T i.irkiye Cumhuriyeti, sahip oldugu ki.ilti.i rel ve tarihsel gemisi ve cografi konumunun bir geregi olarak. di.inyadaki en bi.iyi.ik gi.ivenlik sorununa sahip i.ilkelerinden biri sidir. Ti.irkiye Cumhuriyeti. di.inya uzerlnde kiyrda kosede bulunan ki.ii.ik bir i.ilke olmad1g1 lcln, bulundugu cografyada bi.iyi.ik gi.ilere kars1 ayakta kalabilmek iin gi.ili.i olmak zorundadtr. Ti.irkiye Cumhuriyeti, 1923'te kurulan /aik, demokratik, agda, bilimse/ var/1g1 ve ulus devlet yap1s1 lie her alanda bir satdm ile kars1 kars1ya kald1g1 kln, gi.ivenligini baska hibir i.ilkeye ya da bi.iyi.ik gulerin kontroli.i alt1ndaki askeri ittifaklara tnrakmamak zorundadir. xureset gi.iler, Ti.irkiye Cumhuriyeti gibi, sorunlara ak1lc1 ve kauo ozi.irnler oretmts. gi.ili.i rnilli duygulan ile bu gi.ileri zameomda "'\\\... dize getirrnis ve bu tarihi ile turn.,, insanliga bir ornek Olan bir devle l'i\ ti okartarun orti.isti.igi.i ortadogu \, cografyasinda g6rrnek isterne rnektedir. En azmdan Ti.irkiyenin, kendilerine boyun egmesini beklemektedir. Tum bu y11<1c1 ki.iresel gi.ilerin, Ti.irkiye'nin de iclnde yer ald1g1, tum bolge i.ilkelerinin gelecegi ile ilgili olarak, kanh plan ve projeleri bulundu gu ldn Ti.irkiye, sahip oldugu bi.iti.in degerleri ile varolus mucadeleslne suruklenrnlstlr. iste tclnde oldugumuz bu varolus rnucadelesinde. bir an bile olsun ak1ldan okartumamasi gereken bi.iyi.ik bir gorevimiz vardir. Biz, bunu tekrar tekrar hatirlatrnak iin vanz. Biz. TOrke Tarih orarak bu gorevirnizi nayanrmzm son aruna kadar unutrnayacagrmm, karurruzm son camtasrna kedar mucadet edece.. ayk1rrnak lcln vanzl EV TORK GEN<;:LiCil BIRINCI VAZIFEN. TORK ISTIKLALINI. TORK CUMH ET 'llet, MUHAFAZA VE M0DAFAA ETM EKTI R. / r;;: MEVCUOIYETININ VE ISTIK6ALININ YEGANE TEMELI llu.i1uru TEMEL. SENIN, EN KIY METLI HAZiNENDiR. ISTIKllALDE DAHi. SENI llu HAZiNEDEN MAHRUM ETMEK istevecek. OAHiLT VE HARiCT lledhahlarin OLACAKTIR. BIR GON. istiklal VE CUMHURIYETi M0DA FAA MECllURIVETINE D0$ERSEN, VAZIFEYE ATILMAK l<;:in, l<;:inoe BULUNACACIN VAZIYETIN IMKAN VE $EMITINI D0$0NMEYECEKSIN! BU imkan VE $ERAIT. <;:OK NAM0SAIT BIR MAHi YETTE TEZAH0R EDEBILIR.. istiklal VE CUMHURIVETiNE KASTEDECEK 00$MANLAR. B0T0N OONVAOA EMSALi G6R0LMEMI$ BiR GALiBlYETIN M0MESSILI OLAlllLIRLER. CEBREN VE HILE ILE AZIZ VATANIN. B0T0N KALELERi ZAPTEDiLMi$. 60T0N TERSANELERINE GiRJLMi$. BOTON OROULARI OACITILMI$ VE MEMLEKETIN HER K6$ESI BILFllL 1$GAL EOILMI$ OLABl LiR. BOTON BU $EMiTTEN DAHA ELJM VE DAHA VAHiM OLMAK OzERE, MEMLEKETiN DAHi LINDE. lktidara SAHiP OLANLAR GAFLET VE DALALET VE HATTA HIYANET l<;:inde BU LUNA BiLlRLER. HATTA BU iktidar SAHiPLERi $AHST MENFAATLERiNl. M0STEVLlLERlN SiVASi EMELLERiYLE TEVHiT EDEBiLiRLER. MILLET, FAKR 0 ZARURET l<;:inde HARAP VE BlTAI' 00$M0$ OLABILIR. EV TORK istikbalinin EVLADI! i$te. BU AHVAL VE $ER.AiT i<;:inde 1.4 DAHi. VAZiFEN: TOR.K lstiklal VE CUMHURiYETiNi KUR.TAR.MAKTIR.! MUHTA<;: OLDUGUN KU DR.ET, DAMAR. LARINDAKi ASIL KANDA MEVCUTTUR!
AGUSTOS, VIL: 1, SAVI: 1 3 9 18 21 35 41 52 57 69 73 TARiHTEN KESiTLER TORKCE TARiH "KIZILDERiLi" TORKLER HAKAN SAHiN SAVAS TARiHiNDEKi EN ivi SiLAH METEHAN VILDIRIM GERCEK DONYA LiDERI: MUSTAFA KEMAL ATATURK IBRAHIM GAV Milli MOCADELE'NiN MANEVI MiMARLARINDAN PAPA EFTiM OMIT DOGAN SEVR ANLASMASI CIHAN OKTAV TRABLUSGARP SAVA$1 FURKAN SALCAN BIR ATATURK ihtilalcisi: MAHMUT ESAT BOZKURT CAGRI CELiKOZ TURKLERDE MEZAR TA$1 GELENEGi NURAV BiLGILi GUL BABA VE TAHTA KILIC TOSUN SARAL
1571 Lala Mustafa Paa vene<:hlc Cumhufiye tine alt K1bns adas1n1 tetn etti. 1773 Deniz Harp Okulu (Muhendishne i 8.lhr-i HUmayun). Cezayirli Hasan Pasa tafaf1n dan istanbul Kas1mpa$a'da atlld1. 1840 As11 1k1} amao, ingthzterin et:onomik ve siyasi 1katla11na yonelik bir kamuoyu oltll'mak Olan Ceric:Je.i Havaclis gazetesinin 1Uc say1s1 t>asaldl. 1933 istanbtll OarUlfOnunu'nun yerini Onl verslte akh; istanbul Onivcrsitesi kuruldu. 1946 ABO Bakon1 Trurnan, Alom Et1crjisi Ko misyonu'nu kurdu. 1950 TOrkiyc NATO"ya Oye olmak i(in oasvuruda bulundu. 187 5 Oi.nyantn ilk l>uzpatenipisd l.on<l"a'da (ll l<' 1807 Rowell Hodge, dokenll telln patenlinl ald1. 1914 Osmanll devleii I. Oiinya Savasi'na glrmek l1in sefe<berllk llan et ti. 1934 Adolf Hitler Almanya't11n FOhrcr1 hallnc getdl Totalilet rejim sorecl bastad1. 149Z Kristof Kotomb, ispanya'dan ii( gemly le Hlndistan'a ulas.mak vo yc(ll k1talar kcsfct mck am.x1yl.'.i yola 1kt1. Ayn1 y11 is1>4nyo1 Engl ilsyonu kah1r1ar1 sonucu, lspanyifda bulun.'.ln yaklasok 200.000 Setarad Vahudlsl lspanyot kra111a1 vo Katollk Kltlscsl tarafrndan Olkcden kovuldolar. Bunlar1n boyok blr k1sm1 Osmnh imparatorluau taraf1nd.'.ln kabul cdlldl. 1979 La Scata O;wa Binas1 Milan<l'da a1o101. 1914 Birfcslk kralhk. Osmanh lmparatorlu Au'nun slpa11s cttlai Sultan OSman I ve RcJadl ye lslmll 2 zorhllyd cl koydu.hokometln gcrl Is tc<llai 4 mil yon poundluk ucret lade Cdolmcdi. 19Z4 Oze<lcrinde TOrklye Cumhuriyetl yai151 bulunan ve T Urklye'nln ilk mlldenl par as1 alma Ozet 1oa1 v<in btoni 10 tu1ui1c1c para1ar tedav\ ie 1 t 1948 TOrtlyc Sc<bcst Gores Milli Tak1m1, Londra Ollmpiyatlaro'nda blrlncl Oldu. 1955 S. 8e<kctt'in oyunu 'Gooot'yu Beklerken', ilk kcz londra'da sahncloodi. zooz AB'ye uyum er,evesinc;tc kabul edi1en yasay1a. savas ve yak n savas 1elldidl halter! d s1nda idam cezas1 katd1t1ld1. 1870 KotolhO( llerneai Blrlejlk KralWta kuruldu. 19Z4. lozan Antla)mas yorurtuae girdi. 1940 lstanbul'da Takslm Gazlnosu a11ld1. 19S8 ClmhlMiyet tariflinin en yukse:k devaluas yonu yap1ld1. Oolar 2 la 80 ku<ustal\ 9 Nraya (1kto. 1634. IV. Murad 1,1ci yasag1 ilan ederek mey haneleri y1ktud1. 1884. New York limanonon glrislndekl Ozgur IUk An1t1'n1n ilk 1as1 konuldu. 1912. Padisah Sultan Resat. Medis i Mebu san'1 feshettl ve 14 May1s 1914'e kadar kadar Osmanh Mectisi toplanamad1. 1 914 ilk elekt(1jdi uatik &ambas1, Amerilca'da, Cleveland'daki Euclid Caddesinde kutlan1ld1. 1921 Gazi Mustafa Kemat TUrk Ordularo 8astomutanl1Al'na se(ildi. 19-40 ikind OOnya Sava} sorerken, Le tonya. Sovyet1e1 SirliAi himaye-sine gitdi. 1945 Fransa. isgat ettiai Cczayirde soyk1 nm yapt1. 45 bin Cezayirli k.atledildi. 1969 Amerikan uzay arac1 'Mariner Seven', Marstn foto1aflar1n1 cektl. 1806 Roma Cermen imparatorluau. kuru lusundan 844 l"i sonra y1k1ld1. 1890 Elektrillll sandalycnin II< k1ala,.m1 New vork't.iti A..c>u<n hainde ge<\eklesti. l 93Z Vcncdik Film festlvallnln llkl a1old1. 1t'iJ'.,..,' 19-'S ABO. JaPOOyanul Hirosima SehthH Ilk atom b0mbason1 aw; 66 ll!n klsl Oldil; 69 bin klsl yara1and1. 1807 ilk buhar yolcu gemisi Cle<mon New Vork Albany arasonda Ilk seterlnl g0<(e<lnstlrdl. 1945 Nufus say1m1 lln evlere numara ve rllmesl karar1ast111ld1. I 9i0 KOba lldcrl Fidel Castro. Amerlka'non ckonomlk sald1r9anhft1ni1 mlsilleme YilPt( KOba'dakl Amerlkan maua11n1 kamulajtnd1. 1982 Ankllla EscnboQa Havollmom'no lkl ASALA mltltaninon duzenlcdl81 Sllld1nd3 Ankara enlnlyet modor yard1mc1s1n1n yan1 sira 7 kisl ya$am1n1 yltlrdi. 72 ki$i yaraland1. 19 t Mustafa Kemal, Anatartatar Grup Komutanhjt'na atand1. 1925 Washineton'da. zencl du$man1 'Ku Klu)( Klan'1n Ilk ulusal kone1esl topland1 1928 Istanbul Takslmdekl 'Cumhu1lyct Amt!' toren1e a(11c11. A1111sa 30.000'1 askon Is 1anbullu kat1i01. 1964 K1b11s a duzoolenen harekat siras.nda "1 8 IS<lbe a1an pito1 yijlllas Cenglz Topel. Rum k"'lmlndekt hastanede hayat,. kaybettl. 1974 A60 Baskan1 Richard M. Nixon. Wa tergate skandall nedenlyle lstlfa ettl. Nixon. istifa eden ilk ABO Ba5kan1 oldu. 1990 lrak. kuveyl'l l}gal etti. 1173. Vap1m1 lkl as1r sorecek Olan Pisa Ku lesinin inµs1 ba$lad1. 1928 Arap Alfabesi yerine Latin Alfabesinln benlmsoodiqi Hart Oevrlml sured basta d1, Atat01k, harlleri Cumhuriyet Halk Partisi nln GOlhane'cJek'I ga1as1na k'at11an1ara tan1n1. 