Çağlar YAYLALI Öğr. Gör. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Türkiye

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE PERFORMANS İZLEME METODU ELMERİ VE KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ TEKNİK BİLİMLER MESLEK YÜKSEKOKULU METAL İŞLERİ ATÖLYESİNDE BİR UYGULAMA Çağlar YAYLALI Öğr. Gör. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Türkiye caglaryaylali@kmu.edu.tr Özet İşletmelerin üretim faaliyetlerinin verimliliği işletmelerin sürekliliği açısından büyük önem taşımaktadır. Son yıllarda üretim verimliliği gibi işletmelerin iş sağlığı ve güvenliği açısından gösterdikleri performans da bu sürekliliğe katkı sağlamaktadır. Elmeri yöntemi de özellikle imalat sektöründeki işletmelerin İş sağlığı ve güvenliği performanslarının ölçülebilmesi için kullanılan bir yöntemdir. Bu çalışmada Elmeri yöntemi kullanılarak Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Makine Metal Teknolojileri Bölümü metal işleri atölyesinin iş sağlığı ve güvenliği açısından İş güvenliği performansı ortaya konulmuştur. Atölyede daha sağlıklı ve daha güvenli bir çalışma ortamı oluşturabilmek için proaktif bir yaklaşımla alınması gereken önlemler belirlenmiştir. Elmeri yönteminde belirtilen 7 ana başlık altında toplanan kriterlere göre atölyede toplam 23 adet gözlem yapılmıştır. Bu gözlemlerin 67 tanesi doğru davranış ve durumları gösterirken 56 tanesi yanlış davranış ve durumları göstermektedir. Bu gözlem sonuçlarına göre atölyenin mevcut güvenlik endeksi % 54,5 olarak hesaplanmıştır. Tespit edilen yanlışların düzeltilmesi için tavsiye edilen önlemlerin alınması ile atölyenin güvenlik endeksi %74,6 ya yükseltilmiştir. Anahtar Kelimeler: İş Sağlığı ve Güvenliği, Elmeri, Güvenlik Endeksi, THE ELMERI METHOD OF PERFORMANCE MONITORING AT OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY AND AN APPLICATION IN METAL WORKSHOP OF KARAMANOĞLU MEHMETBEY UNIVERSITY VOCATIONAL SCHOOL Abstract Productivity of production activities at companies is of great importance for their continuity. Their performance in terms of occupational health and safety, such as the production efficiency of the company in recent years has contributed to this continuity. The method of Elmeri is, especially in the manufacturing sector, a method used to measure performance of occupational health and safety of companies. In this study, it was revealed that using Elmeri method occupational safety performance in terms of occupational health and safety of metal workshops of Karamanoğlu Mehmetbey University Vocational School of Technical Sciences Department of Machine and Metal Technology. In workshops, measures need to be taken with a proactive approach were determined in order to create a healthier and safer working environment. A total of 23 observation posts have been made in the workshops according to criteria grouped under seven headings mentioned in Elmeri method. While 67 observations shows correct behaviors and circumstances, 56 observations indicate wrong behaviors and circumstances. current safety index of workshops was calculated 54,5 % according to result of these observations. The safety index of workshops has been raised 74,6 % with the recommended taking measures for to correct the dedected wrong. Keywords: Occupational Health and Safety, Elmeri, Safety index

. GİRİŞ İşletmelerin üretim faaliyetlerinin verimliliği işletmelerin sürekliliği açısından büyük önem taşımaktadır. Üretim ve hizmet sektöründeki gerek özel işletmeler gerekse kamu işletmeleri faaliyetlerini devam ettirebilmek için sürekli gelişim içerisinde olmaları gerekmektedir. Özellikle kar amacı ile kurulan özel işletmeler son 20 yıl içerisinde sürekliliklerini koruyabilmek için en üst yönetim aşamasından en tabandaki işçisine kadar kalite yönetim sistemleri, kalite iyileştirme sistemleri, iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri gibi araçları kullanarak bu amaçları doğrultusunda gerekli faaliyetleri sürdürmeye çalışırlar. Yapılan bu çalışmalar üretim ve yönetim verimliliğini doğrudan artıracağı gibi işletmelerin karlılığını da artırmaktadır. Son yıllarda üretim verimliliği gibi işletmelerin iş sağlığı ve güvenliği açısından gösterdikleri performans da bu sürekliliğe katkı sağlamaktadır. Özellikle orta ve büyük ölçekli işletmeler iş sağlığı ve güvenliği çalışmalarını İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri kapsamında devam ettirmektedirler. Bu sistemlerin uygulama gerekliliği hem yukarıda bahsedilen işletmelerin sürekliliği açısından, hem kalite politikaları gereği sürekli