Türkçe Sertifika Programları Prof.Dr. Aydın Ziya ÖZGÜR; Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yrd.Doç.Dr. M. Emin MUTLU; Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Özet Uzaktan eğitim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler dil öğretiminde uzaktan eğitimi olanaklı kılmaya başlamıştır. Açık ve uzaktan eğitim alanında 1982 yılından günümüze deneyimi bulunan Anadolu Üniversitesi bu alanda biriktirdiği deneyimi Türkçe Sertifika Programları ile yabancılara uzaktan Türkçe öğretimi alanında uygulamaya koymuştur. Bu çalışmada Anadolu Üniversitesi Türkçe Sertifika Programlarında uygulanan yeni teknolojiler ve yaklaşımlar tanıtılmaktadır. Anadolu Üniversitesi Uzaktan Eğitim Sistemi Anadolu Üniversitesi Uzaktan Eğitim Sistemi 1982-1983 Öğretim yılında eğitime başlamıştır. Öğrenci sayısı açısından dünyanın ilk on eğitim kurumu arasında yer almaktadır. Özel projeler aracılığıyla Türkiye nin eğitim sorunlarına çözüm getiren sistemle 81 ilde, KKTC ve 16 Batı Avrupa Ülkesinde uzaktan eğitim yapılmaktadır. Anadolu Üniversitesi Uzaktan Eğitim Sistemi bünyesinde 40 lisans ve önlisans programı bulunuyor. Bu programlardan yaklaşık 1.400.000 öğrenci ve 1.200.000 mezun bulunuyor. Türkiye deki 2.500.000 yüksek öğrenim öğrencisinin yaklaşık % 40 ı Anadolu Üniversitesi Uzaktan Eğitim Sistemi öğrencisidir. Türkçe Sertifika Programları Çalışmalarına 2006 yılında geniş bir ekiple başlamış olan Türkçe Sertifika Programı, Avrupa dil standartlarına uygun 6 düzey olarak planlanmıştır. Program internet destekli olduğundan, Türkçe Sertifika Programı sitesi tasarlanarak 2007 Güz döneminde Türkçe, İngilizce, Fransızca ve Almanca olmak üzere dört farklı dilde yayına başlamıştır. Programların genel yapısı, kayıt koşulları, duyurular, örnek ders ve programlar hakkındaki bilgilere www.tsp.anadolu.edu.tr adresinden yayınlanan web sayfasından ulaşılabilir (Şekil 1). Türkçe Sertifika Programında; ders, televizyon, kitap ve alıştırma ortamları gibi olanaklar ve danışmanlık hizmetleri çevrimiçi ortamda bir araya getirilmiştir. Öğrenme Yönetim Sistemi olarak Blackboard (WebCT) 4.1 CE, sanal sınıf için Adobe Connect yazılımı kullanılmaktadır. Ders içeriği, kullanım kılavuzları, duyurular, örnek olay videoları, dizi filmler ve sınavlar öğrenme yönetim sistemi üzerinden sunulmaktadır. Dersin danışmanlık ve sözlü sınavları için sanal sınıflar kullanılmaktadır. Sanal sınıflarda öğrenci ve danışmanlar görüntülü, sesli ve metin tabanlı yazışarak iletişim kurmaktadırlar. Sanal sınıf öğrenme yönetim sistemiyle bütünleşik olarak çalışmaktadır. Türkçe Sertifika Programları A1, A2; B1, B2; C1, C2 olmak üzere altı düzeyden oluşmaktadır. 2009 Bahar Döneminde yalnızca A1, A2 ve B1 düzeyi sunulmakta; ilerleyen dönemlerde ise B2, C1, C2 düzeyleri de sunulacaktır. 1
