Süleyman Uçar ın Objektifinden

Süleyman Uçar ın Objektifinden TÜRKİYE NİN KUŞLARI katkılarıyla 1

FİBA FAKTORİNG HİZMETLERİ A.Ş. SÜLEYMAN UÇAR IN OBJEKTİFİNDEN TÜRKİYE NİN KUŞLARI Fotoğralar SÜLEYMAN UÇAR www.suleymanucar.com Yapım ve Yayın Koordinatörü Cavit Bilen Tür Bilgileri Kuş Gözlemcisinin Cep Kitabı Kuş Araştırmaları Derneği Yayınları Harita Bilgileri Fenoloji www.kusbank.org www.worldbirds.org www.trakus.org Tür Tanımları Kontrolü Emin Yoğurtçuoğlu Sıralama ve Sınılandırma (Taksonomi) Kazım Çapacı www.kazimcapaci.com Graik Tasarım ve Uygulama İNOVA www.inovatasarim.com Basım Promat Basım ve Yayın A.Ş. www.promat.com.tr ISBN 978-605-60487-1-5 1. Basım, Aralık 2010, İstanbul (1500 Adet) Kitabın yayın hakları Fiba Faktoring Hizmetleri A.Ş. ne aittir. Fotoğraların telif hakları Süleyman Uçar a aittir. Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında, kitabın hiçbir bölümü yayıncının izni olmaksızın çoğaltılamaz ya da başka fotograik, elektronik ve mekanik biçimlerde, fotokopiyle kopyalama, kaydetme ve bilgi toplama sistemleri dahil olmak üzere kullanımı yapılamaz. DEVBELGESEL Yapım ve Yayın A.Ş. Mustafa Kemal Mahallesi, Barış Sitesi 67. Sokak No:20 Çankaya / Ankara Tel: 0 312 285 37 00 - Faks: 0 312 285 37 01 www.devbelgesel.com 2

SUNUŞ Çevre kirliliğinin çok çok önem kazandığı günümüzde bir çok şirket, çevreci faaliyetlere önem vermekte ve çevre bilincinin geliştirilerek, bu konuda farkındalık oluşturmak amacıyla çeşitli faaliyetler yapmaktalar. Kuşların sağlıkla cıvıl cıvıl yaşayabildiği bir ortam da, sağlıklı bir çevrenin en önemli göstergelerindendir. Çünkü kuşlar, çevresel şartlara çok duyarlıdırlar. Gerek havanın kalitesi, gerek sulak alanların kalitesi, tarım alanlarında bilinçsiz tarım ilacı kullanımı, ya da kuşların göç yolları üzerinde yoğun yapılaşmalar gibi sorunlar kuşların varlığını ve yaşamlarını tehdit ederler. Bir yerde çevre kirliliği başlamışsa yöreyi ilk önce kuşlar terkeder. Zamanla bir bakarsınız, bazı kuşlar yok olmuştur. Ama bunu farkedebilmek için, yaşadığımız çevrede, parklarda, bahçelerde de bir çok çeşidini görebileceğimiz kuşları biraz bilmek gerekir. Kuşlar kanatlarıyla özgürce uçabilmeleri dolayısıyla her zaman insanların ilgisini çekmiştir. Bu nedenle her zaman kuşları gözleyen, araştıran, izleyen meraklıları olmuştur. Avrupa ve Amerika da son derece yaygın olan kuş gözlemciliği son yıllarda Türkiye de de yayılmaktadır. Tek başına Türkiye deki kuş türlerinin sayısı hemen hemen Avrupa da bulunan kuş türleri kadardır. Çok önemli sulak alanlar vardır, örneğin, Sultansazlığı, Manyas, Gediz Deltası, Gala Gölü ve Enez lagünleri, Göksu Deltası gibi. Aynı zamanda Türkiye, her yıl ilkbahar ve sonbaharda, kuşların kullandığı en önemli göç yollarının üzerinde yer almaktadır. İstanbul Boğazı, Çanakkale Boğazı ve kuzeyde Karadeniz ve Doğu Akdeniz üzerinden ilkbaharda Avrupa nın içlerine doğru, sonbaharda ise tersine Afrika ya sıcak bölgelere yönelen bir göçü, ülkemizde bir çok yerde izleyebiliyoruz. Yine örneğin bir göç gününde sadece İstanbul Boğazı nda Sarıyer ya da Çamlıca üzerinde onbinlerce yırtıcı kuşu görebilmek mümkündür. Bu konuda bilimsel çalışmalar yapan toplulukların yanısıra, amatör kuş gözlemcileri ve fotoğrafçıların da olduğunu biliyoruz. Nitekim, içimizden bir arkadaşımızın da bu konuda son 2-3 yıldır yürüttüğü çalışmaların, çektiği fotoğrafların, kuşların tanınmasına ve dolayısıyla doğa ve çevreye de bir katkı sağlayabilmesi adına, bir kitap şeklinde bir araya getirilip, bu konuda bir farkındalık, bir ilgi uyandırmanın güzel olacağını düşündük ve elinizdeki bu kitap fikri ortaya çıktı. Biz de bu konuda çalışma arkadaşımıza gerekli desteği sağlayarak, Türkiye nin kuşları konusunda bir ışık yakmak ve varolan çalışmalara bir katkı sunmuş olmayı hedefledik. Bu kitap ile yapılan çalışma bilimsel bir çalışma değil, yakın çevremizde sıkça rastlanabilecek kuşlardan, Süleyman Uçar ın çektiği fotoğraflardan bir seçkiyi içeriyor. Zevkle okuyacağınızı değişik bir kuş gördüğünüzde de bu kitaba basvuracağınızı umuyoruz. Oya Yüksel Genel Müdür 3

4 Fotoğraf: Akın Çoban

ÖNSÖZ Ben renkleri sevdim daha çok, o yüzden sıklıkla doğanın renkleri ve ahengi içinde buldum kendimi. Fotoğrafa olan merakım nerede ise lise yıllarına kadar uzanır, ama elime ilk makinamı üniversitede almıştım diye hatırlıyorum, tabii analog bir makina ve renkli filmlerle, 80 li yıllardı... O günlerden bugüne Siyah-Beyaz la fazla uğraşmadım, bana göre siyah-beyaza en yakışan insan manzaraları ve portrelere ilgisiz olmam, beni siyah-beyaz fotoğraftan da uzaklaştırdı. Ben renkleri sevdim daha çok, o yüzden sıklıkla doğanın renkleri ve ahengi içinde buldum kendimi. Başta manzaralar ilgimi çekti daha çok, gezdiğim-gördüğüm yerleri fotoğrafladım, bu dönemde çalıştığım ve bu kitabın da yayıncısı olan şirketimizle yaptığımız bir Kapadokya gezisinde, sıcak hava balonları içerisinden çektiğim bir fotoğraf, National Geographic dergisinin Türkiye Edisyonu tarafından düzenlenen 2007 Uluslararası Fotoğraf Yarışması nda, Manzara kategorisinde Türkiye birincisi oldu. Aynı dönemlerde makrolara da merak sardım, damlalarla ve börtü-böcek detayları ile denemeler ve çalışmalar yaptım. Son 3 yıldır kuşlarla daha fazla ilgilenmeye başladım. Beni doğa ile başbaşa bırakarak en çok keyif veren çalışmalar da bunlar oldu. Böylece son yıllarda kuşlara olan bu ilgim, en nihayetinde çalıştığım şirket yönetiminin de desteği ile böyle bir kitabın doğmasına neden oldu. Böyle bir kitap, bir amatör kuş gözlemcisi ve fotoğrafçısı için sanıyorum Türkiye de bir ilk, bu nedenle gerçekten katkısı ve emeği geçen herkese çok teşekkür ediyorum. Doğada kuş çekimleri ile uğraşmak gerçekten zorlu bir iş. Bu kitapta yer alan bir çok fotoğraf, tek başına çalışmaların ürünü değil, bir nevi ekip çalışması istiyor doğada kuş çekimleri ile uğraşmak, bu çalışmalar esnasında bana rehberlik eden, yol arkadaşlığı yapan ve ağırlıkla fotoğraflarını www.trakus.org sitesinde paylaşan arkadaşlarıma da teşekkür ederim. Kuş gözlemciliği ve yanısıra kuş fotoğrafçılığı, Türkiye de henüz çok yaygın olmasa da, Avrupa ve Amerika da çok yaygın bir hobi ve uğraş alanı. Etrafımıza biraz dikkatli baktığımızda, aslında yakınlarımızda bile her zaman bildiğimizden çok daha farklı, rengarenk bir kuş dünyası olduğunu farketmemiz işten bile değil. Örneğin, serçe dediğimizde, sadece Türkiye de sekiz farklı serçe türü olduğunu bilmek, ya da sekiz farklı karga türü olduğunu bilmek, herhalde sizler için de ilgi çekici olmalı. En son bilgilere göre Türkiye de 465 çeşit kuş türü var, bunların yaklaşık 411 tanesi fotoğraflarla belgelenmiş durumda. Ben de kendi adıma, Türkiye nin çeşitli yerlerinde bunların yaklaşık 250 tanesini fotoğraflayıp belgeledim. Bu kitapta ise bunlardan bir seçki sunuyoruz, kitabı hazırlayan ekip ile birlikte. Fotoğrafların tamamı bana ait fotoğraflar, içerik ise Dev Belgesel Yapım ve Yayın A.Ş. tarafından hazırlandı. Her fırsatta kendimizi doğaya atmamıza ve genellikle hafta sonları onlardan uzak kalmamıza ve kontrol edilemez doğa ve kuş fotoğrafları çekme tutkuma sabır gösteren eşime ve çocuklarıma müteşekkirim. 2011 yılına başlarken fotoğraf tutkumu belgesel bir esere dönüştürmeye karar vererek, ülkemiz kuşlar dünyasına ve doğasına kalıcı, örnek bir eser bırakan Fiba Faktoring yöneticilerine şükranlarımı sunarım. Sevgilerimle Süleyman Uçar 5

