl Dernekler Denetçisi ve Dernekler Denetçi Yard mc lar, Diyanet flleri Baflkanl ile Toprak ve Tar m Reformu Müsteflarl Müfettifl ve Müfettifl Yard mc lar, Çal flma Bakanl fl Müfettiflleri ve Yard mc lar ile fl Güvenli i Müfettiflleri ve Yard mc lar, Sosyal Sigortalar Kurumu Sigorta Müfettifl ve Müfettifl Yard mc lar, lkö retim Müfettiflleri ve Müfettifl Yard mc lar Tapu ve Kadastro Denetmenleri ve Denetmen Yard mc lar ile Defterdarl k Kontrol Memurlar ndan; - Türkiye düzeyinde teftifl, denetim ve inceleme yetkisine haiz bulunanlara birinci derece kadrolu memur için tespit olunan gündelik miktar n n 1,3 kat, - Bölge düzeyinde teftifl, denetim veya inceleme yetkisine haiz bulunanlara birinci derece kadrolu memur için tespit olunan gündelik miktar n n 1,1 kat, - l düzeyinde teftifl, denetim veya inceleme yetkisine haiz bulunanlara birinci derece kadrolu memur için tespit olunan gündelik miktar n n 0,9 kat, gündelik olarak ödenir. Bu flekilde gündelik ödenenlerden, yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirenlere, belge bedelini aflmamak üzere, gündeliklerinin tamam na kadar olan k sm ayr ca ödenir. Harc rah Kanunu hükümlerine göre gündelik ödenenlerden (Kanun un 33/b maddesine göre gündelik ödenenler hariç) yurt içinde yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belge-
mali ÇÖZÜM 113 lendirenlere, belge bedelini aflmamak ve her defas nda on gün ile s n rl olmak üzere gündeliklerinin tamam na kadar olan k sm ayr ca ödenir. Harc rah Kanunu nun 33 maddesi uyar nca verilecek gündelik ve tazminat miktarlar n gösteren Cetvel e (2008 Y l Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu nun H- Cetveli) afla da yer verilmifltir. Yurt çinde Verilecek Gündelikler A. a) Türkiye Büyük Millet Meclisi Baflkan ve Baflbakan 38,00 b)anayasa Mahkemesi Baflkan, Genelkurmay Baflkan, Bakanlar, Milletvekilleri, Kuvvet Komutanlar, Jandarma Genel Komutan, Sahil Güvenlik Komutan, Baflbakanl k Müsteflar, Cumhurbaflkanl Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, Orgeneraller, Oramiraller, Yarg tay, Dan fltay, Uyuflmazl k Mahkemesi ve Say fltay Baflkanlar, Yarg tay Cumhuriyet Baflsavc s, Dan fltay Baflsavc s, Diyanet flleri ve Yüksekö retim Kurulu Baflkanlar 35,00 B. Memur ve Hizmetlilerden; a) Ek göstergesi 8000 ve daha yüksek olan kadrolarda bulunanlar 1 29,50 b) Ek göstergesi 5800 (dahil) - 8000 (hariç) olan kadrolarda bulunanlar 2 26,50 c) Ek göstergesi 3000 (dahil) - 5800 (hariç) olan kadrolarda bulunanlar 24,00 d) Ayl k/kadro derecesi 1-4 olanlar 21,50 e) Ayl k/kadro derecesi 5-15 olanlar 20,50 Gelir Vergisi Kanunu nun 24/1. maddesi ile, Harc rah Kanunu na tabi kurumlar taraf ndan harc rah veya yolluk olarak yap lan ödemeler gelir vergisinden müstesna tutulmufl olup, ayn Kanun un 24/2. maddesinde ise; Harc rah Kanunu kapsam d fl nda kalan müesseseler taraf ndan idare meclisi baflkan ve üyeleri ile denetçilerine, tasfiye memurlar na ve hizmet erbab na (Harc rah Kanunu na tabi olsun olmas n her türlü sözleflmeli personel dahil) verilen gerçek yol giderlerinin tamam ile yemek ve yatmak giderlerine karfl l k verilen gündelikler in gelir vergisinden istisna oldu u hükme ba lanm flt r. Yine 24/2. maddenin parantez içi hükmüne göre Bu gündelikler ayn ayl k seviyesindeki Devlet memurlar na verilen gündeliklerden fazla ise veya Devletçe verilen 1 6245 say l Harc rah Kanunu nun 33 üncü maddesinin (b) bendine göre verilecek gündeliklerin hesab nda bu tutar esas al n r. 2 8.5.1991 tarih ve 3717 say l Kanun a göre adli personel ile devlet davalar n takip edenlere verilecek yol tazminat n n hesab nda bu tutar esas al n r.