Türkçe Sertifika Programı ekibinin katkılarıyla A1, A2 ve B1 düzeylerinin üretimi tamamlanmış ve şuan B2 düzeyinin üretimi devam etmektedir. A1 ve A2 düzeylerinde öğrencilere günlük yaşamda kullanabilecekleri dil becerilerinin kazandırılması, B1 düzeyinde güncel konularla ilgili sohbet edebilme ve kendini kolaylıkla ifade edebilme gibi dil becerilerinin kazandırılması amaçlanmaktadır. Şekil 1. Türkçe sertifika programı ana sayfası Türkçe Sertifika Programı Tasarım ve Yapım Ekibi Türkçe Sertifika Programı, Anadolu Üniversitesi bünyesinde oluşturulmuş bir ekip tarafından yürütülmektedir. İçeriğin üretilmesi, tasarımı, sunumu, destek (pedagojik, yönetsel ve teknolojik) hizmetleri ve öğrencilerin değerlendirilmesi bu ekip tarafından sağlanmaktadır. Ana metinlerin üretimi ve akademik destek Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı öğretim elemanları tarafından sağlanmaktadır. Öğretim Tasarımı, Açıköğretim Fakültesi Tasarım Birimi tarafından, ders ünitelerinin video bölümleri Açıköğretim Fakültesi Televizyon Yapım Birimi tarafından gerçekleştirilmiştir. Ünitelerin Ders ve Çalışma Bölümleri ile Başvuru, Kayıt, Sınav, Teknik ve Yönetsel Destek gibi İnternet Hizmetleri, Açıköğretim Fakültesi Bilgisayar Destekli Eğitim Birimi 2
tarafından yürütülmektedir. Kayıt ve sınav işlemleri Bilgisayar Araştırma ve Uygulama Merkezi tarafından gerçekleştirilmektedir. Sınavların soru tashihi ise Açıköğretim Fakültesi Test Araştırma Birimi tarafından gerçekleştirilmektedir. Seslendirme, müzik ve oyuncu için Anadolu Üniversitesi Koservatuvarı ndan destek alınmıştır. Ünitelerin kitap bölümü Açıköğretim Fakültesi Dizgi Birimi, görsel tasarım Güzel Sanatlar Fakültesi tarafından gerçekleştirilirken, programın tanıtım etkinlikleri İletişim Bilimleri Fakültesi tarafından gerçekleştirilmiştir. Türkçe Sertifika Programlarına Kayıt Yaptırmak Türkçe Sertifika Programları Bahar, Yaz ve Güz olmak üzere yılda 3 dönem açılmaktadır. Kayıt işlemlerini tamamlayan öğrenciler 3 aylık öğretim döneminde kendilerine sunulan çok ortamlı öğrenme olanakları sayesinde Türkçe öğrenmektedir. Öğrenciler bir dönemde yalnızca bir düzeye kayıt yaptırabilmektedir ve programa kayıt bedeli 200 Euro dur. Dilerlerse kayıt başvurusu öncesinde düzey belirleme sınavına katılarak hangi düzeye kayıt yaptırabilecekleri konusunda yönlendirmeye başvurabilirler. Kayıt başvuruları program sitesinde bulunan ve 4 dilde hazırlanmış kayıt sisteminde tamamen çevrimiçi olarak gerçekleştirilmektedir. Öğrenciler tercih ettikleri dilde görüntülenen kayıt sistemine erişerek rahatlıkla işlemlerini gerçekleştirebilmektedir (Şekil 2). Şekil 2. Düzey Belirleme Sınavı ve Kayıt İşlemleri 3
Kayıt işlemlerini tamamlayan öğrencilerin Türkçe Sertifika Programı portalında giriş hesapları açılmaktadır. Öğrenciler 12 hafta sürecek öğretim döneminde; Ders, Çalışma, Video, Kitap, Çalışma Kitabı, Eşzamanlı Danışmanlık, Eşzamansız Danışmanlık, Ödev, Deneme Sınavı, Sözlü Sınav ve Yazılı Sınav bileşenlerinden oluşan e-öğrenme içeriğinden yararlanarak Türkçe öğrenmektedir. 12 hafta süren öğretim döneminde her hafta bir ünite yayına girmektedir. Öğrenciler programın akademik takvimine bağlı kalarak her hafta bir üniteyi çalışmaktalar ve o üniteye ait eşzamanlı ve eşzamansız etkinliklere katılmaktadırlar (Şekil 3). Programın Temel Bileşenleri Üniteler Ünitelerin Bileşenleri Şekil 3. Programın Bileşenleri 4
