TESPAM Aylık Petrol Fiyatları Raporu ve Senaryoları-Ekim 2016 Yönetici Olmayanlar içinde Özet: Fiyatlar neden çıktı? Gayri resmi OPEC arz dondurma kararı Dolar endeksi düşüş Abd ham petrol stoklarındaki düşüş Fiyatlar neden düştü? Dolar endeksi artış İran/Irak üretim artırma isteği ABD Baker Hughes Aktif Sondaj sayısı artış Beklenti: Fiyat artışı (Dolar endeksi düşüş, OPEC-Rusya arz dondurma açıklamaları) Fiyat düşüşü (Dolar endeksi artış, ABD petrol stok artış, ABD Baker Hughes sondaj artış) Serdar GÜRÜZÜMCÜ (Müzakere Uzmanı M.Sc. & Petrol Fiyatı Analisti) Bilindiği üzere 2014 yılının 2. yarısından itibaren petrol fiyatlarında yaşanan ani düşüş ve bu düşünün devamı, gerek petrol sektörü gerekse petrol sektörüne doğrudan ve dolaylı olarak bağlı olan sektörleri, hatta ülke ekonomilerini etkileyen küresel bir olay olarak karşımıza çıkmaktadır. Buna istinaden, TESPAM Aylık Petrol Fiyatları Raporu ve Senaryolarında, petrol fiyatlarını etkileyen temel faktörler ışığında 1 aylık süre boyunca yaşanan gelişmeler ve bu gelişmelerin petrol fiyatları üzerindeki muhtemel etkileri bulunacaktır. Daha sonra ise petrol fiyatlarının geleceğine yönelik analiz yer alacaktır. Analiz ve senaryolarda petrol fiyatı olarak ülkemizdeki petrol ticaretinin temel alındığı Brent petrol fiyatı kullanılmaktadır. Raporda belirtilen görüşler kişisel analizler ve beklentiler olup, doğal
olarak yanılmaya açık bir durumdadır. Yanılgılar piyasa dinamiklerini tekrar gözden geçirmek ve yeni veriler ışığında daha sağlıklı değerlendirmeler yapabilmeyi sağlayacaktır. Eylül Ayı Gelişmeler Son Haziran 2016 raporumuzdaki beklentiler doğrultusunda geçen 3 (Haziran-Eylül) aylık sürede 40-50 dolar arasındaki bantta gerçekleşen harekete paralele olarak 45-50 dolar arasında değişen fiyat hareketiyle Eylül ayını 49.06 dolardan kapatmış bulunmaktadır. Eylül ayındaki fiyat değişimlerine göz atacak olursak; Eylül ayına, Abd istihdam verisi öncesi dolar endeksindeki yükseliş yüzünden düşüşle başlayan fiyatlar($45.45); söz konusu istihdam verisinin beklenenden düşük gelmesi sebebiyle dolar endeksindeki düşüşle beraber yükseldi($46.83). Daha sonra ilk haftaya Rusya ve Suudi Arabistan arasındaki Şubat 2016 ayında olduğu gibi üretim seviyesi dondurma görüşmeleri ile 49.40 dolara kadar yükselişle başlayan fiyatlar, İran ve Irak tan gelen üretim artırma açıklamaları ile tekrar düşüş yaşadı($47.63). Söz konusu üretim arttırma
açıklamalarıyla 46.29 a kadar düşmesine rağmen dolar endeksindeki düşüş ile beraber toparlandı($47.26). American Petroleum Institute(API) Abd haftalık raporunda petrol stoklarındaki düşüş beklentisiyle yükselişini sürdürdü($47.98). API stok verilerinin beklenenden çok düşük gelmesi ve Energy Information Administration(EIA) Abd stok verilerinin de aynı şekilde beklenenden çok düşük gelmesiyle 50.14 dolara kadar yükselmesine rağmen tutunamadı($49.99). Haftanın son gününde ise dolar endeksinin değerlenmesi sonucu ilk haftayı 48.01 dolardan kapattı. İkinci haftaya ise dolar endeksindeki artış ile yükselişle başladı($48.32). Ancak, dolar endeksindeki yükseliş ile düştü($47.10). API stok verilerindeki artış ve dolar endeksindeki yükselişin devam etmesiyle fiyatlardaki düşüş arttı($45.65). EIA stok verilerindeki ve dolar endeksindeki düşüş ile toparlandı($46.96). Ancak dolar endeksindeki artış ile haftayı düşüş ile 45.77 dolardan kapattı. Üçüncü haftaya ise dolar endeksindeki düşüşe ve Libya daki petrol ihraç limanının güvenlik nedeniyle kapatılmasına rağmen fiyatlar az yükselişle başladı($45.95). Ancak, dolar endeksindeki yükseliş ile fiyatlar tekrar düştü($45.88). API Abd haftalık stok verisindeki artış beklentisine rağmen düşüş yaşanması, Japonya Merkez Bankası(BOJ) nın teşvik açıklamaları, EIA haftalık stok verilerindeki düşüş, Amerikan Merkez Bankası(FED) nın faiz arttırımına gitmemesi sonucu dolar endeksindeki düşüş ile fiyatlar yükseldi($46.83). Fed sonrası dolar endeksindeki düşüşün devamı ile yükselişini sürdürdü($47.65). Suudi Arabistan ın İran ın üretim durdurmaya olumlu bakması durumunda kendilerinin de üretim durdurmaya gideceğini belirtmesiyle 48.26 a kadar yükselen fiyatlar bu açıklamalara İran tarafından bir karşılık gelmemesi ve ABD Baker Hughes aktif sondaj sayısındaki düzenli artış üzerine sert düşerek haftayı 45.89 dolardan kapattı.