İÇİNDEKİLER Pelecanidae (Pelikangiller) Ak Pelikan 10 Tepeli Pelikan 12 Ardeidae (Balıkçıllar) Balaban 14 Gece Balıkçılı 16 Alaca Balıkçıl 18 Sığır Balıkçılı 20 Küçük Ak Balıkçıl 22 Büyük Ak Balıkçıl 24 Gri Balıkçıl 26 Erguvani Balıkçıl 28 Ciconiidae (Leylekgiller) Kara Leylek 30 Leylek 32 Phoenicopteridae (Flamingolar) Flamingo 34 Recurvirostridae (Avozetkuşugiller) Uzunbacak 36 Glaraelidae (Bataklık Kırlangıcıgiller) Bataklık Kırlangıcı 38 Charadriidae (Yağmurkuşugiller) Küçük Halkalı Cılıbıt 40 Dağ Cılıbıtı 42 Scolopacidae (Çullukgiller) Orman Düdükçünü 44 Dere Düdükçünü 46 Laridae (Martigiller) Karabaş Martı 48 Küçük Gümüş Martı 50 Gümüş Martı 52 Sternidae (Denizkırlangıcıgiller) Gülen Sumru 54 Sumru 56 Bıyıklı Sumru 58 Accipitridae (Yırtıcıkuşlar) Küçük Akbaba 60 Yılan Kartalı 62 Saz Delicesi 64 Atmaca 66 Şahin 68 Kızıl Şahin 70 Küçük Orman Kartalı 72 Falconidae (Doğangiller) Küçük Kerkenez 74 Kerkenez 76 Aladoğan 78 Delice Doğan 80 Cuculidae (Guguk kuşugiller) Tepeli Guguk 82 Guguk 84 Columbidae (Güvercingiller) Kumru 86 Üveyik 88 Küçük Kumru 90 Strigidae (Baykuşgiller) İshakkuşu 92 Kukumav 94 Kulaklı Orman Baykuşu 96 Alcedinidae (Yalıçapkınıgiller) Yalıçapkını 98 Meropidae (Arıkuşugiller) Arıkuşu 100 Coraciidae (Kuzgungiller) Gökkuzgun 102 Upupidae (Çavuşkuşugiller) İbibik 104 6

Alaudidae (Tarlakuşugiller) Tepeli Toygar 106 Motacillidae (Kuyruksallayangiller) Kır İncirkuşu 108 Sarı Kuyruksallayan 110 Ak Kuyruksallayan 112 Troglodytidae (Çıtkuşları) Çıtkuşu 114 Turdidae (Ardıçkuşugiller) Kızılgerdan 116 Bülbül 118 Kara Kızılkuyruk 120 Kızılkuyruk 122 Çayır Taşkuşu 124 Taşkuşu 126 Kuyrukkakan 128 Boğmaklı Ardıç 130 Sylvidae (Ötleğengiller) Kamışbülbülü 132 Maskeli Ötleğen 134 Küçük Ak Gerdanlı Ötleğen 136 Ak Gerdanlı Ötleğen 138 Orman Çıvgını 140 Çıvgın 142 Söğütbülbülü 144 Muscicapidae (Sinekkapangiller) Benekli Sinekkapan 146 Küçük Sinekkapan 148 Kara Sinekkapan 150 Timaliidae (Bıyıklı baştankaralar) Bıyıklı Baştankara 152 Paridae (Baştankaragiller) Mavi Baştankara 154 Büyük Baştankara 156 Remizidae (Çulha kuşları) Çulhakuşu 158 Laniidae (Örümcekkuşugiller) Kızıl Sırtlı Örümcekkuşu 160 Kara Alınlı Örümcekkuşu 162 Corvidae (Kargagiller, Kuzgungiller) Saksağan 164 Göknar Kargası 166 Küçük Karga 168 Ekin Kargası 170 Leş Kargası 172 Sturnidae (Sığırcıkgiller) Sığırcık 174 Passeridae (Serçegiller) Serçe 176 Söğüt Serçesi 178 Kar Serçesi 180 Fringillidae (İspinozgiller) İspinoz 182 Kara İskete 184 Küçük İskete 186 Saka 188 Ketenkuşu 190 Alamecek 192 Çütre 194 Kocabaş 196 Emberizidae (Kirazkuşugiller) Sarı Çinte 198 Kirazkuşu 200 Bataklık Çintesi 202 Kara Başlı Çinte 204 Tarla Çintesi 206 7

Sembol Anahtarı Sembol anahtarlar türün doğal özelliklerini göstermektedir. c yaz göçmeni n kış göçmeni l göç sırasında görülen tür f yerleşim alanı g tatlı su h deniz - deniz kıyısı k tarımsal arazi i alçak fundalık j yüksek fundalık s göl ve rezervuar w dağ, bozkır, sarp kayalık C ırmak, dere J kayalık, ada M geniş yapraklı orman N iğne yapraklı orman S karışık yapraklı orman Haritalar Haritalar, ait olduğu türün ülkemizde hangi illerde görüldüğünü göstermektedir. Haritaların altlarındaki skala kuşbank (www.kusbank.org) kayıtlarına göre türün hangi aylarda ne yoğunlukta görüldüklerini göstermektedir. Yoğunluğun arttığı aylarda renk koyulaşmaktadır. O ocak Ş M N M H T A E E K A şubat mart nisan mayıs haziran temmuz ağustos eylül ekim kasım aralık 8

Süleyman Uçar ın Objektiinden TÜRKİYE NİN KUŞLARI 9

Pelecanidae (Pelikangiller) AK PELİKAN Pelecanus onocrotalus ghs 10 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Çok büyük pembe-beyaz bir su kuşu olup ilkbaharda çoğu kez uzaktan bakıldığında su üzerinde ya da karada tamamen pembe renkte görünen sürüler halinde bulunurlar. Erişkini saf beyaz ya da göz alıcı parlaklıkta pembedir. Gözleri pembe yüzünde rahatlıkla görülebilecek kadar koyu, kesesi sarıdır. Kanat altı, leyleği anımsatacak şekilde siyah-beyazdır. Gencinin rengi mat, sırtı daha kahverengi, koyu kanat altının ortası soluk renklidir. Uçuşu güçlüdür ve uçuşta sürü halinde düzgün sıralar ve sarmallar oluşturur. O Ş M N M H T A E E K A 11

