I İÇİNDEKİLER 1. AYIRIM MAKRO EKONOMİNİN TEMELLERİ 1 MAKRO EKONOMİYE GİRİŞ... 3 l. MAKRO EKONOMİK SORUNLAR... 3 A. Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) ve Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH)... 3 B. İstihdam... 4 C. Fiyat Düzeyi ve Enflasyon... 5 D. Bütçe Açığı... 5 E. Faiz Oranları... 5 F. Ödemeler Bilançosu ve Döviz Kurları... 6 II. MAKRO EKONOMİK DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ İLİŞKİLER... 6 A. Büyüme, İstihdam ve Okun Yasası... 6 B. Enflasyon ve Konjonktür Devresi... 7 C. Enflasyonla-İşsizlik Arasındaki Arbitraj... 7 D. Özel Sektör Ekonomisinin İstikrarı ya da İstikrarsızlığı... 8 III. TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP... 8 IV. ÇAĞDAŞ MAKRO EKONOMİK DÜŞÜNCE OKULLARI... 9 A. Çağdaş Klasik Görüşler: Monetarist, Yeni Klasik, Reel Konjonktür ve Üst Üste Gelen (Ardışık) Kuşaklar Yaklaşımı... 9 1. Monetarist Görüş... 9 2. Yeni Klasik Rasyonel Bekleyişler Görüşü... 9 3. Üst Üste Gelen (Ardışık) Kuşaklar Yaklaşımı... 10 4. Yeni Klasik Reel Konjonktür Teorisi... 10 B. Çağdaş Keynesgil Görüşler... 11 1. Ortodoks Keynesgil Ekonominin Temel Çizgileri... 11 2. Yeni (New) Keynesgil Görüş... 11 C. Yeni Neo Klasik Sentez... 12 D. Yapısalcı Görüş... 12 V. MAKRO EKONOMİK POLİTİKA ÖNERİLERİ... 13 A. Ilımlı Monetaristler ve Aktivistler... 13 B. Yeni Klasikler (Aşırı Monetaristler) ve Aktivizm... 13 C. Arz Yanlı Ekonomi... 14 VI. MAKRO EKONOMİK DÜŞÜNCE OKULLARININ TEMEL ANLAŞMAZLIK ALANLARI... 14 A. Fiyat ve Ücretlerin Esnekliği ya da Yapışkanlığı... 15 B. Toplam Arzın Esnekliği... 15 C. Bekleyişlerin Oluşumu... 16 1. Dışsal Bekleyişler... 16 2. Uyarlayıcı ya da Ekstrapolatif Bekleyişler... 16 3. Rasyonel Bekleyişler... 16 D. Kısa ve Uzun Dönem Ayrımı... 17 E. Uzun Dönem Dengesinin Tek Olup Olmadığı ya da Histeresis Olgusunun Olup Olmadığı... 17 F. Pozitif ve Normatif Ekonomiyle İlgili Uyuşmazlıklar... 18
II MAKRO EKONOMİ 2 MİLLİ GELİRLE İLGİLİ KAVRAMLAR VE MİLLİ GELİRİN ÖLÇÜLMESİ... 19 I. MAKRO EKONOMİK ANALİZLERDE KULLANILAN BAZI TERİMLER... 19 A. Üretim (Çıktı), Gelir ve Harcama... 19 B. Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) ve Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH)- Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) Ayrımı... 19 C. Gayri Safi ve Safi Milli Hasıla (Gelir ya da Harcama)... 20 D. Piyasa Fiyatı ve Faktör Maliyeti... 20 E. Nominal ve Reel Milli Gelir... 21 II. GAYRI SAFI MİLLİ HASILANIN HESAPLANMASI... 21 A. Üretim Yaklaşımı... 21 1. Piyasa Değeri... 22 2. Yenice Üretilmiş Mallar ve Hizmetler... 22 3. Nihai Mallar ve Hizmetler... 22 B. Harcama Yaklaşımı... 23 C. Gelir Yaklaşımı... 24 D. Milli Gelirle İlgili Diğer Ölçümler... 25 1. Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH)... 25 2. Safi Milli Hasıla (SMH)... 25 3. Milli Gelir... 26 4. Kişisel Gelir... 26 5. Harcanabilir Gelir... 26 III. MİLLİ GELİRLE İLGİLİ ÖLÇÜMLERİN GÜVENİLİRLİLİĞİ VE SORUNLARI... 27 A. Milli Gelirle İlgili Ölçümlerin Güvenilirliliği... 27 B. Makro Ekonomik Ölçümlerde Karşılaşılan Sorunlar... 28 1. Fiyat Değişmeleri... 28 2. Nüfus Boyutu... 30 3. Mükerrer (Çift) Kayıt Sorunu... 30 4. Yalnızca Kaynak Kullanılan İşlemlerin Hesaplanması... 31 5. Kalite Sorunu... 32 6. Yeraltı Ekonomilerinin Varlığı... 32 IV. MİLLİ GELİR ÖZDEŞLİKLERİ... 32 A. Tasarruf-Yatırım Dengesi... 32 B. Kamu Sektörü ve Dış Ticaret... 33 C. Y GSMH mı Yoksa GSYH mıdır?... 34 D. Planlanmış Yatırım-Gerçekleşmiş Yatırım Ayrımının Önemi... 34 V. MAKRO EKONOMİDE AKIMLAR VE STOKLAR... 35 A. Yatırım ve Sermaye Stoku... 36 B. Tasarruf ve Servet... 36 VI. ENFLASYON VE İŞSİZLİĞİN ÖLÇÜLMESİ... 37 A. Enflasyonun Ölçülmesi... 37 1. Zımni Gayri Safı Milli Hasıla Deflatörü... 37 2. Tüketici Fiyat Endeksi... 38 3. Üretici Fiyat Endeksi... 38 4. Enflasyonun Ölçülmesinde Sorunlar... 39 B. Eksik İstihdamın Ölçülmesi... 39 EK 2.1 TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİNİN HAYAT PAHALILIĞINDAKİ ARTIŞI AŞIRILAŞTIRMASI... 41 I. KALİTE AYARLAMA EĞİTİMİ... 41 II.İKAME EĞİTİMİ... 41 EK: 2.2. ENFLASYONUN, REEL BÜYÜME ORANININ VE HERHANGİ DİĞER BÜYÜME ORANININ ÖLÇÜLMESİ... 42
III EK: 2.3. YENİ TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ: KAPSAMI VE YÖNTEMİ... 43 I. ENDEKSİN GÜNCELLENME GEREKÇELERİ... 43 II. YENİ ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİNİN KAPSAM VE SINIFLAMA SİSTEMİ... 43 A.Coğrafi Kapsam... 43 B. Sınıflama Sistemi... 43 C. Fiyat Kapsamı... 44 D. İndirimli Fiyatlar... 44 E. İşyeri Seçimi... 44 F. Madde Seçimi... 45 III. YENİ MADDELERİN BELİRLENMESİ, AĞIRLIK YAPISI VE GÜNCELLEMEDE KULLANILAN BİLGİ KAYNAKLARI... 45 IV. FİYAT DERLEME DÖNEMLERİ... 46 3 EKONOMİNİN TOPLAM BİLANÇOSU... 49 I. AKTİFLER, PASİFLER VE BİLANÇO... 49 II. BİLANÇONUN KALEMLERİ... 49 A. Finansal Aktifler ve Pasifler... 50 B. Net Aktifler... 51 C. Reel ve Finansal Aktifler... 52 D. Sektörel Bilanço... 54 2. AYIRIM BASİT KEYNESGİL SİSTEM 4 GELİR, HARCAMALAR VE BASİT KEYNESGİL TOPLAM TALEP TEORİSİNE GİRİŞ... 57 I. TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP VE DENGE ÜRETİM DÜZEYİ... 57 A. Keynesgil Tam Esnek Toplam Arz Eğrisi... 57 B. Toplam Talep Eğrisi... 58 II. PLANLANAN DENGE ÜRETİM DÜZEYİNİN ÖNEMİ... 59 III. TÜKETİM HARCAMALARI, TÜKETİM VE TASARRUF FONKSİYONU... 61 A. Tüketim Fonksiyonu... 62 1. Teorik Tüketim Fonksiyonu... 62 2. Ortalama Tüketim Eğrisi... 63 3. Marjinal Tüketim Eğilimi... 63 B. Tasarruf Fonksiyonu... 64 1. Ortalama Tasarruf Eğilimi... 65 2. Marjinal Tasarruf Eğilimi... 65 3. Tasarruf Fonksiyonuyla İlgili Denklemler... 65 C. Denge Milli Gelir ve Çıktı Düzeyinin Belirlenmesi... 66 1. C+I Yaklaşımına Göre Denge Gelir Düzeyi... 66 2. Tasarruf-Yatırım Eşitliğine Göre Denge Gelir Düzeyinin Belirlenmesi... 67 3. Denklemlerle Denge Gelirinin Belirlenmesi... 68 4. Gelirde Dengesizlik Durumları ve Dengeye Yönelim... 68 IV. TOPLAM HARCAMA FONKSİYONUNDA KAYMALAR VE ÇARPAN... 69 A. Toplam Harcama Fonksiyonunda Kaymalar... 69 1. Toplam Harcama Fonksiyonunda Geçici Bir Kayma... 70 2. Toplam Harcama Fonksiyonunda Sürekli Kaymalar... 71