Son haftaya Cezayirde yapılacak olan 15.Uluslararası Enerji Forumu sırasında yapılan gayri resmi OPEC(26-28 Eylül) toplantısı öncesi yükselişle başlayan fiyatlar(47.35), forum sırasında İran petrol bakanın arz dondurmayacaklarını açıklaması ile sert düştü(45.97). API ve EIA nın Abd haftalık petrol stok verilerinin düşük gelmesi ve OPEC toplantısından İran, Irak ve Libya hariç tutularak arz durdurma konusunda uzlaşıyla yükseldi(48.69). Arz dondurma kararının etkisiyle dolar endeksindeki artışa rağmen yükselişini sürdürdü(49.24). Haftayı ve Eylül ayını 49.06 dolardan kapattı. Finans Piyasaları/Arz-Talep Etkisi Petrol fiyatlarındaki Ocak ayındaki 12 yıllık dip seviyesinin ardından yüksek volatileli süreçten sonra bizim önceki raporlarımızda da öngördüğümüz gibi 40-50 dolar arasında istikrar sağlandığını ve zaman zaman son 1 yılın direnç seviyesi olan 53 dolar seviyesini test etmesine rağmen direnci kıramadığını görüyoruz. Şu anda OPEC üyeleri ve Rusya nın arz dondurma konusundaki ortak tutum ile 53 doları tekrar test etti, ama Fed in 2016 yılındaki bir faiz arttırımına gidebileceği beklentisiyle güçlenen doların etkisiyle bu direnci henüz tamamen kırmış değil. Genel olarak dolar endeksiyle ters orantılı bir seyir izlediğini düşündüğümüz fiyatlarda arz dondurma gibi fiyatlara direk müdahale eden radikal politika değişikliklerinin dolar endeksi petrol fiyatları korelasyonunda sapmalara yol açtığını gözlemliyoruz. Bu yüzden önümüzdeki süreçte OPEC ve Rusya gibi OPEC üyesi olmayan günlük petrol üretimin neredeyse yarısına yakınını üreten aktörlerin alacağı arz dondurma kararları fiyatların yükselmesi yönünde büyük etkiye sahip olabilir çünkü daha önce Şubat ayındaki bu aktörlerin arz dondurma çağrıları sonrasında ve akabinde bu konuda uzlaşma sağlayamadıkları Haziran ayındaki görüşmeleri öncesi ve sonrasında da görmüştük. Aynı şekilde Eylül ayının sonundaki Cezayir deki Uluslararası Enerji Forumunda gerçekleşen son gayri resmi OPEC toplantısı öncesi ve sonrası, İstanbul daki Dünya Enerji Kongresi sırasında
Rusya nın OPEC ile beraber hareket edeceğini belirtmesiyle de güçlü dolara rağmen fiyatların 53 doları test ettiğine şahit olduk. Ancak, Cezayir deki gayri resmi OPEC toplantısının sonucunda OPEC üyeleri olan İran, Irak ve Libya nın bulundukları ekonomik durum nedeniyle bu kapsamda yer almayacakları ve sonuç olarak OPEC in günlük üretim miktarı olan ortalama 33.250 milyon varil üretimde yaklaşık günlük 750 bin varillik bir kısıtlamaya gidileceği ve üretimi günlük 32.500 milyon varil civarında sabitleşeceği resmi olmayan kaynaklardan ifade edildi. Diğer taraftan İran ve Irak gibi OPEC in iki büyük petrol üreticisi olan iki Şii yönetimi ile OPEC üyesi olan Suudi Arabistan başını çektiği sünni yönetimler arasındaki son dönemlerde zirveye çıkan Ortadoğu daki Sünni-Şii geriliminin (DAEŞ-IRAK/Yemen-Suudi Arabistan) OPEC in arz dondurma kararlarında ne