T.C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK - ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELN334 ELEKTRONİK DEVRELER LABORATUVARI II DENEY 1: TRANZİSTÖRLÜ KUVVETLENDİRİCİLERDE GERİBESLEME I. EĞİTİM II. EĞİTİM DENEY GRUBU :... DENEYİ YAPANLAR Grubu Numara Ad Soyad RAPORU HAZIRLAYAN :... Deneyin yapılış arihi Raporun geleceği arih Raporun geldiği arih Gecikme.../.../214.../.../214.../.../214...gün Değerlendirme nou Gecikme nou Rapor nou Raporu değerlendiren
ELN334 ELEKTRONİK DEVRELER LABORATUVARI II DENEY 1: TRANZİSTÖRLÜ KUVVETLENDİRİCİLERDE GERİBESLEME I. ÖN BİLGİ Kuvvelendirici devrelerde geribesleme, kuvvelendiricinin çıkışında elde edilen işarein (akım veya gerilim) bir mikarının girişe geri dönmesidir. Geri dönen işare, giriş işareinden çıkarılır ise (giriş işarei ile zı fazlı ise) buna negaif geribesleme, giriş işarei ile oplanır ise (giriş işarei ile aynı fazda ise) poziif geribesleme adı verilir. Kuvvelendirici devrelerde genellikle negaif geribesleme kullanılır. Poziif geribesleme genellikle osilaör devrelerinde kullanılır. Aşağıda geribeslemeli bir kuvvelendiricinin genel blok diyagramı göserilmişir. K U Ç Geribeslemeli kuvvelendiricinin kazanç ifadesi, K f K 1 K şeklindedir. Burada, K; geribeslemesiz durumdaki kazanç, ; geribesleme devresinin kazancı Kf ise geribeslemeli durumdaki kazançır. K f K ise poziif geribesleme, K f K ise negaif geribeslemedir. Negaif geribeslemede, kazanç azalmakla birlike uygun geribesleme uygulanarak giriş ve çıkış dirençleri arırılıp azalılabilmekedir. Ayrıca negaif geribeslemeli bir devrenin çıkışındaki gürülü ve işarein genliğindeki bozulmalar geribeslemesiz hale nazaran (1-K) defa daha az olacak ve ban genişliği aracakır. Çıkışan girişe gelen işarein akım veya gerilim olmasına ve çıkışan gelen işarein giriş işareine seri veya paralel olmasına göre dör çeşi geribesleme söz konusudur: Seri gerilim geribeslemesi Seri akım geribeslemesi Paralel gerilim geribeslemesi Paralel akım geribeslemesi II. DENEYİN AMACI Tranzisorlu kuvvelendiricilerde çeşili geribesleme iplerinin devrenin kazancına ve frekans karakerisiğine ekisini incelemek. III. DENEYDE KULLANILAN CİHAZLAR: Deney sei, dijial ölçü alei, osiloskop. IV. DENEYDE KULLANILAN ELEMANLAR: Tranzisör: BC547B NPN ranzisör (2 ade) Dirençler: 1k, 1.8k, 3.9k, 5.6k, 8.2k, 1k, 12k, 47k, 1k, 22k. Kondansaörler: 1nF, 1nF, 22nF, 1F, 1F, 5F. 2 / 8
ELN334 ELEKTRONİK DEVRELER LABORATUVARI II V. ÖN HAZIRLIK 1. Şekil 1.1 ve Şekil 1.2 de göserilen devrelerde geribesleme bölgesi hangi elemanlardan oluşmakadır?...... 2. Şekil 1.1 de göserilen devrenin geribeslemesiz ve geribeslemeli kazancını hesaplayınız... 3 / 8
ELN334 ELEKTRONİK DEVRELER LABORATUVARI II 2. Şekil 1.2 de göserilen devrenin geribeslemesiz ve geribeslemeli kazancını hesaplayınız.. 4 / 8