iyileştirme çalışmaları açısından hem de küresel piyasadaki müşterilerin üretim kalitesi yanında insan sağlığını da şart koşmaları açısından ortaya çıkmaktadır. İşletmelerin sürekliliklerini devam ettirmelerinin yanı sıra artık tüm sektörlerde önemli olan öncelikle insan sağlığı ve güvenliğidir. Çünkü sağlıklı insanın olmadığı, insanlar için sağlıklı ve güvenli çalışma ortamlarının olmadığı hiçbir yerde ne üretim, ne verimlilik ne de işletmelerin sürekliliği söz konusu olamamaktadır. Bu yüzden işletmelerde öncelikle insan sağlığına ve insanların verimli çalışabilmeleri için gerekli güvenli ortamların oluşturulmasına önem verilmektedir. Bu sebeple Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından oluşturulan ISO 800 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi ülkemizde bir çok işletmede uygulana gelmektedir. ISO ya göre dünyada her gün yaklaşık 6300 insan işle ilgili kazalardan ve hastalıklardan dolayı hayatını kaybetmektedir. Bu da yılda yaklaşık olarak 2.300.000 insanın iş kazalarından dolayı hayatını kaybettiğini göstermektedir. İş kazaları ve meslek hastalıkları erken emeklilik, personel yokluğu ve artan sigorta primleri sebebiyle işletmelerde görünmeyen kayıplara neden olmaktadır. Bu da işverenlerin daha geniş ekonomisi için önemlidir. (http:www.iso.orgisohomestandardsmanagement-standardsiso4500.htm) İşverenler hem İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri içerisinde gereklilik olan hem de 633 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmak zorundadırlar. 633 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki Risk Değerlendirme Yönetmeliğine göre risk değerlendirmesi; işyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalar olarak tanımlanmaktadır. (İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği) Tanımdan da anlaşılacağı üzere risk değerlendirmesi çalışmalarında, çalışma yerlerindeki insan sağlığı için risk oluşturan tehlikeler ve bu tehlikelerin oluşturduğu riskler belirlenerek analiz edilir. Yapılan analizler sonucunda mevcut tehlikeler için gerekli önleyici tedbirler alınarak iş kazası ve meslek hastalığı riskleri en aza indirilmeye çalışılır. (İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Risk değerlendirmesi çalışmalarında;. Kantitatif Risk Değerlendirme Teknikleri (Sayısal Teknikler) 2. Kalitatif Risk değerlendirme Teknikleri (Sayısal olmayan teknikler) 3. Karma Risk Değerlendirme Teknikleri (Hem sayısal hem de sayısal olmayan teknikler) olmak üzere başlıca 3 ana teknik mevcuttur. Risk analizi metotları ise bu tekniklerin altında ayrı başlıklarda incelenebilir. Ülkemizdeki risk değerlendirme çalışmalarında kullanılan başlıca risk analizi yöntemleri; L tipi Risk Analizi Matrisi Fine Kinney Metodu FMEA (Hata Türü Etkileri Analizi) Kontrol Listeleri Yöntemi X tipi matris yöntemi

olarak sayılabilir. 2. METOD VE MATERYAL Giriş bölümünde bahsedilen risk analizi yöntemleri sayesinde çalışma ortamında bulunan ve çalışanların sağlık ve güvenliğini tehlikeye atabilecek durumlar ve insan davranışları incelenerek mevcut tehlikeler ve bu tehlikelerin oluşturduğu riskler tespit edilerek gerekli önlemler alınmaktadır. Fakat işyerlerinin veya çalışma ortamlarının iş güvenliği açısından ne kadar güvenliği olduğu ile ilgili herhangi sayısal bir kriter bu yöntemlerle ortaya konulamamaktadır. Bu çalışmada kullanılan metot bu risk değerlendirme metotlarından farklı olarak işyerlerinin iş güvenliği açısından ne kadar güvenli olduğunu gösteren bir yöntemdir. Elmeri Yöntemi ile Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Metal Teknolojileri Bölümü metal işleri atölyesinin iş sağlığı ve güvenliği açısından İş güvenliği performansını (güvenlik endeksi) tespit edebilmek için çalışma yapılmıştır. 2.. Elmeri Metodu Yaptığımız çalışmada metot olarak Elmeri Performans izleme metodu kullanılmıştır. Bu yöntem 990 lı yıllarda Finlandiya da Heikki Laiinen tarafından geliştirilmiştir. Türkiye de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından İş Sağlığı ve Güvenliği Koşullarının İyileştirilmesi Projesi (İSGİP) kapsamında bu yöntemle ilgili bir rehber oluşturulmuştur. Bu rehberden yararlanılarak Elmeri yöntemi aşağıda anlatılmıştır. (Ongun, 205) Geliştirilen bu metodun amacı iş güvenliği uzmanlarının ve çalışanların kolay ve basit standartlarla iş güvenliği denetimidir. (Laitinen H, vd. Safety Science, 203, 54:69-79.) ELMERİ imalat sanayii için güvenilir bir İSG izleme aracıdır. Her sanayii sektöründeki her büyüklükteki her türlü işyeri için kullanması kolay ve hızlı bir araçtır. Bu yöntem atölyedeki koşulların