İÇİNDEKİLER 1.DÜNYA TURİZM SEKTÖRÜ... 2 1.1.Turist Sayısı ve Bölgesel Gelişmeler... 2 1.2.En Çok Ziyaret Edilen Ülkeler... 3 1.3.Turizm Gelirleri... 4 2.TÜRKİYE TURİZM SEKTÖRÜ... 6 2.Gelen Turist Sayısı ve Turizm Gelirleri... 6 2.2.Turizm Gelirleri... 8 2.3.Sektörün Ekonomiye Katkısı... 9 2.4.Gelen Turistlerin Profili... 9 2.5.Kruvaziyer Turizmi... 11 2.6.Sağlık Turizmi... 12 2.7.İç Turizm... 13 3.GENEL DEĞERLENDİRMELER VE BEKLENTİLER... 14
TURİZM SEKTÖRÜ 1.DÜNYA TURİZM SEKTÖRÜ 1.1.Turist Sayısı ve Bölgesel Gelişmeler Kaynak: UNWTO UNWTO verilerine göre dünyada seyahat eden kişi sayısı 2015 yılında 2014 e kıyasla %4,4 artarak 1.184 milyon olmuştur. Böylece, dünya turizmi kriz yılı olan 2009 daki daralmanın ardından üst üste altıncı yılda da büyümeye devam etmiş, sektör 2010-2015 döneminde yıllık ortalama %4,9 luk bir büyüme hızı yakalamıştır.
2015 yılında gelişmiş ülkeleri ziyaret eden turist sayısındaki büyüme oranı %5 düzeyinde gerçekleşerek gelişmekte olan ülkelere (%4) kıyasla daha olumlu bir tablo çizmiştir. Sınırlı verinin temin edilebildiği Afrika da ise, bölgeye giden turistlerin üçte birinden fazlasının Kuzey Afrika yı tercih ettiği, ancak bu bölgedeki jeopolitik belirsizlikler nedeniyle Afrika ya gelen turist sayısında %3,3 lük bir daralma olduğu tahmin edilmektedir. UNWTO nun hazırladığı Güven Endeksi sonuçlarına göre 2016 yılının da turizm açısından canlı bir yıl olması beklenmektedir. 2016 da uluslararası turist sayısında %4 artış öngörülmekte, büyümenin Asya-Pasifik ve Amerika da %4-5, Avrupa da %3,5-4,5 civarında olacağı tahmin edilmektedir. Öte yandan, son dönemde dünyanın çeşitli yerlerinde yaşanmakta olan güvenlik sorunlarının sektörün büyümesini sınırlandırabileceği tahmin edilmektedir. Kaynak: UNWTO 1.2.En Çok Ziyaret Edilen Ülkeler Bölgesel Ziyaretçi Sayısı ve Payı (2015)
En Çok Ziyaret Edilen Ülkeler Kaynak: UNWTO *2015 turizm istatistikleri açıklanmadığı için 2014 verileri kullanılmıştır. Dünyada seyahat eden turistlerin yarısından fazlası Avrupa yı ziyaret etmektedir. 2015 te 609 milyon kişinin ziyaret ettiği Avrupa yı, 277 milyon kişi ile As-ya-Pasifik ve 191 milyon kişi ile Amerika izlemektedir. Ülke bazında bakıldığında ise en çok turist çeken ilk üç ülke sırasıyla Fransa, ABD ve İspanya dır. 2014 yılı verilerine göre Türkiye gelen ziyaretçi açısından dünya sıralamasında 6. sırada yer almakta olup bu konuma 1980 li yıllardan bu yana yaptığı atılımlarla kademeli olarak yükselmiştir. 2014 yılında dünyanın en çok ziyaret edilen ilk 10 ülkesinden Çin ve Fransa ya giden turist sayısı bir önceki yıla göre yaklaşık aynı kalırken, Türkiye ye gelen ziyaretçi sayısı %5,3 artmıştır. İlk 10 ülke arasında en yüksek artış %20,5 ile Meksika ya giden kişi sayısında gözlenmiştir. 1.3.Turizm Gelirleri 2014 yılında en çok turizm harcaması yapan ülkeler Çin, ABD, Almanya, İngiltere ve Rusya olmuştur. 2012 yılından bu yana yurt dışına en fazla turist gönderen ülke olan Çin in turizm harcamaları 2014 yılında %28 gibi yüksek bir oranda artış kaydetmiştir. 2014 yılında Türkiye nin en çok ziyaret aldığı ilk üç ülkeden Almanya ve İngiltere nin turizm harcamaları sırasıyla %1 ve %4 artarken Rusya nın harcamaları bu ülkedeki resesyon nedeniyle %6 azalmıştır. 2014 yılında en çok turizm geliri elde eden ülkeler ABD, İspanya ve Çin olmuştur. En çok turizm geliri elde eden ilk 10 ülkeden Çin ve İngiltere başta olmak üzere 8 i turizm gelirlerini artırmıştır. Türkiye nin turizm geliri ilgili yılda %6,2 artış kaydetmiştir.