Pelecanidae (Pelikangiller) TEPELİ PELİKAN Pelecanus crispus ghs 12 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Gri-beyaz renkli, çok iri bir su kuşudur. Genellikle tek başına ya da küçük gruplar halinde bulunur. Rengi mattır ve açık renk gözleri gri yüzünde belirgin değildir; üreme döneminde gerdan kesesi kırmızımsıdır. Tepesindeki tüyler hafif kıvırcıktır. Göğsü donuk pembemsi renktedir, ama gövdesinde pembe renk yoktur. Uçuşta kanat altı soluk gri renkli görünür ve ortasında daha soluk geniş bir bant vardır. Başını geniş ve köşeli göğsünün üstüne çekerek güçlü bir şekilde uçar. O Ş M N M H T A E E K A 13

Ardeidae (Balıkçıllar) BALABAN Botaurus stellaris g 14 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Büyük, iri yapılı, kalın boyunlu, alaca balıkçıla benzeyen bir sazlık kuşudur. Yerde kambur ya da boynu dikili vaziyette dimdik durur, başını biraz ileri uzatarak uçar ve iri ayaklarını arkaya uzatır. Açık renklidir, açık kahverengi giysisi siyah beneklidir ve boynunun ön tarafı boyunca çizgiler vardır. Kanat üstü daha açık renkli olan kanat örtüleri bantını uçuş sırasında gözler önüne serer. Bir şişe ağzını üfleyince çıkan hu-phuu sesini andıran sesi ilkbaharda sazlıklardan yüksek, derin ve yankılı olarak yükselir. O Ş M N M H T A E E K A 15

Ardeidae (Balıkçıllar) GECE BALIKÇILI Nycticorax nycticorax gsc 16 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Orta büyüklükte, tıknaz, geniş ve kavisli kanatlara sahip kalın gagalı bir balıkçıldır. Kanatları tamamen soluk gri olan erişkininin rengi siyah ve gridir; ilkbaharda siyah tepesinden uzanan iki uzun beyaz süs tüyü bulunur, yüzü ve göğsü sarı-sarımsı kahverengi, çok parlak sarı bacakları ise turuncu-kırmızı olur. Genci kahverengidir ve üzerinde damla şeklinde soluk benekler vardır. Beneklerin rengi daha sonra grileşir, benekler küçülür ve seyrekleşir. Karanlıkta sesi vıraklamaya benzeyen derin bir kvak. O Ş M N M H T A E E K A 17

Ardeidae (Balıkçıllar) ALACA BALIKÇIL Ardeola ralloides clgsc 18 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Küçük ve tıknaz bir balıkçıldır. İlkbaharda rengi parlak pembemsi-sarımsı kahverengidir ve başındaki açık renk tüyler sırtına kadar uzanır. Diğer zamanlarda rengi mat, açık kahverengi-kremdir ancak uçarken dikkat çekici beyaz kanatlarını gözler önüne serer. Gençlerinin sırtı daha koyudur ve boyunlarının ön tarafı çizgilidir. Yoğun bitki örtüsünün bulunduğu su kenarlarında ya da su üzerindeki yabani otların üstünde tipik bir şekilde öne eğik vaziyette ve hareketsiz dururlar. Parlayan beyaz kanatları ile telaşlı bir biçimde uçarlar. O Ş M N M H T A E E K A 19

Ardeidae (Balıkçıllar) SIĞIR BALIKÇILI Bubulcus ibis fgk 20 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Küçük, beyaz bir balıkçıldır. Gagası kısa ve kalındır. Alnı ve boğazı yuvarlaktır, boynu oldukça kısadır. Çoğunlukla beyazdır, ancak ilkbaharda sırtı ve göğsü koyu, parlak altın sarısı-sarımsı kahverengi renkli olur. Gagası sarı, bacakları ise mat ve koyudur, ilkbaharda daha kırmızı olur. Tipik olarak hayvanların ya da çöplüklerin etrafında küçük gruplar halinde bulunurlar. Ağaçlardaki büyük tüneklere doğru uçmak için daha büyük gruplar halinde toplanırlar. Uçuşu oldukça hızlı ve düzdür. O Ş M N M H T A E E K A 21

Ardeidae (Balıkçıllar) KÜÇÜK AK BALIKÇIL Egretta garzetta clgh 22 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Orta büyüklükte, tamamen beyaz bir balıkçıldır. Boynu uzun ve ince, gagası ince, koyu ve sivri, yüzü ise gridir. Ensesinden uzun ve ince süs tüyleri uzanır; ilkbaharda gösterişli sırt tüyleri de ortaya çıkar. Bacakları siyahtır ve parlaktan mat sarıya ya da yeşilimsi-sarıya dönen parmakları çok belirgindir ve uçuşta göze çarpar. Kıyı şeridinde ya da sulak alanlarda çevik ve aktif bir biçimde beslenir. Aşağı büktüğü kanatları ile uçuşu hızlıdır. Kanat vuruşu büyük ak balıkçıldan daha az hantaldır. O Ş M N M H T A E E K A 23

Ardeidae (Balıkçıllar) BÜYÜK AK BALIKÇIL Casmerodius albus gh 24 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Çok iri bir balıkçıldır. Omuzları ve boynu köşeli, gagası uzun ve kama biçimindedir. Bütün yıl boyunca hep beyazdır. Gagası genellikle sarıdır ancak ilkbaharda siyah olur. Siyahımsı bacaklarının üst tarafı açık sarıdır, ilkbaharda kırmızımsı hale gelir. Üreme döneminde yüzdeki renkler parlaklaşır. Üreme süs tüyleri sırtının alt tarafı üzerinde süslü bir yelpaze oluşturacak şekilde genişler. Uçuş esnasında boynu derin şekilde kıvrık ve köşelidir. Kanatlarını yavaş vurur ve bacaklarını arkaya uzatır. O Ş M N M H T A E E K A 25

Ardeidae (Balıkçıllar) GRİ BALIKÇIL Ardea cinerea ghkscs 26 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Büyük, soluk renkli olan gri balıkçılların kalın ve kama şeklinde gagaları ve dik durdukları zaman genellikle geriye çektikleri kambur ve uzun boyunları vardır. Genellikle sudan uzak kuru toprak üzerinde ve bazen de gruplar halinde dururlar. Erişkinler lekesiz soluk gri, beyaz ve gri-siyahtırlar, siyah sürmesinin kestiği beyaz başı ve başının her iki yanında küçük süs tüyleri vardır. Boynu ve göğsü beyaz, boynunun ön alt tarafı siyah benekli, böğrü siyahtır. Ergeni daha gri, daha mat ve başı soluk gridir. Gagası yeşile çalan sarıdır ve ilkbaharda pembe ya da turuncuya döner. Çok yavaş uçar ve uçarken kanatlarını aşağıya doğru büker, başını geriye doğru çeker ve bacaklarını arkaya uzatır. Bazen başını öne doğru uzatarak kısa mesafeler uçabilir. Ağaç tepelerinde kolonileşip çalı çırpıdan yapmış oldukları büyük yuvalarına doğru alçalırlarken daha akrobatiktirler. Uçuş esnasında sesi sert bir çığlıktır kraank ; gaga takırdaması ve koloniden gelen diğer sesler de duyulur. O Ş M N M H T A E E K A 27

Ardeidae (Balıkçıllar) ERGUVANİ BALIKÇIL Ardea purpurea clg 28 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Büyük, koyu renkli, ince uzun yapılı bir balıkçıldır. Gagası uzun ve ince, boynu ince, uzun ve yılansıdır. Bacakları ve parmakları uzundur. Genellikle sazlıkların arasına dalıp gözden kaybolmadan önce bataklık üzerinde alçaktan uçarken görülür. Beslenirken göze çarpmaz ama sazlık kenarında açık arazide durabilir. Erişkini koyu gri-kahverengidir, kestane renkli boynunda siyah çizgiler bulunur. Kanadın ön kenarı ve kanat altı örtüleri kırmızımsıdır ve uçuşta görülebilir; kanat üstü örtüleri daha gridir ancak hiçbir zaman gri balıkçıl kadar soluk değildir. Ergeni daha mat ve daha açık renkli olup krem-kahverengidir, daha açık renkte boyun çizgileri vardır, balabana göre daha ince boyunludur. Kanatlarını yay şeklinde tutarak uçar, kanatları gövdeye birleştiği bölümde gri balıkçıla göre daha dardır ve geriye doğru çıkıntı yapar ancak hareketi biraz daha büyükçe olan gri balıkçılın hareketi ile benzerdir; boynu gri balıkçıldan daha fazla S biçiminde kıvrılır. Uzun parmakları kolaylıkla görülür. Genelde sessizdir, ancak bazen uçuş esnasında keskin ve çatlak bir ses çıkartır. O Ş M N M H T A E E K A 29