1932 ispanya'da hokomet Karaionya boi gesinin OzerkliAini tan1d1. 1942 Mahatma Gandtl. inglllz blrliklerl ta 1af1ndan Bombay'cJa tutukland1. 1945 Nagazakl)e ikincl atom bombas at1ld1; 37 bin ki$i OldU. 40 bin ki$i yaraland1. 1675 G<(.Ozlemevll.Qndra'dakwtdu. 1876 Padlsah v. M urat akli dengeslnj yltirdi ii gerelc(esiyle tahuan indirildi. 1915 Anatartalar Zaterl ve Conk 8ay111 Mu harebes.i: Albay Mustafa Kemal'in komutas1nda kl Turk askerlerlnln taarruwyla inglllz ve An:ak kuvvetlerlnln gerl ekllmesi salland1. 19ZO Sew Anlamas hokomleri uyaunca, Anadolu ve Rumell top<aklan dusmanlarca pay 1as11maya bastand1. 1945 Japonya 1eslim oldu ve II. OOnya Savas1. Pasitlk okyanusooda sona erdl. 1954 Elvis Presley. Memphis'te i1k kez PfO fesyonet olarak sahneye 11kto. 198Z Ermeni as1lh TOrk vatandaj1 Artin Penik. ASAU\'y1 protesto etmek l(in Takslm Mcydan1nda kendlnl yakh. 1994 Tu1kiye'nin ilk uydvsu TOrks.at 16. Fransrz Guyanasl'ndakl Kourou Uss(Ynden tori t1ld1. 86ylece T01kiye. uzayda uydusu Olan 18 Olke arasona glrdl. 1997 GOncy Atrlka Cumhurlyctl lnsan haktaro lh1alleri ve K1bns so1ununu getekte sostere1ek TU<klyc'ye askerl hellk09tcr sat1s1m durdu du. 147J Fatih Sultan Mehmet'in komuta cttiqi Osmanh ordusu. Otlukbeli. Erzin<an Sava)1nda Uzun Hasan komutas1ndaki orduyu yencfek. Attoyunlu BeyliRi'ne son veodi. 19Z9. TUrk Verll Mallar Se1glsl. Galatasa1ay Llsesinde told. 1961 istanbul'da 92 y1ld ' hl:tmt veren uamvayla1 kald1rild1. 1687 lklncl Moha( Savosi: Osmonl1 ordusu llo Habsbvrg Of'dusv aras1nda. MOl\a(1n 24 km gll ncybat1s1ndakl b<ltgede yap11c1c Hasburg'un zaterlyle sonuttand1. 1877 Thomas Edison. 'Edlsonphon' ad1no ver dlai llkel gramofonu gellstlrdl. 1910 Serbest Cumhuriyet Firkas1 ku1uldu. bakanhq1na Fethl Okyar eetirildi. 1944 Tan gazetesl tapat1ld1. 1953 Sovyetler Blrllgl, Kazaklmn'da Atom Bombaso denedl. 1960 ilk Amerikan haberlesme uy(fusu 'Echo One', Cape C.anave1ardan f11lattld1, 1964 Turklye. BM Gwenlit Konseyinln (agns1 uzetine Kt>ns Ozerindeki asteti utuslara son verdi. Kensey, odada lkl toplum arasonda. Bans GGc(Yn.., tampon bblge o1usturmas1n1 kmar1as1nd1. 1981. IBM ilk ki)isel bilgisayann1 piyasaya siirdu.
t 79Z Fransa Krah XVI. Louis "Ulusal Mahke me" tafahnc;jan tutvklal'm:l1 ve halk doman1 olarak ilan e<lildi. 1956 TOrki'de ort.lol<ulla<a din <k!rsi tonuldu. 1961 'Berlin Ouvarl' yijkselmeye baslado. 1966 Mao. Cln'de '.Cli1tUr Oevriminl itan ettl. 1893 Oonyada ilk tez Fransa da otomooinete plaka taktldt. 1908 OOnyada ilk kez insiltercnin Fot:sronc kcntincle ulus1ataras1 g\lzelbk yanmas1 di.izenlendt 1925 TOrkiye Cumhuriyelinln ilk poste pullao tedavure (1karir<11. 1914 TOrkiye SelOloz ve KaA1t Fabrikalao Gcnel MudurlOAO (SEKA) kuruldu. Pasabahcc Cam Fabfikas1n1n 1emeli a11tch. 1941 Roosevelt vc Churcl>lll, Atlantlk SOzl S mcsi'nl yay1mlad1lar. 195) ssca hl<jrojen bomba>t yapug.11111.ln ciu 1869 SOvoys Kanolt. boyok blr toronle ISIOl mcyc 11<11. 1948 Anki'tri't'dn Mlll l<otophanc ll(llc:ll. 1951 Baka111ar Kurutu. Nazom Hokmct'I vatan dasltttan crkardo. 1956 Val\ Ozalp'te 1943 y1hnda 33 yurttasrn tursuna dizllmcsl olay1yla ilglll olarok lsmct lnono ht1kk1nda me<hs soru1tutmas1 11mns1 lstcndl. 1960 Zurlh vc lo<ldra Anlasmalarr uyarrnca K1bns Cumhurlyetl llan e<11ldl. 1969 WooclSl'od< ll'lllik ve s.injt fcstlvall ba$1adl. 1984 Pl<K. Hakka<I ve $mol< illcrinln &.n ve Som dinll lelcrlno sjl<llr ar ak sll<llw cylcrnlcrfnc bajl.lcll. 16 AtUSTOS 195 l Turl<lye'de Izmir Panayakopu'da lnsa edllen Meryem ana Evl ac1ld1. 195.C Mu1a1 GUte1 Mans Oenlz:lnl yiizerek se(ti ve Man$'1 seen Ilk yozgcomuz Oldu. 1978 lran'da $ h'a kars1 savas baslad1. 1988 Pakistan Oevlet Bas1c:an1 Ziya lh Hak, blnd1qi ucaq1n hilvada pa1lamas1 SOflucu OldO. 1990 incirlik Hava OssU'nOn kap1ta11 ilk kez bas1na ac1ld1. 2000 Picasso'nun. The Portre Of Young Women isimli kay1p tablqsu anhui-fa'da ete getirlldi. Oaha once de Plcasso ya alt La fer miere raotosu izmi(d ve Dora MaaT tablou da Setcul<ta ete geclrllmlstl. mm:!dzmllr 1909. lngilte<e'de secmc ve Se(ilme hakkl isteyen kad1nlar Babatao1n trenini tasa tuttu. 1917 Selanik sehrinde biiyilk bir yangrn (1kt1. htin '630'dan taz1as1 harap oldu. 70.000 kisi evsiz kald. 1964 Guney Alrikamn ollmplyatlara katrl m.ls1. apartheid' ne<leniyle yasatland1. 1630 Evliya Celebi elli y1f sorecek seyahat lc1inc baladt, 1821 MOfa isyan1 s1ras1nc1a Navadn twini ele gc,lrcn Yooanlar. 3.000 TOrl<'u Oldilrduler. 8u Olay ta1ihe Navar in Katllam1 Olarak gl2(ti. 1829 Profesor Parrot ve ek1bl. A!ro dat1n1n zl1veslne Ilk tnmanan eklp oldu. 1934 Adolf Hiue1 Reichsf01Verunvanrn1 aldl. 1936 isl)ilnyol yazar Fre<lerlco Garcia loica. Granada'da mllllyetci1c1 tarafrndan kurjl#'la dizlldl. 1914 I. OOnya savasr: Alman bhhklerl 8rutsel'l lsgal ettl. 1940 Rus Oevriml Onderlcrlndcn Trockl. Mekslta'do OldurUldil. 19SZ Napolide yaprlan Avnipa 0Uzell1k Y"'' mas1nda T Ort gozetl Gunsel Basa btincl Ol(l\j. 1988 1rat iran Savas1 ateskesle SOfla eroi. 1651 lmnbul Mlkr ve esnafr yenl 1erl aea la11na lsyan ett buton 1ari1lar kapand1. 1911 'Mona llsa', louvre Muzeslnden (a hnd1. Tablo. Z y1i son1a Floransa'da buluncsu. 1915 iklnci Anafartala1 Savas1 baslad. 1543 Bafba os Hayrettln Pasa Tunus u feth ettl. 1926 Yunanlstan'da Theodoros Pangalos yonetlml. GeOfglos KO<ldllls'ln y5ne111e1 blr darbeyle devrlldi. 1965 S.dun Boro.1'1smer adlt yelkenllsl lie 2 Y11 IO gun siirecet dunya turuna baslad1. l S 14' I. Selim. Catduan'da Sah lsmairl yendi. 1925 Mustafa Kemal'in Ille heykell, is1anbtji Sarayburnu'na dikildi. 1933 A(I g1evi yapanmahatma Gandhi. 40 kaoya dusru. 8u nedenle hapishaneden co1<a11td1. 1935 NazliBasmaFabtikaslnmtemeliat 1940 Almanlar tondray1 bomba1amaya baslad1. 79 Pompei, VezOv yanar<1ag1n1n lavlan al t nda ka1da; 20 bin kisi OfdU. 1349 Mainz'da 6000 yahudi. veba'dan sorumlu tutularak OfcfUrUldU. l S72 St. Barthelemy GUnlJnde. IX. Charles. Pfotesianlau hedef alan katfiam1n emrini ve1di. Frans1z katollkler silahs1l ve savunmas1z protes tanlara sald1rarak on binlercesini OldOrdtiler. 191 2. Alaska. ABO toprakta11na dahil oldu. 1936 OcOncu TOrl< Oil Kurultoyr Oolmabah1e Sa1ay1'1lda topland1. 1949 Kutey Altantik Pak11 Antlasmasr (NATO) y01urloqe glroi. 19S4 ABO'do Eisanh0we1. Komiinist Parti'yl yasa d1s1 llan ettl. 1030 8clclka Oevrlml baslad1. 1936 A1ala11nda Stalln'in eski arkadaslarr Gli gorl Zlnovyev ve leoo Kamanev rn de bulunduqu Sovyctler BlrliAlnln de gclen yeticllerlnden 1 G klsl kursuna olzildl. 1944 Fransiz H. Z11hh Tumenl Parls'c slfoi. Pa rls'lelcl Alman aslerlerl MOttefrklere teslim ol<lu. 1071 OOyuk Sctcutlu hutumdaro Alp A1slan ko mutastndakl ordunun. Bi:cans Of'dutaon1 ycnme slylc Malazglrt Meydan MuM ebesl kazam101. 1789 Fransa Mechsl lnsan vc Yurnas Haklarr 811dlrgcsl"nl kabul ettl 1921 8a)komutan Mustafa Kcmal Pasa'n1n Siikarya Meydan Muharebesl'ndckl cmrl: Harri modafllil yok1ur, sa1hr modillaa vdrdlf. O sat h t>oton varand11. Vatan1n her ka11 tot>rag1,. var an das1n ka111ylij 1slanm:Jd1kc1 tctk olunam411. 1924 Is Bankasi turuldu; Ilk ge11el modoro Celal (Bayar) Bey oldu. 193z Turtlyc'de ilk kcz yap11an 8 0yutdeie'dckl yozme ya11starrnda lstanc)ul ekibl blrlncl oldu. 1936 lnglllz yay1n ku1ulusu OB(. Ilk tclevlzyofl yay1n1n1 get(eklestlrdl. 1783 Montgolflei Ka1desler. lclnl hid10jen ga z1yla doldurduklan Ilk balonu u(urdular. l 959. Ounyan1n ilk petrol kuyusu ABO'nin Pen nsylvania eyatetinde attld1. 1908 Hicaz Oemiryolu hlzmete gird!. is tan bul'<lan Medine'ye ilk uen kalkt1. 1922 TOrk Ordusu. Yunan lsgall a111nda b<jlu nan Afyon'u geri akh. '\ p,_ 1925 Mustafa l<emal Pasa. sivil elbisesi ve panama sapka ile inebolu TUrkocaal'nda UnlU sal)l(a nuu:unu verdi.