ELN334 ELEKTRONİK DEVRELER LABORATUVARI II VI. DENEYİN YAPILIŞI 1. Şekil 1.1 deki devreyi kurunuz. Girişe herhangi bir işare uygulamadan B, C, D ve E nokalarındaki gerilimleri geribeslemesiz ve geribeslemeli durumlar için ölçü alei ile ölçünüz. Ölçüğünüz değerleri aşağıdaki abloya yazınız. + R S C C1 1k 22nF v s R B2 47k R B1 R C R E +15V 8,2k 22k C B 1nF BC237B E + 1,8k C C2 C E 47F D R L 12k v o Geribeslemesiz ( ) Geribeslemeli ( ) R f Şekil 1.1 2. Devreyi geribeslemesiz duruma geiriniz. Devrenin girişine 1kHz lik sinüzoidal bir işare uygulayınız. Çıkış işareinde kırpılma olmayacak şekilde giriş işareinin genliğini (Vpp/2) ayarlayınız. Giriş, B, C, D ve E nokalarındaki gerilimleri geribeslemesiz ve geribeslemeli durumlar için osiloskobun dc kademesinde ölçünüz ve bu işareleri al ala çiziniz, genliklerini beliriniz. Geribeslemesiz v s v s Geribeslemeli R f =1k v s Geribeslemeli R f =47k v B v B v B v C v C v C v E v E v E v D v D v D 5 / 8
ELN334 ELEKTRONİK DEVRELER LABORATUVARI II 3. Giriş işareinin frekansını değişirerek devrenin frekans karakerisiğini geribeslemesiz ve geribeslemeli durumlar için çıkarınız. Kazancın arış göserdiği, sabi kaldığı ve azalım göserdiği bölgelerin başında, orasında ve sonunda olmak üzere üçer ade ölçüm alınız. Örnek: K Geribeslemesiz durumda Frekans (f,hz) Çıkış işarei ( ) Kazanç () f Geribeslemeli durumda ( ) Frekans (f,hz) Çıkış işarei (UD,V) Kazanç ( ) 4. Şekil 1.2 deki devreyi kurunuz. Girişe herhangi bir işare uygulamadan A, B, C ve D nokalarındaki gerilimleri geribeslemesiz ve geribeslemeli durumlar için ölçü alei ile ölçünüz. Ölçüğünüz değerleri aşağıdaki abloya yazınız. C C1 22nF B R B1 22k + v R s B2 47k C E 1 R C1 8,2k BC237B RE1 1,8k Şekil 1.2 1nF R f i o R E2 3,9k R C2 5,6k BC237B E 2 R L 27 F +15V Geribeslemesiz ( ) Geribeslemeli ( ) 5. Giriş işareinin frekansını değişirerek devrenin frekans karakerisiğini geribeslemeli ve geribeslemesiz durumlar için çıkarınız. Kazancın arış göserdiği, sabi kaldığı ve azalım göserdiği bölgelerin başında, orasında ve sonunda olmak üzere üçer ade ölçüm alınız. Geribeslemesiz durumda Frekans (f,hz) Çıkış işarei ( ) Kazanç ( ) Geribeslemeli durumda ( ) Frekans (f,hz) Çıkış işarei ( ) Kazanç ( ) 6 / 8
ELN334 ELEKTRONİK DEVRELER LABORATUVARI II II. RAPORDA İSTENENLER 1. 1. ve 4. adımlarda ölçüğünüz A, B, C, D ve E nokalarındaki gerilimlerin geribeslemesiz ve geribeslemeli durumlarda aynı olmasının nedenini açıklayınız. 2. 2. adımda elde eiğiniz işarelere ai genlik değerleri geribeslemesiz ve iki farklı geribeslemeli durumda nasıl değişim gösermişir? Nedenini açıklayınız. 3. 3. adımda ölçüğünüz değerlerden yararlanarak Şekil 1.1 deki devrenin frekans karakerisiğini geribeslemesiz ve geribeslemeli durum için aynı yarı logarimik grafik üzerinde çiziniz. 4. Elde eiğiniz grafiği yorumlayınız. Geribeslemesiz ve geribeslemeli durumlarda elde edilen maksimum kazançlar ve band genişlikleri arasında nasıl bir ilişki vardır? 7 / 8
ELN334 ELEKTRONİK DEVRELER LABORATUVARI II 5. 5. adımda ölçüğünüz değerlerden yararlanarak Şekil 1.2 deki devrenin frekans karakerisiğini geribeslemesiz ve geribeslemeli durum için aynı yarı logarimik grafik üzerinde çiziniz. 6. Elde eiğiniz grafiği yorumlayınız. Geribeslemesiz ve geribeslemeli durumlarda elde edilen maksimum kazançlar ve band genişlikleri arasında nasıl bir ilişki vardır? 7. Şekil 1.1 ve Şekil 1.2 deki devrelerdeki geribesleme ürlerini beliriniz. 8 / 8