2014 Yılında En Çok Turizm Harcaması Yapan Ülkeler Kaynak: UNWTO, *TUİK
2.TÜRKİYE TURİZM SEKTÖRÜ 2.Gelen Turist Sayısı ve Turizm Gelirleri Son 10 yılda Türkiye ye gelen turist sayısı 2006 ve 2015 yılları haricinde sürekli artış kaydetmiştir. 2006 yılında güçlü baz etkisinin yanı sıra turistlerin 9 Haziran - 9 Temmuz arasında gerçekleştirilen Dünya Kupası nedeniyle Almanya ya yönelmeleri Türkiye ye gelen ziyaretçi sayısının gerilemesinde etkili olmuştur. 2015 yılında ise, Rusya da yaşanan ekonomik kriz gelen turist sayısının gerilemesinde önemli rol oynamıştır. Turizm gelirlerindeki değişim kişi başına ortalama harcamanın etkisiyle turist sayısındaki değişimden daha geniş bir bantta dalgalanmaktadır. Son 10 yılın 4 ünde turizm gelirleri yıllık bazda gerilemiştir. Turizm gelirleri 2015 yılında 2014 yılına göre %8,3 düşmüştür. Gelen ziyaretçilerin kişi başına ortalama harcaması 750 USD-850 USD bandında dalgalanmaktadır. Kişi başına ortalama harcamaların dalgalanmasında gelen ziyaretçilerin milliyetlerine paralel oluşan parite etkisinin önemli rolü vardır. Bunun yanı sıra gelen turistlerin paket turlar kapsamında daha az har-cama yapması ve sektörün sıkıntılı dönemleri aşmak için uyguladığı indirimler de etkili olmaktadır. Öte yandan, yurt dışında yaşayan Türk Vatandaşları Türkiye ziyaretlerinde yabancı ziyaretçilerden daha uzun kalmaları nedeniyle daha fazla ortalama kişisel harcama yapmaktadırlar.
Turist Sayısında ve Turizm Gelirlerinde Yıllık % Değişim Kaynak: TUİK
2.2.Turizm Gelirleri Kaynak: TUİK *GSM Dolaşım Harcamaları ve Marina Hizmet Harcamalarını kapsamamaktadır Turizm gelirlerinin yaklaşık %80 lik kısmı yabancı ziyaretçilerden, %20 lik kısmı yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarından elde edilmektedir. Yabancı ziyaretçilerin Türkiye de yaptıkları harcamaların yaklaşık %70 i kişisel harcamalarından, %30 luk kısmı paket tur harcamalarından oluşmaktadır. 2015 yılında 2014 yılına göre her iki harcama kaleminde de düşüş olmakla birlikte paket tur harcamalarındaki gerileme %19,6 ile daha belirgin olmuştur. Toplam kişisel harcamalarının %24,9 unu yeme içme, %19,1 ini yerli uluslararası ulaştırma, %16,5 ini konaklama, %13 ünü giyecek ve ayakkabı, %8,9 unu ise Türkiye içi ulaştırma giderleri oluşturmaktadır. Kaynak: TUİK **T.C. ve Yabancı Uyruklu ziyaretçilerin yaptıkları kişisel harcamaların dağılımıdır.