Ciconiidae (Leylekgiller) KARA LEYLEK Ciconia nigra lgkswcm 30 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Büyük, ince uzun yapılı, ince boyunlu, gagası uzun, ince ve koyu kırmızı renkli, uzun kırmızı bacaklı bir leylektir. Erişkinin başı, boynu, göğsü ve üst tarafı parlak siyah, karnı beyazdır ve kanat altında kanadın gövdeye birleştiği bölümde küçük beyaz bir üçgen vardır. Ergenin rengi daha mattır, koyu zeytin yeşili-kahverengi gövdesi ve yeşilimsi bacakları ve gagası vardır. Uçuşta kanatlarını düz ya da yay şeklinde tutar, balıkçıllar gibi başını aşağı eğmez. Başını öne, bacaklarını geriye uzatarak, düzenli ve güçlü kanat vuruşlarıyla uçar. O Ş M N M H T A E E K A 31

Ciconiidae (Leylekgiller) LEYLEK Ciconia ciconia fgks 32 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Büyük, uzun bacaklı ve kama gagalı bir kara kuşudur. Rengi beyazdan kirli kahverengi-griye kadar değişir. Uçuş telekleri siyahtır ve küçüklerinin/ yenilerinin üzerinde grimsi çizgiler vardır. Parlak kırmızı bir gagaya ve düşmelerden dolayı çoklukla kirli beyaz olan kırmızı bacaklara sahiptir. Ergenin gagası siyahtır. Uçarken başını ileriye doğru uzatır, uzun, düz ve parmak şeklindeki kanatları ile muhteşem bir uçucudur. Kanatlarındaki siyah neredeyse sırtının alt tarafı ile birleşir, kanat altı siyah-beyazdır. O Ş M N M H T A E E K A 33

Phoenicopteridae (Flamingolar) FLAMİNGO Phoenicopterus roseus ghs 34 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Sığ suların çok uzun bacaklı, uzun boyunlu, küçük kafalı, harikulade su kuşlarıdır. Daha derin dalyanlarda yüzebilirler. Erişkini soluk pembe-beyaz renklidir, kanatları koyu kırmızı ve siyahtır. Ergeni daha mat ve kirli gridir. Aşağı doğru kıvrık olan gagası canlı pembe renkli, gaga ucu siyahtır. Bacaklarının tamamı pembedir. Başını ileriye ve bacaklarını geriye doğru olağanüstü bir biçimde uzatıp, ince ve uzun bir şekil alarak uçar. O Ş M N M H T A E E K A 35

Recurvirostridae (Avozetkuşugiller) UZUNBACAK Himantopus himantopus ghs 36 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Sığ sularda ya da çevresinde bulunan, inanılmaz uzunlukta bacakları olan, siyah-beyaz renkli bir kuştur. İnce ve düz bir gagası, uzun kanatları ve parlak siyah bir başı vardır. Başının ve gövdesinin büyük kısmı bembeyaz parlar; başında değişken ölçüde siyahlık vardır. Bacakları koyu kırmızımsı-pembe ve şaşılacak derecede uzundur. Gencinin üst tarafı daha kahverengidir ve kanatlarındaki firar hattı beyazdır. Uçuş sırasında hepsinin sırtında oluşan V şekli oldukça dikkat çekicidir. Ötüşü gür ve azarlayıcıdır. O Ş M N M H T A E E K A 37

Glaraelidae (Bataklık Kırlangıcıgiller) BATAKLIK KIRLANGICI Glareola pratincola lgks 38 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Kısa bacaklı ve toparlak yer kuşlarıdırlar ama yine de uçarken uzun kanatları ve çatallı kuyrukları ile zarif ve narindirler. Bataklıkkırlangıcı toprak kahverengisidir, kanat üstünün dış yarısı daha koyudur ve koyu renkli sekonderlerinin uçları beyazdır. Kanat altı örtüleri kestane rengidir ancak genellikle siyahımsı görünür, firar hattı beyazdır; kuyruk sokumu ise parlak beyazdır. Kara kanatlı bataklıkkırlangıcının kanat altı siyahtır ve beyaz firar hattı yoktur. O Ş M N M H T A E E K A 39

Charadriidae (Yağmurkuşugiller) KÜÇÜK HALKALI CILIBIT Charadrius dubius clgsc 40 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Küçük bir tatlısu cılıbıtıdır. Deseni halkalı cılıbıtı anımsatır, ancak beyaz kanat çizgisi yoktur (en fazla çok ince açık renk bir çizgi vardır). Göğüs kuşağı daha dar, eni ise daha incedir. Tepesinin ön tarafında bulunan siyahlığın gerisinde boylu boyunca uzanan beyaz bir bant bulunur. Gözünün çevresinde parlak sarı bir halka vardır. Gagası tamamen siyahtır ya da gaga dibinde küçük bir açık renkli alan vardır, bacakları donuk pembemsi renktedir. Gencinin başlığı kahverengidir, gözünün üzerinde hiç beyaz yoktur. Sesi belirgin, pürüzlü ve kısa bir pii-uu ; ötüşü ise sert bir kriii-a, kriii-a, kriii-a. O Ş M N M H T A E E K A 41

Charadriidae (Yağmurkuşugiller) DAĞ CILIBITI Eudromias morinellus clkw 42 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Zarif, yuvarlak hatlı, kısa gagalı, uzun bacaklı bir cılıbıttır. Yazın dağlarda ürer, kışın düz arazilere ve kıyılara göçer. Erişkinin tepesi siyahtır ve gözlerinin üst tarafında geniş beyaz çizgi vardır ve iki gözün üzerindeki çizgi ensede V şeklinde birleşir. Göğsü gridir ve beyaz bir bantı vardır, alt tarafı kırmızıya çalar kahverengi, karnı ise siyahtır. Erkeği daha soluk renklidir. Genci daha açık renktir, uçuk kahverengiye çalar ve alt tarafında hiç siyahlık yoktur, ancak açık renk göğüs bandı ve başında uçuk kahverengi çizgiler vardır. O Ş M N M H T A E E K A 43

Scolopacidae (Çullukgiller) ORMAN DÜDÜKÇÜNÜ Tringa glareola lgs 44 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Dere düdükçününden daha uzun boylu, daha uzun bacaklı ve daha uzun gagalıdır; beyaz geniş kuyruk sokumu, çizgili kuyruğu, koyu renk kanat üstü ve gri-krem kanat altı vardır. Gözünün üzerinde açık renk göz alıcı bir şerit bulunur. Göğsü gri-krem çok ufak beneklidir. Siyah sırtında beyazımsı noktalar bulunur, yazın erişkinin benekleri daha fazla ve krem-siyahımsı renklidir. Bacakları uzun ve açık renklidir. Uçuş sesi gür, keskin, genizden gelen ve huysuzca bir çif-if-if. O Ş M N M H T A E E K A 45

Scolopacidae (Çullukgiller) DERE DÜDÜKÇÜNÜ Actitis hypoleucos clghsc 46 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Küçük boylu, ince yapılı, uzun kuyruklu bir kıyı kuşudur. Çoğunlukla tatlısu kenarlarında ve aynı zamanda kayalık kıyılarda bulunur. Başını ve kuyruk kısmını esnek bir hareketle daima aşağı yukarı oynatır. Üst tarafı açık yeşil-kahverengi, göğsü açık kahverengimsi ancak ortası daha beyaz, alt tarafı ise beyazdır ve kapalı kanadının ön tarafında kanca şeklinde çok belirgin bir beyazlık vardır. Kanat çizgisi uzun ve beyazdır. Kanatlarını sert bir şekilde aşağıya doğru bükerek uçar. Sesi gür ve çınlayan bir tvii-vii-vii. O Ş M N M H T A E E K A 47