gözlemini esas almaktadır. Gözlemi yapılan unsurlar, KKD lerin kullanımı, temizlik ve düzen, makine güvenliği, endüstriyel hijyen ve ergonomi gibi İSG konuların tamamını içermektedir. ELMERİ yöntemi işyerinin mevcut iş güvenliği standardını göstererek bir güvenlik endeksi oluşturur. Güvenlik endeksi % 0 ila 00 arasında değişebilir. Örneğin; %60 lık bir endeks gözlenen her 00 unsurdan 60 ı iş güvenliği standartları ve iyi işyeri uygulamalarıyla uyum içinde demektir. ELMERİ endeksi olumlu geribildirim verir ve gelecekte iş güvenliğiyle ilgili atılacak adımları teşvik eder. ELMERİ yöntemi fiziksel çalışma ortamına ve güvenlik davranışlarına dair dikkate değer tüm iş sağlığı ve güvenliği unsurlarının güvenilir bir Şekilde gözlemlenmesi esasına dayanır. Bu gözlemler aşağıda belirtilen yedi ana konu başlığı altında gruplanmıştır:. Güvenlik davranışları, 2. Düzen ve temizlik, 3. Makine güvenliği, 4. Endüstriyel hijyen, 5. Ergonomi, 6. Zemin ve geçiş yolları, 7. İlk yardım ve yangın güvenliği. Her bir atölyedeki ya da gözlem için seçilen diğer alanlardaki tüm unsurlar gözlemlenir. Gözlemlenen unsurlar ya doğru ya da yanlış olarak değerlendirilir. Gözlemlenen unsurun yasaların ve ELMERİ gözlem kurallarının iyi işyeri uygulamaları olarak belirlediği asgari iş güvenliği koşullarını karşılaması durumunda bu unsur doğru olarak değerlendirilir; aksi takdirde yanlış olarak değerlendirilir. Eğer izleme turu esnasında puanlanamayan bir unsur varsa ya da gözlemci herhangi bir unsuru nasıl puanlayacağı konusunda emin olamıyorsa, bir gözlem yapılmadı diye belirtilir. Endüstriyel hijyen ölçümleri gibi özel tetkiklere kimi durumlarda değerlendirme yapılmadan önce ihtiyaç duyulabilir. ELMERI endeksi, seçilen tüm gözlem alanlarında gözlemlerin tamamlanmasının ardından hesaplanabilir. Güvenlik endeksi doğru unsurların gözlemlenen tüm unsurlara yüzde olarak oranı şeklinde hesaplanır. (Vahapassi A. vd. 202:53) Elmeri gözlemleri yapılırken 7 ana konu başlığının altında alt konularında bulunduğu Elmeri Gözlem Formları kullanılır.

İŞLETME TARİH:. GÜVENLİK DAVRANIŞI.. KKD Kullanımı ve Risk Alma 2. DÜZEN VE TEMİZLİK 2.. Çalışma tezgahları, raflar, askılar, makine yüzeyleri GÖZLEM İŞARET RAKAM İŞARET RAKAM YOK 2.2. Atık kutusu 2.3. Zemin ve platformlar 3. MAKİNE GÜVENLİĞİ 3.. Yapımı ve durumu, koruyucular 3.2. Kontrol Cihazları ve acil durum düğmeleri 4. ENDÜSTRİYEL HİJYEN 4.. Gürültü 4.2. Aydınlatma 4.3. Hava Kalitesi 4.4. Sıcaklık Koşulları 4.5. Kimyasallar 5. ERGONOMİ 5.. Kas İskelet sistemi rahatsızlıkları 5.2. Çalışma ortamının tasarımı ve çalışma Duruşu 6. ZEMİN VE GEÇİŞ YOLLARI 6.. Zemin ve gçiş yollarının yapısı 7.İLK YARDIM VE YANGIN GÜVENLİĞİ 7.. Elektrik Dağıtım Kutusu 7.2. İlk Yardım kiti 7.3.Yangın söndürücü 7.4.Acil Durum çıkışları SAYISI + SAYISI X00= %. NOTLAR Tablo : Elmeri Gözlem Formu

2... Gözlem Alanlarının Seçilmesi 2... Kapsamlı gözlem Yöntemin işletme tarafından bir teftiş yöntemi ve yönetim aracı olarak kullanıldığı durumlarda kapsamlı gözlem yapılması önerilmektedir. Bir gözlem alanında gerçekleştirilen gözlem faaliyeti yaklaşık 0 dakika sürmektedir. Yürüyüş yolları, depolama alanları ve dış alanlarla birlikte küçük bir işletmedeki atölyelerin tamamı ve daha büyük bir işletmede bir departmandaki atölyelerin tamamı kolay bir şekilde gözlemlenebilir. Bu şekilde yapılan kapsamlı gözlemlerde elde edilen güvenlik endeksi en güvenilir endekstir. 2...2. İşyerini temsil eden örnek alanların gözlemlenmesi Tüm çalışma alanlarının gözlemlenmesi için yeterli kaynak olmasa dahi işyerindeki İSG ye dair güvenilir sonuçlar elde etmek mümkündür. Böyle durumlarda gözlem için çalışma alanlarını temsil eden örneklerin seçilmesi gerekmektedir. Bu örneklerin aşağıdakileri içermesi gerekmektedir. İşyerinde yapılan tüm işler, Yürüyüş yolları, taşıt yolları ve geçiş yolları, Depolama alanları, Atıkların işlendiği alanlar ve İlgili dış alanlar. Hatasız ve güvenilir bir sonuç elde etmek amacıyla en az 5-8 atölyeçalışma alanı seçilmelidir. Dolayısıyla toplamda yaklaşık 00-50 gözlem yapılacaktır. (Vahapassi A. vd. 202:53) Elmeri metodunda yedi ana başlık altında incelenen konularla ilgili işyerlerinde gözlem yapılırken dikkat edilmesi gereken alt başlıklar ve gözlemlerin neye göre doğru neye göre yanlış işaretleneceği aşağıda açıklanmıştır.. Güvenlik ile ilgili davranışlar: Gözlem sayısı; gözlem alanındaki her bir işçi için bir gözlem yapılır. Eğer gözlem sırasında hiçbir işçi bulunmuyorsa gözlem yapılmadı diye belirtilir. Doğru puanlama için dikkate alınacak kriterler tablo-2 de belirtilmiştir.