IV MAKRO EKONOMİ B. Çarpan... 72 1. Birinci Yaklaşım... 72 2. İkinci Yaklaşım... 73 3. Çarpanın Reel Yönü... 73 C. Tasarruf Paradoksu... 75 5 KAMU SEKTÖRÜ VE BASİT TOPLAM TALEP TEORİSİ... 77 I. DEVLETİN ROLÜNÜN BASİT KEYNESGİL MODELE KATILMASI... 78 A. Harcama Çarpanı... 79 B. Transfer Harcamaları Çarpanı... 79 C. Vergi Çarpanı (Gelir Düzeyinden Bağımsız)... 79 D. Denk Bütçe Çarpanı... 80 E. Vergilerin Gelir Düzeyine Bağlı Olduğu Durumda Vergi Çarpanı... 81 II. DEVLETİN ROLÜNÜN GEOMETRİK OLARAK AÇIKLANMASI... 82 A. Kamu Harcamalarının Bütçe Açıklarıyla Karşılandığı Durum... 83 B. Kamu Harcamalarının Vergilerle Karşılandığı Durum... 83 6 DIŞ HARCAMALAR VE BASİT TOPLAM TALEP TEORİSİ... 87 I. DENGE GELİR VE ÇIKTI DÜZEYİ... 88 A. İthalat Fonksiyonu... 88 B. Denge Gelir Düzeyinin Denklemlerle Belirlenmesi... 89 C. Denge Gelir Düzeyinin Geometrik Olarak Belirlenmesi... 90 II. DIŞ TİCARET ÇARPANI VE GELİR DÜZEYİNDE DEĞİŞMELER... 91 7 MODERN TÜKETİM TEORİLERİ... 93 I. KEYNESGİL TÜKETİM FONKSİYONUYLA İLGİLİ SORUNLAR VE GELİŞMELER... 93 A. Kuznets in Tüketim Fonksiyonu... 93 B. Kısa ve Uzun Dönem Tüketim Fonksiyonları Arasındaki Çelişki... 93 C. Nispi Gelir Hipotezi... 94 D. Tüketimde Sapma Hipotezi... 95 II. BELİRLİLİK ALTINDA TÜKETİM: YAŞAM BOYU VE SÜREKLİ GELİR HİPOTEZİ... 96 A. Yaşam Boyu Gelir Teorisi... 96 1. Mikro Ekonomik Yaklaşım... 96 2. Makro Ekonomik Yaklaşım: Toplam Tüketim ve Toplam Tasarruf... 99 B. Sürekli Gelir Teorisi... 99 1. Sürekli Gelirin Tahmini ve Ölçülmesi... 100 2. Sürekli Gelir ve Dinamik Tüketim... 101 III. BELİRSİZLİK ALTINDA TÜKETİM... 102 A. Rassal Yürüyüş Hipotezi ve Tüketim... 102 B. Likidite Kısıtı ve Miyopluk... 103 C. Belirsizlik ve Tampon Stok Tasarrufu... 103 IV. TÜKETİM DAVRANIŞLARINI ETKİLEYEN DİĞER FAKTÖRLER... 104 A. Faiz Oranı... 104 B. Para Aldanımı... 105 C. Fiyat Bekleyişleri... 105 D. Gelir Dağılımı... 106 E. Finansal Aktifler... 107 F. Vergi İndirimleri ve Ricardo Denklik Hipotezi... 107 G. Diğer Faktörler... 108
V 8 YATIRIM HARCAMALARI VE BASİT TOPLAM TALEP TEORİSİ... 109 I. SERMAYE VE YATIRIM... 109 A. Yatırım Kararı... 110 1. Şimdiki Değer Kriteri... 110 2. İçsel Getiri Oranı Kriteri... 111 B. Sermaye Stoku ve Yatırım Oranı... 111 II.YATIRIM HARCAMASI... 113 A. Uyarılmış Yatırım: Kâr Teorisi... 113 B. Hızlandıran Teorisi... 116 1. Sermaye Hasıla Oranı... 116 2. Hızlandıran Prensibi... 117 3. Hızlandıran Prensibine Yöneltilen Eleştiriler... 119 III. DİĞER YATIRIM TEORİLERİ... 120 A. Tobin in q Teorisi... 120 B. Kredi Tayınlamasını İçeren Teoriler... 121 C. Finansman Biçiminin Yatırımlar Üzerindeki Etkisi... 121 1. Yatırımın içsel Fonlarla Finansmanı (Otofinansman)... 121 2. Yatırımın Dışsal Fonlarla Finansmanı... 122 3. AYIRIM KLASİK SİSTEM VE BASİT KEYNESGİL SİSTEMİN GENİŞLETİLMESİ: PARA, FAİZ VE FİYAT DEĞİŞMELERİNİN MİLLİ GELİR ANALİZLERİNDE GÖZÖNÜNE ALINMASI 9 BASİT KLASİK SİSTEM... 125 I. TOPLAM ARZI BELİRLEYEN FAKTÖRLER... 125 A. Toplam Üretim Fonksiyonu... 125 B. Emek Piyasası ve Ücret Teorisi... 126 1. Emek Talebi... 126 2. Emek Arzı... 126 C. Say Yasası... 127 II. TOPLAM TALEP... 128 A. Fiyatlar Genel Düzeyine İlişkin Bir Kuram Olarak Miktar Teorisi... 128 B. Toplam Talep Kuramı Olarak Miktar Teorisi... 128 III. KLASİK EKONOMİ VE GEÇİCİ EKSİK İSTİHDAM... 129 IV. KLASİK SİSTEMDE TASARRUF VE YATIRIM... 130 V. KLASİK SİSTEMDE AYARLANMA SÜREÇLERİ... 131 A. Para Arzındaki Değişme ve Paranın Yansızlığı... 132 B. Emek Arzındaki Değişmenin Etkileri... 132 C. Emek Talebindeki Değişmenin Etkileri... 133 VI. KLASİK SİSTEMDE PARA VE MALİYE POLİTİKASI... 135 10 PARA ARZI VE PARA ARZININ İSTİKRARLILIĞI SORUNU... 137 I. PARA VE İŞLEVLERİ... 137 II. PARA TALEBİNİN İSTİKRARLILIĞI VE ÇEŞİTLİ PARA TANIMLARININ ÖNEMİ... 138 A. Çeşitli Para Arzı Tanımları... 138 1. M 1 Para Arzı Tanımı... 138
VI MAKRO EKONOMİ 2. M 2 Para Tanımı... 139 3. M 3 Para ve Likidite Tanımı... 139 4. Divisia Endeksi ve M*- Star Para Tanımı... 139 B. M 1, M 2, M* Para Tanımı ve Para Talebinin İstikrarlılığı... 140 1. M 1 Para Talebinin İstikrarsızlığı... 140 2. M 2 Para Talebinin İstikrarlılığı... 140 3. M* ın İstikrarsızlığı... 141 III. KAYDİ PARA YARATMA MEKANİZMASI... 141 A. Kaydi Para Hacmini Etkileyen Faktörler... 141 1. Bir Bankanın Ödünç Verme Kapasitesi... 141 2. Ödünçler Mevduat Yaratır... 141 3. Sızıntı Sorunu ve Geri Dönüş Oranı... 142 B. Kredi Çarpanı... 143 IV. PARA TABANI, PARA TABANI ÇARPANI VE PARA TABANIN KONTROLÜ... 143 A. Para Tabanı Çarpanı ve Para Stokunun Hesaplanması... 144 B. Geometrik Analiz... 145 C. Gücü Yüksek Paranın (Parasal Tabanın) Kontrolü... 145 1. Açık Piyasa İşlemleri... 145 2. Döviz Alım Satımları... 145 3. Reeskont Penceresi ve Kredi İşlemleri... 146 4. Hazine-Merkez Bankası İlişkileri... 146 5. Bütçe Açıklarının Finansmanı... 146 V. PARA ARZININ İÇSELLİĞİ SORUNU... 146 EK: 10.1. T.C. MERKEZ BANKASININ PARA TABANI VE REZERV PARA İLE İLGİLİ İŞLEMLERİ... 147 A.PARANIN TANIMI... 147 1. Para Tabanı Dolayısıyla Likidite ne Zaman Artar?... 147 2. Para Tabanı Dolayısıyla Likidite Ne Zaman Azalır?... 147 B.REZERV PARANIN TANIMI... 148 C.PARASAL TABAN... 148 D.PARA TABANI YA DA REZERV PARA ÇARPANI... 148 E. T.C. MERKEZ BANKASININ BAZI İŞLEMLERİ... 149 1. Bilançodaki DİBS ler Nasıl Eritilmektedir?... 149 2. Sterilizasyon Nasıl Yapılmaktadır?... 149 11 PARA TALEBİ... 151 I. KLASİK PARA TALEBİ TEORİSİ... 151 A. Değişim (Mübadele) Denklemi... 151 B. Miktar Teorisi... 152 1. Miktar Teorisinin İşlem (Fisher) Tipi... 152 2. Miktar Teorisinin Para Tutumu (Cambridge) Tipi... 152 C. Paranın Dolaşım Hızını ya da Elde Tutulan Para Oranını Etkileyen Etmenler... 153 II. KEYNESGİL PARA TALEBİ (LİKİDİTE TERCİHİ TEORİSİ) VE PARA TALEBİNİN İSTİKRARSIZLIĞI... 154 A. Para Talebi Güdüleri... 154 1. İşlem (Muamele) Güdüsüyle Para Talebi... 154 2. İhtiyat Güdüsüyle Para Talebi... 155 3. Spekülasyon Güdüsüyle Para Talebi... 155 B. Toplam Para Talebi ve Denge Faiz Oranı... 158 1. Para Arzında Değişmeler ve Denge Faiz Oranı... 158