TAR i HT E N KE s i TL E R 1 S21 Osmant1 ordusu. Selgrad'1 fethetti. 1963 ABO'de GOncy'cJcn ba5layan 'Sivil Haklar vuroyuso. wastiington'da Lincoln An1t1 On\inde son buldu. 1974 Keban 6araj1 ve Hidroelektrik Santrah elektrilr: Oretmeye bastad1. 1991 l.lkrayno, SSCB'den ba1m"zh1"' ilan cttl. zg AUSTOS 1526 Kanuni Suic.:.n SUleyrnan. Ma.car OJdu sunu Moha(ta l>uyok blr ycnllglyc uratt1. 1855 Osmanh'da ilk telg1af g<)<(ismesi yap1ld1. 1915. iklncl Anafanalar Muharebesl kazanild1. 19Z9 Graff Zpclin hava gcmisi. 21 gun su<en donya 1urunu tamamlayarak lakehurs1'a OOnidO. 1947 A.BO'll billm lns.anlan. nokleer go lln plutonyum<j par(alamay1 bawd1lar. HO 30 Eski M1s1r'da Kralie kleopatra intiht1r eui. 1071 Molozgi1 t zofcr1 lie Alparslon'on komu tas1nd.akl TOrkler, son ve kaho olc.rak Anado lu'ya glrmcyc basfad1. 190 I lng1liz maklnc mul1cndlsl Hubert Cecil acet, CICktrlkll sopurg(!(lin patcntinl akh. AGUSTOS EVLOL ki Ujak.'a girdi. 1925 I. Tip Kongresi Ankara'da toprendr. 19Z7 T01kiye'de medeni nikah ZOfUnlu hale getirildi. 1933 Deniz yollari iiletmcsi. dcvlet tekellne al1nd1. 1939 Atmanyan1n Polonya ya sald1rmas1 Ozerlne, II. OOnya Savas1 ba5lad1. Mllyonlar ca kisinin Oldueo savasrn bas1amas1n1n so. y1hnda. OOnya Bani GOnO ilan cdildi. 1947 TBMM, Amerikan yard1m anlasmas1 n1 oy biruei lie kabul etu. 195J Ulu Ondcr Mustafa Kemal Ala tufk'un naa'' An1tkabi(e tonuldu. 11111...r' 1633 8Uy0k is1a1lbul yang1n1 bas1ac11. Ci bah'dc <: kan yangin<la ZO binden fazta blna koi Oldu. K3tip (elebi'ye g6re, 5ehrin besle blrl yan<11. I 595 Osmanh Ocvlcti. blr aydir kusatma ah1nda olan Estl?f80n Kalesinl kaybeui. t 666 BUyUk londra Vang1n1 basladt ve ll gun sofdii: 13.200 ev ve 87 kilise kul oldu. 18Z6 Zablla Teskllau kuruldu. 1922 TOrk Ordusu. Yunan isgali aft1ndakl Eskisehi(l g.,; ald1. 1925 Tckkc vc zavlyclerln kapau1mas1oa ve memu11a11n $apka giymcsinc karar vcrllcji. 1929 Cumhurlye1 gaze1eslnln duzenledl I Ilk gozellik yaosmas1n<1a Ferlha Tevl!k Han'm T(llkiyc gozcll soclldl. 1938 Hatay Miiiet Mccllsl rid. Taytur SOkmcn dcvlct ba$kan1 scclldl. 1.. :r.:f, gerektesiyle TOrkiye'den f1nd1k af1m1n1 durdurdu. 476 Bat Roma imparatorlu&u'nun son ho kom<lan Romulus Augustus. kendislnl italya krah olarak ilan eden Germen sefi Odoacer tar a lln(jan tahttan indirilin<e Bat Roma imparator luu sona.,di. 1870 Fransa'da Ill. Cumhuriyet ilan dildi. 1886 Yakla51k 30 y11 suren savaa1<1an sonra. Apacl llderl Geronimo. Arlz0<1a'da 1esllm Oldu. 1898 George Eastman. makarah lrlm kulla 1lan KOClak 1cameras1n1n pa1en1inl aid 1. 1919 Gazl Mustalo Kemal, Slvas Kongrcslnl 1oprad1. 19ZZ TUrk Ordusu. Yunan lsgall alundakl Sa 11glil, Buldan vc Blgadk'l gcrl ald1. 1915 istanbul tetetoo sirketl hukomet ad1na 1i1ctllmcye ba51and1. 19ZZ TOrk Kuflulus Savasi: 8.lskomutan Ma resal Gazl Mustafa Kemal Pasa'nin blzzat y6 ncttlai Oumlup1nor Mcydan Muharcbcsl. Turk Ordusunun kcsin zfcriylc sonucland1. Yunan Ordusu Baskomutan1 Nlkotaos Trikupls ve kur mayla11 cslr cdlldl. 1937 Sablha G6kcen'e Esklsehlr Hava Mette blndc 16rcn1c 1ayyarccl dlplomasr vcrildl. 194t Alman 0<dusu 900 evn surecck Le nlnsrad kusatmas1n1 bjslatu. 1988 lrak 0<dusundan ka1an binlcrcc Kurt TOrklye s1n1r1na y1q1lm1jt1. HOkiJmet s1n1rlan J{maya karar vcrdi. Blnlrcc ku1t Hakkarinln CuklMCa ve Uludere il(elctine s1a1nd1. 1858 Gala1asaray usesi 'Mektebi Sultani' act1yla turuldu. 1918 Vahdeltin padisah oldu. O gun, O<manll tarihindeki son k1l1c kurvna toreni yap1lm1s oldu. 1928 Benoit 8'echt1n O<: Kurusruk Opera' adh oyununun ilk gosterimi 6erl!n'de yap1ld1. 1930 Vllayet ve sehremane1lnln blr1esilril mesine ka1ar verildi. 1920 Franstzlar. ba$kenti Beyrut Olan LUbnan devletini ku1du. 19Z2 Mustafa Kemal Pasa. ll\jmlupinar Meydan Muh.11ebesinin kazanllrnas1 Ozerine emrini verdi: Ordular! Ilk Hedeliniz Akdenizdir, lterl1ayn1 gun TOrk Ordusu Yunan lsgali alt1nda I 942 Alman SS blrllklcrl Varsova Gcttosu ayaklanmas1ni SO bin Yahudlyl Oldurcrck bast1rch. 194S Missouri Z1rhhs1nda Japonyan1n tcsllm an11asmas1 lmtatand1. 1638 Osmanh Ordu'su Badat Seferi lcln Veziriaiam Tayya1 Mehmed Pasa kumanda ''nda Oiyarbakll'dan harekcl ettl. 1683 Viyana Kusatmas1, basans1zl1kla SO nuc1and1. 1781 ingiltere. Parls'de lmzalanan anlas mayla ABO'nin bas1ms1zhq1n1 tan1d1, 1908 Turklye'dekl Ilk haftal1k mlzah der gisi Kalem yay1mlanmaya ba_sland1. t 92Z Turk Ordusu. Yunan isgali a1t1ndakl Emel. 0demi$. ve Esme'ye girdi. 1933 Kayseri Ulu1osla hatt1n1n tamam 1anmas1yla, Karadenlz ile Akdenlz'i birblrine balayan demifyofu tamamland1. 1939 n. OOnya Savas basradi: Fransa. Blrlesik Krall1k, Veni Zelanda. ve Avustratya. Al manya'ya savas ilan etti. 1943 II. OOnya Savas1 s1ras1ilda muttehkle 1in istilas1 Uzetine italya, ko)ulsuz teslim oldu. t952 Turk dac1lari II Dain1n zlrvesi ne ilk kez tirmand1lar. 1986 Av1upa Olketeri radyasyon tas1dt1 1956 Oepo1ama ayg111 Olarak manyeolk disk kullanan Ilk llcarl bllglsayar Olan "IBM RAMA( 305 1an111ld1. 1964 Endonezya hukumetl. Beatles tarzi sac keslmlnl yasaklad1. 1996 Abell lpck(i clnayelinln san1klarindan Oral (ellk. lsvlpe tarafrn<lan TOrklye yc lade edlldl. (ellk. 16 Eylul'de 17 y11 ara<1an sonra (1 kat1ld1a1 mahkemece tutuklanc;h, 2008 Emckli Gener at Osman Pamukoilu On der11qlnde Hak ve Ejilhk Partisl Kurutdu. 1698 Rus Cart I. Petro. Olkesinl bauhlastnma (abalaun1n blr parcas1 olaralc. din adamlar1 ve k0yluter d1$1t\cla s.akal b1rakan her erke ()zel bir vergl yiikomluh) gctlrdi, 1795 ABO lie Osmanh imparato<lua<o aras1n da ABO'yi y1ll1k vergiye baafayan ABO Osmanh Soztesmesl lmzaland1. 1800 Napoleon Bonaparte, Malta adas1n1 in gittere'ye bualcti. 1839 (in ve ingiltere aras1ndakl birincl Afyon Savas ba5lad1. t 92Z Turk Ordusu. Yunan iigall alt1ndaki Ala sehlr ve Susurluk'a girdl 1938 AtatUrk. vasiyetnamesini yazd1rcj1, 1945 (ok partlll dozene gocisln Ilk partisl olan Milli Kalk1nma Partisi kuruldu. 1950 Basvuru fazlahh yozonden. Onlversi te giris s1navt uygulamas11>aslat1ld1. 1963 20 21 May1s'ta askeri (jarbe girisimin