Konular. Güvenlik ile ilgili davranışlar: Her işçi için bir gözlem yapılır.. KKD kullanımı ve risk alımı 2. Düzen ve temizlik: Her çalışma alanında üç unsur için gözlem yapılır. 2. Çalışma masa ve tezgâhları, askılar, raflar ve makina yüzeyleri 2.2 Atık kutuları 2.3 Zemin ve platformlar Doğru Puanlamasında Dikkate Alınacak Kriterler İşçi, gereken bütün KKD leri kullanıyor ve gözle görünür bir risk almıyor (örneğin; güvenlik cihazlarını kaldırmak, çalışır haldeki ekipmanın bakımını yapmak). Düzenli, gereksiz nesneler yok, sağlam kurulu, taşma durumu yok, Kutu dolup taşmamış, Temiz, düzenli, iyi durumda (dökülmüş yağsu yok, vb.). 3. Makina güvenliği: Çalışma alanındaki her makinada iki unsur için gözlem yapılır. 3. Kurulum ve durum, koruyucular 3.2 Kontrol cihazları ve acil durdurma düğmesi 4. Endüstriyel hijyen: Her çalışma alanında beş unsur için gözlem yapılır. 4. Gürültü 4.2 Aydınlatma 4.3 Hava kalitesi 4.4 Sıcaklık koşulları 4.5 Kimyasal maddeler 5. Ergonomi: Her çalışma alanında iki unsur için gözlem yapılır. 5. Kas dokusu ve iskelet sistemi yükü 5.2 İş ortamının tasarımı ve çalışma pozisyonu Sabitlenmiş, sağlam, hasarsız, güvenlik işaretikazları, mevcut koruyucular güvenlik standartlarına uygun ve hasarsız, çalışır durumda, Konumu, işaret ve ikazlar, durumu, tavsiye edildiği gibi. Üretim alanındaki gürültü < 85 db(a) ve darbe gürültüsü yok, Aydınlatma yeterli, göz kamaştıran ışık yok, Hava temiz ve sağlıklı, havalandırma yeterli, ihtiyaç duyulan yerde lokal havalandırma mevcut, Sıcaklık, nem ve hava hızı uygun, Paket ve kutular hasar görmemiş, isim ve güvenlik etiketleri var, kimyasal maddeler güvenli ve temiz şekilde taşınıyor Ağır yükler fiziksel güç kullanılarak kaldırılmıyor, itilmiyor veya çekilmiyor, Tekrarlayan el hareketleri yok, Çalışma alanı yeterli, araç-gereç ve malzemeler uygun, oturak ve çalışma yüksekliği ayarlanabilir, araç-gereçler ergonomik tasarlanmış. 6. Zemin ve geçiş yolları: Gözlem alanında bir unsur için gözlem yapılır. Yürüyüş ve erişim yolları yeterli genişlik ve yükseklikte, işaretli, ayrıca yaya ve taşıt trafiği gerekli yerlerde ayrılmış, Zemin bozuk veya kaygan değil, 6. Zemin ve geçiş yollarının yapısı 0.5 metreden daha yüksekte çalışılıyorsa, düşmeleri önlemek için uygun tedbirler alınmış, Yüksekteki yerlere ulaşmak için uygun sabit merdivenler kullanılıyor. 7. İlk yardım ve yangın güvenliği: Gözlem yapılan alanaçalışma alanına en yakın yerde bulunan dört unsur için gözlem yapılır. Elektrik dağıtımı kutularının üzeri işaretlenmiş, hemen önündeki 0.8 metrelik mesafe boş bırakılmış. Elektrik tesisatı ve elektrikli cihazlar düzgün ve iyi durumda, 7. Elektrik dağıtımı kutuları ve elektrikli cihazlar Gerekli bütün ilk yardım malzemeleri mevcut, 7.2 İlk yardım dolapları içindekiler listesi mevcut, ilaçların son kullanma 7.3 Yangın söndürücüler tarihleri geçmemiş, 7.4 Acil durum çıkışları Yangın söndürücüler mevcut, erişimi ve kullanımı kolay, işaretlenmiş ve denetimi yapılmış, Acil durum çıkışları mevcut, serbest, elektrik kesintisi durumunda da işaretleri görünür. Tablo 2: Elmeri Yöntemi Doğru puanlama Kriterleri (Ongun, 205)