2.3.Sektörün Ekonomiye Katkısı Dış Ticaret Açığı ve Turizm Gelirlerinin Seyri (Milyar $) Kaynak: TUİK Enerjide dışa bağımlı bir ülke olan Türkiye yapısal olarak dış açık vermekte ve yüksek tutarlarda döviz gereksinimi bulunmaktadır. Vadesi gelen yabancı para borç stoku da dikkate alındığında bu gereksinim daha da artmaktadır. Bu nedenle turizm Türkiye nin döviz açığını finanse etmekte önemli bir role sahiptir. Yıllar itibarıyla incelendiğinde turizm gelirlerinin dış ticaret açığını önemli ölçüde finanse ettiği görülmektedir. 2015 yılında dış ticaret açığının yaklaşık yarısı turizm gelirleriyle karşılanmıştır. 2.4.Gelen Turistlerin Profili
Türkiye ye Avrupa dan gelen ziyaretçilerin toplam yabancı ziyaretçiler içindeki payı son 10 yıldır kademeli olarak düşmektedir. Nitekim, 2005 yılında yabancı ziyaretçilerin %67,7 si Avrupa dan gelirken, bu oran 2015 yılında %52,7 e kadar gerilemiştir. Bu gelişmede Avrupa dan gelen turist sayısındaki artış hızının diğer bölgelere kıyasla daha düşük gerçekleşmesi etkili olmuştur. 2015 yılında Türkiye yi ziyaret eden yabancıların %22,4 ü Bağımsız Devletler Topluluğu ndan gelmiştir. Bu bölgeden gelen ziyaretçi sayısı son 10 yıllık dönemde genel olarak artış eğilimi sergilemektedir. Söz konusu artışta hizmetler sektöründe çalışmak üzere bölgeden Türkiye ye giriş yapan kişilerin de etkisi bulunmaktadır. Asya dan gelen ziyaretçiler 2015 yılında Türkiye ye gelen toplam yabancı ziyaretçiler içinde %17,9 pay almıştır. Son yıllarda özellikle Orta Doğu dan gelen ziyaretçi sayısındaki artışın etkisiyle bölgeden Türkiye ye gelen kişi sayısı artmaktadır. Türkiye ye Gelen Turistlerin Bölgelere Göre Dağılımı (%) Kaynak: TUİK *Geçici verilerdir. Türkiye ye Gelen Turistlerin Ülkelere Göre Dağılımı (2015)
2.5.Kruvaziyer Turizmi Türkiye ye Gelen Kruvaziyer Gemi ve Yolcu Sayıları Kaynak: TURSAB Limanlara Uğrayan Kruvaziyer Yolcu Sayısı Turizm sektöründe kruvaziyer turizmi en hızlı büyüyen alanlardan biridir. Türkiye nin de içinde bulunduğu Akdeniz havzası 2014 yılında dünyada seyahat eden kruvaziyer gemilerinin %19,9 unca ziyaret edilerek Karayipler in ardından en fazla tercih edilen ikinci bölge olmuştur. Statista verilerine göre aynı yıl kruvaziyer yolcuları dünya genelinde kişi başı ortalama 2.123 USD harcama yapmıştı. Türkiye ye kruvaziyer gemileriyle gelen yolcuların %75 i Kuşadası, İstanbul ve İzmir i ziyaret etmektedir. 2003-2013 döneminde Türkiye ye kruvaziyer turizmi kapsamında gelen gemi sayısı %77, gelen yolcu sayısı %285 artış kaydetmiştir. 2014 yılında ise gelen gemi sayısı %11, gelen yolcu sayısı %20 azalmıştır. Kruvaziyer turistleri diğer turistlerle kıyaslandığında günlük yaklaşık 3 kat har-cama yapmakta olup turizmin bu alanının Türkiye ye 400 milyon dolar civarın-da gelir sağladığı tahmin edilmektedir.