de buh.tnan AJbay Talat Aydemir, Ankara 1 Nu mafah S1k1yOnetim Mahkemesi t<haf1ndan id.lma mahkom edildi. 1973 OevlC't Film Arsivinde yang1n t1ktc ntatork'on tek kopyalt filmleri yandt 2012 Afyonkaiahisar'da bulunan askcfi depoda meyclana gelen pauamada 25 askef schit oldu. 1422 11. r istanbul 1rusatmason1 sona clirdi. 1001 ABO'nin 25. baskan1 olan William Mc Kin Icy, Leon Czolgosz adh bir anarist taraflndan New YorJ(ta vuruiarak OldOruldU. Vetine yard1m c1s1 Theod01e Roosevelt gecti. 1939 Nazi Almanyas1 rom Yahudi vatandasl nn Sari Yahudi y1ld1z1 tas1mas1n1 ZOfuntu k:1ld1. 1922 Oumluptnar Meydan Muharebesl'nin kai:an1lmas1n1n a1d11l(jan Yunan Ordusu'nu eoane katan TOrk OHh.Jsu i.sgal a1t1nda bulu nan izmir'e girdi. 1974 Keban8araj1veHldroelektrikSantta0 h a(lld1. 1982 TOrklye'nin Bureaz Konsolosiuau ldarl Atasesl Bora SOelkan. Ermenl te<oristler liuaf1ndan oldvnjldu. 199Z ispanya. Katalonya bolgesinin O.teik lilini tank11, 1509. Kiicuk K1yamet (K1yamet i Sura): 1509 BOyuk lmnblrl Dcprcmlndc t 3000 klsl OlmU. 1070 ev tamamen y1k1tm1$t1r. 1894 ilk kez Londra'da sarhos haldc trafl Ae (1kan bir otomobil soroc:oson<? ualik cetas1 kesildi. 19l0 TOrklyc KomOnlst Partis! (TKP Ba ko'de kuruldu. 1943 Istanbul Kapailcars1'da yang1n c1kt' zoo aen lazta dokkan yand1. 1943 Alman aske1leti Romay. isgal ettl U!. l 922 Soma'n1n Yunan igahncien kurtuluu. Ayn gon Yunanlarca 17 EytOl'e kada1 sorecek izmir Yang1n1 bastatlldt. 1967 Kl<!Hirx'nya:idli>Kaplt.irnil<clcl 1936. Milli Eitim Sakanht. ilkokulla1da okutu lacak "Allabe" kltab1ni kab<jl clll. 1974 Sinema oyuncusu ve yonetmeni Y1lmaz Guney. Adana'nin Yumurtahk ilcesl yarg1c1 Sela Mutlu'yu OldUrdU. 191 O Osrnanh Sosyalist fukas1 kuruldu. 1918 Nurl Pasa ve MOrset BakO komutasm<laki Osrnanh, Az'1fl ve Oa1stan birliklc!rinde:n olusan Kafkas Islam Ordusu. 8ak0 Hvharebesi sonvcun da BakO'yu Rus ve Ermenl fgallnden kurtararak sehirde Osmanh bayra81n1 dalgaland11d1. 1923 Lozan Antlasmas1 uyannca Edlrne"ye oaah Ka1.l33C istasyon.r Yunanlardoo teslim a11nt11. 1961 Yassiada H.!hkemesi. kapatrlan DP'nin 1 S Oyesl hakk.1nda Olllm. 32 Oyesl hakk1nda mll ebbet hapis cezas1 verildiqini a1klach. 1955 Sclanik'tc Atat01k'On dol!<luau cvln bombaland1a1 yo)undaki Mb.er Ozcrlnc baslayan vc lk:l gon sorcn lstl!nbul vc lzmlr'dckl gbstc'rllcr, Rumlara yoncllk blr tahrlp ve yagma harckctlnc d6nllsto. lstanb<ji ve lzml(de s1k1y6nct1m llan Cdlldl. 70 lmparator Titus komutasindoki Roma lmpa roto1tuau orcosu Kuoos u lsgal edlp yagmolad1. 1822 Porteklz s6murgesl Brezllya baa1ms1zh Aina kavustu. 1916 lnglllz U(aklori Haydarpasa Gari'n1 born bnlnd1. 19Z7 ABD'll muclt Philo Tayto1 Farnsworth ta mamen elektronlk sls1em1e cahsan Ilk televlzyo nu gellstlrdt. t 938 Hatay Dovtctl Anayasas1 kab<ji cdlldl. Bas bnkan Abdunahman Melctc; Pr08fllm1m1zio ruhu vc esas. Kemafizm rejlml ve b<jton lcabat1d11. 1940 11. Oilnya Savasi: Nazi Almanyas1 Londr a y1 DOmbalamaya oai1ao1. 57 gon keslntislz dcvam cdccek olan bu ge<e bombard1manla11n(i The Blitz Jd1 vctllmlstlr. 1979 istanl>ul S1k1)'00etim Komutanl1ltl. DosUar Tlyatrosunun '1lrecht Kabare oyununu yasaktand1. 1986 Slll'dc PinocMt sulkasta uarad1. 5 ko<u mas 61d0. 8 EYIOI 1504 Michelangelo'nun Davut Heykeli FIDfan sa da ac1td1, 1529. Kan"'11 Sultan Soteyman Budapeste'yi fethetti. 166'4 ingllte<e Kfat1n1n katdesj. York OG.kO Hol landa sooi01gesi olan Yeni Amsterdam'1 lngilte re"ye oaa1ad1. Amerikan1n aoausuncjakl kentln ad1 dokon unvarundan esinlenerek New VOfk{Ye ni York) oldu.. 1922 TUrk Ordusu, Yunan igall all!ndakl Ma nisa'ya girdi. HO 09. Son boyijk Yunan Pers savas1 otan Platea Mullarebesl gercektesti. 1 570. Lefkosa TOrkte1 tarat1ndan tetheclildi. zoos isvlcre'dekl Avrupa NOkleer Arastir ma1ar Merktzl CERN'de y01y111n deneyl otarak blllnen ATLAS dcneyl baslad1. mmr!llmllr 1 Sl6 OsmMll Ordusu'na b Bll blrllklei Ma carlstan K1a111inin baskentl Budln'e girdi. 1919 Slvas Kongreslnln B.Umumi Toplan tis1nda i,ade i Mithye' ad1yla bh ga2e1enln c kar1l1nas1na ka1dr ve1!1di. 19ll Turk Ordusu. Yunan lsgail a111ndakl 8ursa"ya glrdl 2001. t 1 EylOI saldl!llarinda 2.976 klsi 6100. 6.291 kisi de yaraland1. mmr!llmllr 1937 Tuncet1 lsyan1nin ele bas Scyit Riza yakaland1. Sey it R1za yarg11ama sonucu 1 S Kas1m'da ldam edlidl. 1943 Almanlar Benito Mussolini'yl hapis haoeden knd1. 1963 TOrkiye ile Avrupa Ekonomik Toplu 1ugu aras1nc1a onakl1k ant1amas1 lmza1and1. 1975 Birlesmls Miiiette< lnsan Haklan Ko misyonu k1b11s konusuoda TUrkiye a1eyhine karar ve,dl. 1980 t 2 Eyliil Oa1besi gercektestlrlldl, mmr!llmllr 1890 laponya'da Er tuqrul Fukateynl batti. ka zaoan sadece 69 denlzct kurtarilabildl. 1908 General Motors Sl ketl ku1u1clu. 1935 SUnlerbank kayse1i Bcz Fab11kDs ac1ld1...._,.. 1!)61 vas11ada var911ama1a11 netlceslnde ldama mahkom cdllen Fatln ROstO Zo1lu ve Hasan Polatkan m ceza1a11 lnlaz edlldl. 1176 Hlryakclalon Savas1 sonulu Anadolv'da kl T01k halmiye1i percinlenml)tlr, 1 787 ABO Anayam1 kab<ji edllal. 1934 TOrklye. Cemlyet i Akvam (Mllletler Ce mlyetl) OyellAine kabut edlldl. 1941 lngillz ve Sovye1 lsgall a1t1ndakl lran'd Sah R1za tah1an indirl!dl, yetine olu Muhammed R11a Pehlevl gectl. 1960 Prof. Or. Tarik Zaler Tunaya. Oevrlm Ocakla11 oaskan1 oldu. 1961 Adnan Menderes Id.am edildi. Milli Birlik Komitesl, 65 yas1n1 asan Cel31 Bayar lie ldam k:a rar1a11 countukla ahnan Otek1 hukomlu!erin ce zalaun1 mgebbet l\apse cevirdi. 1990 Adnan Menderes. Hasan Potarkan ve Fat!n RustU ZOflu'nun cenazeleri istanbul'a nak fedildi ve clevlet t&eniyle Topkap!'da yaptnllan an1tmezara defne<lildi. 1996 ABO. Kuveyt'i 3.500 aske1le iigal etti..._,.. 192. istanbul Ayasofya Camide ilk TUr'kce Ezan okundu. 1956 Efes'te 1926'dcln befi su1dufulen arkeo lojik ka11laroa. Prytooelon ad1 ve<llen boiomde. donyaca lrltu Artemis heykeli gun t11na c1kanld1. l 96Z 1(1bris'ta Rauf Oenkta a suikast girii mindc! bulunuldu. 1 sa1. Fransa'da ldam cezas1 kald1nld1. 1997 89 Utke ka1.a may1nla11n1n yasaklanmas1 an11aas1n1 onaylad1. ABO anla$maya imza atmayt reddetti.