Ders Ortamı Ders ortamı, ilgili dil becerilerinin verildiği kalıpların öğretildiği bölümdür. Ekiplerden gelen malzemeler ders ortamında toplanmakta ve Dil becerilerini edinebilmek için ders ortamını baştan sona izlemek ve etkinlikleri yapmak gerekmektedir. Video görüntüleri eşliğinde ders anlatımları içeren e-ders yazılımları ile katılımcılara öğretici ders içeriği sunulmaktadır. Etkileşimli animasyonlar ve canlandırmalarla desteklenen konu anlatımlarının yanı sıra çeşitli örnek olaylar ve ders içeriğine uygun geliştirilen araçlarla, içerikle olan etkileşim en üst düzeyde gerçekleşecek şekilde tasarlanmıştır. e-ders içinde yer alan ara sorular, derse olan ilgiyi canlı tutarken aynı zamanda konu hakkında yeri geldikçe fikir üretimini sağlamaktadır. Ayrıca ünite testleri ile genel olarak öğrencinin kendisini değerlendirme olanağı da sunulmaktadır. Ders ortamında yer alan tüm malzeme yardımıyla dil becerisinin edinebilmesi için ders ortamının baştan sona izlenmesi ve etkinliklerin yapılması amaçlanmaktadır. Ders ortamının bileşenleri aşağıda özetlenmiştir. Sunucu Etkileşimli animasyonlar ve canlandırmalarla desteklenen ders içeriği sunucu tarafından anlatılmaktadır. Sunucu videosunun kontrolü sağlayan sessiz, metin, Durdur/Oynat, Oynatma Çubuğu düğmeleri bulunmaktadır. Bu düğmeler aracılığıyla katılımcı, sunucunun ders içeriğini metinsel olarak görüntüleyebilir, sunucu videosunu durdurup çalıştırabilir ve ders anlatımının istediği yerinden izleyebilir (Şekil 4). Şekil 4. Sunucunun Ders Anlatımı İçindekiler Ders sayfasının sol alt köşesinde İçindekiler penceresine erişimi sağlayan düğme yer almaktadır. Ders ortamında yer alan sayfalar İçindekiler penceresinde listelenmektedir. Katılımcı İçindekiler penceresinden istediği sayfaya geçişi sağlayabilir (Şekil 5). 5
Şekil 5. İçindekiler Etkinlikler Katılımcının konuyu pekiştirmesi için etkinlikler sayfaları bulunmaktadır. Etkinlikler, ünite içeriğinin pekiştirilmesini sağlayan alıştırmalardan oluşmaktadır. Ünitede yer alan her konu başlığından sonra verilen birkaç etkinlik sayesinde o konuda anlatılanların akılda kalıcılığı amaçlanmaktadır. Öğrenci isterse ünitede verilen etkinliklerin tamamına ana sayfada yer alan Etkinlikler düğmesine tıklayarak topluca da ulaşabilmektedir. Etkinlikler bölümünde yer alan sorular çoktan seçmeli, eşleştirme, boşluk doldurma, dinleyerek seçme ve tekrar etme biçimindedir. Öğrenci, etkileşimli olarak tasarlanan bu sorular sayesinde, eksiklerini daha hızlı bir biçimde giderebilmektedir. Türkçe harf gereksinimleri için sanal klavye oluşturulmuştur (Şekil 6). Şekil 6. Etkinlikler 6