2.6.Sağlık Turizmi Sağlık turizmi; medikal turizm, termal turizm ve medikal SPA ile yaşlı ve engelli turizmini kapsamaktadır. Dünya genelinde yılda yaklaşık 30 milyon kişinin sağlık amaçlı seyahat ettiği; sağlık turizminden elde edilen cironun 150 milyar doları bulduğu ifade edilmektedir. Türkiye nin sağlık turizminden elde ettiği gelirin yaklaşık 2,5 milyar dolar olduğu tahmin edilmektedir. TÜİK verilerine göre 2015 te sağlık ve tıbbi nedenlerle Türkiye ye gelen kişi sayısı 2014 yılına göre %13 azalarak 360 bin kişi olmuştur. Sağlık turizmi kapsamında gelen ziyaretçiler çoğunlukla turistik bölgeleri tercih etmekte, ziyaretlerde Antalya, İstanbul, İzmir ve Muğla gibi şehirler ön plana çıkmaktadır. TÜİK verilerine göre Türkiye ye sağlık amaçlı gelen turist sayısı yılın 3. çeyreğinde diğer dönemlerin altında gerçekleşmektedir. Sağlık turizmi kapsamında en fazla ziyaretçi Libya, Irak ve Almanya dan gelmektedir. Kaynak: TUİK Önemli bir döviz kazandırıcı hizmet olarak değerlendirilen sağlık turizmine kamu kesimi tarafından destek verilmektedir. Bu kapsamda hastalara ulaşım desteği sağlanmakta, yurt dışında tanıtım, pazara giriş sürecinde yapılan araştırma ve çalışmalar, sağlık kuruluşlarınca uluslararası mevzuata uyum veya yurt dışı pazarlara girmek amacıyla alınan belge, sertifika veya akreditasyonlar gibi konularda çeşitli kolaylıklar gösterilmektedir. Yapılan yatırımlar ve sağlanan destekler paralelinde nitelikli insan kaynağı, sayısı giderek artan modern tesisler ve rakiplere kıyasla sahip olunan fiyat avantajı, sağlık turizminin 2008-2014 döneminde %34 gibi yüksek bir hızla büyümesini sağlamıştır. Sağlık turizmi kapsamında yapılan ziyaretlerin 2016 yılında sektörün mevcut olumsuz konjonktürünün etkisiyle bir miktar azalabileceği tahmin edilmektedir.
2.7.İç Turizm Son yıllarda gerçekleştirilen turizm yatırımları ve kampanyaların daha çok yabancı turistleri hedef alarak yapılması ve yerli talebin ihmal edilmesi zamanla daha çok vatandaşın tatil amacıyla yurt dışına çıkmayı tercih etmesini beraberinde getirmiştir. 2005-2015 döneminde yurt dışına çıkan vatandaş sayısı %104,6 artışla 9,3 milyon kişiye ulaşmıştır. Aynı dönemde turizm giderleri %73 artış kaydederek 2015 yılın-da 5,4 milyar dolara ulaşmıştır. Yurt dışı ana pazarlarda sıkıntılar yaşayan sektörün farklı ülkelerde tanıtım faaliyetleri yürüterek pazar çeşitlendirmesine yönelik çalışmaların yanı sıra iç pazara yönelik kampanyalara da ağırlık verdiği gözlenmektedir. Kamu otoriteleri de yaptıkları çeşitli düzenlemelerle iç pazarın hareketlenmesine destek vermeye çalışmaktadır. Bu amaçla Eylül 2015 te Milli Eğitim Bakanlığı ilköğretim okullarının yaz tatilini Kurban Bayramı tatilini de içine alacak şekilde uzatmış, 2017 yılından itibaren de kış turizmini canlandırmak amacıyla okulların sömestre tatilini uzatma yönünde çalışmalar yapıldığını açıklamıştır. 2016 yılında resmi ve dini tatillerin haftanın kalan günleriyle birleştirilerek uzatılmaya uygun şekilde denk gelmesi yerli turizmi olumlu etkileyebilecektir. Kamu tarafından yapılacak tatil düzenlemelerinin sektörde ilave talep oluşturması, söz konusu düzenlemelerin önceden planlanarak duyurulması ile mümkün olabilecektir. Bununla birlikte erken rezervasyon yaptırarak uygun fiyatlarla yurt dışında tatil yapmayı alışkanlık haline getirmiş olan kesimin talebini yurt içine çekmenin kısa vadede çok da kolay olmayacağı düşünülmektedir.