Laridae (Martigiller) KARABAŞ MARTI Larus ridibundus fhks 48 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Küçük, gürültücü, açık renkli ve genellikle bol bulunan bir martıdır. Kanat altı oldukça koyudur, kanat örtüsünde beyaz parıltı vardır. Üst tarafı gümüş grisi, boynu, gövdesi ve kuyruğu beyazdır. Dış kanadında siyah ve dar firar hattı, ön tarafta ise beyaz büyük bir üçgen vardır. Kanat altı koyu gridir ve dış primerleri boyunca beyaz dar bir şerit vardır.yazın başı gagasından boğazının alt tarafı ve ense hizasına kadar koyu kahverengidir, koyu kırmızı gagası ve koyu erik kırmızısı bacakları vardır. Kışın başı beyaz, ensesi grimsi, kulak lekesi siyah, koyu uçlu gagası parlak kırmızı ve bacakları kırmızıdır. İlkbahar ve sonbaharda başlığı tam gelişmez. Ergeninin kuyruk bandı koyu, örtü tüyleri koyu kahverengi, kanat altı daha açık gri, bacakları ve gaga dibi açık ve daha turuncudur, kanat üstündeki beyaz parıltı daha az belirgin, yazın başlığı kahverengidir. Ötüşü gür ve cırtlak bir kriii-arr, kik, kikiki. O Ş M N M H T A E E K A 49

Laridae (Martigiller) KÜÇÜK GÜMÜŞ MARTI Larus canus nfghksj 50 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Görünüşü kuzey gümüş martısına benzer, sırtı ile kanat ucu arasındaki leke daha parlak beyazdır, kanat ucu benekleri daha yoğun bir siyahlık üzerinde yayılmıştır ve daha parlak beyazdır. Kışın başı ve boynu koyu gri çizgilidir. Kuzey gümüş martısının tersine gözleri koyu renktir. Bacakları yeşildir, yazın sarıya döner. Gagası küçük, sivri ve yeşilimsi-sarıdır, hiç kırmızı benek yoktur ve kışın genellikle koyu renk küçük bir bant vardır. İlk yıl beyaz kuyruğunda siyah belirgin bir bant vardır, kanat uçları tamamen kahverengi-siyahtır, daha gri olan kanat ortası paneli ile örtüleri düzgün desenlidir. Yazın rengi solar ve açık kirli sarı olur, gri sırtı, kahverengi kanat uçları ve kuyruk bantı vardır. İkinci yılında erişkine benzer, ancak kanat ucunda daha fazla siyah, daha az beyaz vardır. Ötüşü hızlı, dikkat çekici tizlikte ve ürkütücüdür. O Ş M N M H T A E E K A 51

Laridae (Martigiller) GÜMÜŞ MARTI Larus michahellis nlghsj 52 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Beyaz başlı, gri sırtlı, kanat uçları siyah beyaz, iri bir martıdır. Genellikle deniz kıyısında bulunur. Gagası kalındır, uzun kanatlarını sıklıkla düz tutar. Erişkinin üst tarafı lekesiz gridir, kara sırtlı martıdan daha açık renktir. Açık gri çizgili olduğu yaz sonu ve sonbahar dışında başı beyazdır. Kanat uçlarında yoğun bir siyahlık vardır. Gagası parlak sarıdır ve ucunda kırmızı büyük bir benek vardır, bacakları parlak sarıdır. İlk yıl üst tarafı koyu kahverengidir çok hafif kızıla çalar, başı daha beyazdır ve koyu bir maskesi vardır, gagası kalın ve siyah, primerleri koyu (içteki açık renk leke kuzey gümüş martısındakinden daha az belirgindir), kuyruk bandı lekesiz ve siyahımsıdır, yukarıya doğru yavaş yavaş grileşir. O Ş M N M H T A E E K A 53

Sternidae (Denizkırlangıcıgiller) GÜLEN SUMRU Sterna nilotica gh 54 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Tatlısuların ve bataklıkların orta büyüklükte ve açık renkli sumrusudur. Gagası kalın ve bütünüyle siyah, bacakları siyahtır. Yazın gri, kışın ise daha beyaz görünür, siyah göz lekesi vardır. Kanat üstü gri, dış primerlerine uzanan uçları siyahımsıdır; kanat altında uca doğru uzanan çok belirgin siyahlıkta bir firar hattı bulunur. Kuyruk sokumu çok açık gridir ve her zaman belirgin değildir. Kuyruğu kısa, çatallı ve açık gridir. Sesi boğuk ve genizden gelen bir ger-vik. O Ş M N M H T A E E K A 55

Sternidae (Denizkırlangıcıgiller) SUMRU Sterna hirundo h 56 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

O Ş M N M H T A E E K A İlkbahardan sonbaharın sonuna kadar deniz kıyılarında yaygın olan ve sıklıkla iç bölgelerde bulunan tipik bir sumrudur. Tepesi siyah, sırtı açık gri, gövdesi beyaz, kuyruğu çatal şeklinde ve beyazdır. Gagası kama biçimli ve parlak kırmızı, gaga ucu siyahtır. Kısa ve kırmızı bacakları vardır. İlkbaharda erişkininin koyu çizgili dış primerleri düz gri renkli iç primerleri ile hafif kontrast oluşturur ve ortaya yakın bölgede kama şeklinde koyuluk vardır. Sonbahar ile birlikte dış primerlerdeki çizgiler daha da siyahlaşır (kuzey sumrusunda böyle bir kontrast yoktur). Sonbaharda erişkinin alnı beyaz, kanat örtüleri daha koyudur (kuzey sumrusunun tepesindeki siyah daha uzun süre kalır). Gencinin alnı zencefil rengine çalan daha açık bir renktir, gri sırtında kirli sarı renkli çizgiler vardır, kanat ortası paneli açık renk, kanat arkasındaki çizgi ise gridir, gaga dibi açık renktir. Hepsinin dış primerlerinin alt tarafında geniş koyuluk görülür, sadece en içtekiler yarı saydamdır. Sesi keskin bir kik ya da genizden gelen ve törpü sesine benzeyen kiyeri kiyeri kiyeri. 57

Sternidae (Denizkırlangıcıgiller) BIYIKLI SUMRU Chlidonias hybridus lgs 58 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Kara sumrudan daha iridir, gagası kama şeklindedir ve uçuşu daha düz ve çeviktir. Yazın tepesi siyah, yüzü ve boğazı beyaz, gövdesinin alt tarafı koyu gri, kanat altı beyaz ve uçlara doğru solarak neredeyse beyazımsı olan kanat üstü çok açık renktir. Gagası koyu kırmızıdır. Kışın tepesi çizgili, sırtı ve kuyruk sokumu açık gridir. Gencinin de sırtında zencefil kahverengisi ve kalın çizgiler vardır ve bunlar kısa sürede, koyu renk hücum hattı bulunmayan daha beyaz kanatlarda kaybolur. O Ş M N M H T A E E K A 59

Accipitridae (Yırtıcıkuşlar) KÜÇÜK AKBABA Neophron percnopterus kws 60 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Sivri kafalı, kama şeklinde kuyruklu, küçükçe bir akbabadır. Kanatlarını düz tutarak süzülür. Erişkinin rengi kirli sarımsı ya da grimsi-beyaz, yüzü ise sarıdır. Gün ışığındaki uçuşu sırasında bembeyaz parlar, uçuş telekleri siyahtır ancak gövdesi krem rengi görünebilir. Genci koyu kahverengi, kuyruğu kama şeklinde, gagası incedir. Ergenlerine nadir rastlanır, zira erişkin olana kadar Afrika da kalırlar. O Ş M N M H T A E E K A 61

Accipitridae (Yırtıcıkuşlar) YILAN KARTALI Circaetus gallicus iwns 62 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Çok iri bir kartaldır. Yakın mesafelerde süzüldüğünden ya da tünediğinden yakından görmek mümkün olabilir. Yavaş ve sabit kanat vuruşları ile uçar, süzülürken kanatlarını düz ya da aşağı bükük, dönerek yükselirken yukarı kalkık tutar. Titrettiği geniş kanat uçları ile sıkça havada asılı kalır, kuyruğunu alabildiğince geniş açar. Kur sırasında kanatlarını dümdüz tutar ve kafasını ileriye doğru uzatır. Etkileyici bir şekilde öne eğilerek avına doğru çok yüksekten dalış yapar. İri, yuvarlak ve sarı gözleriyle baykuşa benzer bir kafası vardır. Bacakları desensizdir. Tipik erişkinin üst tarafı ve başı parlak kahverengidir; alt tarafı açık renklidir ve çok ince koyu renk çizgiler içerir.. Kanat altı grimsi ya da gümüş rengi-beyazdır ve göze batan hiçbir koyu renk leke yoktur, ancak değişken ve düzenli koyu renk çizgiler bulunur. Koyu renk başı ve göğsü, beyaz gövdesi ile kontrast yapar. Kuyruğunda düzgün aralıklı ve koyu renkli dört çizgi vardır. O Ş M N M H T A E E K A 63