2.2. Materyal ve Uygulama Yaptığımız çalışmada Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu bünyesindeki metal işleri atölyesinin güvenlik endeksi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Atölyede tezgah parkında bulunan makine ve tezgahlar şunlardır. Adet Matkap Tezgahı 3 Adet Universal Torna Tezgahı Adet Universal Freze Tezgahı Adet Taşlama Tezgahı 2 Adet Bara Tezgahı 2 Adet Satıh Taşlama Tezgahı Metal işleri atölyesinde yapılan ilk gözlemler sonucunda oluşturulan Elmeri gözlem formları şu şekildedir. 2.2.. Güvenlik Davranışı Elmeri Gözlem Formu İŞLETME KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ TBMYO ÇAĞLAR YAYLALI METAL İŞLERİ ATÖLYESİ TARİH: 5 Ocak 206 İŞARET RAKAM İŞARET RAKAM. GÜVENLİK DAVRANIŞI 2 24.. Kullanımı ve Risk Alma 5 Koruyucu başlıklar Koruyucu ayakkabı ve dizlikler 5 Kulaklıklar 5 Koruyucu gözlük ve maskeler, 2 4 Koruyucu kıyafetler, 5 Koruyucu eldivenler, 5 GÖZLEM YOK Yüksekten düşmeye karşı KKD, emniyet kemerleri, Solunuma yönelik koruyucu donanım. NOTLAR SAYISI = 2 + SAYISI 26 7,7% Metal işleri atölyesinde bulunan tezgâhlardan 4 tanesinde çalışanların koruyucu gözlük kullanmadığı tespit edilmiştir.

2.2.2. Düzen Temizlik Elmeri Gözlem Formu İŞLETME KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ TBMYO ÇAĞLAR YAYLALI METAL İŞLERİ ATÖLYESİ TARİH: 5 Ocak 206 İŞARET RAKAM İŞARET RAKAM 2. DÜZEN VE TEMİZLİK TOPLAM 8 7 2.. Çalışma tezgahları, raflar, askılar, makine yüzeyleri GÖZLEM YOK Tezgahlar düzenli ve üzerlerinde gereksiz nesneler yok. 3 2 Raflar düzenli, sağlam bir şekilde monte edilmiş, güvenli, dolup taşmıyor. Araç-gereç ve malzemeyi taşıyan olduğu askılar güvenli ve iyi durumda. 2 Makine ve dolap yüzeylerinde gereksiz nesne bulunmuyor. 2 2 2.2. Atık kutusu Atık kutusu dolup taşmıyor İhtiyaç duyulması halinde, her tür farklı atık için ayrı kutular Her kutuda yalnızca ilgili türde atık bulunuyor 2.3. Zemin ve platformlar Yürüme, araç kullanma ve malzeme taşıma işleri düşünüldüğünde zemin ve platformlar temiz ve düzenlidir. NOTLAR )Tezgâhları üzerinde gereksiz malzemeler bulunuyor. 2)Atölyede bulunan dolapların devrilme olasılığı vardır. 3)Askılıklar yetersiz ve iyi durumda değil. 4)Makine ve dolaplarının üzerinde gereksiz malzemeler var. 5)Atık kutusu yetersiz ve düzenli kullanılmıyor. 6)Her türlü atık için ayrı atık kutuları bulunmuyor. 7)Zemin kaygan ve temizlenmemiş. SAYISI = 8 + SAYISI 5 53%

2.2.3. Makine Güvenliği Elmeri Gözlem Formu İŞLETME KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ TBMYO ÇAĞLAR YAYLALI METAL İŞLERİ ATÖLYESİ TARİH: 5 Ocak 206 İŞARET RAKAM İŞARET RAKAM 3. MAKİNE GÜVENLİĞİ TOPLAM 34 3.. Yapımı ve durumu, koruyucular Makine sabit ve sağlam bir şekilde kurulmuştur. Makine hasar görmemiş ve makine üzerinde kablo veya yapışkan bant ile yapılmış zayıf, geçici tamirat yoktur. Makinelerin hareketli aksamları uygun koruyucular ile muhafaza edilmiş veya korunmuştur; söz konusu koruyucular yerli yerinde ve çalışır durumdadır. *Güvenlik standartlarına uygun, *Yerli yerinde ve hasarsız, *Devre dışı bırakılmamış veya çalışmaz halde değil. Uygun ve görünürlüğü iyi güvenlik ikazları mevcut. Yaralanmaya yol açması muhtemel keskin, sivri kenarlar, vb. yok. 3.2. Kontrol Cihazları ve acil durum düğmeleri Açıkça görülebilecek şekilde Türkçe işaretler veya anlaşılması kolay semboller konmuş Hasar görmemiş. Makine veya cihazın kazara çalışmasını engelleyecek şekilde tasarlanmış. Bakım sırasında, ihtiyaç duyulduğunda kilitlenebilir. Güvenli ve ergonomik açıdan uygun çalışabileceği bir yere yerleştirilmiş. Cihaz veya makineyi kontrol etmek için yapılan hareket ile makine veya cihazın hareketi birbiriyle tutarlı olacak şekilde tasarlanmış. 8 8 3 3 GÖZLEM YOK NOTLAR ) Zarar görmüş makine ve kablolar bulunmaktadır. 2)Makinelerin koruyucu donanımları eksik. 3)İkaz levhaları eksik yerleştirilmiştir. 4)Makine cihazları kazara çalışabilecek durumda 5)Çalışanların uygun ergonomik şartlar altında çalışmadı görüldü. 6)Acil durum stopları istemsiz çalışma pozisyonunda. SAYISI = 34 + SAYISI 45 76%