Test Katılımcıların kendilerini değerlendirmelerini sağlayan her üniteye ait 10 test sorusu bulunmaktadır. Sayfanın altındaki Test düğmesine tıklayarak erişilen Test penceresinde soru, sorunun seçenek düğmeleri, diğer test sorularına erişim için İleri/Geri düğmeleri ve yanıtlanan soruların sonucunu görmek için Sonuç düğmesi yer almaktadır (Şekil 7). Alfabe Şekil 7. Test Türk alfabesi ders ortamında ter almaktadır. Harflerin küçük ve büyük yazılışları, seslendirilişi, bu harfle başlayan bir Türkçe kelime ve resmi de alfabenin içinde yer almaktadır (Şekil 8). Şekil 8. Alfabe 7
Sözlük Programda Sözlük, İngilizce, Almanca ve Fransızca olmak üzere üç dilli olarak yayınlanmaktadır. Katılımcılar sözlüğe dersin içindeki Sözlük simgesinden ulaşabilmekte ve dil seçimi yaparak kendi Türkçe kelimelerin kendi dillerindeki anlamlarını görebilmektedir. Sözlük bölümünde Türkçe kelimeler seslendirilmiştir (Şekil 9). Özet Şekil 9. Sözlük Her ünitenin sonunda o derste anlatılan içeriğin kısa bir özeti bulunmaktadır. Özet kısmında kullanıcıların o derste neler öğrendiği sıralanmaktadır (Şekil 10). Şekil 10. Özet 8
Çalışma Her ünitede, o üniteye ait çalışma bölümü yer almaktadır. Kullanıcılar derste öğrendikleri bilgileri, çalışma bölümündeki alıştırmaları yanıtlayarak kolayca pekiştirebilirler. Çalışma bölümünde, derste anlatılan içerikle ilgili farklı türde birçok soru bulunmaktadır. Çalışma bölümünde yer alan sorular çoktan seçmeli, eşleştirme, boşluk doldurma, harf ve sözcük sıralaması biçimindedir. Çalışma soruları Test Araştırma Birimi tarafından hazırlanmaktadır (Şekil 11). Şekil 11. Çalışma Televizyon Programları Dersin tüm düzeyindeki ünitelerin içeriğinde, televizyon programları ile dil becerileri farklı ortamlarda sunulmaktadır. Bu videolar, öğrenilen kalıpların günlük yaşamdaki kullanımı bir dizi film mantığıyla göstermeyi amaçlamaktadır. Videoları dizi film, örnek olay videoları ve müzik klibi olarak gruplandırmak mümkündür (Şekil 12). Dizi film, her düzeyin her ünitesinin ilk ekranında yer alan konulu bir filmdir. Her ünite için ayrı bir dizi film vardır ve o ünitede öğretilen bilgileri pekiştirmeyi sağlamaktadır. Örnek olay videoları, ders anlatımında kazandırılan becerilerle ilgili dramaları kapsamaktadır ve her biri günlük yaşamda dilin kullanımına yönelik olarak hazırlanmıştır. Her ünitede bir de müzik klibi yer almaktadır. Müzik klipleri, sözleri ve müzikleri açısından tamamen özgün ürünlerdir. Üniteye ait kalıplar şarkının sözlerini oluşturacak şekilde hazırlanmış ve seslendirilmiştir. 9
Şekil 12. Televizyon Programları Kitap Kitap, ders içindeki bilgilerin PDF formatında hazırlandığı bir yardımcı materyaldir. Her ünite sonunda ilgili üniteye ait ders içeriğinin bulunduğu PDF formatında kitap yer almaktadır. Öğrenciler isterlerse kitabın bir çıktısını alarak basılı malzeme olarak da kullanabilirler (Şekil 13). Şekil 13. Kitap 10