VII 2. Likidite Tuzağı Nedir?... 159 3. Milli Gelir Düzeyindeki Değişmeler ve Faiz Oranı... 160 4. Spekülatif Para Talebinde Değişmeler ve Faiz Oranı... 160 III. FRİEDMAN IN PARA TALEBİ VE PARA TALEBİNİN İSTİKRARLILIĞI... 161 IV. ENVANTER PARA TEORİSİ... 162 V. KEYNESGİL SİSTEMDE PARANIN EKONOMİYİ ETKİLEMESİ... 165 A. Eski Yaklaşım... 165 B. Yeni Yaklaşım ve Monetarist Katkı... 166 12 ISLM EĞRİLERİ ANALİZİ VE EKONOMİNİN TALEP YANI DENGESİ... 167 I. MAL VE PARA PİYASASINDA DENGE... 167 A. Mal Piyasasında Denge... 167 B. Para Piyasasında Denge... 169 C. Mal ve Para Piyasasının Birlikte Dengesi (Genel Denge)... 171 1. Dengeye Doğru Ayarlanma Süreci... 171 2. Para Piyasasındaki Ayarlanmanın Hızlılığı... 172 II. IS VE LM EĞRİLERİNİN EĞİMİ... 172 A. IS Eğrisinin Eğimi ve Çarpanın Rolü... 172 B. LM Eğrisinin Eğimi... 173 III. IS VE LM EĞRİLERİNDE KAYMALAR... 173 A. IS Eğrisinde Kaymaya Neden Olan Etmenler... 174 1. İş Hayatıyla İlgili Bekleyişlerde Değişme... 174 2. Kamu Harcamaları ve Vergi Gelirlerinde Değişme... 174 3. Otonom Tüketim Harcamalarında Meydana Gelen Değişmelerin Etkisi... 175 4. Fiyatlar Genel Düzeyindeki Değişmelerin Etkisi... 176 5. Finansal Yeniliklerin Etkisi... 176 B. LM Eğrisinde Kaymaya Neden Olan Etmenler... 176 1. Para Arzında Değişme... 176 2. Fiyatlar Genel Düzeyindeki Değişmenin Etkileri... 177 IV. PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ ETKİNLİĞİ VE DIŞLAMA ETKİSİ (CROWDING OUT ETKİSİ)... 177 A. Keynesgil Aralıkta Para ve Maliye Politikası... 177 B. Klasik Aralıkta Para ve Maliye Politikası... 178 C. Ara Aralıkta Para ve Maliye Politikasının Etkinliği... 179 13 KEYNESGİL EKONOMİNİN KENDİLİĞİNDEN TAM İSTİHDAMA YÖNELEMEMESİ VE NEO KLASİK OTO REGÜLATÖR OLARAK REEL ANKES ETKİSİNİN ÖNEMİ... 181 I. TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN TÜRETİLMESİ VE DENGE FİYAT VE ÇIKTI DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ... 181 A. Aşağıya Doğru Eğimli Toplam Talep Eğrisi... 181 B. Fiyat Deflasyonunun Toplam Talep Üzerindeki Etkisi (Keynes Etkisi)... 182 C. Düşen Fiyatların İstikrar Bozucu Etkileri... 183 II. İSTİKRARLI BİR TAM İSTİHDAM İÇERMEYEN DURUMLAR VE TAM İSTİHDAMIN SAĞLANMASINDA MALİYE POLİTİKASININ ÖNEMİ... 184 A. IS Eğrisinin Düşey Olduğu Durum: Yatırım Yetersizliği ve Keynes Etkisi... 184 B. LM Eğrisinin Yatay Olduğu Durum: Likidite Tuzağı ve Keynes Etkisi... 186 III. EKSİK İSTİHDAM VE KEYNES ETKİSİ... 187 A. Ücret ve Fiyat Esnekliğinin Sağlanmasında Güçlük ve Mal Piyasasındaki Durum... 187
VIII MAKRO EKONOMİ B. Para Politikasının Önemsizliği ve Para Piyasasında Durum... 188 C. Maliye Politikasının Önemi... 189 IV. PİGOU VE REEL ANKES ETKİSİ... 189 4. AYIRIM GELENEKSEL VE MODERN TOPLAM ARZ TEORİLERİ VE RASYONEL BEKLEYİŞLER ALTINDA EKONOMİK DENGE 14 GELENEKSEL KLASİK VE KEYNESGİL TOPLAM ARZ TEORİSİ... 193 I. FİRMA VE ENDÜSTRİNİN ARZ EĞRİSİ... 193 II. TOPLAM ARZ EĞRİSİ... 195 A. Klasik Düşey Toplam Arz Eğrisi... 195 B. Keynesgil Toplam Arz Eğrisi... 196 C. Tam Esnek ve Keynesgil Toplam Arz eğrisi... 199 15 BEKLEYİŞLER EKLENTİLİ ORTODOKS MONETARİST, YENİ KLASİK VE YENİ KEYNESGİL TOPLAM ARZ EĞRİSİ; REEL KONJONKTÜR TOPLAM ARZ TEORİSİ VE EKONOMİK DENGE... 201 I. BEKLEYİŞLER EKLENTİLİ YENİ KLASİK TOPLAM ARZ TEORİSİ (LUCAS EĞRİSİ)... 202 A. Eksik Enformasyon Modeli... 202 1. Emek Piyasasında Eksik Enformasyon... 202 2. Mal Piyasasında Eksik Enformasyon... 203 B. Eksik Enformasyon, Hatalı Bekleyişler ve Sonuçları... 203 C. Bekleyişler Eklentili Toplam Arz Eğrisinin Türetilmesi... 206 II. BEKLEYİŞLER EKLENTİLİ YENİ KEYNESGİL TOPLAM ARZ EĞRİSİ... 207 A. Yeni Keynesgil Toplam Arz Eğrisiyle İlgili Varsayımlar... 207 B. Bekleyişler Eklentili Toplam Arz Eğrisinin Elde Edilmesi... 208 C. Yeni Klasik ve Yeni Keynesgil Arz Eğrilerinin Karşılaştırılması... 210 III. REEL KONJONKTÜR TOPLAM ARZ TOPLAM TALEP YAKLAŞIMI... 211 EK 15.1. YENİ KEYNESGİL TOPLAM ARZ EĞRİSİ MODELLERİ... 213 I. YAPIŞKAN ÜCRET MODELİ... 213 II. ÇALIŞANLARIN YANLIŞ ALGILAMA MODELİ... 214 III. EKSİK ENFORMASYON MODELİ... 215 IV. YAPIŞKAN FİYAT MODEL... 215 A. Yatay SAS Eğrisi... 215 B. Pozitif Eğimli SAS Eğrisi... 216 EK 15.2. RASYONEL BEKLEYİŞLER VE EKONOMİK DENGE... 217 I. TOPLAM TALEPTE BEKLENEN VE BEKLENMEYEN DEĞİŞMELER... 217 II. TOPLAM TALEPTE BEKLENEN BİR DEĞİŞMENİN ETKİLERİ... 218 III. TOPLAM TALEPTE BEKLENMEYEN DEĞİŞMELERİN ETKİLERİ... 218 EK 15.3. BEKLEYİŞLERİN OLUŞUMU... 220 I. DIŞSAL, UYARLAYICI, SABİT VE RASYONEL BEKLEYİŞLER... 220 II. SÜBJEKTİF KOŞULLU MATEMATİKSEL VE RASYONEL BEKLEYİŞLER... 222 A. Sübjektif Bekleyiş... 222 B. Koşullu Matematiksel Bekleyiş... 222 C. Rasyonel Bekleyiş... 223