114 mali ÇÖZÜM gündeliklerin en yüksek haddini aflarsa, ara-daki fark ücret olarak vergiye tabi tutulur. III - HARCIRAH LE LG L OLARAK DÜZENLENEN BELGELER VE DAMGA VERG S KANUNU KARfiISINDAK DURUMU Harc rah ile ilgili olarak avans aflamas nda avans makbuzu tahakkuk aflamas nda ise geçici görev yollu u bildirimi ve sürekli görev yollu u bildirimleri harc rah ödeme aflamas nda da ödeme belgesi düzenlenmektedir. Harc rah ile ilgili olarak düzenlenen geçici görev yollu u bildirimi ve sürekli görev yollu u bildirimlerinin damga vergisi karfl s ndaki durumu ile ilgili olarak 2 nolu Damga Vergisi Sirkülerinde Kifliler taraf ndan mükellefiyetlerinden kaynaklanan beyannamelerin resmi dairelere verilmesi nedeniyle 488 say l Damga Vergisi Kanununun ilgili maddesi yeniden düzenlenmifl ve bu madde kapsam nda kanun hükümlerine göre resmi dairelere verilen beyannameler, belediyelere verilen beyannameler, Sosyal Sigortalar Kurumuna verilen sigorta prim bildirgeleri, gümrük idarelerine verilen beyannameler ile ödenecek damga vergisi tutarlar belirtilmifltir. Yap lan bu de ifliklik ile gerçek ve tüzel kiflilerin, kanunlardan do an mükellefiyetleri dolay s yla vermek zorunda olduklar beyanname ve bildirgelere iliflkin damga vergisi yeniden düzenlenmifltir. Devlet Harcama Belgeleri Yönetmeli- i çerçevesinde verilen ve 488 say l Kanuna ekli (1) say l tablonun IV Makbuzlar ve di er ka tlar bafll kl bölümünün (2) numaral f kras n n (b) bendinin 5. Di erleri f kras na göre vergilendirilmekte olan geçici görev yollu u bildirimi ve sürekli görev yollu u bildirimlerinin mükellefiyetle ilgili bir beyanname olmay p, kamu görevinin yerine getirilmesi nedeniyle yap lan giderleri tahsil edebilmek amac yla verilen bir bildirim olmas, dolay s yla bir mükellefiyetin yerine getirilmesi mahiyetini tafl mad ndan, yukar da belirtilen beyannameler kapsam nda de erlendirilmemesi ve 01.01.2004 tarihinden itibaren damga vergisine tabi tutulmamas gerekmektedir. fleklinde aç klamada bulunulmufltur. Geçici görev yollu u bildirimi ve sürekli görev yollu u bildirimleri yukar daki düzenlemeden anlafl laca üzere damga vergisine tabi de ildir. Ancak harc rah ödemeleri, Damga Vergisi Kanunu na ekli IV. Makbuzlar ve Di er Ka tlar 1. Makbuzlar (b) bendi, Maafl, ücret, gündelik, huzur hakk, aidat, ihtisas zamm, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harc rah, tazminat ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karfl l al nan paralar için verilen makbuzlar ile bu paralar n nak-
mali ÇÖZÜM 115 den ödenmeyerek kifliler ad na aç lm fl veya aç lacak cari hesaplara nakledildi i veya emir ve havalelerine tediye olundu u takdirde nakli veya tediyeyi temin eden ka tlar, kapsam nda % 0,6 oran nda damga vergisine tabi tutulacakt r. 31 Aral k 2004 tarih ve 25687 3. mükerrer Resmi Gazete de yay mlanan 5281 say l Kanun la 488 say l Kanun a ekli 1 say l tablonun IV- Makbuzlar ve Di er Ka tlar bafll kl bölümünde yap lan düzenleme ile avans makbuzlar tablodan ç kar lm fl, olup avans al m s ras nda damga vergisi ödenmeyecektir. Böylelikle mükerrer vergilendirme önlenmifl olmaktad r. KAYNAKÇA 2008 Y l Merkezi Yönetim Bütçe Uygulama Tebli i, 1 s ra nolu, Çevrimiçi eriflim; www.bumko.gov.tr Damga Vergisi Sirküleri, 2 nolu, Çevrimiçi eriflim; www.gib.gov.tr http://www.bumko.gov.tr/ http://www.gib.gov.tr/ http://www.pergen.gov.tr/ T.C. Yasalar, (06.01.1961) Gelir Vergisi Kanunu, 193 say l, Çevrimiçi eriflim; www.gib.gov.tr T.C. Yasalar, (18.02.1954) Harc rah Kanunu, 193 say l, Çevrimiçi eriflim; www.gib.gov.tr T.C. Yasalar, (28.12.2007) 2008 Y l Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu, 5724 say l, Ankara : Resmi Gazete T.C. Yasalar, Damga Vergisi Kanunu, 488 say l, Çevrimiçi eriflim; www.gib.gov.tr
116