2.2.4. Endüstriyel Hijyen Elmeri Gözlem Formu İŞLETME KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ TBMYO ÇAĞLAR YAYLALI METAL İŞLERİ ATÖLYESİ TARİH: 5 Ocak 206 İŞARET RAKAM İŞARET RAKAM 4. ENDÜSTRİYEL HİJYEN 8 5 4.. Gürültü Gürültü seviyesi 85 db(a) nın altındadır; burada temel ilke normal konuşmaların metrelik mesafeden işitilebilmesi gerekir. Darbe gürültüsü yoktur (örneğin çekiç darbeleri). 4.2. Aydınlatma Aydınlatma seviyesi yeterli ve Göz kamaştıran ışık yok. 4.3. Hava Kalitesi Gözlem yapılan alanda toz, lif, gaz, buhar veya mikroorganizmalar gibi hava kaynaklı kirleticilerbulaşıcılar yoktur. Alan iyi bir şekilde havalandırılmaktadır. Havayı kirleten proseslerin olduğu yerlere uygun lokal havalandırma sistemleri kurulmuştur. 4.4. Sıcaklık Koşulları Hava sıcaklığı yapılan işe uygun, hafif işlerde 2-25 C, orta ağırlıktaki işlerde 9-23 C ve ağır işlerde 7-2 C Zararlı cereyan veya nem yok. 4.5. Kimyasallar Kimyasalların kullanımı cilt veya yutma yoluyla maruziyete yol açmayacak şekilde güvenli ve temizdir. Kimyasal madde paketleri ve kutuları uygun ve hasarsızdır. Kimyasal maddelerin isimleri ve uygun güvenlik etiketleri paket ve kutuların üzerinde mevcuttur. )Havalandırma bulunmadığı gözlemlenmiştir. 2)Kimyasal maddeler için ayrı bir bölüm yapılmamıştır. NOTLAR GÖZLEM YOK SAYISI 8 = + SAYISI 3 62%

2.2.5. Ergonomi Elmeri Gözlem Formu İŞLETME KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ TBMYO ÇAĞLAR YAYLALI METAL İŞLERİ ATÖLYESİ TARİH: 5 Ocak 206 İŞARET RAKAM İŞARET RAKAM 5. ERGONOMİ 3 5.. Kas İskelet sistemi rahatsızlıkları Bel ve sırt yaralanması riski doğuran, ağır yüklerin fiziksel güç kullanılarak taşınması söz konusu değildir, ayrıca Tekrarlayan baskı yaralanmalarına yol açabilen, el-kol ile tekrarlayan işler yapılmamaktadır. Taşınacak yük 25 kg dan az ise, Taşınacak nesne, iki elle kolayca kavranabiliyor ise, Taşınacak nesnenin ağırlık noktası vücuda yakın ise, Kaldırma işlemi yalnızca omuz hizasının altında ve diz hizasının üstündeki seviyelerde yapılıyor ise, Vücudun ileri geri hareket etmesine gerek yok ise ve Kaldırma işleri günde bir saati geçmiyorsa. 5.2. Çalışma ortamının tasarımı ve çalışma duruşu Çalışma alanı, çalışanın işini yaparken rahatça hareket etmesine ve pozisyon değiştirmesine olanak verir; Kullanılacak nesneler, çalışanın çalışma pozisyonuna uygun şekilde yerleştirilmiştir; ayrıca Çalışan, çalışma alanının boyutlarını değiştirebilir (örneğin, oturağını ve çalışma yüksekliğini ayarlayabilir). )Makine başında sabit şekilde çalışmaktadır. 2)Çalışma alanları ve boyutları ayarlanabilir değil. 3)Çalışanların çalışma pozisyonlarının yanlış olduğu gözlemlendi. İŞLETME NOTLAR 2.2.6. Zemin ve Geçiş Yolları Elmeri Gözlem Formu GÖZLEM YOK SAYISI = + SAYISI 4 KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ TBMYO ÇAĞLAR YAYLALI METAL İŞLERİ ATÖLYESİ TARİH: 5 Ocak 206 İŞARET RAKAM İŞARET RAKAM 6. ZEMİN VE GEÇİŞ YOLLARI 3 3 6.. Zemin ve geçiş yollarının yapısı Zemin ve çalışma platformu iyi durumda, düz ve düşmeyi engellemesi açısından kaygan değildir. Yürüyüş ve erişim yolları yeterli genişlikte ve yüksekliktedir. Yürüyüş ve erişim yolları gerekli hallerde işaretlenmiştir. Gerekli hallerde yaya trafiği taşıt trafiğinden ayrılmıştır. 