Accipitridae (Yırtıcıkuşlar) SAZ DELİCESİ Circus aeruginosus clgki 64 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Deliceler ince uzun yapılı, uzun kanatlı, uzun kuyruklu ve uzun bacaklı yırtıcı kuşlardır. Kırsal alanlar ve sazlıklar üzerinde yaptıkları alçaktan uçuşları ile avlanmak konusunda uzmanlaşmışlardır. Saz delicesi en büyük, en iri ve kara çaylağa en çok benzeyen delicedir; süzülürken bazen şahini andırır. Erkeği dişisinden daha küçük ve kahverengi, kafası ve göğsü ise krem rengidir, gri bir şerit kanatları boyunca uzanır, kanat uçları siyah, kuyruğu ise gridir (uzaktan daha sade görünür). Dişisi daha sade ve koyu kahverengidir, gövdesinde kara çaylaktan daha az leke bulunur, başının üst tarafı, boğazı ve kanat önü lekesi krem sarısıdır. Gencinin üst tarafı daha açık, alt tarafı daha siyahtır. Kuyruğu dar ve karedir, ancak arasıra yüksekte süzülürken yayvan ve yuvarlak olur. Kanatları çaylaklardan daha az köşelidir ve süzülürken yukarıya doğru V şeklinde kaldırır. O Ş M N M H T A E E K A 65

Accipitridae (Yırtıcıkuşlar) ATMACA Accipiter nisus fgkjsmns 66 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Oldukça yuvarlak kanatları, uzun ve dar kuyruğu, kısa ve kalın kafasıyla küçük, hızlı ve çevik bir kuş avcısıdır. Kısa süzülmeler arasında kanatlarını hızla çırparak uçar; süzülerek yükselirken kanatlarını iyice açar ve kuyruğu neredeyse kapalıdır. Gergin ve tetikte olarak dik vaziyette tüner. Erkeği küçüktür, üst tarafları mavi-gri, yanakları ve göğsü parlak kızıl-turuncu renktedir. Beyaz kıçı dışında alt tarafları tamamen çizgili turuncudur. Dişisi grimsi kahverengidir, alt tarafı soluk beyazdır ve çok ince gri çizgiler vardır, sarı gözünün üzerinde ise ince ve beyaz bir çizgi bulunur. Gencinin üst tarafı kahverengidir, kızılımsı krem rengi telek köşeleri vardır ve gövdesinin alt tarafında bulunan çizgiler düzensizdir. Hepsinin uzun, ince ve sarı bacakları vardır. Kısa mesafe hızlı takipler ve süzülüşler sırasında kanat ucunu çoğu kez, boz doğanı anımsatacak şekilde, arkaya doğru büker. Uzun ve çok tiz takırdama sesleri çıkarttığı yuvasının yakını dışında sessizdir. O Ş M N M H T A E E K A 67

Accipitridae (Yırtıcıkuşlar) ŞAHİN Buteo buteo lkjwjmns 68 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Kısa ve geniş kafalı, orta büyüklükte, tıknaz, sık görülen ve yaygın bir şahin cinsidir; kısa sayılabilecek geniş bir kuyruğa ve süzülerek yükselirken hafif V biçiminde tuttuğu oldukça uzun kanatlara sahiptir. Diğer şahinlere hükmeden bir kuştur. Düz uçuşu oldukça kuvvetli ve yaptığı hafif sarsıntılı hareket ile oldukça serttir. Çok değişken olmakla birlikte büyük çoğunluğunun üst tarafı koyu kahverengi, alt tarafı daha açıktır, koyu renk böğürleri, karınları ve göğüsleri üzerinde U şeklinde açık renk bir kolye vardır. Kanat üstleri düz renktir. Kanat altı çok desenlidir : uçları koyu, açık renkli ve grimsi renkli uçuş telekleri çizgili, kanat örtü tüyleri koyu renkli ve beneklidir. Primerlerinin uçları ve el bileği üzerinde bulunan küçük çizgi dışında kanat altı tamamen açık renklidir. En açık renkte olanların başları ve üst tarafları kremsi-beyazdır, kuyruk ucunda koyu renkli bant yoktur. Koyu donunda genellikle tipik kanat altı deseni vardır. Sesi gür ve çınlayan bir hiyee. O Ş M N M H T A E E K A 69

Accipitridae (Yırtıcıkuşlar) KIZIL ŞAHİN Buteo rufinus kij 70 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Büyük ve uzun kanatlı bir şahindir. Küçük ve çıkıntılı bir kafası ve oldukça uzun bir kuyruğu vardır. Çoğunlukla kızıl-kahverengidir, başı daha açık renklidir. Açık renk kuyruk üstü tipik olarak tarçın rengindedir ve gittikçe solarak beyaza döner. Alt tarafı açık renktir, ancak karnı koyudur (gencinde daha siyahtır). El bileği lekeleri koyu, primerleri beyaz, firar hattı koyudur. Kuyruğunda şeritler yoktur (ya da yakından bakıldığında görülebilecek siliklikte açık renk çizgiler bulunur). Kızıl ve koyu olanlarına sıklıkla rastlanır. O Ş M N M H T A E E K A 71

Accipitridae (Yırtıcıkuşlar) KÜÇÜK ORMAN KARTALI Aquila pomarina kim 72 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

İri, hantal ve orantılı bir kartaldır. Süzülürken ve dönerek yükselirken geniş kanatlarını aşağıya doğru hafifçe büker (kaya kartalı ise kanatlarını yukarı doğru V şeklinde kaldırır). Büyük orman kartalının daha geniş olan kanatları yedi parmaklı iken, küçük orman kartalı altı parmaklıdır. Erişkini koyu kahverengidir, kanat örtüleri uçuş teleklerinden daha açıktır, primerlerinin dibinde açık renk bir beneği, kuyruğunun üzerinde ise açık renk bir lekesi vardır. Genci koyu renktir, kanat örtüleri hafif beneklidir; kuyruk sokumu ve firar hattı beyazdır. O Ş M N M H T A E E K A 73

Falconidae (Doğangiller) KÜÇÜK KERKENEZ Falco naumanni kiw 74 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Genellikle yüksek kulelerin ve harabelerin çevresinde görülür. Kerkeneze çok benzer. Sıklıkla havada asılı kalır, havada asılıyken kerkeneze göre daha az kanat çırpar. Uçuşu canlı, kanat vuruşları hızlı ve yüzeyeldir. Erkeğin kafası mavi-gridir. Kuyruğunda siyah şerit vardır. Kuyruk orta teleği hafifçe uzundur. Sırtı parlak kızıl renkli ve beneksizdir. İç kanadında maviye çalar kuşun rengi bir kanat lekesi vardır ve koyu renkli dış kanadıyla kontrast yapar. Alt tarafı parlak kirli sarı renklidir. Dişisi, kerkeneze çok benzer. Yüzündeki izler belli belirsizdir, ama yanak lekesi çok daha açık renktir. Kanat altı kerkeneze çok benzer. Ötüşü haşin çay-çay-çay notalarını ve keskin, kişnemeyi andıran sesleri içerir. O Ş M N M H T A E E K A 75

Falconidae (Doğangiller) KERKENEZ Falco tinnunculus lhkiwjmns 76 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Tarım alanları da dahil olmak üzere açık arazilerin yaygın ve bilinen doğanıdır, sıklıkla havada bir ipin üzerine asılmış gibi ya da direkler, teller üzerinde tünemiş halde durur. Çok yükseklere süzülerek yükselebilme ve hızlı akrobatik hareketler yapabilme yeteneği vardır. Doğrudan uçuşu ziyadesiyle yavaştır, bir kaç süzülme ile hareketlenir. Gövdesi ince uzundur; havada asılı duruken genellikle açtığı uzun ve dar bir kuyruğu, kısa ve tıknaz bir kafası vardır. Erkeğinin başı ve kuyruğu grimsi mavidir, siyah bir kuyruk bantı vardır. Sırtı kestane rengi ve siyah benekli, alt tarafı ise uçuk kirli sarı ve siyah beneklidir. Kanat altı açık renk ve gri çizgilidir, güçlü gün ışığında beyazımsı renkte parlayabilir. Ergen erkeğin mat gri kuyruğunun her iki tarafında koyu renk çizgiler vardır. Dişisi parlak kızıl-kahverengidir, üst tarafında birbirine yakın siyah çizgiler bulunur ve alt tarafı kirli sarıdır. Her iki cinsinde de açık renk iç kanat ile koyu renk dış kanat arasında güçlü bir kontrast vardır. Sesi genellikle gür, kişnemeye benzer ve genizden gelen bir kii-kii-kii. O Ş M N M H T A E E K A 77

