T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI DENĠZCĠLĠK PERSONEL EMNĠYETĠ VE SOSYAL SORUMLULUK

T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI DENĠZCĠLĠK PERSONEL EMNĠYETĠ VE SOSYAL SORUMLULUK Ankara, 2015

Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıģ bireysel öğrenme materyalidir. Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiģtir. PARA ĠLE SATILMAZ. I

ĠÇĠNDEKĠLER AÇIKLAMALAR... iii GĠRĠġ... 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1... 2 1. KĠRLĠ SIVILAR ĠLE DENĠZĠN... 3 KĠRLETĠLMESĠNĠ ENGELLEMEK... 3 1.1 Personel Sorumluluğu ve MARPOL 73/78... 3 1.1.1. 1978 Protokolü ile DeğiĢik, 1973 Tarihli Denizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesine Ait Uluslararası SözleĢme (MARPOL 73/78)... 4 1.2. Kirletici Sıvılar... 7 1.2.1. Kirli Safra... 8 1.2.2. Geminin Kendi Ürettiği Pis Sular... 8 1.2.3. Geminin Kendi Kullandığı ve Ürettiği Petrol ve Petrol Ürünü Sıvılar... 9 1.3. Petrolden Kirliliğe KarĢı Alınacak Tedbirler... 9 1.3.1. Güvenli ĠĢlem Yöntemi OluĢturma... 9 1.3.2. Kayıt Tutma... 10 1.3.3. Acil Önleme Planı Hazırlama... 10 1.3.4. Denize Yakıt-Yağ Gitmesi Halinde Yapılacak ĠĢlemler... 12 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 13 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 14 ÖĞRENME FAALĠYETĠ- 2... 16 2. KATI KĠRLETĠCĠLER ĠLE DENĠZĠN KĠRLETĠLMESĠNĠ ENGELLEMEK... 16 2.1. Yük ile Denizin Kirletilmesi... 16 2.2. Çöpler ile Denizin Kirletilmesi... 17 2.2.1. Çöplerden Kurtulma... 18 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 20 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 21 3. MANEVRA YERĠ KAZALARINA KARġI TEDBĠR ALMAK... 24 3.1. Geminin Bağlanması... 24 3.2. Halatlardan ve Irgat Kullanımından Kaynaklanan Kazalar... 26 3.3. Manevrada Kullanılacak Koruyucu Malzeme... 27 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 30 ÖĞRENME FAALĠYETĠ- 4... 32 4. KAYGAN GÜVERTEDE DÜġME KAZALARINA KARġI TEDBĠR ALMAK... 32 4.2. Gemide Kaygan Güverteye KarĢı Tedbir Almak... 33 4.3. Güvertede Kullanılacak Koruyucu Malzeme... 34 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 35 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 36 ÖĞRENME FAALĠYETĠ- 5... 38 5. YÜKSEKTE ÇALIġMA KAZALARINA KARġI TEDBĠR ALMAK... 38 5.1. Gemide Yüksekte ÇalıĢma... 38 5.2. Gemide Yüksekte ÇalıĢma Sırasındaki Riskler... 39 5.3. Yüksekte ÇalıĢma Risklerine karģı Tedbirler... 40 5.4. Yüksekte ÇalıĢmada Kullanılacak Koruyucu Malzeme... 41 5.5. Yükseğe Çıkma Araçları ve Unsurları... 41 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 43 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 44 i

ÖĞRENME FAALĠYETĠ- 6... 46 6. SERBEST CĠSĠMLERE KARġI TEDBĠR ALMAK... 46 6.1. Serbest Cisimler... 46 6.2. DüĢebilecek Cisimlere KarĢı Alınacak Tedbirler... 46 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 48 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 49 ÖĞRENME FAALĠYETĠ- 7... 51 7. KAPALI ALAN KAZALARINA KARġI TEDBĠR ALMAK... 51 7.1. Kapalı Alan... 51 7.1.1. Kapalı Alan Atmosferinden Kaynaklanabilecek Kazalar... 52 7.1.2. DolaĢma Engelleri... 53 7.1.3. Kapalı Kalma Kazaları... 53 7.2. Kapalı Alanlara GiriĢte Alınan Tedbirler... 53 7.3. Kapalı Alanda Kullanılacak Malzeme... 54 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 55 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 56 ÖĞRENME FAALĠYETĠ- 8... 58 8. ACĠL DURUM TOPLANMA YERĠNE GEÇMEK... 58 8.1. Acil Durum... 58 8.2. Acil Durum ÇeĢitleri... 59 8.3. Acil Durumlara ve Gemiyi Terke Hazırlıklı Olmak,... 60 8.3.1. Eğitim... 60 8.3.2. Planlama ve Acil Durum Ekipleri... 61 8.3.3. Donanım ve Düzenleme... 62 8.4. Toplanma ve Etkin Mücadele... 63 UYGULAMA FAALĠYETĠ... 65 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME... 66 MODÜL DEĞERLENDĠRME... 68 KAYNAKÇA... 73 ii

AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR ALAN DAL MODÜLÜN ADI Denizcilik Alan Ortak Personel Emniyeti ve Sosyal Sorumluluk MODÜLÜN SÜRESĠ 40/18 MODÜLÜN AMACI MODÜLÜN ÖĞRENME KAZANIMLARI EĞĠTĠM ÖĞRETĠM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME Birey/öğrenciye uluslararası denizcilik sözleģmelerinin ilgili hükümleri doğrultusunda personel emniyeti ve sosyal sorumluluk ile ilgili gerekli bilgi ve beceriyi kazandırmaktır. 1. Uluslararası denizcilik sözleģmelerinin ilgili hükümlerine göre personel emniyetini sağlayabileceksiniz. 2. Uluslararası denizcilik sözleģmelerinin ilgili hükümlerine göre denizde sosyal sorumlulukları yerine getirebileceksiniz. Ortam: Denizde Emniyet Laboratuvarı, Donanım: MARPOL SözleĢmesi, Yağ Kayıt Defteri, Çöp Kayıt Defteri, Tam Donanımlı Oil Spill Kit, SOPEP Örneği, Kask, ĠĢ Tulumu, ĠĢ Ayakkabısı, ĠĢ Eldiveni, ĠĢ Gözlüğü, Toz Maskesi, Emniyet Kemeri, Kılavuz Halatı, Kıvılcım Çıkartmayan El Feneri, Kıvılcım Çıkartmayan Kontrol Çekici, Halk Bandı El Telsizi, Acil KaçıĢ Solunum Cihazı, Balast Kayıt Defteri, Frengi Tapası, FaraĢ, Kova, Üstüpü, TalaĢ, Paçavra, Akaryakıt Bariyeri, Hidrokarbon Çözücü Ve Çökertici Kimyasal, Role Cetveli Ve Kartı, Standart IMO ĠĢaret Tablosu, IMO ĠĢaretleri Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz. iii

GĠRĠġ GĠRĠġ Sevgili Öğrenci, Denizdeki gemiadamının omuzlarında önemli bir ağırlık vardır, o da Çevreye karģı sorumluluk tur. Sorumluluk; uyulması gereken bir kurala aykırı davranıģın hesabını vermektir. Hesabı sorulamayan birçok aykırı davranıģ olabilir. Ancak gemiadamının bu sorumluluğunun yani onun denizlerin kirletilmemesi ile ilgili sorumluluğunun hesabı er veya geç kendisi veya mirasçıları tarafından verilecektir. Bu neden ile gemiadamı bu konuda oldukça hassastır. Bu hassasiyet tüm ülke idareleri tarafından da paylaģılmakta ve gemilerin iģletilmesinde ciddi yönlendirici baskılara sebep olmaktadır. Bu yükün yanı sıra gemiadamı ağır çalıģma ve acil durum tehlikelerinin tehdidi altında da yaģmaktadır. Bu modül ile anlatılan sorumluluk ve tehditler bir çok açıdan sadece denizle sınırlı olmayıp tüm yaģamımızda, karada dahi karģı karģıya olduğumuz sorumluluk ve tehlikelerdir. Bu neden ile bu modülde verilenleri iyi öğrenmeli gerektiğinde baģka yerlerde dahi uygulamaya koyabilmelisiniz. 1

ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1 ÖĞRENME KAZANIMI Bu faaliyet ile uygun ortam sağlandığında geminizden atılan kirli sıvılar ile denizin kirletilmesini engelleyebileceksiniz. ARAġTIRMA 150 grt den büyük bir tanker1 veya 400 grt den büyük bir kuru yük gemisine gidiniz. Kaptanına araģtırma konunuzu belirterek izin isteyin ve deniz kirliliği ile ilgili olarak; Geminin yakıt ikmali 2 için onaylanmıģ güvenli bir yöntemi olup olmadığını, Sintine 3 birikintisinden nasıl kurtulduklarını, Tuvalet atıklarından nasıl kurtulduklarını, Ambar 4 yıkama suyundan nasıl kurtulduklarını, Yük gemisi için açık denizde safra 5 değiģimi yapıp yapmadıklarını, Tanker için denize safra basıp basmadıklarını, Geminin onaylanmıģ SOPEP i 6 olup olmadığını, Gemiden denize dökülen yakıt-yağ 7 durumuna nasıl müdahale edildiğini, Gemide deniz kirliliğine karģı mücadele için anlatımlı ve uygulamalı eğitimlerin yapılıp yapılmadığını araģtırınız. Edindiğiniz bilgileri kayıt altına alarak öğretmeniniz ve/veya arkadaģlarınızla paylaģın. 1 Tanker: Sıvı yük taģıyan araç. Burada söz konu olan sıvı yük taģıyan gemidir. 2 Ġkmal: Kullanım maddesinin alımı, Yakıt ikmali; geminin makinelerinde kullanılan yakıtın alınması, 3 Sintine: Geminin iç tarafında dip kısım. Makine sintinesi, Ambar sintinesi, 4 Ambar: Ticari sıvı malın geçici süre tutulduğu yer. Gemi ambarı; geminin taģıdığı ticari yükü koyduğu yer. 5 Safra: ağırlık, balast, ing. Ballast. Gemi safrası; gemiye ağırlık yapması amacıyla alınan su. 6 SOPEP: (Ship Oil Pollution Emergency Plan) Gemiden denizlerin kirlenmesini önleme acil planı. 7 Yağ-Yakıt; Makinelerde kullanılan sıvı yakıt ve yağlama yağı. 2

1. KĠRLĠ SIVILAR ĠLE DENĠZĠN KĠRLETĠLMESĠNĠ ENGELLEMEK 1.1 Personel Sorumluluğu ve MARPOL 73/78 Gemiadamının 8 gemideki sorumlulukları 9 oldukça fazladır. Kendisine, arkadaģlarına, gemi yönetimine, iģletmesine, ülkesine ve çevreye karģı sorumlulukları vardır. Bunlardan bir tanesi var ki, hesabı mutlaka ya kendisi ya da çocukları tarafından verilecektir. Bu sorumluluk çevreye karģı olan sorumluluktur. Ancak yaģananlar maalesef gemiadamının bu sorumluluğunun gereklerini yerine getirmede pek fazla titiz olamadığını göstermektedir. Gemilerin çarpıģması veya karaya oturması gibi kazalar, Hafifletme çalıģmaları nedeni ile zorunlu olarak denize yük dökmeler, Ġhmal veya tedbirsizlik veya vasıfsız personel ve malzeme kullanılması sonucu meydana gelen denize dökülmeler, Menfaat veya sorumsuzluk sonucu kirleticilerin kasıtlı olarak denize atılması, ġekilleri ile denizler gemiler tarafından kirletilmeye devam edilmektedir. 1973 ve 1978 yıllarında, denizlerin gemilerce düzenli iģlemler veya kazalar nedeniyle kirletilmesini önlemek için IMO nun 10 organizasyonu olarak uluslararası toplantılar yapılmıģ ve MARPOL 73/78 International convention for the prevention of marine pollution from ships (Uluslararası denizlerin gemiler tarafından kirletilmesini önlenmesi sözleģmesi) imzalanmıģtır. SözleĢmenin imzalanmasının arkasından IMO alt komisyonları tarafından kirletmeyi önleme kuralları belirlenmiģ ve bunlarda anlaģma ekleri olarak yayınlanmıģtır. AnlaĢmanın altı adet eki vardır. Bunlar; Ek I Petrol Kirliliğinin Önlenmesi Kuralları Ek II - Dökme Halde TaĢınan Zehirli Sıvı Maddelerden Kaynaklanan Kirliliğinin Önlenmesi Kuralları Ek III - Denizde Paketli Halde TaĢınan Zararlı Maddelerden Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi Kuralları Ek IV- Gemilerden Kaynaklanan Pis Su Kirliliğinin Önlenmesi Kuralları Ek V Gemilerden Kaynaklanan Çöp Kirliliğinin Önlenmesi Kuralları Ek VI Gemilerden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Önlenmesi Kuralları Bugün MARPOL 73/78 gerekleri bütün ülkeler tarafından sıkı Ģekilde takip edilmekte, yerine getirilmeyen kurallar nedeni ile gemiler sefere çıkamamakta, ceza almakta ve hatta 3. Gemi adamı: Gemi adamları yönetmeliğinde tanımı yapılan; geminin kaptanı, zabitleri, yardımcı zabitleri, stajyerleri, tayfaları ve yardımcı hizmet personeli. 4. Sorumluluk: Uyulmaması halinde hesabının verilmesi gereken kural ve davranıģlar. 5. IMO: (International Maritime Organization) Uluslararası denizcilik örgütü. 3

tutuklanmaktadır. Bu neden ile konu gemi donatanları tarafından da ciddi Ģekilde ele alınmaktadır. 1.1.1. 1978 Protokolü ile DeğiĢik, 1973 Tarihli Denizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesine Ait Uluslararası SözleĢme (MARPOL 73/78) Petrol ürünlerinin sanayide geniģ ölçüde kullanılmaya baģlamasından sonra, 1890-1900 yılları civarında, dünya denizlerinde ilk petrol tankerleri boy göstermeye baģlamıģtır. Önceleri 300-500 ton gibi çok sınırlı kapasitelere sahip olan tankerlerin boyutları 1915 lerde 15.000 tonlara, 1960 lı yıllarda 200.000 tonlara çıkmıģtır. 1920 li yıllarda denizlerde gemi kaynaklı kirlilik izleri görülmeye baģlanmıģ, artan kazalar ve kaygılarla 1954 yılında petrol kirliliğinin azaltılması hususlarını düzenleyen OILPOL SözleĢmesi yapılmıģtır. Ancak kazalar ve kirlilik olayları artmaya devam etmiģ, sonuç olarak da MARPOL SözleĢmesi geliģtirilmiģtir. 1978 Protokolü ile DeğiĢik, 1973 Tarihli Denizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesine ait Uluslararası SözleĢme, (MARPOL 73/78) iģletme veya kaza sebepleri ile gemilerden kaynaklanan deniz kirliliğinin önlenmesi konularını düzenleyen temel uluslararası sözleģmedir. MARPOL 73/78 sözleģmesi sadece petrol kirliliğini değil, aynı zamanda dökme ve paketli kimyasal/zehirli maddeler, kirli su, (foseptik suları) ve çöp ve hava kirliliği hususlarını da düzenlemektedir. MARPOL 73/78 SözleĢmesi, 2 Kasım 1973 tarihinde Uluslararası Denizcilik Örgütünde (IMO) kabul edilmiģtir. SözleĢme, yeterli imzacı devlet sayısına ulaģamadığı için yürürlüğe girememiģtir. 1976-1977 yıllarında oluģan büyük tanker kazaları ve deniz kirlilikleri sonucunda 1978 Protokolü kabul edilmiģ ve ana sözleģmeyi içine almıģtır. BileĢik SözleĢme 2 Ekim 1983 tarihinde yürürlüğe girmiģtir. 1978 Protokolü hükümleri ile getirilen bir değiģiklik ile MARPOL 73/78 SözleĢmesinin I ve II Eklerine katılım zorunlu, III. IV. Ve V. Eklerine katılım ise ihtiyari (isteğe bağlı) yapılmıģtır. Bu düzenleme, MARPOL 73/78 SözleĢmesinin yürürlüğe giriģini kolaylaģtırmıģtır. 1997 yılında, gemilerden kaynaklanan hava kirliliği konularını düzenleyen yeni bir protokol yapılmıģ, bu protokol SözleĢmeye Ek VI yı eklemiģtir. 1997 Protokolü dünyada 19 Mayıs 2005 tarihinde yürürlüğe girmiģtir. Zımni (tacit) kabul yöntemi ile SözleĢme hükümleri, birçok kereler değiģtirilmiģtir. Zımni kabul yöntemi ile değiģiklikler, belli bir sayıda taraf devlet itiraz etmediği takdirde belirlenmiģ bir tarihte uluslararası alanda yürürlüğe girebilmektedir. Yani zımni kabul, değiģikliğe itiraz edilmemesi halinde yürürlüğe giriģi sağlayan kolaylaģtırıcı bir usuldür. SözleĢmenin günümüzde yürürlükte olan Ģekline değiģtirildiği Ģekli ile MARPOL 73/78 SözleĢmesi denmektedir. MARPOL73/78 SözleĢmesinin zorunlu eklerine 2013 yılı itibarı ile dünya denizcilik filosunun yaklaģık % 98 ini temsil eden 138 Ülke taraftır. 4