TARiHTEN KESiTLER EVLOL-EKIM 1 S7S Padi$ah Ill. Murat'1n g6revle<1ditdli MO ncccimba$1 T akiyiiddin Efendi'nin OncUIOA(Jndc kururan is1anbul Rasa1hancst at ldo. Rasatllane. devrin SeyhUlislam1 taraf1ndan y1ktirtld1. 192 l TBMM. Mustafa Kcmal Pa:;a'ya. Marejal rutbesiyle Ciazi unvan1 verdi. 1915 Afmanya'da Yahu<Jilerin kamu sekt&'on oe 1a1osmas1 yasakran<h. 1187 Selahaddln Eyyubl. KudOs'o kusa111. 1633 Galileo Galilei, ispanyoi engi:tisyon mahkemesln<je. donyan1n gunes elrafollda don diij!;ino soylediqi kln yaogolando. 1922 F1ansoz ve haiyan kuvvelle<i 'anakka ie'oen 1cklldl. 1937 ()olmabae Sa1ay1 Veliahl Oaioesro><1e, AlalOrk'On de lstelyle, Tiirklye'nln Ilk restm ve hoykel muzcsi a(:tld1. 195 I TOrklY<?'nln NATO'ya kat1lmas1 katl<rl edildl. 1988 Nalm SolcymanoAlu, Seu! Ollmplya1 Oyunlannd\l halter dal1nd3 6 dunya rekoru knd1. 1858 Bablir lmpa1at0<luau yikoldo. 1960 27 May1s guno "Molli Blrhk vc HOrriyct B.lyu1m1 01niak kabul cd1ldl. 1792 Fransa'da cumhurtyel llan edildl. 1908 8ulgarls1an, bat1ms1zlla1nr llan eul. 1993 NewV0<k MclfOC)Oll1an MOzesl. "Karun Ha zfncsl"nl TOrklye'yc ec<i gonclormcyc kator ve<dl. 1821 Mota isyanr'nd.l GordOS (TrlpOllS) sehrinl eie ee1iren Vunanlar 30.000 T (ilk'u Oldurduler. 194Z Nazlle,, Auschwitz'lc yahu<lilerl saz odalaunaa katletmeye bas1ad1, 199 3 Michael Jacksoo TO<klye'de konser verdi. 1952 F1ans1z Henri GlffClild ilk k.ez zeplinle octu 1910 l1an lrak Sava} ba1ad1. 1981 Erm"'1i milllanlat TO<klye'nln Paris Bas konsolosluaunu bast11ar. guvenllk eorevlrsl Cema1 Ozen oldo. Baskonsolos Kaya inal yaraland1. 1561 hzooe Bayezid idam edilcu. 1925 lstanburda. 1ulumbac1 testilalr yerlne. mooetn moto11u ltfatye tesicllau kufuldu. 1950 Birtesmls Millctfer askerleri KOfe'de Seul'u ete gecirdi. 1960 Vassrada'dil 1utuklu bulunan eski Cumtv rcel.llbayar.keme<iyleintllar!liribu lundll. Bayar. nl()eti etneo'> 1arafn1diln kurtanld1. 1364 11.000 kisilik Osmanlr Ordusu ile 20.000 kisilik Ha\h Ordusu $irps1nd1ar Savaso'nda kars1lasti. Sonut kesin TUrk zaferj. 1954 K1b11s TOrk. ve Yunan alayla11 K1br1s Baris GucU emrine veritdi. 1978 Amerika Birlik Devletleti 8akal'U Jimmy Car1er, TOrkiye'ye uygulanan ambar goyu kald11an yasayr onayladr. 15Z9 Kanvoi Sultan SOleyman komutas1ndakl Osmanh 0<dVS<1 Vlyanay1 kusaunaya aid!. 1 Sl8 Barbaros Hayrettin Pasa komuta s1ndaki Osmanh donaninast. Ctnevizli A1nifa1 Andrea Otwla'n1n cjonanmas1na kar$1 Preve ze'dt buyuk bit zaler kazand1. 1669 Girit Adas1 Osmanhlarca fethedildl t 730 Pauooa Halll lsyanr t>asladr. I 937 MUSSOiini vo Hillet. Bcrlin'de d()zcnle,,.,, blr e(isle<ide 1>a11sa inand1klanno!oylodoter. 1992 Av upa Blrllnl kuruklu. 1499 lnebahtr kales! lethedildl. I 808 Anayasa hukuk1ula11 1aral1ndan T(hk tarlhlo>dekl Ilk anayasal belee olarak kabul C<Jilcn Scned I ittlfak lmzaland1. 1911 Trablusga1p loc)lakl<l!rn1nkaybedilme slyle sonuclanacak Trablusgarp Savasr b<lsladr. 19Zl Flllstln'dc lnglllz mdodaso rcsmcn yoro.ioe Qlrdl. l 941 KleV'de Nazllerin Sabi Var katllam1 baslad1. lki euo><1e 60.ooo klsl 01ouro100. 1960 Oemokra1 Pa1tl kapatoldr. 1930 Sivil tayyarecl Vedll Bey(HOrkos)kendl yaptrilj tayyare lie C62tetie'den vesllko\fe uc1u. 1960 Oevfet Planlama Te$kila11 kuruklu. 1961 Suriye, bajms1zl1a1n1!ian etti. 1795 Seltika. Fransa taraf1ndan fethedildi. 190$ Galalasaray Spor KulubO kuruldu. 1918 Beyrut ba1ms1zh 1n1 ilan etti. 1949 Mao Ze<long ooderllnde tin Halk Cumhuriyeti kuruldu; Mao, tin Halk Cumhu riyelinln Ilk baskano setildl. 1960 Kbls.e'den 1187 Selahaddin Eyyubi, KudUs'U zapte derek 88 yrlhk Hattr isgaline son verdi. 1870 Roma. i1a1ya'mn baskenli oldu. 1923 Soo Issa blrlikteri istanbul'd.ln aynldl. 1957 OOTO'nUn temell at1ld1. 1922 Mudanya MUtarekesi bas lad. 1931 T(lrlclye(Wh.liyetMerkeZB<l1kastktl\.ttl. 193Z lrak ba1ms:1z bir devlet oklu. 1990 Ooi!u ve Bat Almanya birlesti. 2008 600 PKK'hn1n a1r sllahlarla Se:mdlnll AktOtOn karakotuna Kuiey lrak'tan ate ama Ian sonucu 15 Turk asker! hayatrno kaybelli. I 90S Orville Wrlgll 111ak1a 33 dakika havada kalarak, ucakla Ilk ucan adam unvan1n1 tcazandt. 1922 Hlmaye I Hayvanal Cemlyeli ad yla Tu1klye'dekl hayvanlaff korumn amac1 g\lden Ilk dernek kuruldu. l 9l3 Tork OrlodOl<s Paulk Eltlm. Kuvay1 Mil hye lehlnde blldlrl yay1nladr. 1926 T(J1k Mcdenl Kanunu yu1urlgac glrdl. 1927 AOO'nln Rushme<c OaQo'na d6rt AOD baskamn1n dev PO<trclerl oyulmaya baslao>dr. I 95 7 Sovyetler BlrllAI Ilk yapay uydusu Sputnik'! uzaya lrrlatlr. 1992 Kuzey lrak'takl KOrt Parlamen1osu Fedefe KUH Oevletl kurulduqunu ac1klad1, t89l oa11onkaroes1erolduruldu. 1896 Alman llzlk\l Wrlhelm Roen1gen1n x ray'i buldutunu a11kladr. 1908 Bulga1istan. ba 1ms1zl11n1 ilan etti. 1908 8osna Hersek, baj1ms1zha1n1 llan et11. 1911 ltaiyan kuvvc1ierl Gclibolu'yu lseal cul. 192S Istanbul Darphancslnde 1>as1lan ilk Ct.in hurlyet A111n1 Mustafa Kemal Pasava gonderlklt. 1605 Lala Mchmc1 Pasa komu1asondakl Os manh ordusu. Este1son Katesi'ne girdi. 1889 Thomas Edison Ilk harckctll reslm eos tctimini gercektetirdi. 1917 Mustafa Kcmal 7. Ordu KomutDnlrt'n dan is1ifa euiainl Envcr Pasa'ya bildirdi. 19l3 SOkru Naill Pas komu1as1ndaki Turk birtiklcrl istanbul'a glrdl. 1923 Hain Damat Ferit Pasa. Frcinsacla (;fcl(i. 1926 Kayscri'de ilk u1ak f abrlkaso kuruldu. = "" 1 S'11 H1ris:tiyan birlesik donanmas1 ile lne bahtl'da kar1lasan Osmanl1 donanmas1 yenlldi. 1769 Kaptan Cook:, Yeni Zelaf'M:la'y. kesteui. 1908 Osmanh yiinetlmine baskaldrran Girit adas1 Yunanistan ile birlesti. 1940 Almanya ve ltalya R(llnanyayr!seal e111. 1949 Oemol<ratik Amanya Cumhurlyeti kurladu. 1966 itk TO:rk otomobiline AnaOOI ad verildi.