Falconidae (Doğangiller) ALADOĞAN Falco vespertinus clgksms 78 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Küçük, çevik, dar kanatlı ve uzunca kuyruklu bir doğandır. Görünüm olarak kerkenez ve delice doğan arasındadır, hareketleri ve davranışları açısından delice doğana daha yakındır, ancak üreme bölgesinde sıklıkla havada asılı kalır. Hızlı ya da yavaş ve sakin uçuşla böcekleri avlar. Erişkin erkeği siyahımsıdır, yakından bakıldığında koyu gridir, yüzü koyu renk, göz etrafı ve gaga dibi kırmızı, göğsü daha gri, kıçı kırmızımsı, bacakları kırmızı ve dış kanadın üst tarafı gümüş grisidir. Ergenine sıklıkla rastlanır, üzerinde koyu ve beyazımsı çizgiler olan ya da ekose desenli izlenimi veren gri kanatları vardır, kuyruğunda da bir takım çizgiler bulunur, göğsü griyle karışık kırmızımsı, bacakları turuncumsu sarıdır. Erişkin dişisinin üst tarafı gri çizgili, alt tarafı ve başlığı parlak kızıl, kanat altı ise kırmızıya çalar kahverengidir ve gri çizgili uçuş telekleri vardır. Genci daha açık renkli, daha hafif pas rengidir, yüzü ve boğazı daha beyazdır, siyah maskesi vardır ve alt tarafı kalın çizgilidir. Koloni içindeyken gür çığlıklar atar. O Ş M N M H T A E E K A 79

Falconidae (Doğangiller) DELİCE DOĞAN Falco subbuteo clgkjsmns 80 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Orağa benzer uzun, sivri kanatlı, kısa kuyruklu, biraz küçükçe, dinamik bir doğandır. Gövdesinin orta tarafı ve kuyruk dibi, kendisinden daha büyük ve açık renk kuyruk sokumlu olan gökdoğandan daha dardır. Uçuşunda zerafet ve hız bir aradadır, yavaşça ve kayar gibi süzülürken derin kanat vuruşlarıyla gösterişli bir şekilde hızlanır. Erişkinin üst tarafı koyu gridir; alt tarafı kirli sarı olup birbirine yakın siyah kalın çizgileri vardır. Paçaları kızıldır. Beyaz boynu ve boğazı arasında kalın siyah bir bıyığı vardır. Ergeninin yanakları ve ensesi kirli sarıdır, ancak kıçı kırmızı değildir. Uçuş esnasında hepsi ters ışıkta tipik olarak koyu renk görünürler, ama ada doğanından daha küçük ve kısa kuyrukludurlar. Erişkinleri aladoğandan daha kısa kuyruklu ve daha sivri kanatlıdır; ergeni çok benzer, ancak kuyruğu düzdür ve koyu çizgili değildir. Yuvası yakınında çok öter, ötüşü değişken bir kiiv-kiiv-kiiv şeklindedir ve uçuş esnasında daha keskindir. O Ş M N M H T A E E K A 81

Cuculidae (Guguk kuşugiller) TEPELİ GUGUK Clamator glandarius js 82 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Guguğa benzer, ancak kanatları daha uzun, ince ve uçuş sırasında geriye kıvrıktır; kuyruğu uzun ve incedir. Erişkininin gri ve tüylü bir tepesi vardır, boğazı ve göğsü kirli sarı, üst tarafı gri ve büyük beyaz benekli, alt tarafı ise beyazdır. Gencinin tepesi siyah, sırtı daha koyu ve daha küçük benekli, daha siyah olan kuyruğunun uçları büyük ve beyaz, dış kanatları ise parlak kızıldır. Sesi hızlı ve gıdaklamaya benzer bir krr-krr-ke-ke-ke-ke. O Ş M N M H T A E E K A 83

Cuculidae (Guguk kuşugiller) GUGUK Cuculus canorus cgkij 84 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Oldukça geniş gözüken uzun kanatları ve kuyruğu, dar ve sivri bir kafası, kısa ve aşağı kıvrık gagası vardır. Dallar, teller, alçak direkler üzerine kanatlarını hafifçe sarkıtarak, kuyruğunu sağa sola sallayarak ya da kaldırarak ve yelpaze şeklinde açarak tüner. Hızlı, düz, başını dik tutarak ve kanatlarını vücut hizasının altında çırparak uçar. Erişkini gridir, alt tarafı daha açık renk ve ince çizgilidir, kanat altı daha beyazdır. Kuyruğu koyu renk ve beyaz beneklidir. Kanat altında, ortada açık renk ve geniş bir bant vardır. Genci gri-kahverengi ya da kızıl ve sık çizgilidir, ensesinde açık renk bir benek vardır. Dişilerinin bazıları parlak kırmızı-kahverengidir. Sesi gür ve uzaklardan duyulabilen, berrak bir kuk-kuu, bazen kuk-uk-kuu ya da devamında vuk-uk-uk ; boğuk, ıslığımsı ve gırtlaktan gelen çeşitli ötüşlerden oluşur. Dişisinin gür ve fokurdamayı andıran bir sesi vardır. O Ş M N M H T A E E K A 85

Columbidae (Güvercingiller) KUMRU Streptopelia decaocto fk 86 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Şehirlerde, kasabalarda, köylerde, hemen hemen tüm yerleşim yerlerinde bulunan, iyi bilinen, yaygın, açık renkli ve uzun kuyruklu bir kuştur. Başı küçük ve pembemsidir, erişkinin boynunda ince, siyah renkli bir yarım halka vardır (gencinde yoktur). Gövdesi açık kum rengi-gri-kahverengi, kuyruğu ise uç tarafda koyu, ortada açık mavi-gridir. Üstten kuyruk ucu beyaz, alttan kuyruk ucu geniş beyaz, kuyruk dibi siyahtır. Gözleri çok koyu (yakından kırmızımsı), gagası ince ve koyu, bacakları koyu pembedir. Kanatlarını kabartarak uçar ve böylece uzun kuyruğu ortaya çıkar. Kur sırasında kuyruğunu yayarak süzülür ve yükselir. Uçuş sesi gür ve genizden gelen bir kver. Ötüşü guu-guuu-gu ya da gu-guu-cuk kalıbının değişik şekillerdeki tekrarıdır, ortadaki nota üzerinde genellikle vurgulama yapar. O Ş M N M H T A E E K A 87

Columbidae (Güvercingiller) ÜVEYİK Streptopelia turtur ckjm 88 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Seyrek ormanlar, fundalıklar, çalılıklar, ağaçlı açık araziler ve kırlık alanların küçük bir kumrusudur. Açık renktir ve güçlü bir kuyruk desenine sahip zarif bir kuştur. Köşeli ve kabarttığı kanatlarını hafifçe çırparak ve hafif yan yan dönerek uçar. Başı gri, alt tarafları ise açık pembe ve kirli sarıdır. Kızıl-kahverengi sırtında kahverengi-siyah renkli harika bir deseni vardır. Kanat ortası lekesi mavi-gridir. Kuyruk sokumu kahverengidir. Kuyruğu üstten koyu renktir, sivri kuyruk ucunda kama şeklinde beyazlık vardır. Kuyruğu alttan siyah renkli, kuyruk ucu ise beyazdır (beyazlık kumrudan daha dar ama daha parlaktır). Beyaz kıçı daha koyu olan gövdesi ve kanat altı ile kontrast yapar. Erişkindeki mavimsi ve siyah renkli boyun lekesi, daha mat renkli olan gencinde bulunmaz. Kur uçuşu orta yükseklikte, düz ve döne döne yaptığı uçuşları içerir. Ötüşü tekrarlı, biçimsiz ancak rahatlatıcı bir hırıltıdır, turr-turrrrr ya da rorrrr-rorrrr. O Ş M N M H T A E E K A 89