1.1.1.1. Teknik hükümler MARPOL 73/78 SözleĢmesinin baģ kısmında genel hükümler, sorumluklar, değiģikliklerin yapılması yöntemleri gibi hususları içeren bir sözleģme kısmı bulunur. SözleĢmenin bir parçası olan Protokol 1, zararlı maddeleri içeren olayların rapor edilmesi hususlarını, Protokol II ise ülkeler arasındaki anlaģmazlıklarda baģvurulacak hakemlik müessesesini düzenler. SözleĢmenin teknik hükümlerini içeren 5 eki olup, bunlara 1997 Protokolü ile 6. Ek eklenmiģtir. Her bir Bayrak Devleti, kendi bayrağı altındaki gemilerin SözleĢme hükümlerine uymasını sağlamakla sorumludur. Bu sorumluğun yerine getirildiğinin göstergesi olarak gemilere Ģekli ve Ģartları SözleĢmede belirtilen sertifikalar verilir. Yani gemilerdeki sertifikalar, kurallara uyumun göstergesidir. Ayrıca SözleĢme içerisindeki kontrol hükümleri, gemilerin gittikleri limanlarda Liman Devleti otoritesi tarafından denetlenmesine izin vermektedir. (Liman Devleti Kontrolü) Böylece, eğer gemi veya teçhizatı SözleĢme hükümlerine uyumlu değilse ve deniz çevresine bir risk oluģturuyorsa, liman devleti, eksiklerin ciddiyetine göre geminin denize açılmasına engel olabilmekte ve düzeltici tedbirler uygulayabilmektedir. 1.1.1.2. Ek I Petrol Kirliliğinin Önlenmesi Kuralları 2 Ekim 1983 tarihinde yürürlüğe girmiģtir. Hem kaza hem de iģletme sebeplerinden kaynaklanan petrol kirliliğinin önlenmesi için kuralları içerir. Gemilerin kurallara uyumunun bir göstergesi olarak Uluslararası Petrol Kirliliği Önleme Belgesi (IOPP) verilme Ģartlarını düzenler. Petrol tankerleri için özel ve ağırlaģtırılmıģ kurallar bulunur. Çift cidar zorunluluğu, ham petrol yıkama sistemi, ayrılmıģ balast tankları, atıl gaz sistemi bu gereklerden bazılarıdır. Petrol kirliliğinin önlenmesi için özel deniz alanları tanımlanır. Özel deniz alanlarında denize petrol içeren atık su veya sintine suyu basılması çok sıkı kurallara bağlanmıģtır. 1.1.1.3. Ek II - Dökme Halde TaĢınan Zehirli Sıvı Maddelerden Kaynaklanan Kirliliğinin Önlenmesi Kuralları 2 Ekim 1983 tarihinde yürürlüğe girmiģtir. Dökme halde taģınan zehirli, kimyasal sıvı maddelerin kaza veya iģletme nedenleri ile deniz ortamına karıģmasının önlenmesi için geliģtirilmiģ kuralları içerir. Tehlikeli sıvı maddeler oluģturdukları tehlikenin derecesine göre 4 kategoride düzenlenmiģtir. Tehlikeli sıvı dökme kimyasallarla ilgili temel düzenleme, bu maddelerin her türlü artıklarının limanlardaki atık alım tesislerine verilmesidir. Bazı istisnalar da verilebilir ancak her halükarda en yakın karadan 12 mil den daha yakın mesafede hiç bir atık denize basılamaz. SözleĢme ekinde yüzlerce tehlikeli kimyasal madde değerlendirilmiģ ve tehlikeleri belirlenmiģtir. Yeni sıvı kimyasal maddeler yapıldıkça bunlarla ilgili taģıma kuralları da IMO tarafından oluģturulmaktadır. 5

1.1.1.4. Ek III - Denizde Paketli Halde TaĢınan Zararlı Maddelerden Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi Kuralları PaketlenmiĢ zararlı maddelerin (deniz çevresine zararlı, deniz kirleticisi olarak belirlenmiģ maddeler) sınıflandırılması, ambalajlanması, markalanması, etiketlenmesi, yaftalanması, dokümantasyon ve istifleri için genel prensipleri ve hükümleri içerir. Bu kısımda Uluslararası Deniz Yolu ile taģınan Tehlikeli Maddeler Kod u (IMDG Kod) zorunlu hale getirilmiģtir. 2 yılda bir güncellenen IMDG Kod, devamlı eklenen yeni zararlı maddeler ve değiģtirilen taģıma kuralları ile paketli zararlı-tehlikeli maddelerin deniz yoluyla taģınması için en önemli uluslararası mevzuattır. Bu bölüm, ihtiyari bir ek olduğu için 1 Temmuz 1992 tarihinde yürürlüğe girmiģtir. 1.1.1.5. Ek IV- Gemilerden Kaynaklanan Pis Su Kirliliğinin Önlenmesi Kuralları Bölüm, pis su (foseptik suyu) kaynaklı kirliliğinin önlenmesi için kurallar içerir. Pis su, gemi tuvaletlerinden, hasta bölümlerinden ve hayvan taģınan bölümlerden gelen atıkları içerir. Gemiden denize pis su boģaltılması bu bölümde yasaklanmıģ veya kıyıdan en az 12 mil açıkta basılması gibi belli kurallara bağlanmıģtır. Pis su kirliliğinin önlenmesi için özel deniz alanları tanımlanır. Gemilerin kurallara uyumunun bir göstergesi olarak verilecek belgenin Ģartlarını ve formunu düzenler. Bu bölüm, ihtiyari bir ek olduğu için 27 Eylül 2003 tarihinde yürürlüğe girmiģtir. 1.1.1.6. Ek V Gemilerden Kaynaklanan Çöp Kirliliğinin Önlenmesi Kuralları Bu bölüm, gemilerden kaynaklanan çöp kirliliğinin önlenmesini amaçlar. Bu bölümde çöpler; plastik, yemek artıkları, cam, metal, ambalaj artıkları gibi kategorilere ayrılmıģtır. Plastik ve plastik içeren tüm çöplerin denize atılması tamamen yasaktır. Birçok çöp kategorisinin denize boģaltılması ya yasaklanmıģtır veya çok sıkı istisnai durumlara bağlanmıģtır. Yemek artıkları belli bölgelerde ve kıyıdan açıkta denize boģaltılabilir. Ancak temel prensip, tüm çöplerin ve yük artıklarının limanlarda atık alım tesislerine boģaltılmasıdır. Bu bölüm, ihtiyari bir ek olduğu için 31 Aralık 1988 tarihinde yürürlüğe girmiģtir. 1.1.1.7. Ek VI Gemilerden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Önlenmesi Kuralları MARPOL 73/78 SözleĢmesi ni değiģtiren 1997 Protokolü ile Gemilerden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Önlenmesi için Kurallar isimli Ek VI SözleĢme ye eklenmiģ ve 19 Mayıs 2005 tarihinde yürürlüğe girmiģtir. Hâlihazırda, dünya tonajının % 88.90 ünü oluģturan 63 ülke bu Protokole taraf olmuģtur. MARPOL 1997 Protokolü uyarınca, ozon tabakasına zarar veren emisyonların salınımın önlenmesi ile gemilerin baca (egzost) gazlarından çıkan azot oksit (NOx) ve kükürt oksit (SOx) içeren emisyonların sınırlandırılmasına iliģkin yeni düzenlemeler getirmektedir. 400 GRT ve daha büyük tonajda uluslararası sefer yapan tüm gemileri, sabit ve yüzer sondaj üniteleri ile diğer platformları kapsayan bu Ek ile gemi yakıtının kükürt ve sülfür oranı sınırlandırılmıģ, gemi bacalarının SOx emisyonunu sınırlandırmaya imkân veren 6