3.GENEL DEĞERLENDİRMELER VE BEKLENTİLER Türkiye iklimi, doğal kaynakları ve zengin tarihi değerlerinin yanı sıra konumu nedeniyle ulaşılabilirliğinin kolaylığı ve Akdeniz çanağındaki rakip ülkelere göre daha yeni ve daha nitelikli tesislerin varlığı ile turizm potansiyeli yüksek bir ülkedir. Ülkenin iklimi ve coğrafi yapısı turizmin çeşitlenmesine olanak vermekle birlikte sektörün daha çok deniz turizmi ile sınırlandığı, ziyaret edilen iller ve ziyaretçi profili itibariyle sektörde çeşitlenmenin sağlanamamış olduğu gözlenmektedir. Sektörde öncelikle pazar çeşitlenmesi ve coğrafi yaygınlaşmayı sağlayacak uzun vadeli bir strateji oluşturulması, bu stratejide katma değeri yüksek alanların özellikle ele alınması önem arz etmektedir. Sektöre ilişkin uzun vadeli stratejiler oluşturulurken Dünya Turizm Örgütü nün yayınladığı Seyahat ve Turizm Rekabetçiliği Endeksi nin sonuçları dikkate alınmalıdır. Pazarlamanın düşük fiyat rekabetçiliği üzerinden yapılması yerine rekabet üstünlüklerimizin ortaya konması, tanıtım faaliyetlerine ağırlık verilmesi ve çevresel sürdürülebilirlik, istikrarlı seyahat ve turizm politikaları, emniyet ve güvenlik ile kara ve denizyolları altyapısının geliştirilmesi konularında gerekli önlemlerin bir an önce alınması isabetli olacaktır. Son yıllarda gerçekleştirilen yatırım ve kampanyaların daha çok yabancı turistleri hedef aldığı sektörde, iç turizmi canlandırmak için tatil bilinci artırılmalı, stratejik planlama eksikliği giderilmeli, kamu tarafından sektöre yönelik yapılacak düzenlemeler planlı bir şekilde önceden iletişimi yapılarak uygulamaya alınmalıdır. Rusya ile yaşanmakta olan siyasi gerginlik, yurt içinde artan güvenlik endişeleri ve 10 Haziran- 10 Temmuz tarihlerinde Fransa da gerçekleştirilecek 2016 Avrupa Futbol Şampiyonası nın etkisiyle 2016 yılında Türkiye ye gelecek turist sayısında önemli ölçüde azalma beklenmektedir. Söz konusu azalışın derece-sini yılın takip eden döneminde yaşanacak gelişmeler belirleyecektir. Avrupa dan Türkiye ye turist gönderen seyahat acenteleri 2016 yılı
erken rezervasyon döneminde Türkiye rezervasyonlarının 2015 yılının %40 altında kaldığını ifade etmektedir. 2016 yılında turizm gelirlerinin turist sayısında yaşanacak azalışın yanı sıra sektörde sıkıntıları aşmak için yapılacak promosyon ve fiyat indirimlerinin de etkisiyle gerileyeceği tahmin edilmektedir. 2016 yılında resmi ve dini tatillerin haftanın kalan günleriyle birleştirilerek uzatılmaya uygun şekilde denk gelmesi ve gerçekleştirilen kampanyalar yerli turizmi olumlu etkileyebilecek, ancak bu gelişme yabancı turist tarafında yaşanacak kaybı telafi etmeye yetmeyecektir. 2016 yılında mali yapısı güçlü işletmelerin faaliyetlerini çeşitli önlemler alarak sürdürebileceği, küçük işletmelerde ise çok sayıda el değiştirmenin gündeme gelebileceği düşünülmektedir.