1970 Richard Nixon. Vietnam S.avaj1'na son verecee be$ maddelik l>an} tinerisini a,1klac1t. 2001 ABO Afganistan'1 bombalamaya ba)la<ll. 19 ll 0.lkan Savai1 ba)lad1. 1918 iuihat ve Terakki Pa'1isi i.kticlao tayt>eni. 192:5 Yahudi ve Ermeni ruhani bajkantan, toean Antla$mas1n1n Az1nhklarin Kcwunmas1 ne ilgili hokomterinin 1amd1R1 haklardan vazge,erck. TOrl< toplumu l(in<le TOrk yasa1a11y1a yasamak istedlklerini a1klad1lar. 9 EKIH etrnoen ayr11aca1n1 a<1ktad1. I 964 Nobel 8a11s Odum zenci 1ahlp Martin luther Klng'e vc1lldl 1917 F1ans1zlarca tutuklanan ve Alman rara casusluk yapt1am1 kabul eden Hollan<lah d3ns(1 Marg.:irt'.!tl\a Gtcr-truida. asktri mahkt mece yarg1land1ktan sonra. kursuna dizikji. 192:7 Gazi Mustafa Kemal Pa}a CHP kurut 1ay1n<la "6uy0k Nutuk"u okumaya bas1ad1. 1791 Frans.a krali(esi Ma1ie Antoinette gi yollnlc ldam cdlldl. 200Z rrak dev1e1 baskan1 Saddam HOseyin. 7 yill1k yenl s6rev soresl l1in duzenlenen halk oytamas1nda oyla11n tamairun1 akh. 1956 Macaristan'da SOvyet egemen1;g;ne le ayaklanma baslad1. 6Utiin ()lkeye yay1lan g(isteriler de. isyancllar Sovyet birrmer.-in tekilmiri istedilef....r 1857 ilk futbol kulobo. ingilte1e'cte Cambridge Onlversltesinde kuruldu. 1945 BirleSmiS Mille tier kuruldu, 1996 Vehbl KO('un cenazesl Zlnclrlikuyu Mezarl Aindan tahnd1, 192 TOrk yazar ve siyaset(i Ziya G6kalp. vefat enl. (d. l 876) 1937 6a)bakM ISm(?t fn6ni.i istifa Clli. Ayn1 80n CelAI O.ya(1n kurdujju hukumet a(1kland1. 1461 Fa till Sultan Mef1mcl kcmjtas1r<lakl ())m(ln gij(lcri Trabzon Rum i1npara1orlurtm son IA!rdi. 1916 Ataturk. Halep'in ku<eyin<!eki isgakilerln taauuzunu durdurdu. 1806 Napoiyon 6onapa11 kornu1as111dakl F1ansiz ordusu Berlln'e glrdl. 19ZZ hatya'da Benito Mu.sollnl'yle birlikte Roma'ya yu10yen taslsuer lktlda11 eie 8e(ir<liler. 1914 Zlya alp, Istanbul Oa1ullununu'n<la (Unlve1slte) ilk kez bl1 Sosyololl Ku1sUsO ku1du. t 937 Nazilll basma fabrikas1. Atatu k'un de ka t1i01q1 t6rcnlc i11ld1. 1944 Basbakan SukrO Saracotu, Anitkablr'in temehnl atu 1926 K1l1k K1yafet Kanu1lu'nun kabulc.. 1911 T01k 1a11h-(:I i. Hakk uzun,arjll1 vefu eut t 689 Dell Pcuo (B Oyuk Peuo) R Can oldu. 1868 Thomas Edison. Ilk icad1 elckuikll ses makincsl (fonograf) 111n pa1en1 ald1. 19 t 8 Cckoslovakya baq1ms12llq1m lion cul. 192Z T6MM Hukumetl lie hiiat Oevreuerl ara sin<la Mudanya Mlllarekesl lmzalan<l1. 1924 Cumhuliyet O.yram1'1W1 ilk kuliama t&enl T6MM'nln yool 1aiio11M binas.nda yap11<11. 1961 Batman'd.a bh petrol d.ama11 bulundu. 1492 Cenova11 denlzcl Kristof Kolomb. Karayfolel'e ulasu ama Asya'ya eeldiitinl Onliyord.. 1905 Galatasaray Spor Kulubu kuruldu. 1973 Halikamas 8ahk(1s1. TUrk yazar. Cevat akir Kabaaa(h 61du. (d. 1890) 1918 Talat Pasa lider'lifiindeki lttihat ve Terak ti hukometl Monekos MUtareke-si'ni lmzalayatak Osmanh iin I. OOnya Sava}l'n1 biti11jj ve istifa ettl 19B T6MM'de. Ankara mn hukumet merkezl ve ba}kent olmas1 kar a1l.:t}llflld1. 1608 Nfzam Cedid, Sekban-1 Ce<lid ad1yla ye nklen turu1du. 1950 Kore'ye TUrk aske1i birlii uiasu 1933 Adolf Hitler. Cenova $ilahs1zlanma Kon ferans1'na kat11mayaca1n1 ve Milletler Cemiye 1 gzz Soma'mn Yunan lsgalinden kurtulu su. Ayn1 gun Yunanlarco 17 Eyhll'e kadar so racek lzmlr Yang1n1 baslat1ld1. 1867 ABO. Alaska'y1 Rusya'dan 7.2 mllyon dolor kars1llq1nda a1arak tol)faklanna kalll. 1931 Thomas Edison 84 yas n<l 61du. 2007 Eskl Pciklstan basbnkan 8cnazlr 8uno. 8 y1lhk surgonun ard1ndan dd<ldll80 ul keslnde bombah bir sald111ya hedef oldu. l 26 kislnln (llduao ve 248 klslnln yara1and1a1 sa1 d111dan Butto yara a1madan kurtuldu. I 7 B I Nrelil<an 8.kllims1zl Sava. lnl!illzterln George w111111r,g1on'a 1esfm SON ercll. 1982 Milli Gilvenlik Konseylnln son sekllnl veidiii anayasa metni ac1klanch: Getlci mad delerte eskl pan I yone11c11erlne 10 y11 siyaset yasaa1 getirlliyor. anay.asan1n kabuluyle blr likte Kenan Evren cum11urbaskan1 Oidu. 1827 Nava1ln 8ask1n1: lngill2, Frans1z. Rus birlejlk lilosu. Vunanistan 1klar1nda Nava rln'de Osmanh donanmas1n1 tahrip et ti. 1927 Mustafa Komal AtalOrlc'On Cumhurl yet Halk Partis! 2. Konsreslnde. 15 Eklm 1927 tafihlnde balad1a ve otuz aft1 bu(uk saat suren ta1ihi kol'l\lmas1 sona e1di. 1860 ilk Ozel siyasi gazete Terci.imam Ahval (tkmaya basl!ld. _1940 Ernest Hemlngway'in 'anlar Klmin l(in ahyof kita1>1 New Y0tk'ta bas1ld1. 19SO (In askerlerl Tiberi lsgal enl. 1600 Osmanh ordusu, Macaristan'1n Kanlje Kalesini fethetti. 1938 Chester Carlson fotokopiyl lcat etu. 1962 ABO Baskam John F. Kennedy. KO eaoa sovyet IUzelerl otcjuaunu a(1klad1. 1086 OzgurlOk Heykell. fransizla1111 hedlyesl olarak New York'ta diklidi. 194 I Alman SS bllliklcrl. Lltv nya'da 9.000 den fazla yahud1yl Kaunas sohrlnde ku<sui>a dizdl. 1923 TU1klye Cuml>urlyctl kurnldu ve TBMM'dcki oylainada Mustafa Kemal Ataturk oy blrlllylc Ilk cumhu1bas1can1 seclldi. 1929 New York 8orsas1 (Oi<tu ve tum dunyay elkileyccek olan Buyiik Bunahm basl d1. 190S Aspirin Ilk kcz sat1sa sunuldu. 1918 I. Ounya savas111dan yenik 11kan Osmanh lmparatorluu lie gallp devleuer aras1nda Mon<l 10s MUtarekesi imza1and1. 1971 Boiazi(i k'61>rusu, Cumhurbaskan1 Fah1i KOfutOrk taraf1ndan a(1ld1. 1S17 Ma1tin Luther. Wit1enbe1g'de 95 tezini kilise kap1s1na asarak Protestanl1A1 ilan ettl 1919 SUtcu imam, Kahramanmaraft<t Frans1z isgalcilere ilk kursunu atti. 1992 Vatikan, cjonyan1n eunesin cevresinde donduguno soyleyen Galileo'nun hakhhg1n1 teslim etti.
''KIZILDERILI'' TURKLER HAKAN AHiN iletisim@rurkcetarih.com K 1z1lderili" tarurm. yayg1n bilinen ekilde; sadece koyu ten rengine sahlp. cadtrlarda yaayan ve ti.iyler takan insanlann adlandmlrnasmdan ibaret degildir. Gi.ini.imi.izde ve gecrnlste Amerika'nm tarkh yerlerinde yasavan verli" kabileler farkll fiziksel ozellikler gostermektedir. Ti.im yerlilerin ten rengi "k1z11" degildir. Fakat bu yerlilerin bir krsrru arasinda rastlanan bu ten rengi; igalciler taraftndan daha once hi gorulmedigi icin "Red Skin': (K1z1/ Derili) olarak adtandmlrruslardir. Heykel. kabartma ve minyati.irlerde rastlanan; efsanelerde de yer alan. uzun b1y1k ve sakala sahip. beyaz tenli farkl1 bir yerli tipi de buiunmaktarnr. "H/ntli" (Indian) olarak adlandmlrnatan, Kolomb'un k1tay1 kestettigi suada "Hindistan"a geldigini sanrnasc "Ameikan Yerlileri" olarak adtandmlrnalen ise "soykmmci katil" misafirlerin ev sahiplerine kendi isimlerini vermeleri trajedisidir. Bu kadim halk iin en uygun actancuma "Yeni Diinya Yerlileri" olacaknr, "Medeni" Avrupal1lann atalan tarafmden gosteri hayvarn gibi ehir ehir dola1nlm1 olan "Buffalo Bill'in Vahsi Bat1 Gosterisi Toplulugu ve Western filmleri akrabalanm1z1 yanh tanitmaktad1r. Turklerin atalanndan kabul edilen. baku tenli ve simdiki erlileri"ni andiran bir irk (On
Tiirkler) M.0. 12000 M.0. 18000 y1llannda Dogu Asya'dan ilerleyerek Bering Bogazi'n1 gectiter ve "Veni Diinya"ya yaylldllar. "Na Dene" yerli boylanrun ve Aztekler'in bu gomenlerin torunlan olrnasi kuvvetle muhtemeldir. Bu insanlann go ettigi "Bering Bogazt''. son Buzul agi'nda defalarca "Beringia Karast'' haline gelrnistir. Yucatan Verlileri'nin efsanelerinde biiyiik denizden geldiklerine ve tannlann onlara yol otsun diye denizi kuruttuklanna inamhr. "Bering Bogaz1 Karas1" dismda da deniz yolu ile, Turk Kokenli "u Siilalesi" ve Turk Kokenli "Etriisk'1erin gemller ile Amerika kitasma ulast1g1na dair rivayetler bulunmaktadir. ilkel bir tekne ile Akdeniz ve Atlas Okyanusu'nun geilebeilecegini ispat eden Norveli arkeolog Thor Hyerdahl. "Bering Bogaz1" d1s1ndada alternatif deniz rotalan ile "Yeni Diinya"ya goler yap1ld1gm1 ispat etmlstlr. Amerika kitasmda. diger krtatar ile k1yaslan d1ginda cok eski insan fosilleri butunarnarrusnr. Bulunan en eski insan fosilleri ile Asya'da bulunantar ile benzerlik gostermektedir. inkatann Titi haka golii cevreslndeki heykelleri Turk balbalan ile benzer bir uslupta yapnrrustrr, Bir "O/mek"yerlisi heykelcigi Turk erkegi ornegi olarak gosterilebilecek kadar bizlere benzerlik gosterrnektedir. Olmek ve Etrusk heykelleri karsilrkh incelendigin de, tesaduf olamayacak benzerlikler gorulmektedir. Turk kokenf olduklan artik bilimsel olarak kabul edilen Etriiskler'in bu benzerlikteki rolu uzerinde bilimsel cahsrnalar yap1lmas1 gerekir. Etriisklerin akrebasi oldugunu dusundiigiimoz Otrnek'lerin "Yeni Diinya Yerlileri"nin medeniyetlerinin temelini teskil etmeleri de bu krtada "Tiirk" etkisinin bir karuudrr. "Ergenekon" efsanemiz ile inka'lann "Ka paktokorr efsanesi aresmda erasmda tesadut otmanrn cok otestnde, ciddi paralellikler bulunmak taoir, Her iki efsanenin isminin "kon" hecesi ile biter. "Kapak" kelimesi yerli dillerinde kapakh, kapal1 manasma gelmektedir. Veni Kita Verlileri'nin "Kapaktokon" efsanesinde "Atag" (Atau) ismindeki kahraman buyuk bir felaketten tek basma kurtulur. Don yarn kapah bir magaraya s1g1 mr. Bir gun akal k1hgmdaki Giines Tanns1, "Ek Ak Koca" (irakoca) ona kutlu bir tas verir. Atag bu tas1 kullanarak kayalan eritir, insanlannm lideri olarak biiyiik bir devlet kurar. komand Verlileri'nin olen setlerlni atlan ile birlikte yak1p kiille rin iizerini kayalarla ortmesl Turk defin torenlerini andrrmaktacu. Araukan Yerlileri Ulkelerini "Dort Tekun" ile yonetirter. Bu soylu prenslerde idarecilik babadan ogula gecmez, Bu durum Goktiirk "Tegin" yoneti cileri ile tesaduf otarnayacak kadar yakinhk goste rir. Basta "Altm Elbiseli Adam"1n basl1g1 olmak uzere. ozellikle "Kam" k1yafetlerinin banlannm bashklanndaki tliy siislemeleri, krztlderif sarnan bashklan ile benzerlikler gostermektedir. M.O. 3,000 y1llarmda Asya'dan gelen bir pamuk tiirii nun Peru'da yetistiriliyor olmas1 da "Yeni Diinya" ya Asya'dan go edildiginin kan1tlanndan biridir. Baz1 efsanelerinde yerli halklar, aynen bizlerde oldugu gibi, kurt soyundan geldiklerini ve tufani kurdun haber verdigini anlat1rlar. Guniimlizde hala saman davullannda "Kurt" onemli bir simgedir.