sistemler ile donatılması zorunlu hale getirilmiģ, 1 Ocak 2000 ve daha sonra inģa edilen gemilere takılmıģ olan 130 kw ve üstü güce sahip olan tüm yeni gemi dizel motorlarının NOx emisyonu bakımından gerekliliklere uygun olması Ģartı getirilmiģ ve Ek kapsamındaki gemiler için Uluslararası Hava Kirliliğini Önleme Sertifikası (IAPP) nın düzenlenmesi zorunlu hale getirilmiģtir. SOx, NOx ve partiküllerin salınımlarının daha sıkı bir Ģekilde sınırlandırıldığı özel emisyon kontrol sahaları belirlenmiģtir. 2013 yılında yürürlüğe giren yeni kurallarla tüm sera gazı emisyonları salınım miktarlarında ciddi azaltımlara gidilmiģtir. Türkiye, MARPOL 73/78 SözleĢmesinin I, II ve V. Eklerine, 24.06.1990 tarih ve 20558 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 3.5.1990 Tarih ve 90/442 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile taraf olmuģtur. SözleĢmenin I, II ve V. Ekleri, Ülkemiz açısından 10 Ocak 1991 tarihinde yürürlüğe girmiģtir. Türkiye nin MARPOL 73/78 SözleĢmesinin III, IV ve VI Eklerine (1997 Protokolüne) taraf olması için çalıģmalar devam etmektedir. 1.2. Kirletici Sıvılar Yükün dıģında gemilerde bulunan denizler için kirletici nitelikteki sıvılar genelde aģağıda olduğu gibi tasnif edilebilir. Kirli safra, Geminin kendi ürettiği pis sular, Geminin kendi kullandığı ve ürettiği petrol ve petrol ürünü sıvılar, 7

1.2.1. Kirli Safra Kirli safra; gemiye ağırlık amacı ile alınan ve çeģitli kirleticiler ile kirlenmiģ sulardır. Bunların temiz sularda tahliyesi ile denizlerde kirlilik meydana gelir. Bu tip kirlilik genelde, kirli sularda yük tahliyesi yapan gemilerin tahliye sırasında safra olarak aldıkları suyu, temiz suların bulunduğu yükleme limanlarında denize tahliye etmeleri Ģeklinde meydana gelmektedir. Yük gemileri, yüksüz durumdayken denge amacı ile safra tanklarına deniz suyu alırlar ve yük alınmasından sonra da bunu tekrar denize basarlar. Ancak gerek safra tanklarının içerdiği pas, gerekse safra olarak alınan suyun içerdiği kirletici maddeler nedeni ile gemiler gittikleri limanlarda bu safrayı, kirleteceğinden dolayı denize basamazlar. Gemiler aldıkları safrayı, açık denizde 2000 m den daha derin yerlerde değiģtirmek zorundadırlar. Ancak usulüne göre değiģtirilmiģ olan safra, limanlarda denize basılabilir. Gemilerin bununla ilgili bir safra iģlem yöntemi olmalı ve uygulanmalıdır. Ayrı safra tankı olmayan tankerler, yakıt tankına aldıkları safrayı ancak sahil tesislerine verebilirler, denize basamazlar. Tüm bu safra alıp basma iģlemleri bir Balast Kayıt Defteri ne kayıt edilir. Bunların kontrolü limanlarda PSC 11 tarafından yapılır. 1.2.2. Geminin Kendi Ürettiği Pis Sular Gemilerde yaģam ve çalıģma nedeni ile bazı pis sular ortaya çıkar. Bu pis sular ve bunlarla kirlilik genel olarak aģağıdaki Ģekilde meydan gelmektedir; Tuvalet, banyo ve lavabonun sıvı atıklarının denize atılması, Gemilerin tuvalet atıkları, diğer tip kirleticiler kadar olmasa da kirletici kapsamındadır. Denize atılan dıģkı yolu ile hastalıkların baģkalarına bulaģtırılması olasılığı mevcuttur. Bu neden ile Marpol bu konuda da düzenlemelere gitmiģ, gerekli kuralları koymuģtur. Gerekli tedbirlerini almıģ bir gemide tuvalet çıkıģları doğrudan denize verilmez. Bu atıklar bir tankta (Swage Tank) toplanır, buradan alınarak arıtma cihazında parçalanır ve biyolojik-kimyasal yöntemler ile mikroplardan arındırılır ve sonra karadan 4 nm açıkta denize basılır. Gemilerde bu iģlem için uygun yöntemler oluģturulur. Yük alanlarının veya devrelerinin yıkanması ile oluģan kirli suların denize atılması. Gemilerde yapılan ambar, tank ve devre yıkamaları sonucunda çıkan pis sular, limanlardan yeterli olanak sağlanamaması veya yüksek maliyetli olması nedeni ile denize basılmaktadır. Bu durum yük olarak taģınan birçok kirleticinin de denize gitmesine sebep 11 PSC; (Port State Control) Liman devlet kontrolu. Gemilerin yaptıkları çalıģmalar sırasında cana, mala ve çevreye zarar vermemsi için oluģturulan kurallara uygunluğunu kontrol eden limanın bağlı olduğu devletin resmi görevlisi. 8

olmaktadır. Bu konuda daha hassas olunmalı ve bedeli karģılığında kirleticiler sahile verilmelidir. 1.2.3. Geminin Kendi Kullandığı ve Ürettiği Petrol ve Petrol Ürünü Sıvılar Petrolden kirlilik denizlerdeki en tehlikeli kirliliklerden birisidir. Gemi tarafından taģınan veya kullanılan petrol ve petrol ürünlerinden kaynaklanan denizlerdeki genel kirliliğin oluģ Ģekilleri aģağıda gösterilmiģtir; Yük, yakıt veya yağın alınması veya verilmesi sırasında meydana gelen kazalar, Petrol ve petrol ürünü yük, yakıt veya yağın alınması veya verilmesi sırasında personel hatası ile dökülme, tanklardan taģma veya hortum ve devrelerde meydana gelen patlaklar sonucu kirleticiler denize akmakta ve kirlilik meydana gelmektedir. Sintinenin kasti denize basılması, Gemi makine sintinelerinde, makine ve devrelerden sızan veya dökülen yakıt, yağ ve soğutma suyu karıģık vazıyette bulunur. Biriken yakıt-yağ-su karıģımı, sintine ayrıģtırıcısından geçirilerek, içindeki yağ ve yakıt artıklarından ayrılır. Atıklar sintine tankına (Bilge tank) konurken içindeki atıklardan ayrıģtırılan suda denize basılır. Sintine tankları dolduğu veya dolmasına yaklaģtığında da bu artıklar limanlarda sahile verilir. Ancak eski gemilerde sintine atıklarının çokluğu ve sintine ayrıģtırıcılarının yetersizliğinden dolayı tanklar çabuk dolar. Gerek iģ, gerek zaman, gerekse maliyet nedeni ile bazen bu sular sahil yerine denize basılmakta ve kirliliğe sebep olmaktadır. Yakıt çamurunun denize atılması, Fueloil 12 yakan dizel 13 motorlu makineye sahip gemilerde, yakıt içerisinde bulunan yaklaģık % 0,2 oranındaki petrol çamuru yakılamaz. Bu çamur normal durumda biriktirilerek sahile verilir. Ancak çok nadir de olsa bu çamurun denize atıldığı görülmektedir. Bu çamur denizde ağır kirlenmelere sebep olmaktadır. 1.3. Petrolden Kirliliğe KarĢı Alınacak Tedbirler 1.3.1. Güvenli ĠĢlem Yöntemi OluĢturma Denizlerin, yakıt-yağ ikmallerinde olan kazalar veya gemideki yakıt-yağ atıklarından kurtulma amacı ile denize atılarak kirletilmesini önlemek için gemide güvenli yöntemler oluģturulur. Güvenli yakıt-yağ ikmal yönteminde aģağıdaki unsurların varlığına dikkat edilir; COLREG e 14 göre iģaret verme, Yangın söndürücü bulundurma, 12 Fuel Oil: Petrolden üretilen bir yakıt. 13 Dizel: Bir motor cinsi 14 COLREG: Denizde çatıģmayı önleme kuralları 9