0.5 metreden yüksek çalışma platformları ve merdivenlerde ana ve ara korkuluklar mevcuttur. Bakım ve benzeri işler için ulaşılması gereken yüksek yerlere erişimde kullanılan uygun sabit merdivenler vardır. GÖZLEM YOK 79% SAYISI = 3 50% + SAYISI 6

NOTLAR )Zemin üzerinde kayganlaştırıcı kimyasalların olduğu gözlenmiştir. 2)Yürüyüş ve erişim yolları makine yerleşiminden dolayı yeterli genişlikte değildir. 3)Yürüyüş ve erişim yolları işaretlenmediği gözlemlenmiştir. İŞLETME 2.2.7. İlk Yardım ve Yangın Güvenliği Elmeri Gözlem Formu KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ TBMYO ÇAĞLAR YAYLALI METAL İŞLERİ ATÖLYESİ TARİH: 5 Ocak 206 İŞARET RAKAM İŞARET RAKAM 7.İLK YARDIM VE YANGIN GÜVENLİĞİ 3 7.. Elektrik Dağıtım Kutusu Elektrik dağıtım kutusu uygun bir şekilde işaretlenmiş, iyi durumda olmalı ve kutunun önündeki en az 0.8 metrelik alanın boş bırakılmış olmalıdır. 7.2. İlk Yardım kiti Gerekli bütün ilk yardım malzemeleri mevcut olmalıdır. İhtiyaç duyulan malzemelerin neler olduğu işyerindeki tehlikelere göre değişir. 7.3.Yangın söndürücü Uygun yangın söndürücüler mevcut olmalıdır. Erişim ve kullanım kolaylığı için söndürücülerin önündeki alan serbest olmalıdır. 7.4.Acil Durum çıkışları GÖZLEM YOK Bir acil durum çıkışı mevcut olmalı ve çıkışın önünde engeller bulunmamalıdır. Çıkış uygun şekilde işaretlenmelidir. İşaretlemeler, elektrik kesintisi durumunda dahi gözlem yapılan alandan görülebilecek şekilde düzenlenmiş olmalıdır. )Elektrik dağıtım kutusunun önünde engeller bulunduğu gözlemlemiştir. NOTLAR 2)Gerekli ilk yardım malzemeleri eksik olup ilk yardım işaretlemelerini eksik olduğu gözlemlenmiştir. 3)Yangın söndürücünün erişim ve kullanımını kolaylığının uygun olmadığı gözlemlenmiştir. 4)Acil durum çıkışları olmadığı gözlemlenmiştir. SAYISI = + SAYISI 4 25% Yapılan ilk gözlemler sonucunda atölyenin güvenlik endeksi %54,5 bulunmuştur. Her bir konu itibarı ile atölyede yapılan gözlem sonuçlarına göre hazırlanmış mevcut durum güvenlik endeks özeti Şekil- de gösterilmiştir. TOPLAM ELMERİ GÖZLEM GÖZLEM GÖZLEM ENDESİ SAYISI SAYISI SAYISI. GÜVENLİK DAVRANIŞI 2 24 26 7,7% 2. DÜZEN VE TEMİZLİK 8 7 5 53,3% 3. MAKİNE GÜVENLİĞİ 34 45 75,6% 4. ENDÜSTRİYEL HİJYEN 8 5 3 6,5% 5. ERGONOMİ 3 4 78,6% 6. ZEMİN VE GEÇİŞ YOLLARI 3 3 6 50,0% 50,0% 7.İLK YARDIM VE YANGIN GÜVENLİĞİ 3 4 25,0% 25,0% TOPLAM 67 56 23 54,5% 0,0% 50,0% 00,0% Şekil- Mevcut Durum Güvenlik Endeks Özeti 7,7% 53,3% 6,5% 75,6% 78,6%

Atölyede yapılan gözlemlerden ve ortaya çıkarılan güvenlik endeksinden sonra atölyede çalışma yapan öğrencilerin içinde bulundukları tehlikeler ve bunların risklerine karşı bazı önlemlerin alınması kararlaştırılmış ve bunlar uygulamaya konmuştur. Alınan önlemlerin bazıları aşağıda maddeler halinde yazılmıştır.. Çalışma esnasına gözlük, maske, baret gibi kişisel koruyucu donanımların kullanılması ve konusunda öğrencilere eğitim verilmiş ve konuyla ilgili uyarı levhaları asılmıştır. 