Tiirkleri'ne dayandrrrms ve suntan soylemistir: "Yen/ Diinya Yerlileri" ile Yoruk Turkrnen desenleri arasmdaki benzerlik kilimlerde, heybelerde ve ad1r desenlerinde tesaduf denemeyecek kadar tazladu. Aynca kilim dokumada kullarulan tezgah ve malzemeler aynunr, Gunumuzde "Yeni Diinya Yerlileri" sarnanlan tarafmdan kullamlan baz1 sarnan davullanmn uzermoe: Turk kamlan taranncan kuuanuan "Hayat Agac1" figuru bulunur.courtesy Muzesi'nde sergilenen blr Navajo klliminde kullamlm1s olan "Oz" damgas1 da Turk Yeni Dunya Yerlisi akrabahg1na gulu bir kamt olarak sayilabltlr. Necati Cuma/1 hauralannda Turk ve "Yen/ Diinya Yerlileri" arasmdaki benzerliklere soyle I dikkat cekmtsttr: "Pettt Palais'te Peru sergisini gezdim. inka 1 kilimleri ozellikle biiyo/edi beni. Apklamas1 gii... T Amerika'nm bulunmasmdan once yerlilerin yaratt1klan ile Asya, Afrika insantarmm bu/utan 1 arasmda akraba/1klar var. Birbirlerinden habersiz miydiler gerekten? Yoksa Kristof Kolomb'tan once Amerika'ya geenter mi oldur 1 Meksika Ulusal Antropoloji Muzesi'nde bulunan, 15. yiizy1lda yap1lm1s 25 ton agirhgmda, 3. 7 metre capmda dev Aztek Takvimi lie Turk Su Cu Hanedaru'run kulland1g1 ve onlardan inlilere gecen 12 Hayvanl1 Turk Takvimi arasmda ciddi benzerlikler bulunmaktadir. Meksika tarihi yazan W.H. Prescot 1874 y1hnda yapt1g1 arasnrmada Aztek ve Maya takvimlerinin kokenini Tatar ":'!'\''.. / > ""'1' 1 ' 1 Hayvanh Turk Takvimi iizerine yapllan arastumalar bu takvlmin tarihimizin ok eski do nemlerinden beri atalanrmz tarafmdan kullamld1 gm1 gostermektedtr. "Yeni Dunya Yerlileri"nde benzer prensiplere dayanan takvimler kullamlrmsur, Bu takvimin benzerlerinin "Yeni Diinya Yerlileri" tarafmdan kullanthyor ofmasc bir tesadutten ok atalanmu tarafmdan yapuan goler vasrtasi lie bu takvim sisteminin tasmrnesi ile a1klanabilir. Takvimlerin benzertigi konusunda Prof. Dr. Zeki Velidi Togan suntan soyliiyor: "Meksika/1/arda butunan 12 hayvan/1 takvim ve bunun semsi Kemet! $ekli, aym haftalara boliinmeyip 13 giinliik 2 paraya ve 4 giine (ilave 4 giine) taksim edilmesi; senenin ben kabi Jelerde 24 $ubat. yahut 12 Martta balat1/mas1, 13 ay/11< tieseo ve 28 kamer mezili muhakkak Orta Asya'dan $imali Amerika'ya ge/en kiiltiiriin bariz izietini te$kif eder. 3 K1z1/derili dilleri, birok dal ve lehesinde Tiirkenin bag/1 oldugu Ural Altay dilleri gibi "Agglutlnent" (yapt$tk ekli) ozelliktedir.
Arizona"da bir tatil beldesinin isrni "Havasu"dur. Bu, gemiste o civarda yasarrus olan "Yeni Diinya Yerlileri"nden kalan ve hala kullanllmaya devam eden Turkce kokenli bir isirndir. "Hava"kelimesi, Cuvas Turkesindeki "hkavag" kelirnesinden turerntstir. Toltek Yerlileri'nin efsanevi baskenti. Tannlar Sehri olarak adtandmlan "Tula"nin kimler taratrndan kuruldugu ve neden terkedildigi hala kesin olarak anlastlarnarrusnr. Uygur Turklerl'nin Mense Efsanesi'nde 5 bir yer ismi olarak gecen "Tuts", Toltek baskentl "Tula" ve gunumuzde Rusya srrurlan iinde yer alan "Tula" sehrinin Turke ko kenli isimleri tesedut olamayacak dilbilimsel benzerliklerden bir tanesidir. Basta Ord. Prof. Dr. Reha Oguz Tiirkkan oimak uzere bu konuda cansan uzrnantar ve dilbi limciler, K1z1lderili dilleri ile Turkce arasinda birbirine es sayrlabltecek derecede yakm clan 500'iin iizerinde kelime tespit etmislerdlr. Bu kelimelerin bir krsrrurun kokeni dilbilimciler arasmda tartisrna yaratsada; Turke kokenli oldugu uzerinde rnutabakata vanlan kelime sayrst bilirnsel olarak yeterlidir. Bu arada gunurnuzde kullarulmayan. unututmus kelimeler arasmda da Turke kelimeler olabilecegi de unutulmamaudrr. "Yeni Diinya Yerlileri" dil ve lehe bakrrnmdan oldukca zengin ve karmas.k bir birikime sahiptir. Asag1daki tabloda Ti.irke ile benzerlik gosteren kelimeler farkh tehceterden ornekler sedterek nazutanrnrstrr. Tablada eski Meksika, Araukan, inka Kecua Aztek. Toltek, Maya, Kornancl, Huron, Ogorncl, Yukatan, Otomi, Zakapo vb. Yerli halklanru lehelerinden bir seki yapurrustrr. :it111ila;1alill!!i;!ill;l:iijl t111,1 a;1m1,11111;1111;1:i"1 A1t1I lt1i. itil (nehir, gol) Hata Ata (Ecdat) Ak Kapana Ak Kap1 Havasu Mavi Hava ve Su As Az Ges, Ghaz Gez Atua Ata (Ecdat) ik iki Baka Bak ite Ki:ipek Bas Bes Kal'1 Kahn Caklra akir Kan Han,Kagan Capultepek Capulcu Tepesi Karwrn Kann iran Yllan Kasa Kes i iek j Kasa K1s ur Dur Kayak Kay1k
I rill1li ilm I 11111 lil'lil3 I 1rill1l!i1m 111111i!Ui'lil31 [ Kazyun Kaym (akraba) Paku Bak.pak Khapao Kaba Ra Va Khip u ip Taktula Tag1I, dagll(ma) Kirrmz (K1rm1z1 salgoh bir l>oce) K1rm1z1 Tano Tamu (cehennem) Kipunda iplnde Tawga Tag. dag Kir Kir Tekun. Tokin Tekin, Tigin Kis K1z Tepe Huan Tepe Han Ko Go Tepek Tepe Ku Ko(mak), koymak Toos Toz K'u Kut(lu) Tuka Tukur Kui Kuuk Uun iin. iun Kul'i Kul Utara. Utah Otag, utag Kuskus Kus Vokut Yakut Kun Gun, gunes Vangi Veni
iki dil arasmda benzerlik bulunan kelimelerin oklugunun yam sira bundan ok daha kuvvetli bir bilimsel karut da ift kelimeler arasmdaki benzerliktir. Tek kelimelerde benzerlik tesaduf olarak gecistirilmeye ah$1lsada; citt kelimeler arasmdaki benzerligin ihtimali bilimsel olarak oldukca dusuktur. Saygm sosyal antropoloji uzmaru Dr. A. Kroeber, bu konuda suntan si:iyloyor: "Yeni Dilnya Yerlileri" ile Tilrkler arasm genetik olarak da bir akrabahk bulunrnaktadrr. Science dergisinde yaymlanan bir makaleye gore. Oregon Oniversitesi'nden Dennis Jenkins, arasnrma yapnklan magaradaki kokprolit (tositlesmis d1sk1) ve kururnus d1sk1dan elde ettikleri DNA'lann. Slbirya'mn dogusundaki Asya ki:ikenli insanlara isaret ettigini ifade etmistir, New York Times gazetesinde yayinlanan baska bir arasnrmaya dair aciklarnada Kopenhag Oniversitesi'nden arkeolog Eske Willerslev 'Diskrlerdan numune etmenin son derece zor otdugunu, gemiste bilim insanlannm sadece anneden gecen genetik bllgileri tasryan mitokondriyal DNA tncelediklerini. ancak en son bulgulann "kesinllkle" Asya'dan gelen insanlara lsaret ettigini" si:iylemlstlr.