Frengileri 15 kapatılma, Devre ağızlarının altına havuz yapma, Emici ve temizleyici malzeme bulundurulma, Kimyasal çökertici ve çözücülerin bulundurulma, Bağlantıların kaçırmaz olduğunun kontrol etme, Yakıt hortum ve tabancalarının sağlıklı olduğunun kontrol etme. 1.3.2. Kayıt Tutma Denizlerin gemiler tarafından kirletilmesinin önlenmesi amacı ile gemilerde uygulanan yöntem ve planlar ile ilgili iģlemler, takip ve denetim amaçlı olarak kayıt altına alınır. Tüm bu iģlemler limanlarda PSC tarafından kontrol edilir. Denizlerin gemiler tarafından petrol ile kirletilmesinin önlenmesi amacı ile de yağ kayıt defteri (Oil Record Book) tutulur. Bu deftere, yakıt ile ilgili tüm iģlemler kayıt edilir. 1.3.3. Acil Önleme Planı Hazırlama SOPEP (Ship Oil Pollution Emergency Plan) Gemiden Denizlerin Kirlenmesini Önleme Acil Planıdır. AĢağıdaki gemiler için olması zorunludur. 150 grt dan büyük petrol tankerleri, 400 grt den büyük yük gemileri, Plan uluslararası deniz kirliliğini önleme anlaģmasına (MARPOL) göre hazırlanır. Bu planın amacı gemiden bir petrol veya petrol ürünlerinden kaynaklanan bir kirlilik olayı olduğunda veya kirlilik olasılığı durumunda gemideki yetkili kaptan ve zabitanlara petrol sızıntısını durdurmak veya en aza indirmek ve etkilerini azaltmak için alacakları tedbirler konusunda rehberlik yapmaktır. Plan, gerekli tedbirleri ve mücadele Ģekillerini, Ģema ve kontrol listelerini ve bildirimler için gerekli isim ve telefon numaraları ile referansları içerir. Plan Denizcilik MüsteĢarlığı tarafından onaylanır ve onun bilgi ve onayı olmaksızın değiģtirilemez. MARPOL denizin gemiler tarafından kirletilmesi durumunda, kirlilikle ilgili olarak içeriği belirli olan bir raporu verme zorunluluğu getirmektedir. AĢağıda belirtilen durumlarda derhal uygun kıyı radyo istasyonu aracılığı ile uygun yolla mümkün olan en hızlı Ģekilde ilgili yerlere rapor verilecektir. Gerçek kaçakta Gemi veya can güvenliği için bilerek yapılanlarda dahil olmak üzere akaryakıt iģlemi sırasında veya bir baģka neden ile müsaade edilen seviyenin üzerinde petrolün denize kaçması halinde, Olası kaçakta 15 Frengi: Güvertelerdeki suyun denize akmasını sağlayan geniģ delikler. 10

Petrol kaçağı henüz gerçekleģmemiģ dahi olsa, geminin hasarlanması gibi bir durum petrol kaçağını kuvvetle olası hale getiriyorsa, Bildirim yapılacak yerler: Gerçek veya olası kaçakta aģağıdaki yerlere bildirim yapılır; Yakın kıyı ülkesi yetkili makamlarına, Liman kuruluģlarına, Gemi ve yükü ile ilgili yerlere. Gemi ilk raporunu gönderdikten sonra düzenli aralıklarla ilgili geliģmeden haberdar edecek yeni raporları gönderilmelidir. Bildirim için denizlere kıyısı olan tüm ülkelerin bildirim yapılacak makam isim ve temas adresleri planın ekinde bulunur. Ayrıca bildirim yapılacak gemi ile ilgili yerlerin isim ve temas adresleri de planın baģında yer alır. Limanlarda verilecek raporlarda gerekli bildirim yerleri ve adresleri limanlara geliģte liman otoriteleri veya acentelerinden temin edilir. Bir SOPEP te bildirim durumunun yanı sıra gemi için müdahale yöntemleri de belirtilir. ĠĢletim sızıntıları; Boru Devresi sızıntılarında müdahale yöntemi, Tankın taģmasında müdahale yöntemi, Tekne sızıntılarında müdahale yöntemi, Makine Dairesindeki Teçhizatın yol açtığı sızıntılarda müdahale yöntemi. Kazalar; Karaya Oturmada müdahale yöntemi, Yangında müdahale yöntemi, ÇarpıĢmada müdahale yöntemi. Önlemler; Tekne hasarlarında müdahale yöntemi, AĢırı meyilde müdahale yöntemi, Akaryakıt aktarımı / hafifletmede müdahale yöntemi. Plan aynı zamanda, denize yakıt-yağ gitmesi sırasında müdahalede kullanılacak malzeme ve periyodik kontrol listesini de içerir. Bu malzemeler arasında (Oil Spill Kit); Güvertedeki yakıt-yağı toplamak için faraģ ve kova, Yakıt-yağ bulaģığını silmek için üstüpü, paçavra, talaģ. Denize yakıt-yağ gitmemesi için frengi tapaları. Denizdeki yakıt-yağın yayılmasını önlemek için bariyer, Denizdeki yakıt-yağın zararlı yapısını bozarak çökerten kimyasallar bulunur. 11

1.3.4. Denize Yakıt-Yağ Gitmesi Halinde Yapılacak ĠĢlemler Alınan tüm tedbirlere rağmen gemiden kaynaklanan bir durum sonucu denize petrol veya petrol ürünü sıvı dökülme durumunun ortaya çıkması ile derhal: SOPEP de belirtilen müdahale yöntemine göre yakıt-yağ kaçağı önlenir. Güverteye akan yakıt-yağın denize gidiģ yolu frengi tapaları ile kapatılır. Denize akan yakıt-yağın yayılması bariyerler 16 ile durdurulur. Bariyerler arasında kalan yakıt-yağ kimyasal ilaçlar ile çözülerek çökertilir. Güvertedeki yakıt-yağı faraģlar ile kovalara toplanır. Güvertedeki yakıt-yağ bulaģığı talaģ, üstüpü 17 ve paçavra ile temizlenir. OluĢan deniz kirliliği için SOPEP de belirtilen bildirim raporu tanzim edilir. Bildirim raporu SOPEP de belirtilen ilgili yerlere gönderilir. Gerekli jurnal kayıtları tutulur. Bu iģlemler ayda bir personele verilecek anlatımlı ve uygulamalı eğitimler ile pekiģtirilir. Gerek eğitimler, gerekse gerçek olaylar gemi jurnaline 18 kayıt edilir. 16 Barier: Sıvının akıģ veya yayılmasını engelleyici taģınır engel 17 Üstüpü: KumaĢ üretim fabrikalarında ortaya çıkan ve temizlik amaçlı kullanılan iplik yığınları. 18 Jurnal: Gemideki olayların kayıt edildiği resmi kayıt defteri 12

UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ ĠĢlem Basamakları Öneriler SOPEP de belirtilen müdahale yöntemine göre yakıt-yağ kaçağının önlenmesini sağlayınız. Güverteye akan yakıt-yağın denize gidiģ yolunun frengi tapaları ile kapatılmasını sağlayınız. Denize akan yakıt-yağın yayılmasının bariyerler ile durdurulmasını sağlayınız. Bariyerler arasında kalan yakıt-yağın kimyasal ilaçlar ile çözülerek çökertilmesini sağlayınız. Güvertedeki yakıt-yağın faraģlar ile kovalara toplanmasını sağlayınız. Güvertedeki yakıt-yağ bulaģığının talaģ, üstüpü ve paçavra ile temizlenmesini sağlayınız. OluĢan deniz kirliliği için SOPEP de belirtilen bildirim raporunun tanzim edilmesini sağlayınız. Bildirim raporunun SOPEP de belirtilen ilgili yerlere gönderilmesini sağlayınız. Gemi jurnaline yapılan iģlemin kayıt edilmesini sağlayınız. Gemi güvenlik tedbirlerin alınmasından gemide yaģayan herkes görevlidir. Ancak yetki sınırının aģılması nedeni ile alınamayan eksik tedbirler için amirlerin bilgilendirilmesi gerekir. 13