Çalışma Kitabı Çalışma Kitabı, çok sayıda alıştırmadan oluşan ve PDF formatında öğrenciye sunulan yardımcı materyaldir. İçerikle ilgili bilginin sınanması ve pekiştirilmesine yönelik olarak her ünite için ayrı ayrı hazırlanmıştır. Çalışma kitabının çıktısı alınarak basılı malzeme üzerinde alıştırma yapma olanağı vardır (Şekil 14). Şekil 14. Çalışma Kitabı Ödevler 12 hafta süren eğitim boyunca öğrencilere toplam 10 ödev verilmektedir. Ödevler, danışmanlar tarafından haftalık olarak gönderilmekte ve öğrencilerden önceden duyurulan zaman içinde e-posta yoluyla danışmanlarına iletmeleri istenmektedir. Ödevler ünitede edinilen bilgileri kullanarak katılımcıların öğrendiklerini pekiştirebileceği; dinleme, anlama ve yazma ortamlarını kullanarak hazırlayabileceği etkinliklerden oluşmaktadır. Ödev tamamladıktan sonra, öğrencilerin bildirilen tarihler arasında danışmanına göndermesi gerekmektedir. Ödevin başarı puanınıza katkısı % 20'dir. Her ünite için belirlenecek olan ödevin içeriği, o ünitenin Ödev başlıklı bölümünde size detaylı bir biçimde anlatılmaktadır. Danışmanlar tarafından ödevler 11
kontrol edildikten sonra öğrencilere geribildirim sunulmaktadır. Ödevlerin başarı ortalamasına katkısı %20 dir (Şekil 15). Deneme Sınavları Şekil 15. Ödev Örneği Öğrenciler yazılı sınav öncesi kendilerini test etmek için deneme sınavı yapabilmektedir. Soru bankasında yer alan sorulardan her seferinde yeni bir deneme sınavı oluşturulmaktadır. Gerçek sınav öncesi öğrenciler durumlarını gerçeğe yakın biçimde öğrenebilmekte ve bu yolla öğrendiklerini pekiştirebilmektedir. Deneme sınavlarından öğrencilerin alacakları puanlar bilgilendirme amaçlı olup değerlendirme sürecinde kullanılmamaktadır. Bu bileşen sayesinde sertifika sınavı öncesinde öğrenciler defalarca kendilerini deneme olanağı da bulabilmektedir (Şekil 16). 12
Şekil 16. Deneme Sınavları Eşzamanlı-Eşzamansız Danışmanlık Hizmetleri Türkçe Sertifika Programında eşzamanlı ve eşzamansız danışmanlık hizmetleri, gruplara atanan birer danışman tarafından yürütülmektedir. Danışmanlık hizmetlerinden faydalanılması, konuşma ve yazma becerilerinin geliştirilmesi açısından önemlidir. Danışmanlık hizmetlerine giriş yapmak için; Türkçe Sertifika Portalı nda yer alan Danışmanlık bağlantısı kullanılarak, Danışmanlık Grubunun belirlendiği sayfa açılır. Kullanıcılar, dahil oldukları gruba ait danışmanlık odasının bağlantısına tıklayarak, Eş zamanlı ya da Eşzamansız danışmanlık hizmetlerinden hangisine giriş yapacaklarını belirledikleri sayfayı görüntüleyebilirler. Eşzamanlı Danışmanlık Eşzamanlı Danışmanlık Hizmeti haftada iki gün birer saat sunulmaktadır. Öğrenciler bu saat dilimlerinde danışmanlarıyla görüşmelerini yapabilmektedirler. 13