Rusya Bilimler Akademisi Biyoloji Profesiirlerinden ilya Zaharov ve ekibi, Moskova ve Tuva Devlet Akademisi'nden aln bilim adarru. Tuva'nm kuzeybatismda bir arastuma yaorrnstardu. Kara Hol Galli kryrsina goebe halk incelenmi;;tir. Rus bilim insanlan, irk kimligine ait bilgileri ierdigi kln mitokondrik DNA (mtdna) lizerinde durrnuslar ve causmatann sonucunda Amerikan tipi mtd NA'lann yogun bir oranda Tuva halkrnda bulundugu fark edilmi;;tir. Prof. Zaharov durumu SU sekilde ifade etmistir: "Tuva'da admm1za 80 ya$1armda bir kadm girdiginde, $ajakald1m. Tlpat1p bir K1z1/ derili idi. Dogru yo/da o/dugumuzu daha o zaman anlam1$t1m" Y kromozomlan incelendiginde ozellikle Sibirya Tlirkleri ile "Yeni Diinya Yerli/eri" genetik yakml1k gorlilmektedir. Dlinyadaki tum irklann DNA'lan lizerine yap1lan bilimsel arastumatar bu akrabahg1 karutlamaktadrr. Nogay Tlirkleri ile "Yen/ Diinya Yerllleri" arasmdaki fiziksel ben zerlik de akrabahg1 karutlayan verilerden biridir. Asya'dan ve dlinyanin birok bolgestnden venl Dlinya"ya giiler oldugu bllimsel bir gercektir. "Yeni Diinya Yerlileri"nin dil. kliltlir ve fiziksel gorlinlimlerindeki zenginlik; basta Turkter olrnak lizere. diger milletler ile aralanndakl benzerlikler. bu krtada etnik olarak bir kansim oldugunun gcstergesldir. "Yeni Dlinya"ya birden fazla yol ve zamanlarda Turk goleri olrnustur. 6n Tiirkler ve daha onceslndeki donemlerden hakkmdan yeteri kadar bilgi sahibi olamad1g1m1z atatanrmz diineminde de veni Dlinya"ya Turk goleri olrnustur, "Yeni Diinya Yerlileri" krtaya ayak basan "Medeni" Avrupa halklannm atatan taratmdan, kilise glidlimlinde soykmrna ugratllm1;;; topraklan ellerinden ahnrrus. rezervuar denilen toplama kamplannda ahga mahkum edllrnlsterdlr, Asil insantar olan yerliler "medeni" isgalciler tarafmdan soyulrnus: maddi kaynaklannm yokedlmesini yarusua sehirlerin bliylik bir krsrru ve o donerne ait bilgi, beige, sanat kaynaklan yok edllrnisti. Ate;;li silahlara kar;;1 yay ve ok ile miicadele eden yerliler. zaman zaman yapilan savasrarda basantar elde etmisler: bu basanlanrun sonuclari daha cok asker, silah ve soyktnrn olrnustur. Papa Franciscus'un yakm bir zamanda yapt1g1 Gliney Amerika turunda, Amerika krtasmrn sornurged guler tarafmdan fethi srrasmca Katolik Kilisesi'nin buradaki yerli halka kar;;1 i;;ledigi SU ve glinahlardan dolay1 czur dilemesi; "Medeni" Avrupa lilkelerinin tarihlerinde "Yenl Diinya Yerlileri"ne soykinm ve asimlilasyon yapnklanmn kabullidlir. "Yen/ Diinya Yerlileri" (K1z1/derililer) tonaa«bu iddia bilimsel otarak baste Ord. Prof. Or. Reha Oguz Turkkan olmak Ozere blrcok bilim insaru tarafmdan karutlanrmsnr. Bu bilimsel gercekllk Gzerine causrna yap1hrken tarihin ilk cevlrlerinden beri hkblr irkm saf kalmad1g1; dolayrstyla "Yeni Diinya Yerlileri"nin de Tlirkler basta olmak Ozere farkh k1talardan go eden farkh irklar ile kanst1g1 unutulmamahdir. Bu konuda yabanc1 kaynaklar incelendiginde birok arastirma CI ve akademisyenin yerlilerin Turk kiikenlerine dair bilimsel delilleri g6zard1 ettikleri; bu insanlara tarlhten ve "rnedeni"atalanndan mlras ald1klan 6nyarg1larla yakla;;t1klan anla;;1lmaktadir. Dlinyan1n bir ok k1ta ve lilkesinde yer alan, akrabahg1m1zm fark1nda bile olmayan kanda;;lanm1z hakkmda daha ok arast1rma yapmal1; yakm gelecekte ka1n11maz bir sekilde gerek olacak "Turk Birligi" lilklisline "K1z1/derill" karde;;lerimizi dahil etmek iin gayret etmeliyiz. 1 Yf."511 Bil Ar Sur1nda, Hatira, 1978. Necatl Cumall 2 Hlst«y of rile Conqoosr of Mexico. 3. 011. Sh. 319 321 3. umumi TUtk Tar111ne GlriS. t. Cdt. y s. t 7 4 Cuvas TUrkceslndtki hk:avat" k e1imcs.inlo6cn tureyen hava s6zcgqu TUrk(t dir. Prof. N, Tuna'n1n l:tndisme bu toktni bijimstl olarak a(1klad1f:1 bugjsl: Ofd. Prof. Of Reha Otuz TU.kkan'1n "Ktztdelflifef ve Tilrk/er t1tab.n1n SS. sayfasmda yer atmaktadw. s. TiJrk EfSJJMli Uttfiflde ltkelmi. Uy8f."'IN1n MM$e EISMles/.. Bahadd1n Ogel. Sh 18 6 AnthtOJ>0'08Y J 948, New York, sah. S4S 7 Pnorogrbt)l)s ol Amctkdn lndldns 1860 19l0. fragment U11g.e ve1ijl, Am1er da.m. Huseum voo1 vo11eenkun0t, Rotttfda.m 8 K1t1fde1ifiter ve T(Nkl.er. 8Jt Tarinln 811 Dram1n Hikay est Ofd. Prof. 01. Rena Ouz Torkk'.an 9 Navajo Rugs. Oy OOn ()redeofa, Wilh a to1w01d by Clay lotketl 10 Am4!fican Indian Mythology. Ahce M.aulot I Carol I(. Rachlin 1 l Indians of the United States. Clark Wissr
SAVAS TARIHINDEKI 1 ::2;::.olRIM EN ivi silah nsanhk tarihi boyunca askerler. generaller. Ii I derler. diktattirler hep ayrn soruyu sormustur: "En iyi silah nedir?" Silah denildigi zaman akhruza sadece konvansiyonel silahlar gelmemelidir. Adolf Hitler'e gore. 2. Di.inya Savasmm oasmda Heinz Guderian tarafmdan ortaya autan "Ztrh/1 Tiimenler" fikri, yani krsaca Panzer/er en iyi sllann, 0 y1llarda Olkeler tanklan piyadeleri destek lemek ldn kullarnyordu. Tank1 icat eden ingilizler oldugu halde. onun gerek degerini ve nasu kullarulmasi gerektigini ilk kavrayan Guderian otmustu. ingilizler ve Frans1zlar tanktanru piyadeleri desteklemek tcln tomenlere dag1tm1slard1. Oysa Almanlar. Hitler'in boton eski kafah generallerinin muhalefetine karsm. Guderian'm "Ztrh/1 Tiimen /er" fikrini benimsemesi sonucu butun tanklanrn birlikte kullanarak ezid bir avantaj elde etmlslerdt, Guderian tanklanrn piyade birliklerine ucer beser dag1tmak yerine onlan ayn bir smrt olarak kabut strnts, manevra ve ates goco fakttirlerinden sonuna kadar yararlanarak tarihin o gone kadar gormedigi bir taktik ile ayrn sekilde gtirolmemis bir hrzla llerlemislerdi. Guderian ayrica Blitzkrieg taktiginin de (Yudmm Savasi) mucidiydi. Ancak. Rusya seterlnde Hitler'le bazt konularda ters dosmesi yozonden 26 Arahk 1941 gonu gorevden almdi. Onun bu taktigi sayesinde Panzerler Avrupa'da tozu dumana katmrsn, Ancak Almanlar Stalingrad'a ula smca o muazzam ilerleyis son buldu. Burada yeni bir cansma tarzi ile karsuastuar, Bunun ad1 "meskun maha/" causmasiym, Yani sokak savasi. Bu carpismaca tanklar bir ise yaram1yordu. Gtigus gogse, sokak sokak carprsrnak gerekiyordu. Aruk panzerler en iyi silah olmaktan 1km1s. ptyadeter, makineli tofekler. el bombatan, hocum toplan bu muharebe iin en iyi silaha donusmuslerdi. Sovyet birliklerinin komutaru jukov. Almanlan hi bilmediklerl bir batakliga ekmisti. Savasm basmoa kilometre kilometre ilerleyen Alman birlikleri. Sta lingrad'da bina bina ilerleyecek duruma gelmisti. Stalingrad yenilgisi, buton Alman saves planlanru tomden degistirdi. Tanklan surekll gelis tirmeye ahst1lar ama piyade silahlannm caha tinemli oldugunu bu yenilgiden sonra kavradrlar. Bundan sonra hem sokak savasina hem de cephe savasina uygun silahlar tasarlamaya bastaduar: G43. MG 42. STG 44 gibi. ingilizler aosmdan sornurge imparatorlukla rim govende tutmak iin seves gemileri en etkili ve en iyi silahn. Amerikahlar ve Japonlar iin en iyi silah uak gemileri ve bombard1man uaklariyd1. Amerika. 2. DOnya savasrnoa Almanya ve japonyarun OstOne tonlarca bomba atrmsn. Bu bomoardtrnanlar ise yararms olsa da. eek sayida sivilin carnna da mal olmustu
l I I ii:f *J!ffiii!..!J!i l"::'!.liijp.._ Amerika 1960'1ann ortasmda Vietnam betag1na girince, daha once deneyimledigi, du?man1 bomberounan ederek yok etme dusuncesini de gistirmemistir. Bunun sonucunda 196B y1l1nda Kuzey Vietnam'a yapt1g1 Tet bomberdunarunoa 2. Dunya Savas1 boyunca att1g1 bombalardan daha taztasuu atrmsu. Ancak Amerlkanm bu bombardimanlan, tropik Vietnam ormanlanru yok etmek ten baska bir tse yaramad1, beklenenin aksine Vietnamhlann direncini kmlmarrus. daha fazla birlik olrnalanru sag1am1st1. Hlnt Cln savasinca Frans1zlann yapt1g1 gibi, Amerikalllar da savasi kazanarnernatanru, tropik bitki ortusune baglama hatasma dustuler. Viet cong gerillalan tropik bitki ortosu atnna glzlenerek Amerikan birliklerine salcmyordu. aomoarciman da ise yaramaymca. Amertkahlar dustukleri bu bataktan cikrnarun yolunu kimyasal ve biyolojik silah kullanmakta buldular. Amerikahlar Vietnam'da; 1.11 Mii M MM '' 1 1ibl 11.e1;i1.14 Bir saat boyunca napsurna, oksurme, bas agns1. goguste s1k1sma. mide bulannst ve kusma aratan tahri edici az. Yeni gelistirilmis bir goz vasaruo gaz olup, gozlerde. burunda ve nefes yollannda yaratt1g1 tahrlsin yarn sua gogus agnlan, oksuruk ve kus " Deride tahris edici bir etkisi olan goz yasartro bir gaz, Etkisi 3 dakika surrnektedir, Yogun olarak bu 3 gaz1 kullanmrsu. 0 kadar fazla kullandnar ki kendi askerleri bile bu gazlardan yaptiklan operasyonlarda etkileniyordu. Bu gazlar siviller uzerinde kullanild1 genelde. Halen tam kay1plar ne kadar bilinmiyor. Bornbardrman ve kimyasal silahlann hi bir ise yaramad1g1n1 goren Amerikanlar. daha insan silahlara yoneldlter: Komando birliklerine. Vietnam'da gorev alan Amerikan Ozel Kuvvetleri (Green Berets) kars1 gerlua taktlklerl uygulayarak Vietcong gerillalanna ve Kuzey Vietnam Ordusu (NVA) birliklerine kok sokturmeyi basanyordu. Ormanhk atanoa deniz piyadeleri (USMC) ve yeni kurulan 7. Calavary Regiment bu kadar etkili olarmyordu. Kars1lannda dtizenti bir ordu degil, vur kac taktigi yapan birlikler vann. I' i \:Ji,,. I 1964 y1hnda "Military. Assistance Com mand, Vietnam Studies and Observations Group" (MACVSOGf admca bir kornando grubu kuruldu. Bu birim Vietnam'da ki zorlu saruara dayanabilecek sekilde yeni komandolar yetistiriyor ve Vietcong gerillalanna uyguladrklan kars: gerilla taktikleriyle basan kazaruyorlardi, Nizami harp uygulayan bir orduya kars1. gayri nizami harp3 uygulamak her zaman daha fazla basan getiriyordu. Bunu da basaran kornando birlikleriydi. 20. yy da bu savasa yipratrna.