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki ifadelerin doğru veya yanlıģ olduğunu belirterek, öğrenme faaliyetinde kazanmıģ olduğunuz bilgileri ölçünüz. 1. ( ) SOLAS 73/78 Denizlerin gemilerce düzenli iģlemler veya kazalar nedeniyle kirletilmesini önlemek için yapılmıģtır. 2. ( ) Sintinelerin kasti olarak denize basılması ile denizler kirletilmektedir. 3. ( ) Denizlerin yakıt-yağ ikmallerinde olan kazalar ile kirletilmesini önlemek için güvenli yöntemler oluģturulur. 4. ( ) Denizlerin gemiler tarafından petrol ile kirletilmesinin önlenmesi amacı ile de seyir jurnali tutulur. 5. ( ) SOPEP Gemiden Denizlerin Kirlenmesini Önleme Acil Planıdır. 6. ( ) Sopep 4000 grt den büyük yük gemileri için zorunludur. 7. ( ) Gemiler aldıkları safrayı, açık denizde 200 m den derin yerlerde değiģtirmek zorundadır. 8. ( ) Swage tanktaki pis su, arıtma cihazında parçalanır, mikroplardan arındırılır ve 4 nm açıkta denize basılır. DEĞERLENDĠRME Sorulara verdiğiniz cevaplar ile cevap anahtarınızı karģılaģtırınız, cevaplarınız doğru ise uygulamalı teste geçiniz. YanlıĢ cevap verdiyseniz öğrenme faaliyetinin ilgili bölümüne dönerek konuyu tekrar ediniz. 14

UYGULAMALI TEST: Bir gemiye giderek gemi kaptanına yapacağınız çalıģma ile ilgili bilgi veriniz ve geminin SOPEP inden yakıt-yağ kaçağına müdahale yöntemini öğreniniz. Kaptan ile görüģerek bir role eğitiminin yapılmasını sağlayınız. Senaryoya göre yakıt ikmali sırasında boru patlamıģ ve bir miktar yakıt denize gitmiģtir. Yukarıda öğrendiğiniz gibi denize dökülen hayali yakıta müdahale edin ve denizin kirlenmesini engelleyin. Yaptığınız uygulamayı aģağıdaki değerlendirme ölçeğine göre değerlendirin. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. SOPEP de belirtilen müdahale yöntemine göre yakıt-yağ kaçağının önlenmesini sağladınız mı? 2. Güverteye akan yakıt-yağın denize gidiģ yolunun frengi tapaları ile kapatılmasını sağladınız mı? 3. Denize akan yakıt-yağın yayılmasının bariyerler ile durdurulmasını sağladınız mı? 4. Bariyerler arasında kalan yakıt-yağın kimyasal ilaçlar ile çözülerek çökertilmesini sağladınız mı? 5. Güvertedeki yakıt-yağın faraģlar ile kovalara toplanmasını sağladınız mı? 6. Güvertedeki yakıt-yağ bulaģığının talaģ, üstüpü ve paçavra ile temizlenmesini sağladınız mı? 7. OluĢan deniz kirliliği için SOPEP de belirtilen bildirim raporunun tanzim edilmesini sağladınız mı? 8. Bildirim raporunun SOPEP de belirtilen ilgili yerlere gönderilmesini sağladınız mı? 9. Gemi jurnaline yapılan iģlemin kayıt edilmesini sağladınız mı? DEĞERLENDĠRME Yapılan değerlendirme sonunda hayır Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz. 15

ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2 ÖĞRENME FAALĠYETĠ- 2 ÖĞRENME KAZANIMI Bu faaliyet ile uygun ortam sağlandığında geminizdeki katı kirleticiler ile denizlerin kirletilmesini engelleyebileceksiniz. ARAġTIRMA Bir kuru yük gemisine gidiniz. Kaptanına araģtırma konunuzu belirterek izin isteyin ve deniz kirliliği ile ilgili olarak; Ambar artıklarını ne yaptıklarını, Denize hiç yük atma zorunda kalıp kalmadıklarını, Yükleme sırasında gemi ile rıhtım arasına denize dökülmeyi engelleyici örtü konulup konulmadığını, Çöplerden kurtulma konusunda güvenli bir yöntemlerinin olup olmadığını, Çöplerden nasıl kurtulduklarını, Çöp kayıt defterlerinin olup olmadığını araģtırınız. Edindiğiniz bilgileri kayıt altına alarak öğretmeniniz ve/veya arkadaģlarınızla paylaģın. 2. KATI KĠRLETĠCĠLER ĠLE DENĠZĠN KĠRLETĠLMESĠNĠ ENGELLEMEK 2.1. Yük ile Denizin Kirletilmesi Denizler gemiler tarafından taģınan tehlikeli ve deniz kirliliği açısından zararlı yüklerin denize dökülmesi veya atılması ile kirletilmektedir. Bugün petrol ve akaryakıtlar haricinde, paketlenmiģ ve dökme olarak denizde taģınan yüklerin yaklaģık % 50 si tehlikeli ve/veya deniz kirliliği açısından zararlı yükler olarak tanımlanmaktadır. Bunların genel tanımları; Patlayıcı maddeler, Parlayıcı maddeler, Gazlar, Suyla temas ettiğinde gaz çıkartan maddeler, Oksitleyici maddeler, Organik peroksitler, Zehirli maddeler, BulaĢıcı maddeler 16

Radyoaktif maddelerdir. Yüklerden kaynaklanan kirlilikler genelde aģağıdaki Ģekillerde meydana gelir. Yükleme sırasında yükün denize dökülmesi Geminin yüklenmesi sırasında denize dökülen yükler ile deniz kirliliği oluģmaktadır. Sadece gemi ile rıhtım arasına, denize dökülmeyi engelleyici bir örtünün konması hem mal kaybını hem de deniz kirliliğini önleyecektir. Yük iģlemleri öncesi, stevedor firma ile yapılan protokollerle bu tedbirin alınması sağlanabilir. Ambar artıklarının denize atılması, Yük iģlemleri sırasında güverteye dökülen yük veya ambarların tahliye sonucu temizliği sırasında çıkan artıklar liman iģletmelerinin istememesi nedeni ile sahile verilememekte ve denize atılarak deniz kirliliğine sebep olunmaktadır. Tahliyeci firma ile yapılan protokolde konulan kayıtlar sayesinde artıkların tahliyeci firma tarafından gemiden alınması sağlanabilir. Özellikle denize atılmak üzere ihraç edilen atıklar, Ülkelerin kabul etmediği zararlı atıklardan kurtulmak amacı ile bazen taģıyan gemiler bile gözden çıkartılmaktadır. Bundan dolayı tüm dünya ülkeleri hassas davranmakta bu tip yük taģıyan gemileri ülkelerine gelsin veya gelmesin takip etmektedirler. Ülkemizde benzer olaylar ile zaman zaman karģılaģılmakta ve denizlerimiz büyük zarar görmektedir. Yıllar önce Ġtalyan hükümetinin kabul etmediği bir takım kimyasal atıkların bir gemi tarafından Karadeniz e atılması, yakın bir tarihte, Ġskenderun limanında getirdiği zararlı atıkların kabul edilmemesi nedeni ile bekletilen Ġspanyol gemisinin fırtınada batması nedeni ile meydana gelen deniz kirlilikleri bunlara örnektir. Bu tip olaylara gemiadamı olarak karıģmak hem vicdani hem de hukuki sorumluluk doğurmaktadır. Bu neden ile bu tip olaylara girmemek, denizlerin kirletilmesini engelleyecektir. Yükün denize atılması, Kayan yük nedeni ile geminin dengesinin bozulması, hesapsız yükleme nedeni ile geminin yükleme sınırını aģması, yükün tamamen veya kısmen gemi üzerinde kalması gibi nedenler ile yükün gemiadamları tarafından denize atılmak zorunda olunduğu hallerde denizler bu yolla kirletilmektedir. Bu gibi durumlarda denizlerin kirletilmesini engellemek için sadece biraz daha dikkatli çalıģma yeterli olacaktır. 2.2. Çöpler ile Denizin Kirletilmesi Gemilerde kullanım sonu ortaya çıkan katı atıklara çöp denir. Ambalajlar, mutfak ve onarım-bakım artıkları gibi atıklar birer çöptür. Gemilerde oluģan bu çöpler, olduğu gibi denize atılamaz. Bunlar önce denizde oluģturacakları kirliliğe göre tasnif edilir sonra atılabilecekler müsaade edilen yerlerde denize atılır veya denize atılması yasak maddelerle birlikte gemideki çöp yakma kazanlarında yakılır veya sahile verilirler. 17