kadar etkili olacağını Kasım ayındaki resmi OPEC toplantısında ortaya çıkacağını düşünüyoruz. Ayrıca, API ve EIA haftalık raporlarındaki Abd ham petrol stok verilerini son dönemdeki düşüşlerle beraber uzun süreden beri ilk defa 500 milyon varilin altına düşmesi fiyatları destekleyen arz yönlü bir diğer iyi gelişme olarak karşımıza çıkarken, buna paralel fiyatların 40-50 dolar arasında sağladığı denge ve yükseliş potansiyeli son dönemde ABD Baker Hughes aktif sondaj sayısında da son 15 haftadır düzenli bir artışa yol açması fiyatlar için arz yönlü bir endişe kaynağı olarak karşımıza çıkmaktadır. Talep tarafında ise son IMF, OECD ve Dünya Bankası raporlarında global büyüme beklentilerinin düşmesi ve gelişmiş ekonomilerin düşük büyümeler gerçekleştirmesi, dahası gelecek yıllardaki büyüme rakamlarını aşağı yönlü revize etmesi ve enflasyon rakamlarında hedefledikleri noktalara aldıkları bir dizi önleme (AMB/BOJ parasal genişleme politikaları) rağmen gelememeleri sonucu bu durumun küresel resesyona işaret etmesi küresel petrol talebinin kısa sürede artışa geçmesini engellemektedir. Son 15-20 yıllık dönemde dünya büyümesinin yükünü çeken gelişmekte olan ekonomilerin ise geçmişteki yakaladıkları hızlı
büyüme ivmesini kaybetmesi ise küresel resesyonun bir diğer tetikleyicisi olarak petrol talebinin canlanmasına engel teşkil ediyor. Fed în Kasım ayındaki ABD başkanlık seçimleri öncesi faiz artırımına gitmesi beklenmemekle birlikte seçim sonucunda gelecek hükümetin ekonomi politikaları sonucu Fed politikalarının şekilleneceği düşünecek olursak; Demokrat parti adayı Hilary Clinton ın mevcut başkan Obama yönetimin atadığı 5 Fed üyesi (toplam 12 üye) ile yola devam edeceği beklenirken, diğer güçlü aday Donald Trump ın ise ne yapacağını son 1 yılda yaptığı faiz ve Fed başkanı Yellen hakkında yaptığı çelişkili beyanatlar sonucu kestirilmesinin zor olduğunu düşünüyoruz. Ancak, ABD ekonomisinin son yıllardaki büyüme ivmesini kaybettiğini bu yılki düşük büyüme rakamları ortadayken faiz arttırımına gitmesi seçimler öncesi pek mümkün gözükmezken seçim sonuçları sonucunda gelecek yönetimin politkaları sonucu Aralık ayında gecen yıl olduğu gibi Fed 0.25 puanlık 1 faiz arttırımına gidebilir. Bilindiği üzere finans piyasaları faiz artırımından daha çok Fed in gelecek yılki faiz öngürüsünü fiyatladığından Fed in petrol fiyatlarının en büyük belirleyicisi olacağını düşünüyoruz. Sonuç olarak, kısa vadede fiyatlar Fed faiz artış beklentisiyle hareket edecek dolar endeksinin değerine ve Kasım ayında yapılacak olan resmi OPEC toplantısından çıkacak arz dondurma kararına göre şekillenecek fiyatların kısa vadede Fed in faiz artış beklentilerinin azalmasıyla ve muhtemel OPEC in arz dondurma kararıyla 53 dolar direncini kırabilir ve 60 dolara kadar çıkışını sürdürebilir. Aksi durumda ise tekrar 40-50 dolar bandına geri dönebilir ve hatta 40 dolar altında bir seyir görebiliriz.