Columbidae (Güvercingiller) KÜÇÜK KUMRU Streptopelia senegalensis fkms 90 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Küçük bir kumru türüdür. Üst tarafı pas kızılı-kahverengi ve koyu, kanat lekesi koyu ve maviye çalar kurşun rengi, kanat uçları siyah, başı pembemsi, göğüs kuşağı pas kızıl renkte ve siyah beneklidir. Kuyruğu koyu, kuyruk ucu açık renktir. Kuyruğu üveyikten uzun, kanatları kısadır. Uysal bir kuştur ve genellikle şehirlerde eski yerleşim yerleri civarında görülür. Ötüşü hızlı ve beş heceli do-do du du do. O Ş M N M H T A E E K A 91

Strigidae (Baykuşgiller) İSHAKKUŞU Otus scops fks 92 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Parklar, seyrek ormanlar, çatılar ve telgraf tellerinde görülen, iri kafalı, küçük bir baykuştur. Kafasının üstü kare şeklindedir ya da köşelerde kısa tüyler vardır. Gözleri sarı, yüzü oldukça düzdür. Gövdesi grikahverengiden kızıla kadar değişir, üst taraflarında kırmızıya çalar kahverengi koyu bölgeler vardır ve omuzları boyunca uzanan açık renk benekler bir sıra halinde dizilmiştir, alt tarafı çizgilidir. Fener ışığında ya da sokak lambası altında açık renkli gözükür. Sesi hafif ve müzikal bir piyu hecesinin her 2-3 saniyede bir tekrarından oluşur. O Ş M N M H T A E E K A 93

Strigidae (Baykuşgiller) KUKUMAV Athene noctua kj 94 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Küçük, tıknaz, sert bakışlı bir baykuştur. Düze yakın, uzun ve beyaz kaşlarının üstünde yer alan alnı beneklidir; sarı gözlerinin kenarları siyahtır. Toprak kahverengisi gövdesinin alt tarafı daha beyazdır, sırtında beyaz benekler, alt tarafında ise çizgiler vardır. Gündüzleri sıklıkla ağaçların dallarında, direklerde, ahırların çatılarında ya da taş ve toprak yığınları üzerinde dimdik oturur. Uçuşu alçaktan, hızlı ve dalgalıdır. Gür, tiz ve hüzünlü bir kii-iv ya da iii-ov ; ötüşü ise tiz, uzun ve sorgulayan ötüştür. O Ş M N M H T A E E K A 95

Strigidae (Baykuşgiller) KULAKLI ORMAN BAYKUŞU Asio otus nlkijns 96 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Büyük, dimdik duran ve gece gezen bir baykuştur. İstirahat halinde toparlak görünür, ancak uyarı halinde gergin, ince ve dimdik durur. Uyarı halinde iken kulak tüylerini dikleştirir ve koyu turuncu gözlerinin üstündeki siyah beyaz yüz deseniyle bir V oluşturur. Oldukça benekli ve çizgilidir, alt tarafı kır baykuşundan daha koyudur. Kanatlarda kır baykuşundakine benzer el bileği lekesi vardır, primerleri daha parlak turuncu-kirli sarıdır ve beyaz firar hattı yoktur. Gür, inlemeye benzeyen ve kısa bir ötüşü vardır. O Ş M N M H T A E E K A 97

Alcedinidae (Yalıçapkınıgiller) YALIÇAPKINI Alcedo atthis ghsc 98 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Eşsiz bir su kenarı kuşudur. Genellikle sesiyle farkedilir ya da su üzerinde uçarken görülür. Zaman zaman bir tünekteyken yakından görülebilir. Gagası kama biçiminde, başı büyük ve kuyruğu kısadır. Dimdik tüner ya da öne doğru eğilir, dinlenirken sıklıkla kambur durur. Üst tarafı göz alıcı yeşil-mavi, kuyruk sokumu metalik mavidir. Beyaz yüz ve boğaz lekeleri vardır, alt tarafı kızıldır. Dişisinin gaga dibi turuncudur. Sesi tiz ve çığlıksı bir çi-kiii. O Ş M N M H T A E E K A 99

Meropidae (Arıkuşugiller) ARIKUŞU Merops apiaster ckic 100 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Açık alanların ve kum yarlarının sivri gagalı, uzun gövdeli ve uzun kuyruklu bir kuşudur. Sığırcık benzeri uzun, üçgen şekildeki kanatlarını süzülürken düz tutar ve ani hızlanma sağlayacak şekilde geriye ya da aşağıya doğru hafif vuruşlar yapar. Üst tarafı kırmızı-kahverengi, omuzları altın rengi, boğazı parlak sarı, boğaz kenarları siyah, alt tarafı yeşil-mavidir. Kanat altı gümüş renginden açık bakır rengine kadar değişir, firar hattı siyahtır. Sesi berrak, tatlı ve sık tekrarlı bir prup prup. O Ş M N M H T A E E K A 101

Coraciidae (Kuzgungiller) GÖKKUZGUN Coracias garrulus clkj 102 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

İnce yapılı, küçük karga boyutunda bir kuştur. Sıklıkla teller ya da alçak ağaçlar üzerinde bulunur. Gagası kalın ve koyu, kuyruğu kısa ve kare, kanatları ise oldukça uzun ve küt uçludur. Açık turkuaz mavisidir, alt tarafı daha yeşil ve yaz başında parlaktır. Sırtı açık kızıldır. Uçuşta köşeli kanadının parlak mavi, mor ve siyah renklerini gözler önüne serer. Genci ve kışın erişkini daha mattır. Taklalar atarak uçtuğu kur sırasında sesi haşin, tekrarlı ve törpü sesini andıran bir hak hak. O Ş M N M H T A E E K A 103

Upupidae (Çavuşkuşugiller) İBİBİK Upupa epops clkijms 104 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Desenine rağmen genelde gözle kolay farkedilmez. Uzun ve düz gövdeli, dik ve yelpaze biçiminde ibikli (ya da geriye dönük tüyler), uzun ve hafif kıvrık gagalı, uzun ve üçgen biçiminde kuyruklu ve kısa bacaklı bir kuştur. Yerde paytak paytak yürür, birdenbire havalanır, uzun, sakin ve dalgalı bir uçuşla uzaklaşır. Rengi pembeden açık kirli sarıya kadar değişir, ibiği daha turuncu ve uçları siyahtır. Sırtı ve kanatları siyah-beyaz koyu çizgilidir. Sesi yumuşak, pes ve baykuş ötüşü gibidir hup-hup-hup. O Ş M N M H T A E E K A 105

Alaudidae (Tarlakuşugiller) TEPELİ TOYGAR Galerida cristata fhki 106 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

İri, tıknaz ve büyük kanatlı bir toygardır. Kalkık sivri ve belirgin bir ibiği vardır (düz de durabilir). Uzun ve kalın sayılabilecek bir gagası vardır ve üst kenarı kıvrıktır. Göğsü ince, koyu çizgilidir. Kanat üstü sadedir, firar hattı beyaz değildir, kanat altı pas rengidir. Kuyruksokumu ve kuyruk ortası açık grimsi, kuyruğunun dış tarafı siyahımsı ve iki yanı ise açık renktir. Uçuşu yumuşak ve dalgalıdır. Sesi gür, flütümsü ve ıslığımsı bir trii-lii-piyoo. O Ş M N M H T A E E K A 107

Motacillidae (Kuyruksallayangiller) KIR İNCİRKUŞU Anthus campestris lhki 108 Süleyman Uçar ın Objektifinden Türkiye nin Kuşları

Büyük, uzun kuyruklu ve açık renkli, biçim olarak kuyruksallayana benzeyen bir incirkuşudur. Gagası incedir. Erişkinin üst tarafı açık kum rengi-kirli sarıdır ve belli belirsiz çizgilidir, alt tarafı kirli sarı renklidir. Kapalı kanadının üzerinden ortası koyu renk olan orta kol örtüleri bir çizgi gibi geçer. Bacakları uzun ve açık sarımsı turuncu renklidir, arka tırnağı daha kısacadır. Gençlerinin hem üst hem de alt tarafları yaz sonunda bir kaç hafta için çizgilidir. Sesi çatlak ya da gıcırtılı bir tziiip ya da daha kısa bir çup. O Ş M N M H T A E E K A 109