Eşzamanlı danışmanlık hizmeti, on kişiye bir danışman atanarak oluşturulan sanal sınıflarda yürütülmektedir. Bu hizmetin amacı konuşma ve yazma becerisini geliştirmek olduğu için hizmet, bu amaca yönelik oluşturulan sesli ve görüntülü sohbet odalarından verilmektedir (Şekil 17). Şekil 17. Eşzamanlı Danışmanlık Danışmanlık odasında, kanalda mevcut öğrenciler katılımcılar bölümünde görüntülenmekte, danışman diğer katılımcılara görüntü ve ses paylaşımı izni verebilmektedir. Böylelikle sesli ve görüntülü sohbet başlatılmaktadır. Sesli ve görüntülü sohbetle birlikte Metin sohbeti alanı kullanılarak da sohbet yazışma olarak sürdürülmekte ve bu sayede yazma becerisinin geliştirilmesi de sağlanmış olmaktadır. Ders ya da oturumla ilgili herhangi bir duyuru ya da bilgilendirme vb. gibi ihtiyaçlar için kanalda ayrıca Notlar bölümü mevcuttur. Eşzamanlı danışmanlık hizmetlerine katılımın başarı notuna etkisi %15 dir. Eşzamansız Danışmanlık Eşzamansız danışmanlık hizmetleri e-posta aracılığıyla yürütülmektedir. Aynı zamanda bu hizmet için bir Forum da mevcuttur. Oluşturulan forum platformunda öğrenciler sorularını yazmakta, bu soruya danışmanla birlikte diğer öğrenciler de yorum ekleyebilmektedirler (Şekil 18). Öğrenciler eşzamansız danışmanlık ortamını kullanarak danışmanlarına soru sorabilirler ve 24 saat içinde yanıt alabilirler. Eşzamansız danışmanlık hizmetlerine katılımın başarı notuna etkisi %15 dir. 14
Yazılı ve Sözlü Sınavlar Şekil 18. Eşzamansız Danışmanlık Türkçe Sertifika Programında yer alan her düzeyin sınavları sözlü ve yazılı olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmektedir. Sözlü sınavda okuma, dinleme, yazma ve konuşma becerileri; yazılı sınavda ise dinleme, okuma ve yazma becerileri değerlendirilmektedir. Sözlü sınav, eşzamanlı danışmanlık ortamında bire bir ve öğrencilere randevu verilerek yapılmaktadır. Öğrencilere sınav öncesinde kendi ana dillerinde sınava giriş belgesi gönderilmektedir. Sözlü sınav 20 dakika sürmektedir. Sözlü sınavın başarı ortalamasına katkısı %30 dur (Şekil 19). Şekil 19. Yazılı ve Sözlü Sınavları 15
Sözlü sınavdan sonra katılımcılar yazılı sınava girmektedir. Yazılı sınav belirlenen tarih ve saatte tüm öğrencilerin katılımı ile internet üzerinden gerçekleştirilmektedir. Sorular çoktan seçmeli, açık uçlu ve boşluk doldurmalı biçimdedir. Yazılı sınavın başarı notuna etkisi %20 dir. Öğrencilerin katıldıkları düzeyden sertifika alabilmeleri için 100 tam puan üzerinden 70 puan almaları gerekmektedir. Tüm değerlendirmeler sonunda öğrencilere kendi dilinde sınav sonuç belgesi ile başarılı olanlara İngilizce ve Türkçe hazırlanmış sertifika belgesi gönderilmektedir (Şekil 20). Yardım Masası Şekil 20. Sınav Sonuçları Türkçe Sertifika Programının öğrencilerine şu anda üç dilde destek hizmeti sunulmaktadır. İngilizce, Almanca ve Fransızca bilen destek elemanları tarafından eş zamanlı ve eş zamansız olarak hizmet verilmektedir. Mesai saatleri içinde öğrencilerin telefonlarına ve e-postaları yanıtlanmaktadır. Sertifika Programlarının Ders Haline Getirilmesi 2008 Güz döneminden itibaren Türkçe Sertifika Programları, Senato kararıyla Anadolu Üniversitesi dersleri haline getirildi. Programa Türkçe öğrenmek isteyen her bireyin dışında Anadolu Üniversitesinde okuyan ERASMUS ve ECW-ERASMUS Mundus kapsamındaki öğrenciler bu dersleri alabilmektedirler. 16