IX 1. Fiyatlara Uygulanan Rasyonel Bekleyiş Kuramı... 223 2. Ayakkabı Bağı Sorunu... 223 3. Rasyonel Bekleyişler Fiyat Düzeyinin Bulunması... 224 5. AYIRIM RASYONEL BEKLEYİŞLER VE MODERN MAKRO EKONOMİ 16 ENFLASYON... 229 I. TALEP ENFLASYONU: KEYNESGİL ANALİZ... 229 A. Kapanan Enflasyoncu Süreç... 230 B. Açılan Enflasyoncu Süreç... 231 II. MALİYET ENFLASYONU... 232 III. PARA, BEKLEYİŞLER VE ENFLASYON... 234 A. Para Arzının Sürekli Olarak Arttırılmadığı Durum... 234 B. Para Arzının Sürekli Olarak Arttırıldığı Durum... 236 C. Ayarlanmalar, Bekleyişler ve Enflasyon Arasındaki İlişkiler... 237 1. Ayarlanmalarda Bekleyişlerle İlgili Varsayımların Önemi... 237 2. Enflasyon Bekleyişleriyle Faiz Oranları Arasındaki İlişki... 237 3. Enflasyonla Reel Ankesler Arasındaki İlişki... 238 4. Rasyonel Bekleyişler, Ayarlanma Süresi ve Fedakarlık Oranı... 239 5. Enflasyon Sürprizlerinden Beklenen Sonuçların Fayda-Maliyet Analizi... 239 IV. YÜKSEK ENFLASYON VE İSTİKRAR... 240 A. Hiperenflasyon, Yüksek Enflasyon, Sürünen Enflasyon... 240 1. Hiperenflasyon... 240 2. Yüksek Enflasyon... 240 3. Sürünen ya da Ilımlı Enflasyon... 241 B. Yüksek ve Hiper Enflasyonla Mücadele Stratejileri... 241 1. Ortodoks ve Heterodoks istikrar Programları... 241 2. Aşamalı ve Şok (Cold Turkey) Strateji... 241 C. İstikrar Programlarında Çapa Politikasının Önemi... 243 D. Kredibilite Sorunu... 244 1. Kredibilite ve Enflasyonla Mücadele... 244 2. Kredibilite ve Deflasyon... 244 3. Kredibilitenin Sağlanma Koşulları... 245 E. Enflasyon Hedeflemesi... 245 17 BEKLEYİŞLER VE ÜRETİM-ENFLASYON ANALİZİNİN GENİŞLETİLMESİ... 247 I. ENFLASYON, BEKLEYİŞLER VE TOPLAM ARZ EGRİSİ... 247 A. Ücretin Saptanması ve Beklenen Enflasyon... 248 B. Toplam Arz Eğrisi... 248 II. KISA VE UZUN DÖNEM ARZ EĞRİLERİ... 249 A. Kısa Dönem Bekleyişler Eklentili Toplam Arz Eğrileri... 249 B. Uzun Dönem Düşey Toplam Arz Eğrisi... 250 III. BEKLENEN ENFLASYONUN ROLÜ... 250 A. Ücret Ayarlanması... 250 B. Geçmiş Enflasyonunun Telafisi ya da Beklenen Enflasyon... 250 C. Beklenen Enflasyonun Belirleyicileri... 251
X MAKRO EKONOMİ IV. DİNAMİK TOPLAM TALEP... 251 A. Kısa Dönemde Enflasyon Oranı ve Üretim... 252 B. Uzun Dönemde Enflasyon Oranı ve Üretim... 252 V. ÜRETİMDE DİNAMİK AYARLANMA VE ENFLASYON... 253 A. Dengeye Doğru Ayarlanma... 253 B. Stagflasyon Durumu... 254 C. Hedefin Aşılması ya da Ani Sıçrama (Overshooting)... 254 D. Tam Öngörü Durumu... 254 E. Para Politikasında Beklenen ve Beklenmeyen Değişmeler... 255 F. Enflasyonist Süredurum... 255 VI. MALİ GENİŞLEMELERE AYARLANMA... 255 18 EKSİK İSTİHDAM, PHİLLİPS EĞRİLERİ VE TAYLOR KURALI... 257 I. EKSİK VE TAM İSTİHDAMIN ANLAMI... 257 A. Eksik İstihdamın Anatomisi... 257 1. Eksik İstihdam Havuzu... 257 2. İşsizliğin Ekonomik Nedenleri... 257 B. Tam İstihdam... 258 1. Doğal İşsizlik Oranı ve NAIRU... 258 2. Eksik İstihdam Süresi... 260 3. Eksik İstihdamın Sıklığı... 261 II. ESKİ DEĞİŞ TOKUŞ: ENFLASYON-EKSİK İSTİHDAM İLİŞKİSİ... 261 A. Geleneksel Phillips Eğrisi... 261 B. Monetaristlere ve Yeni Klasiklere Göre Enflasyon-İşsizlik Arbitrajı... 263 1. Monetarist Yaklaşım: Uzun Dönem Düşey Phillips Eğrisi... 263 2. Yeni Klasik Yaklaşım: Kısa Dönemde Düşey Phillips Eğrisi... 267 C. Enflasyon ve Eksik İstihdam ve Modern Keynesgil Yaklaşım... 269 1. NAİRU... 269 2. Ücret ve Fiyat Yapışkanlıkları... 270 3. Monopol Gücündeki Artış ve Maliyet Yükselişleri... 271 4. Hedef Reel Ücretler ve Maliyet Artışı... 271 5. Dış Bükey ve Dirsekli Phillips Eğrisi... 272 6. Denge Eksik İstihdamında Büyüme... 272 7. Bekleyişlerin Göz Önüne Alınması... 272 D. Müdahalesizliğe Karşı Keynesgil Eleştiri... 274 E. Avrupa da Gözlenen Yüksek Eksik İstihdamın Nedenleri... 275 1. Emek Piyasası Yapışkanlıkları... 275 2. Eurosclerosis... 276 3. Hysteresis... 277 4. Yapısalcılar ve Hysteresis Hipotezi... 278 III. YENİ DEĞİŞ TOKUŞ: ÜRETİMİN İSTİKRARI-ENFLASYONUN İSTİKRARI... 279 19 MODERN KONJONKTÜR TEORİLERİ... 281 I. EKONOMİK DALGALANMALARIN İÇERİĞİ VE BİÇEMLENMİŞ (STİLİZE) OLGULAR... 281 A. Ekonomik Dalgalanma Çeşitleri ve Dönemleri... 281 1. Ekonomik Dalgalanma Çeşitleri... 281 2. Konjonktür Dönemi... 282 3. Bazı Önemli Ekonomik Öğelerin Konjonktür Dönemleri... 282 B. Frisch Slutsky Paradigması... 283
XI C. Konjonktür Dalgalanmalarının Biçimlenmiş (Stilize) Olguları... 283 1. Reel Konjonktür Teorisinin Biçimlenmiş Olguları... 284 D. Yeni Keynesgil Yaklaşımın Biçimlenmiş Olguları... 285 II. FİYAT ESNEK MAKRO EKONOMİ VE KONJONKTÜR DALGALANMALARI... 286 A. Monetarist Konjonktür Teorisi(Talep Yanlı Yaklaşım)... 286 B. Yeni Klasik Konjonktür Teorisi... 287 C. Reel Konjonktür Teorisi... 289 1. Reel Konjonktür Teorisinin Dürtüleri... 289 2. Reel Konjonktür Mekanizması... 290 3. Bir Anahtar Karar: İnsanlar Ne Zaman Çalışmalıdır?... 290 4. Reel GSMH ve Fiyat Düzeyi... 292 III. FİYAT-YAPIŞKAN MAKRO EKONOMİ VE KEYNESGİL KONJONKTÜR TEORİLERİ... 292 A. Geleneksel Keynesgil Konjonktür Teorisi... 292 B. Yeni Keynesgil Konjonktür Teorisi... 294 1. Yeni Keynesgil Dürtü ve Konjonktür Mekanizması... 294 2. Arz Şokları ve Yeni Keynesgil Model... 295 Ek 19.1. SİYASET VE EKONOMİK DALGALANMALAR... 297 Ek. 19.2. LUCAS KRİTİĞİ... 298 EK 19.3. TOPLAM TALEPTEKİ DEĞİŞMELER VE ÇARPAN-HIZLANDIRAN YAKLAŞIMI... 299 I. YATIRIMIN HIZLANDIRAN TEORİSİ... 299 A. Hızlandıran Dürtüsü... 299 B. Hızlandıran Mekanizması... 299 II. ÇARPAN HIZLANDIRAN MODELİ... 301 20 DEFLASYON, 1929 DEPRESYONU VE 2007-???? RESESYONU... 305 I. DEFLASYONUN NEDENLERİ VE FİNANS KRİZİNİN DİNAMİKLERİ... 306 A. Talep ve Arz Şoku ve Deflâsyon... 306 1. Keynesgil Yatırım Tuzağı... 306 2. Keynesgil Likidite Tuzağı... 306 3. Deflasyonun Sürekliliğine Karşı Yaklaşımlar... 306 B. Borç-Deflasyon Teorileri... 307 1. Fisher in Borç-Deflâsyon Teorisi... 307 2. Misen in Deflâsyon Teorisi... 307 3. Minsky nin Borç Deflâsyon Teorisi... 308 4. Ben Bernanke in Borç Deflâsyon Teorisi... 308 C. Finansal Krizinin Oluşumu Ve Dinamikleri... 309 1. Finansal Krizlerin Oluşumu... 309 2. Finansal Krizin Dinamikleri... 309 II. 1929 EKONOMİK KRİZİ... 311 A. Para, Ekonomik Dalgalanmalar ve 1929 Ekonomik Krizi Üzerinde Tartışmalar... 311 1. 1929 Krizinin ve Ekonomik Resesyonların Monetarist Yorumu... 312 B. 1929 Kriziyle İlgili Keynesgillerin Karşı Görüşleri... 314 1. Keynes in Yaklaşımı... 314 2. Kaldor un Yaklaşımı... 315 3. 1929 Ekonomik Krizinin ISLM Eğrileriyle Keynesgil Açıdan Analizi... 316 4. Neo-Keynesgil Görüş... 316 III. BÜYÜK RESESYON: 2007-???? FİNANSAL KRİZİ... 319 A. Krizin Başlaması... 319 B. 2007-???? Finansal Krizinin Nedenleri... 319 1. İpotek Piyasasındaki Finansal Yenilikler... 319