2. Öğrencilere verilen eğitimlerde çalışma esnasında tezgahların üzerinde bulunan ve yapılan işle ilgili olmayan malzemelerin tezgahların üzerinde bulunmaması, atık kutularının boş ve kapaklarının kapalı olması gerektiği, kullanılan alet ekipman ve teçhizatın belirlenen yerlerde asıl olması gerektiği anlatılmıştır. 3. Koruyucusu takılı olmayan makinelerin koruyucularının takılması sağlanarak koruyucusuz makinelerde çalışmanın tehlikeleri öğrencilere anlatılmıştır. 4. Atölyede bulunan elektrik panosu ve yangın söndürme cihazlarının önlerinin kapalı tutulmayıp kolayca ulaşılabilir durumda olacak şekilde gerekli uyarı levhaları asılmış ve gerekli eğitimler öğrencilere verilmiştir. 5. Çalışma sırasında elle taşıma işlerinin gerçekleşmesi esnasında ağır parçaların kaldırılması yerine konulması gibi ergonomik konularda öğrencilere gerekli eğitimler verilmiştir. 6. Acil çıkış yolları ve acil çıkış kapılarına gerekli yönlendirme işaretleri konulmuştur. Yapılan iyileştirmeler ve öğrencilere verilen eğitimlerden 2 hafta sonra habersiz bir şekilde metal işleri atölyesi yine aynı Elmeri Gözlem formları ile birlikte kontrol edilerek iyileştirmelerden sonra gözlemlenmiş ve Şekil-2 deki Güvenlik Endeks özeti elde edilmiştir. GÖZLEM SAYISI GÖZLEM SAYISI TOPLAM GÖZLEM SAYISI ELMERİ ENDESİ. GÜVENLİK DAVRANIŞI 0 0 20 50,0% 2. DÜZEN VE TEMİZLİK 3 2 5 86,7% 3. MAKİNE GÜVENLİĞİ 36 9 45 80,0% 4. ENDÜSTRİYEL HİJYEN 0 3 3 76,9% 5. ERGONOMİ 0 90,9% 6. ZEMİN VE GEÇİŞ YOLLARI 3 3 6 50,0% 7.İLK YARDIM VE YANGIN GÜVENLİĞİ 3 4 75,0% TOPLAM 85 29 4 74,6% 50,0% 86,7% 80,0% 76,9% 90,9% 50,0% 75,0% 0,0% 50,0% 00,0% Şekil-2 İyileştirmelerden Sonra Güvenlik Endeks Özeti

SONUÇ Yaptığımız çalışma ile Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Metal İşleri Atölyesinin Elmeri İş Sağlığı ve Güvenliği Performans İzleme yöntemi ile güvenlik endeksi ilk aşamada %54,5 olarak hesaplanmıştır. Yapılan iyileştirme ve eğitim çalışmaları sonucunda daha sonra yapılan gözlemlerde güvenlik endeksinin %74,6 ya çıktığı tespit edilmiştir. İmalat sektöründeki işletmelerin İş sağlığı ve güvenliği performanslarının ölçülebilmesi için kullanılan bir yöntem olan Elmeri İş Sağlığı ve Güvenliği Performans izleme yöntemi üretim yapılan işletmelerde uygulandığı gibi öğretim faaliyetlerinin yürütüldüğü atölyelerde de rahatlıkla, kolay ve kısa sürede kullanılabileceği gösterilmiştir. Bununla birlikte atölye çalışma ortamında ki riskler azaltılmış ve daha güvenli bir çalışma yeri oluşturulmuştur. REFERANSLAR İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Laitinen H., Vuorinen M., Simola A., Yrjänheikki E.. Observation-based proactive ohs outcome indicators - validity of the emleri method, Safety Science, 203, 54:69-79. Ongun, A., 205. Türkiye İle Finlandiya nın İmalat Sanayinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Bakımından Mukayesesi Ve Elmeri İle İSG-YSD Yöntemlerinin Bir Uygulaması Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağ. Bil. Ens. Y. L. Tezi, Ankara Vahapassi A., Laitinen H., Campbell S., Ersan E., Birgören B., Özesen M., Matisane L., Şimşek C., Atlı K., Demirkol D., Rodoplu S., KOBİ ler için İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Rehberi: Risk Değerlendirmesi, İSG Performans İzleme ve Sağlık Tehlikeleri-Metal Sektörü, Türkiye de İş Sağlığı ve Güvenliği Koşullarının İyileştirilmesi Projesi (İSGİP)-TR0702.20-000 (AB Projesi, Yararlanıcı: İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü), 202. http:www.iso.orgisohomestandardsmanagement-standardsiso4500.htm