Plastikler, ÇÖP TĠPĠ Yüzer katı malzeme ParçalanmamıĢ yüzmeyen katı malzeme ParçalanmıĢ yüzmeyen katı malzeme ParçalanmamıĢ yiyecek atıkları ParçalanmıĢ yiyecek atıkları ÖZEL ALAN HARĠCĠ BÖLGELER Denize atılması yasak 25 mil dıģında 12 mil dıģında 3 milin dıģında 12 mil dıģında 3 mil dıģında 18 ÖRNEK TĠP Sentetik halatlar, balık ağları, plastikler çöp torbaları vs. Ġstif tahtası, ambalaj malzemesi, karton, kağıt vs Cam, metal, ĢiĢeler, çanak çömlek vs. Sebzeler, hayvan kemikleri, tabak artıkları vs. Tablo 1-Katı çöplerin denize atılmasında izin verilen mesafeler Bu iģlemin kuralları MARPOL 73/78 de belirtilmiģtir. Gemilerde bu iģlemlerle ilgili çöp atık planları olmalı ve uygulanmalıdır. Çöplerden onları denize atarak kurtulmak için Tablo-1 deki sınırlamalara uyulur. Çöplerden kurtulma amacı ile yapılan iģlemler gemi Çöp Kayıt Defteri ne iģlenir. Bu kayıtlar limanlarda PSC tarafından kontrol edilir. 2.2.1. Çöplerden Kurtulma Gemilerde çöplerden kurtulma sırasında aģağıdaki iģlem sırası uygulanır. Çöpler cinslerine göre parçalanarak ayrı ayrı çöp bidonlarına konur. Denize atılması yasak maddeler; plastikler, petrol ürünleri veya bulaģıkları, sentetikler malzemeler vs. Yüzmeyen katı çöpler; cam, konserve kutusu, çömlek vs. Mutfak atıkları; Kemikler, tabak artıkları, sebzeler vs. Parçalanamayan çöpler denize düģmeyecek Ģekilde ayrı toplanır. Karadan 3 nm uzaklaģtıktan sonra parçalanmıģ yiyecek atıkları ve yüzmeyen katı çöpler denize atılır. Denize atılan parçalanmıģ yiyecek atıklarının ve yüzmeyen katı çöplerin miktarı, mevkii ve tarih çöp kayıt defterine iģlenir. Karadan 12 nm uzaklaģtıktan sonra parçalanmamıģ yiyecek atıkları ve yüzmeyen katı çöpler denize atılır. Denize atılan parçalanmamıģ yiyecek atıklarının ve yüzmeyen katı çöplerin miktarı, mevkii ve tarih çöp kayıt defterine iģlenir. Karadan 25 nm uzaklaģtıktan sonra yüzer katı çöpler denize atılır. Denize atılan yüzer katı çöplerin miktarı, mevkii ve tarih çöp kayıt defterine iģlenir. Denize atılmayan ve yakılabilir çöpler çöp yakma kazanlarında yakılır.

Çöp yakma kazanlarında yakılan çöplerin cins, miktar, mevkii ve tarih kayıt çöp defterine iģlenir. Atılamayan ve yakılamayan çöpler cinsine göre sahilde çöp görevlilerine verilir. Sahilde çöp görevlilerine verilen çöpün cins, miktar, mevkii ve tarih kayıt çöp defterine iģlenir. Çöpün verildiği görevlilerden verilen çöpün cins, miktar, mevkii ve tarih belirten teslim fiģ veya hizmet faturası alınır. 19

UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ ĠĢlem Basamakları Çöplerin cinslerine göre parçalanarak ayrı ayrı çöp bidonlarına konmasını sağlayınız. Parçalanamayan çöplerin güvenli Ģekilde ayrı toplanmasını sağlayınız. Karadan 3 nm uzaklaģtıktan sonra parçalanmıģ yiyecek atıklarının ve yüzmeyen katı çöplerin denize atılmasını sağlayınız. Denize atılan parçalanmıģ yiyecek atıklarının ve yüzmeyen katı çöplerin miktarının, mevkiin ve tarihin çöp kayıt defterine iģlenmesini sağlayınız. Karadan 12 nm uzaklaģtıktan sonra parçalanmamıģ yiyecek atıkları ve yüzmeyen katı çöplerin denize atılmasını sağlayınız. Denize atılan parçalanmamıģ yiyecek atıklarının ve yüzmeyen katı çöplerin miktarının, mevkiin ve tarihinin çöp kayıt defterine iģlenmesini sağlayınız. Karadan 25 nm uzaklaģtıktan sonra yüzer katı çöplerin denize atılmasını sağlayınız. Denize atılan yüzer katı çöplerin miktarının, mevkiin ve tarihinin çöp kayıt defterine iģlenmesini sağlayınız. Denize atılmayan ve yakılabilir çöplerin çöp yakma kazanlarında yakılmasını sağlayınız. Çöp yakma kazanlarında yakılan çöplerin cinsinin, miktarının, mevkiin ve tarihinin çöp kayıt defterine iģlenmesini sağlayınız. Atılamayan ve yakılamayan çöplerin cinsine göre sahilde çöp görevlilerine verilmesini sağlayınız. Sahilde çöp görevlilerine verilen çöpün cinsinin, miktarının, mevkiin ve tarihinin kayıt çöp defterine iģlenmesini sağlayınız. Çöpün verildiği görevlilerinden verilen çöpün cinsi, miktarı, mevkiini ve tarihi belirten teslim fiģ veya hizmet faturasının alınmasını sağlayınız. Öneriler Gemi güvenlik tedbirlerin alınmasından gemide yaģayan herkes görevlidir. Ancak yetki sınırının aģılması nedeni ile alınamayan eksik tedbirler için amirlerin bilgilendirilmesi gerekir. 20

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki ifadelerin doğru veya yanlıģ olduğunu belirterek, öğrenme faaliyetinde kazanmıģ olduğunuz bilgileri ölçünüz. 9. ( ) Sentetik halatlar, balık ağları, plastikler çöp torbaları vs. denize atılmaz. 10. ( ) ParçalanmıĢ yiyecek atıkları karadan 1 mil açıkta denize atılabilir. 11. ( ) Denize atılan, yakılan veya sahile verilen çöplerin cinsleri, miktarı, mevkii ve tarihi gemi jurnaline iģlenir. 12. ( ) Çöpün verildiği görevlilerden verilen çöpün cins, miktar, mevkii ve tarih belirten teslim fiģ veya hizmet faturası alınır. 13. ( ) Yüklemede gemi ile rıhtım arasına bir örtü konarak denizin kirlenmesi engellenebilir. 14. ( ) Ambar artıkları ile denizlerin kirletilmesi gemi iģletmelerinin sağlayabilecekleri kolaylıklar ile engellenebilir. DEĞERLENDĠRME Sorulara verdiğiniz cevaplar ile cevap anahtarınızı karģılaģtırınız, cevaplarınız doğru ise uygulamalı teste geçiniz. YanlıĢ cevap verdiyseniz öğrenme faaliyetinin ilgili bölümüne dönerek konuyu tekrar ediniz. 21

UYGULAMALI TEST Bir gemiye giderek kaptanına çalıģmanız ile ilgili bilgi verin ve onlar ile birlikte bir seyre çıkmak için izin alınız. Seyir sırasında gemi çöplerinden yukarıdaki faaliyette öğrendiğiniz gibi kurtulunuz. Yaptığınız uygulamayı aģağıdaki değerlendirme ölçeğine göre değerlendirin. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Çöplerin cinslerine göre parçalanarak ayrı ayrı çöp bidonlarına konmasını sağladınız mı? 2. Parçalanamayan çöplerin güvenli Ģekilde ayrı toplanmasını sağladınız mı? 3. Karadan 3 nm uzaklaģtıktan sonra parçalanmıģ yiyecek atıklarının ve yüzmeyen katı çöplerin denize atılmasını sağladınız mı? 4. Denize atılan parçalanmıģ yiyecek atıklarının ve yüzmeyen katı çöplerin miktarının, mevkiin ve tarihin çöp kayıt defterine iģlenmesini sağladınız mı? 5. Karadan 12 nm uzaklaģtıktan sonra parçalanmamıģ yiyecek atıkları ve yüzmeyen katı çöplerin denize atılmasını sağladınız mı? 6. Denize atılan parçalanmamıģ yiyecek atıklarının ve yüzmeyen katı çöplerin miktarının, mevkiin ve tarihinin çöp kayıt defterine iģlenmesini sağladınız mı? 7. Karadan 25 nm uzaklaģtıktan sonra yüzer katı çöplerin denize atılmasını sağladınız mı? 8. Denize atılan yüzer katı çöplerin miktarının, mevkiin ve tarihinin çöp kayıt defterine iģlenmesini sağladınız mı? 9. Denize atılmayan ve yakılabilir çöplerin çöp yakma kazanlarında yakılmasını sağladınız mı? 10. Çöp yakma kazanlarında yakılan çöplerin cinsinin, miktarının, mevkiin ve tarihinin çöp kayıt defterine iģlenmesini sağladınız mı? 11. Atılamayan ve yakılamayan çöplerin cinsine göre sahilde çöp görevlilerine verilmesini sağladınız mı? 12. Sahilde çöp görevlilerine verilen çöpün cinsinin, miktarının, mevkiin ve tarihinin kayıt çöp defterine iģlenmesini sağladınız mı? 22