XII MAKRO EKONOMİ 2. İpotek Piyasalarında Asıl-Vekil Sorunları... 320 3. Asimetrik Enformasyon ve Kredi Derecelendirme Kurumları... 320 C. Negatif Talep Şokuna Negatif Arz Şokunun Eklenmesi... 320 D. 2007-2009 Arasında Finansal Krizin Etkileri... 322 1. Hanehalkı, Firmalar ve Finansal Kurumların Bilançolarının Bozulması ve Gölge Bankacılık Sistemine run... 322 2. Hanehalkı ve Firmaların Servet Kaybı ve Pigou Etkisi... 322 E. 2007 Finansal Krizinin Depresyona Dönüşmeme Nedenleri... 323 1. Saldırgan Fed Eylemleri... 323 2. Saldırgan Maliye Politikası Eylemleri... 325 F. Harcama ve Vergi Çarpanı İle İlgili Bazı Sonuçlar... 326 G. 2007 Krizi Öncesinde ve Sonrasında ABD de Para Çarpanı Değişkenlerinin Aldığı Bazı Değerler... 326 IV. JAPON EKONOMİSİNDEKİ RESESYON... 327 1. Aktif Fiyatlarındaki Düşüş... 327 2. İzlenen Maliye ve Para Politikası... 327 3. Yapısal Sorunlar ve Reel Konjonktür Teorisinin Haklılığı... 328 4. Japon Ekonomisinin Likidite Tuzağından Kurtulması... 328 V. TÜRK EKONOMİSİNDE KASIM 2000 VE ŞUBAT 2001 KRİZLERİ VE 2007 KÜRESEL KRİZİNİN YANSIMALARI... 328 6. AYIRIM ORTODOKSVE HETERODOKS MAKRO EKONOMİK POLİTİKA TEORİLERİ 21 TOPLAM TALEP, TOPLAM ARZ ŞOKLARI VE MONETARİST VE KEYNESGİL PARA POLİTİKASI ÖNERİLERİ... 333 I. TOPLAM TALEP ŞOKLARI... 333 A. Monetarist ve Keynesgil Para Politikası Önerileri... 333 B. Toplam Talep Şokları ve Toplam Talep Eğrisi... 334 C. İzlenen Monetarist Politikanın Sonuçları... 334 D. İzlenen Keynesgil Politikanın Sonuçları... 335 E. Monetarist ve Keynesgil Politika Önerileri Arasındaki Çelişki... 335 II. TOPLAM ARZ ŞOKLARI... 336 A. Bekleyişler Eklentili Toplam Arz Eğrisi ve Toplam Arz Eğrisi Bekleyişi... 336 B. Monetarist ve Keynesgil Politikaların Sonuçları... 338 1. Monetarist Politikanın Sonuçları... 338 2. Keynesgil Politikalarının Sonuçları... 338 3. Monetarist ve Keynesgil Tartışmaların Temeli... 339 22 MONETARİST VE KEYNESGİL MALİYE POLİTİKASI... 341 I. Keynesgillerin Maliye Politikası Önerileri... 341 II. Monetaristlerin Maliye Politikası Önerileri... 341 A.Kamu Harcamaları... 341 B. Vergiler... 342 III. Öngörülen ve Öngörülemeyen Maliye Politikası... 342 A. Kamu Harcamalarındaki Öngörülen Değişmenin Etkileri... 342 1. Üretim ve Fiyat Düzeyi Üzerindeki Etkiler... 342
XIII 2. Emek Piyasası Üzerinde Etki... 343 3. Faiz Oranları Üzerindeki Etki... 343 4. Rassal Şoklar ve Politika Cevapları... 344 B. Kamu Harcamalarında Öngörülmeyen Değişmenin Etkileri... 344 1. Üretim ve Fiyat Düzeyi Üzerinde Etkiler... 344 2. Emek Piyasası Üzerinde Etkiler... 344 3. Rassal Şoklar... 344 4. Maliye Politikası ve Enflasyon... 345 23 ARZ YANLI EKONOMİ... 347 I. ARZ YANLI POLİTİKALAR VE TOPLAM ARZ... 347 A. Eksik İstihdam ve Arz Yanlı politikalar... 347 B. Enflasyon ve Arz Yanlı Politikalar... 347 C. Büyüme ve Arz Yanlı Politikalar... 348 D. Arz Yanlı Politikalar ve Monetarist Yaklaşım... 348 E. Arz Yanlı Politikalar ve Keynesgil Yaklaşım... 349 F. Talep Yanlı Politikalarla Arz Yanlı Politikalar Arasında Bağlantı... 350 II. PİYASA YÖNLÜ ARZ POLİTİKALARI VE PİYASALARIN ETKİNLİĞİNİN ARTTIRILMASI... 350 A. Rekabetçi Politikalara Yönelme... 350 B. Araştırma ve Enformasyon Dışsallıkları... 351 C. Piyasa Başarısızlıklarının Giderilmesi ve Kamusal Malların Sağlanması... 352 III. RADİKAL VE YERLEŞİK ARZ YANLI POLİTİKA: ARZ YANLI ÜCRET POLİTİKASI... 352 A. Radikal Arz Yanlı Ekonomi... 352 1. Vergi Oranlarındaki İndirimle Vergi Gelirlerinin Artırılması... 352 2. Vergi Oranı ve Emeğin Boş Zaman Seçimi... 353 3. Kaynakların Vergiden Kaçınmaya Yönelik Tahsisi... 353 4. Laffer Eğrisi... 353 5.Vergi Oranları Düşürülerek Stagflasyonla Mücadele Edilebilir mi?... 354 B. Yerleşik Arz Yanlı Ekonomi... 354 C. Yeni Ekonomi: CLINTONOMİCS... 355 24 HETERODOKS POLİTİKALAR... 357 I. ÜCRET VE FİYAT KONTROLLERİ...357 A. Ücret ve Fiyat Kontrol Programının İçeriği... 357 1. Ücret, Fiyatlar ve Karlar İçin Kurallar Konulması... 357 2. Kurallara Uyulmaması Durumunda Cezalar... 358 3. Uyarı Bürosunun Kurulması... 358 B. İlan Edilmiş Cari Fiyatlar... 358 C. Ücret ve Fiyat Kontrolleri ve Beklenen Fiyat Düzeyi... 359 D. Ücret Fiyat Kontrolleri ve Cari Fiyat Düzeyi... 359 E. Fiyat ve Ücret kontrollerinin Olumsuz Etkileri... 360 F. Heterodoks İstikrar Programlarında Fiyat ve Ücret Kontrollerinin Ön Plana Çıkma Nedenleri... 361 II. GELİRLER POLİTİKASI... 362 A. Vergileri Esas Alan Gelirler Politikası... 362 1.Vergiyi Esas Alan Gelirler Politikasında Temel Fikir... 362 2. Emek Ödüllendirici Gelirler Politikası ve Emek Arz Eğrisi... 362 3. Karları Cezalandırıcı Gelirler Politikası ve Emek Talep Eğrisi... 363 4. Vergiye Dayalı Gelirler Politikasının Üretim, İstihdam ve Fiyatlar Üzerindeki Etkileri... 363 B. Prodüktiviteyi Esas Alan Gelirler Politikası.... 364 1. Ücret Verimlilik İlişkisi... 365 2. Verimliliğin Sonucu Ortaya Çıkan Fazlanın Paylaşımı... 367
XIV MAKRO EKONOMİ 25 ÜCRETLERİN ENDEKSLENMESİ... 369 I. ENDEKSLEME ÇEŞİTLERİ VE REEL ÜCRETLER... 369 II. TALEP VE ARZ ŞOKLARI VE SABİT REEL ÜCRETLER... 370 A.Talep Şokları ve Sabit Reel Ücretler... 370 B. Arz Şokları ve Sabit Reel Ücretler... 371 III. TALEP VE ARZ ŞOKLARI VE SABİT NOMİNAL ÜCRETLERLE SABİT REEL ÜCRETLERİN KARŞILAŞTIRILMASI... 372 A. Talep Şokları... 372 B. Arz Şokları... 373 IV. ENDEKSLENMEYE KARŞI EKONOMİNİN ARZ ŞOKLARINDA TALEP ŞOKLARINA GÖRE DAHA DUYARLI OLMASI... 374 V. ENDEKSLENMENİN ENFLASYONA NEDEN OLMAMASI... 374 VI. HEDEREDOKS İSTİKRAR PROGRAMLARINDA ENDEKSLENMENİN KALDIRILMASI... 375 26 KAMUNUN BORÇ SORUNU VE ÇÖZÜM YOLLARI... 377 I. KAMU BORCUNUN BOYUTU VE ÖLÇÜLMESİ... 377 A. Kamu Borcunun Boyutu... 377 B. Ölçme Sorunları... 378 1. Ölçme Sorunu 1: Enflasyon... 378 2. Ölçme Sorunu 2:Sermaye Aktifleri... 378 3. Ölçme Sorunu 3: Sayılmayan Yükümlülükler... 379 4. Ölçme Sorunu 4:Konjonktür Dalgalanmaları... 379 II. KAMU BÜTÇESİ AÇIKLARININ ÖLÇÜLMESİ... 380 A. Bütçe Fazlası ve Açığı... 380 B. Tam İstihdam Bütçe Fazlası... 381 C. Vergi Çengeli ve Vergi Dividantı... 381 III. KAMU BORÇLARININ ETKİLERİ... 382 A. Geleneksel Yaklaşım... 382 1. Uzun ve Kısa Dönemde Durum... 382 2. Özel Sektörün Net Servetinde Artış Olması... 383 3. Tüketicilerin Miyopluluğunun Sonuçları... 383 4. Ödünç Alma Kısıtı... 383 B. Ricardo Denkliği Yaklaşımı... 383 1. Ricardo Denkliğinin Temel Mantığı... 383 2. Kamu Borç Senetleri Bir Servet Unsuru mudur?... 384 IV. BÜTÇE AÇIKLARI VE ENFLASYON ARASINDAKİ İLİŞKİ... 384 A. Bütçe Açıklarının Monetizasyonu... 384 1. Kamu Açıklarının Senyoraj ve Enflasyon Vergisiyle Finansmanı... 384 2. Merkez Bankası Hazine İlişkisi... 385 B. Hoş Olmayan Monetarist Aritmetik... 386 C. Fiyat Düzeyinin Maliye Teorisi: FTPL Yaklaşımı ve Faiz Dışı Bütçe Fazlasının Önemi... 388 EK 26.1. VERGİLERİN EKONOMİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ VE RAMSEY PRENSİBİ... 390 27 EKONOMİK İSTİKRAR SORUNU:... 391 I. MAKRO EKONOMİK POLİTİKALARIN GENEL AMAÇLARI VE HEDEFLERİ... 391 A. Makro Ekonomik Politikaların Amaçları... 391 B. Makro Ekonomi Politikası Tartışmalarının Gelişimi... 391 C. Politikanın Bir Süreç Olması, Bir Olay Olmaması... 392 II. PARA POLİTİKASININ ARA AMAÇLARI (HEDEFLERİ)... 392
XV A. Hem Para Tabanının Hem Faiz Oranının Aynı Anda Hedef Seçilmemesi...392 B. Para Tabanı Hedeflemesinin Sonuçları... 393 C. Faiz Oranı Hedeflemesinin Sonuçları... 393 D. Farklı Para Politikası Kurallarının İşlemsel Hedefleri... 394 1. Faiz Oranı Hedeflemesi Durumu... 394 2. Para Tabanı Hedeflemesi Durumu... 394 3. Faiz Oranı Hedeflemesi İle Para Tabanı Hedeflemesinin Tercih Edildiği Durumlar... 395 4. Para Politikası Araçları ve Hedefler Arasındaki İlişkiler... 395 III. MAKRO EKONOMİK POLİTİKA UYGULAMALARINDA GECİKME SORUNU... 395 A. İç Gecikmeler... 395 1. Teşhis Gecikmesi... 396 2. Karar ve Eylem Gecikmeleri... 396 B. Dış Gecikme... 396 IV.DURUMA GÖRE (İHTİYARİ) KURALA GÖRE POLİTİKA TARTIŞMASI... 397 A. Kuralına Göre Politikası... 397 B. İhtiyari (Duruma Göre) Para Politikası... 397 1. Kaba Ayarlama mı, Hassas Ayarlama mı?... 397 2. Bir Aktivist Kural... 398 3. Politikaların Zaman Tutarsızlığı... 399 4. Maliye Politikası İçin Kurallar... 399 C. Makro Ekonomik Politika Kurallarının Genişletilmesi... 400 1. Para Politikası Kuraları... 400 2. Politika Araçları İçin Kurallar... 401 EK 27.1. FİNANSAL YENİLİKLER VE DEREGÜLASYONLARIN FAİZ ORANI ÜZERİDEKİ ETKİLERİ VEMERKEZ BANKASININ FAİZ İSTİKRARI TERCİHİ... 403 I. FİNANSAL DEREGÜLASYON VE IS EĞRİSİ... 403 II. FİNANSAL DEREGÜLASYON VE LM EĞRİSİ... 403 III. FİNANSAL DEREGÜLASYON VE FAİZ ORANLARINDAKİ OYNAKLIK... 403 IV. MERKEZ BANKASI NİÇİN FAİZ ORANINI SAPTAMAYI TERCİH ETMEKTEDİR?... 404 A. Mal Talebinin İstikrarsızlığı... 405 B. İstikrarsız Para Talebi Durumu... 405 C. Hedeflerin Seçimi... 406 EK 27.2. YENİ MONETARİST VE YENİ KEYNESGİL GERİ BESLEME KURALLARI... 407 I. Mc CALLUM KURALI... 407 II. BİR GERİ BİLDİRİM KURALI: TAYLOR KURALI... 408 7. AYIRIM DİNAMİK MAKRO EKONOMİYE GİRİŞ: İÇSEL VE DIŞSAL BÜYÜME TEORİLERİ 28 KEYNESGİL VE NEO-KLASİK BÜYÜME TEORİLERİ: DIŞSAL BÜYÜME TEORİLERİ... 413 I. HARROD-DOMAR MODELİ... 413 A. Üretim Kapasitesinde Artış... 414 B. Toplam Harcamada Artış... 415 C. Dengeli Büyüme Oranı Ya da Garanti Edilmiş Büyüme Oranı... 415 D. Harrod-Domar Modelinin Geometrik Olarak Açıklanması... 416 E. Emek-Sermaye Bileşiminin Sabitliği... 417 F. Dengeli Büyüme Oranı ve Bıçak Sırtı Modeli... 418
XVI MAKRO EKONOMİ II. SOLOW UN (NEO-KLASİK) BÜYÜME TEORİSİ... 419 A. Sermaye Birikimi... 419 1. Mal Arz ve Talebi... 420 2. Durgun Durum (Kararlı Denge) Sermaye Düzeyi... 421 3. Durgun Duruma ya da Kararlı Dengeye Yaklaşılması... 423 4. Tasarruf Oranında Değişmelerin Büyümeyi Etkilemesi... 423 B. Sermayenin Altın Kural Düzeyi... 424 1. Durgun Durumların Karşılaştırılması... 424 2. Altın Kural Durgun Durumuna Geçiş... 425 C. Nüfus Artışı... 426 1. Nüfus Artışını İçeren Durgun Durum... 427 2. Nüfustaki Artışın Etkileri... 428 D. Teknolojik İlerleme... 429 1. Emeğin Etkinliği... 429 2. Teknolojik İlerlemeli Durgun Durum... 429 3. SOLOW Tortusu... 430 EK 28.1. JAPONYA VE ALMANYA NIN BÜYÜME MÜCİZELERİ... 431 29 İÇSEL BÜYÜME TEORİLERİ... 433 I. BÜYÜME SÜRECİNDE BİLGİNİN ÖNEMİ... 433 A. Bilginin Doğası ve Özellikleri... 433 1. Bilginin Rakibinin Olmaması... 434 2. Bilginin Dışarıda Tutulabilirliği... 434 B. Kaynakların Bilginin Geliştirilmesine Tahsisi ve Bilgi Birikimi... 435 1. Temel Bilimsel Araştırmaların Desteklenmesi... 435 2. AR-GE ve Buluşlara Yönelik Özel Teşvikler... 435 3. AR-GE nin Sağladığı Dışsallık... 435 4. Yetenekli Bireylerin Alternatif Fırsatları... 436 5. Yaparak Öğrenme (Learning by Doing)... 436 6. Beşeri Sermayenin Önemi... 436 C. Artan Getiriler Olgusu... 437 II. İÇSEL BÜYÜME VE TEKNOLOJİ... 437 A. Toplam Sermaye Yaklaşımı... 437 1. Tasarruf Oranındaki Artışın Etkisi... 438 2. Etkinlikteki Artışın Etkisi... 438 3. Kıymetten Düşüşün Etkisi... 438 4. Nüfus Artışına Etkisi... 439 B. Kişi Başına Sermaye Yaklaşımı... 439 III. BAZI İÇSEL BÜYÜME MODELLERİ... 440 A. Romer in Yaklaşımı... 440 B. Barro nun Yaklaşımı: Dışsallıklar ve Devletin Yeniden Keşfi... 442 C. Lucas ın Yaklaşımı... 442 D. Ar-Ge Yaklaşımı... 442 IV. İÇSEL BÜYÜME MODELLERİNİN ZAYIF YÖNLERİ... 443