13. Çöpün verildiği görevlilerinden verilen çöpün cinsi, miktarı, mevkiini ve tarihi belirten teslim fiģ veya hizmet faturasının alınmasını sağladınız mı? DEĞERLENDĠRME Yapılan değerlendirme sonunda hayır Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz. 23

ÖĞRENME FAALĠYETĠ 3 ÖĞRENME KAZANIMI Bu faaliyet ile uygun ortam sağlandığında manevra yerleri kazalarına karģı tedbir alabileceksiniz. ARAġTIRMA Size en yakın limana gelen gemilerden birine gidiniz. Kaptanına araģtırma konunuzu belirterek izin isteyin ve gemi ile ilgili olarak; Geminin manevra alanlarının nereleri olduğunu, Rıhtıma nasıl yanaģtıklarını, Halatları nasıl ve kaç tane olarak verdiklerini, Geminin manevra alanlarında ne gibi kaza risklerinin olduğunu araģtırınız, Edindiğiniz bilgileri kayıt altına alarak öğretmeniniz ve/veya arkadaģlarınızla paylaģın. 3. MANEVRA YERĠ KAZALARINA KARġI TEDBĠR ALMAK 3.1. Geminin Bağlanması Geminin bağlanması; bir geminin bekleme veya bir iģlem için rıhtım, iskele, platform veya güvenli bir baģka yere halatlar yardımı ile bağlanmasıdır. Bu bağlanma, bordadan veya kıçtan kara Ģeklinde olabilir. Resim 3.1:-BaĢüstü ve kıçüstü manevra yerleri 24

Halat manevrası ise sabit bir yere bağlanmıģ halatı varken, geminin makinelerine güç verilerek geminin pozisyonunu değiģtirme iģleminin yapılmasıdır. Gemi ya kendi manevra kabiliyeti yada bir baģka deniz aracının yardımı ile bağlanacağı yere yanaģtırılır. Genelde küçük tekneler kendi kabiliyetleri ile yanaģırlarken, büyük gemiler römorkör gibi baģka deniz araçlarının yardımı ile yanaģtırılırlar. YanaĢtırılan gemi, yanaģacağı yere yeterli miktarda yaklaģtığında, ya palamar 19 motorları yada el inceleri 20 yardımı ile bağlama halatlarını bağlama yerine gönderirler. Buradaki yardımcı kiģiler tarafından alınan halatlar, bağlama yerinde bulunan baba 21 ve anele 22 gibi bu maksatla yapılmıģ yerlere halat kasalarını 23 geçirirler. Halat kasası sabitlendikten sonra ırgat yardımı ile halat çekilerek gemi yanaģtırılır. Irgat geminin baģ üstü ve kıç üstünde (Resim-1) bulunan halat ve zincir çekmekte kullanılan güçlü makinelerdir. Irgatın üzerinde iplik makarasına benzer fener kısmı bulunur. Irgat çalıģtırılarak bu fener hızlı veya yavaģ, ileri veya geri Ģekilde çevrilebilir. Halat bu fenerin üzerine birkaç tur sarılarak ırgat çalıģtırılır, fener döndürülür ve halatın çekilmesi sağlanır. Bugün geminin bağlanmasında sentetik halatlar kullanılır. Diğer bir halat çeģidi olan nebati halatlar; sentetik halatlara nazaran daha yüksek maliyetli ve zayıf olması nedeni ile tercih edilmemektedir. Her ne kadar gemiler zincirle veya tel halat ile de bağlanabilse de bu sadece çok özel durumlar için geçerlidir. ġekil 3.1: Geminin rıhtıma bordadan bağlanmasında kullanılan standart halatlar Bir gemi bordadan yanaģtığında genel olarak ġekil-1 deki halatlarını verir. BaĢ spring ve kıç halat geminin ileri kayıģını engeller, Kıç spring ve baģ halat geminin geri kaçıģını engeller, 19 Palamar motoru: Gemi halatlarını sahile taģıyan küçük deniz araçları. 20 El Ġncesi: Ucundaki ağırlık sayesinde uzak noktalara atılarak ulaģtırılan ve gemi halatlarının gönderilmesinde kullanılan ince halat. 21 Baba: Gemilerde veya gemi bağlama yerlerinde bulunan halat bağlamak amacı ile yapılmıģ yere dik kazık veya benzeri yapı. 22 Anale: Gemilerde veya gemi bağlama yerlerinde bulunan, halat bağlamak amacı ile yapılmıģ ve yere bir mapa ile bağlı olan, hareket edebilir çelik halka. 23 Halat kasası: Halatın bir halka meydana getirecek Ģekilde kendi bedenin bağlanmıģ ucu. 25

BaĢ ve kıç açmazlar, geminin rıhtımdan uzaklaģmasını engeller Ģekilde gemiye kumanda ederler. Sahile sabitlenen halatın boģu alınıp gemi yanaģtıktan sonra halat ırgat üzerinden alınarak gemideki babalara volta 24 edilir. Eğer gemi küçük, halatlar güçlü ve hava-deniz Ģartları uygunsa her bir yerden verilen birer halat yeterli olur. Ancak halat zayıf, deniz-hava Ģartları riskli, gemi ağır ise her bir yerden birden daha fazla halat verilmesi gerekir. 3.2. Halatlardan ve Irgat Kullanımından Kaynaklanan Kazalar Gemilerin manevraları sırasında veya bağlı durumdayken halat ve ırgatın kumandasından kaynaklanan aģağıdaki tip kazalar yaģanabilir. Halatın kopması Halatların belirli bir yük taģıma kapasitesi vardır. Gemilerin bağlanması veya ayrılması sırasında veya gemiler bağlı durumdayken, bağlama unsuru olarak kullanılan bu halatlara aģırı derecede yük binerse kapasitelerini aģarlar ve koparlar. Kopma sırasında bir kırpaç gibi kontrolsüz olarak savrularak çevreye zarar verebilirler. Böyle bir halatın bir insana çarpması halinde, kiģi çok rahatlıkla yaralanabilir ve hatta ölebilir. Halatın sıyrılması Halatın yeterince ırgat fenerine volta edilmeden virası 25 sırasında binen aģırı yükten veya yeterince volta edilmeden fener veya baba üzerinde tutulması sırasında binen aģırı yükten halat fener veya baba üzerinden süratli Ģekilde sıyrılabilir. Bu sıyrılma sırasında halat, onu tutan kiģilerin eldiven, paça, kol yeni, gömlek eteği gibi unsurlarına sararak onları da çekebilir ve el, ayak yaralanmalarına ve hatta kopmalarına sebep olabilir. Halatın rodasından süratli akması, Halatların üzerinde yük varken rodasından süratli akması sırasında, halatın rodası içerisinde veya çevresinde bulunulmamak gerekir. Halatın ağırlığı ve akıģ gücüne göre kazanın büyüklüğü, bacak kopmasına ve hatta kiģiyi loçaya 26 sürükleyerek ölümüne kadar vardırabilir. Genel olarak gemi bağlama halatlarının aģırı derecede gerilerek kopmalarına sebep olan durumlar aģağıdadır; Gemi tam anlamı ile durmadan, onu tutmaya yetersiz halatın volta edilmesi, Halatlar mola edilmeden gemiye yol verilmesi 27, Yetersiz halat üzerinde manevra yapılması, Kuvvetli deniz ve hava Ģartlarında takviye halatların yetiģtirilememesi veya çabuk mola edilememesi, 24 Volta: Halatın baba veya koç boynuzuna sarılması 25 Vira: Bir halat veya zincirin makine yardımı ile çekilmesi. 26 Loça: Halat veya zincirin içinden geçerek gemiden ayrıldığı korunaklı kalın bilezik. 27 Yol vermek: Makinelerinin çalıģtırılarak gemiyi hareket ettirmek. 26