XVII 8. AYIRIM GENİŞLETMELER: MODERN MAKRO EKONOMİDEKİ GELİŞMELERE TOPLU BAKIŞ: DİNAMİK STOKASTİK GENEL DENGE MODELLERİ 30 FİYAT ESNEK MAKRO EKONOMİDE SON GELİŞMELER... 447 I. MONETARİZM... 447 A. Para Stokunun Önemi... 447 B. Para Politikası Gecikmelerinin Uzun ve Değişken Olması ve Parasal Kural: Para Politikasının Verimsizliği... 447 C. Faiz Oranlarının Önemsizliği... 448 D. Maliye Politikasının Yeri... 448 E. Özel Sektörün Kararlı İstikrarlılığı... 449 F. Fiyat ve Ücretlerin Göreli Esnekliği ve Hysteresis Olgunun Önemsizliği... 449 II. YENİ MONETARİZM... 449 A. Küresel Düzeyde Enflasyonu Düşürücü Durumlar... 449 B. Likidite Yaratımı... 450 C. Likidite Genişleme Sürecini Hızlandıran Etmenler... 450 D. Eski ve Yeni Monetarizmde Para Çarpanı İşleyişi... 450 III. YENİ KLASİK YAKLAŞIM... 451 A. Rasyonel Bekleyişler Varsayımının Önemi... 451 B. Uzun Dönem Kısa Dönem Ayrımının Kalkması... 452 C. İzlenen Ekonomi Politikalarında Beklenen, Beklenmeyen Değişmeler ve Stagflasyon... 453 D. Para Politikasının Etkinsizliği... 454 E. Rasyonel Bekleyişler Hipotezinin Sorunları... 455 IV. REEL KONJONKTÜR TEORİSİ (RBC)... 455 A. Reel Konjonktür Teorisinin Temelleri... 456 1. Reel Konjonktür Teorisinin Temel Varsayımları... 456 2. Teknolojik Şokların Çıktı ve İstihdam Üzerindeki Etkisi... 457 3. Sürekli ve Geçici Teknoloji Şoklarının Etkisi... 458 4. Paranın İçselliği ve Yansızlığı... 458 5. Talep Şokları ve Üretimin İzlediği Trend... 459 B. Bir Reel Konjonktür Teorisi ve Ekonominin İşleyişi... 460 1. Zamanlararası ikame ve Emek Arzı... 460 2. Reel Toplam Arz ve Reel Toplam Talep... 460 3. Maliye Politikasında Değişmeler... 461 4. Teknoloji Şoku ve Solow Tortusu... 461 5. Reel Konjonktür Teorisinin ISLM Modeli Çerçevesindeki Analizi... 462 6. Reel Konjonktür Politikasızlık Önerisi: Para Politikasının Gereksizliği... 464 C. Reel Konjonktür Teorisi Üzerine Tartışmalar... 465 1. Teknoloji Şoklarının Önemi... 465 2. Eksik İstihdamın Yorumu... 465 3. Paranın Yansızlığı... 466 4. Ücret ve Fiyatların Esnekliği... 466 D. Hipotezlerin Testi Yerine Kalibrasyon ve Filitrasyon... 466 l. Modelin Kalibrasyonu... 466 2. Filtrasyon... 467 V. ARDIŞIK (ÜST ÜSTE GELEN) KUŞAKLAR YAKLAŞIMI... 467 A. Ardışık Kuşaklar Yaklaşımının Öncüleri ve İçeriği... 467
XVIII MAKRO EKONOMİ B. Ardışık Kuşaklar Yaklaşımının Temelleri... 468 1. Tüketicilerin Davranışı... 468 2. Para ve Zamanlararası Denge... 468 3. Rekabetçi Bir Ekonomide Sermaye Birikimi... 470 4. Kuşaklar Arası Transfer: Emeklilik ve Miras... 470 5. İçsel Büyüme Teorisinin Uygunluğu... 470 31 FİYAT YAPIŞKAN MAKRO EKONOMİDE SON GELİŞMELER... 471 I. YENİ (NEW) KEYNESGİL YAKLAŞIM... 471 A. Yeni Keynesgil Ekonominin Stilize Olguları ve Mikro Temelleri... 471 B. Nominal ve Reel Ücret ve Fiyat Yapışkanlıkları... 472 1. Nominal Ücret ve Fiyat Yapışkanlıkları... 472 2. Reel Fiyat ve Reel Ücret Yapışkanlıkları... 475 C. Fiyat ve Ücret Yapışkanlıklarının Makro Ekonomik Sonuçları... 483 1. Mal Piyasasında Küçük Nominal Rijiditelerin Büyük Makro Ekonomik Etkileri... 483 2. Emek Piyasasında Ücret Yapışkanlıklarının Makro Ekonomik Etkileri... 486 3. Asimetrik Enformasyon ve Finansal Piyasa Aksaklıkları... 487 4.Uzun Vadeli Emek Sözleşmelerinin Konjonktürel Etkileri... 488 D. Yeni Keynesgil Makro Ekonomik Politikası Önerileri... 490 1. Kurala Karşı Kaba Ayar Politikası... 490 2. Bazı Kurumsal Politikalar... 491 3. NAIRU ve Hysteresis... 491 4. Yeni Keynesgil Modelin Değerlendirilmesi... 491 II. DENGESİZLİKÇİ KEYNESGİL YAKLAŞIM... 492 A. Genel Yaklaşım... 492 B. Klasik Durum... 493 C. Klasik-Keynesgil Sentez ve Rasyonel Bekleyişler Teorisi... 494 D. Dengesizlik Durumu... 495 E. Dengesizlik Modeli ve Stagflasyon... 496 F. Dengesizlik Modeline Yöneltilen Eleştiriler... 496 III. POST KEYNESGİL YAKLAŞIM... 497 A. Post Keynesgil Yaklaşımının Diğer Görüşlerden Ayrıldığı Noktalar... 497 1. Para Arzının İçselliği... 497 2. Mark-Up Fiyatlama... 499 3. Mark-Up Fiyatlama ve Reel Ücret Ayarlaması... 499 B. Sübjektif Bekleyişler... 500 1. İç Güdüsel Davranış ya da Yalın Sübjektif Grup Davranışı... 500 2. Mahkum Açmazı... 500 3. Doğal Oranının Yokluğu... 501 4. Ekonomik Durgunluk ve Canlanma... 501 C. Faiz Oranları, Yatırım ve İstihdam... 502 IV. BELİRSİZLİK, PARA VE EKSİK İSTİHDAM: KÖKTENCİ KEYNESGİL YAKLAŞIM... 503 A. Belirsizlik ve Tarihi Zaman... 503 B. Parasal Üretim Teorisi... 504 V. GELENEKSEL KEYNESGİL VE YENİ KEYNESGİL YAKLAŞIMLARIN KARŞILAŞTIRILMASI... 504 32 YENİ NEO-KLASİK UZLAŞMA VE DİNAMİK STOKASTİK DENGE MODELİ... 507 I. ESKİ SENTEZDEN YENİ SENTEZE... 507 II. YENİ NEO-KLASİK SENTEZE DOĞRU... 507
XIX A. Yeni Neo-Klasik Sentezin İçeriği... 508 B. Yeni Neo-Klasik Sentezin Unsurları... 508 III. DİNAMİK STOKASTİK GENEL DENGE MODELİ... 509 A. Dinamik Stokastik Genel Denge Modelinin Unsurları... 509 B. Dinamik Stokastik Genel Denge Model Türleri... 509 1. Temsili Ajan Modelleri... 509 2. Heterojen Ajan Modelleri... 510 3. Ardışık Kuşaklar Modeli ve Para Talebi... 510 IV. DİNAMİK STOKASTİK GENEL DENGE MODELİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER... 510 A. Tahmini Yöntem ve Hipotezlerin Testi... 510 B. Kalibrasyon Yöntemi... 511 V. YENİ-NEO KLASİK SENTEZ VE DİNAMİK STOKASTİK GENEL DENGE MODELİNİN ŞEMATİK OLARAK AÇIKLANMASI... 511 VI. MERKEZ BANKALARININ MAKRO MODEL PORTFÖYLERİ... 512 33 LM EĞRİSİZ MAKRO EKONOMİ: LM EĞRİSİNİN YERİNİ PARA POLİTİKASI TEPKİ EĞRİSİNİN ALMASI... 513 I. TAYLOR KURALI - TAYLOR PRENSİBİ AYRIMI... 513 A. Taylor Kuralı... 513 B. Taylor Prensibi... 514 1. Taylor Prensibi ve Para Politikası (MP) Eğrisi... 514 2. MP Eğrisindeki Otonom Kaymalar... 515 3. 2007-???? Finansal Otonom Parasal Genişletmeler... 516 II. TAYLOR KURALI VE TAYLOR PRENSİBİ DURUMUNDA PARA POLİTİKASI EĞRİSİ... 517 A. Nominal Faiz Tepki Fonksiyonu... 517 B. Reel Faiz Tepki Fonksiyonu... 517 34 PARA PİYASASININ YERİNİ MERKEZ BANKASININ ALMASI: MP-IS EĞRİLERİ VE TOPLAM TALEP... 519 I. TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN TÜRETİLMESİ... 519 II. TOPLAM TALEP EĞRİSİNİ KAYDIRAN ETMENLER... 521 A. IS Eğrisini Kaydıran Etmenler... 521 B. MP Eğrisinde Kaymalar... 521 III. ENFLASYONUN İSTİKRARI İLE EKONOMİK FAALİYETLERİN İSTİKRARININ MP-AD-AS EĞRİLERİYLE ANALİZİ... 523 IV. ENFLASYONUN İSTİKRARIYLA EKONOMİK FAALİYETİN İSTİKRARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER... 523 A. Para Politikası ve Denge Reel Faiz Oranı... 524 B. Merkez Bankasının Denge Reel Faiz Oranını (r*) Kullanımı... 524 V. ALTERNATİF ŞOKLARA MERKEZ BANKASININ CEVAPLARI... 525 A. Toplam Talep Şoku Durumunda Cevap... 525 1. Herhangi Bir Politika Cevabının Verilmemesi Durumu... 525 2. Kısa Dönemde Ekonomik Faaliyetin İstikrarını Sağlayıcı Politika... 527 B. Sürekli Arz Şokuna Cevap... 528 1. Herhangi Politika Cevabının Verilmediği Durum... 528 2. Enflasyonun İstikrarını Sağlayıcı Politika İzlemesi... 530 C. Geçici Arz Şokuna Cevap... 531 1. Herhangi Bir Politika Cevabının Verilmediği Durum... 531 2. Kısa Dönemde Enflasyonu İstikrarlaştırıcı Politika... 533 3. Kısa Dönemde Ekonomik Faaliyetin İstikrarının Sağlayıcı Politika... 534
XX MAKRO EKONOMİ 35 MAKRO EKONOMİDE YENİ UZLAŞMA... 537 I. PARASAL BÜYÜME YERİNE NOMİNAL FAİZ ORANLARININ HEDEFLENMESİ... 537 A. Parasal Büyüme Hedeflemesinden Vazgeçilmesi... 538 B. Nominal Faiz Oranı Hedeflemesi... 538 C. Yeni Makro Ekonomik Uzlaşmada Paraya Pasif Rol Verilmesi... 538 D. Enflasyon Hedeflemesi ile Fiyat Hedeflemesi Arasındaki Farklılık... 539 II. ENFLASYON HEDEFLEMESİ VE FAİZ ORANLARI İLE İLGİLİ KURALLAR... 540 A. Enflasyon Hedeflemesi... 540 B. Taylor Kuralı... 540 C. Enflasyon Hedeflemesinin Temel Özellikleri... 542 III. ENFLASYON HEDEFLEMESİ İÇİN GEREKLİ ÖN KOŞULLAR... 544 IV. TÜRKİYE7DE ENFLASYON HEDEFLEMESİ UYGULAMASI... 544 A. 2002-2005 Örtük Enflasyon Hedeflemesi Dönemi... 544 B. Enflasyon Hedeflemesi Dönemi: Ocak 2006-... 546 9. AYIRIM DIŞA AÇIK MAKRO EKONOMİNİN TEMELLERİ 36 KÜRESEL MAKRO EKONOMİYE GİRİŞ... 549 I. ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN TANIMI... 549 A. Cari İşlemler Hesabı... 549 1. Mal Ticareti Hesabı... 549 2. Uluslararası Hizmetler Hesabı... 549 3. Karşılıksız Transferler Hesabı... 550 B. Sermaye Hesabı... 550 C. Resmi Rezervler Hesabı... 551 D. Ödemeler Dengesi... 551 II. BAZI DÖVİZ KURU TANIMLARI, DÖVİZ PİYASASI VE DÖVİZ KURU SİSTEMLERİ... 552 1. Nominal ve Reel Döviz Kuru... 552 2. Efektif Döviz Kuru... 553 III. DÖVİZ PİYASASI... 554 A. Döviz Arz ve Talebi... 554 1. Halk Niçin Dolar ya da Yen Tutmaktadır?... 554 2. Döviz Kurunun Belirlenmesi... 555 B. Uzun ve Kısa Dönem Döviz Kuru Teorileri... 555 1. Uzun Dönemde Döviz Kuru Teorileri... 555 2. Kısa Dönemde Döviz Kurunun Belirleyicileri... 558 3. Esnek Kur Sisteminde Uluslararası Ayarlanma... 559 IV. DÖVİZ KURU SİSTEMLERİ... 561 A. Esnek Döviz Kuru Sistemi... 562 B. Kirli Dalgalanma, Hedef Bölge ve Döviz Kuru Hedeflemesi Uygulamaları... 563 EK 33. ULUSLARARASI MONETARİZM... 564 37 AÇIK EKONOMİDE IS-LM-BP ANALİZİ... 565 I. AÇIK EKONOMİDE IS EĞRİSİNİN ELDE EDİLMESİ... 565 A. İhracatı Belirleyen Etmenler... 565 B. İthalatı Belirleyen Etmenler... 566 C. Dışa Açık Ekonomide IS Eğrisinin Elde Edilmesi... 566
XXI II. AÇIK EKONOMİDE LM EĞRİSİ... 567 A. Bankacılık Sektörünün Bilançoları... 567 B. Rezervlerde, Para Arzında ve İç Kredilerde Değişme... 568 III. BP EĞRİSİNİN TANIMI VE ELDE EDİLMESİ... 570 IV. IS VE BP EĞRİLERİNDE KAYMALAR VE IS-BP EĞRİSİ... 572 38 AÇIK EKONOMİDE TOPLAM TALEP... 575 I. FİYATLAR VERİYKEN SABİT DÖVİZ KURU REJİMİNDE ÜRETİM, FAİZ ORANLARI VE ÖDEMELER BİLANÇOSUNUN BELİRLENMESİ... 575 A. Denge Durumu... 575 B. Maliye Politikası... 575 C. Para Politikası... 576 D. Devalüasyon ve Dış Şoklar... 577 II. FİYATLAR VERİYKEN ESNEK DÖVİZ KURU REJİMİNDE ÜRETİM, FAİZ ORANLARI VE DÖVİZ KURUNUN BELİRLENMESİ... 577 A. Denge Durumu... 578 B. Maliye Politikası... 578 C. Para Politikası... 579 D. Dış Şoklar... 579 III. RASYONEL BEKLEYİŞLER ALTINDA SERMAYENİN TAM MOBİL OLDUĞU DURUMUNDA TOPLAM TALEP... 580 A. Küçük Ekonomilerde Durum... 580 1. Sabit Döviz Kuru Sisteminde Toplam Talep... 580 2. Esnek Döviz Kuru Sisteminde Toplam Talep... 581 3. Reel Döviz Kuru... 582 B. Büyük Ekonomilerde Durum... 583 39 RASYONEL BEKLEYİŞLER EKLENTİLİ TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP EĞRİLERİ YARDIMIYLA AÇIK EKONOMİDE EKONOMİK DALGALANMALARIN ANALİZİ... 585 I. SABİT DÖVİZ KURU SİSTEMİNDE TOPLAM TALEP ŞOKLARI... 585 II. ESNEK KUR SİSTEMİNDE TOPLAM TALEP ŞOKLARI... 586 A. Döviz Kurundan Enformasyon Sağlanması... 586 B. Toplam Talepte Beklenmeyen Değişme ve Sonuçları... 590 YARARLANILAN KAYNAKLAR... 593