T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI İklim Değişikliği ve Türkiye Evren TÜRKMENOĞLU Uzman 3 Kasım 2012, İzmir
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ OLGUSU
SERA GAZLARI Gaz Küresel Isınma Potansiyeli Kyoto Protokolü İle Kontrol Edilen Montreal Protokolü İle Kontrol Edilen CO 2 1 CH 4 25 N 2 O 298 HFCler 124 14,800 (HFC-134a:1430) PFCler 7,390-12,200 SF 6 22,800 NF 3 17,200 CFC-11 4,750 CFC-12 10,900 Halon-1301 7,140 HCFC-22 1,810 HCFC-141b 725 HCFC-142b 2,310
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ VE KYOTO PROTOKOLÜ İklimdeki değişimlerin gözle görünür hale gelmesi ve bu değişimlerin insan kaynaklı faaliyetler sonucu ortaya çıktığını destekleyen bilimsel çalışmaların artması sonucunda; 1992 yılında Rio Dünya Zirvesi olarak anılan toplantıda bir araya gelip Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi hazırlanmış, 1997 yılında Sözleşme nin Kyoto Protokolü hazırlanmış ve Sözleşme nin Ek-1 listesinde bulunan ülkelere sayısal sera gazı azatlım yükümlülükleri vererek 2005 yılında yürürlüğe girmiştir.
ÜLKE GRUPLARI * Pazar Ekonomisine Geçiş Sürecindeki Ülkeler
KYOTO PROTOKOLÜ ESNEKLİK MEKANİZMALARI Gelişmiş ülkelerin (Ek-1) ulusal sera gazı emisyonu azaltım politika ve önlemlerinin yetersiz veya ekonomik olarak uygulanabilir olmadığı durumlarda, sayısallaştırılmış sera gazı azatlım ve sınırlama hedeflerine ulaşmalarını kolaylaştırmak ve emisyonlarını azaltıcı uygulamaların daha düşük maliyet ile gerçekleştirmeleri için Protokol de proje ve piyasa temelli esneklik mekanizmaları tanımlanmıştır.
KYOTO PROTOKOLÜ ESNEKLİK MEKANİZMALARI Mekanizma Türü İlgili Kyoto Protokolü maddesi Katılımcı Ülkeler Yatırımcı (Karbon Alıcı) Evsahibi (Karbon Satıcı) Geçerli Karbon Birimi Temiz Kalkınma Mekanizması (TKM) 12. Madde Ek-1 Ülkeleri Ek-I Dışı Ülkeler Sertifikalandırılmış Emisyon (Salım) Azaltımı (CER) Ortak Yürütme (OY) 6. Madde Ek-1 Ülkeleri Emisyon Azaltım Birimi (ERU) Emisyon Ticareti (ET) 17. Madde Ek-1 Ülkeleri Tahsislendirilmiş Miktar Birimi (AAU)
SAYISALLAŞTIRILMIŞ EMİSYON AZALTIM VEYA SINIRLANDIRMA HEDEFLERİ
EMİSYON AZALTIM TAAHHÜTLERİ Emisyon Taahhüdü: %15 Azaltım.
KYOTO PROTOKOLÜ EK-B LİSTESİ
BAŞLANGIÇ TAHSİS EDİLMİŞ MİKTARIN BELİRLENMESİ Toplam Tahsis Edilen Miktar: 100 x 95/100 x 5 = 475 Milyon AAU
EMİSYON AZALTIM TAAHHÜTLERİ Emisyon Taahhüdü: %15 Azaltım Gerçekleşen Emisyon: 500 Milyon Ton Tahsis Edilen Miktar: 475 Milyon AAU
KYOTO PROTOKOLÜ 1. TAAHHÜT DÖNEMİ ZAMAN ÇİZELGESİ
BMİDÇS, KP ve TÜRKİYE BMİDÇS Türkiye: 24.05.2004 Ek-I Ülkesi Kyoto Protokolü Türkiye: 26.08.2009 Ek-B de yer almıyoruz - 26/CP.7, COP 7, Marrakech, 2001 (Türkiye Ek-II den çıktı) - 1/CP.16, Cancun, 2010 (Türkiye nin Sözleşme nin Ek-I ülkelerinden farklı bir konumda olduğu taraflarca kabul edildi) -Türkiye nin herhangi bir azaltım taahhütü bulunmamaktadır. -Esneklik mekanizmalarından faydalanamamaktadır.
YAPILAN ÇALIŞMALAR Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi hazırlanmıştır. İklim Değişikliği Eylem Planı Hazırlanmıştır Ulusal Bildirim Raporu, Birincisi 2007 de Sözleşme Sekretaryasına sunulmuştur. 06.11.2012 Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü / İklim Değişikliği Dairesi Başkanlığı 15
Temel Göstergeler Ülkemiz, İklim Değişiklinin olumsuz etkilerinden en çok etkilenecek bölgeler arasında yer alan Akdeniz Havzasında yer almakta (IPCC 4. Değerlendirme Raporu-2007) Yüksek yıllık nüfus artışı (2009 yılı Türkiye ortalaması 1,31, OECD ortalaması 0,68) ve ekonomik büyüme (öngörü %5.1) hızına sahip Ülkemiz sera gazı emisyonu/kişi: 5,2 ton CO 2 eşdeğerdir (2010) OECD: 15,0 & AB: 10,2
TÜRKİYE NİN SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ
SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Sektörlere Göre Toplam SGE (2010)
KÜRESEL KARBON PİYASALARI Hacim (MtCO2e) Değer (US$ million) Piyasalar 2010 2011 2010 2011 Gönüllü OTC 128 93 422 572 CCX 2 -,2 - Diğer Borsalar 2 2 11 4 Gönüllü Piyasalar Toplam 133 95 433 576 Düzenlenen Piyasalar Toplam 8,702 10,094 158,777 175,451 Küresel Piyasalar Toplam 8,835 10,189 159,210 176,027 Trends of the Carbon Markets 2012
KÜRESEL KARBON PİYASALARI Dünya da tüm ülkeler karbon kısıtlı ekonomilere geçiş yapmak için çalışmalarını hızla sürdürmektedirler: Çin 7 adet bölgesel emisyon ticareti sistemi için hazırlıklarını sürdürmektedir. Meksika Yeşil Morgage sistemi ile şehirleşme ve karbon ticaretini birleştirmiştir. Güney Afrika Aşamalı Karbon Vergisi sistemini uygulayacaktır. Hindistan Halkın refah seviyesini arttırmak için off-grid rüzgar santrallerini karbon ticareti ile destekleyecek ulusal bir sistem kurmaktadır. Brezilya ulusal sera gazı azatlımı için piyasa enstrümanları kullanmak konusunda girişimlerini başlatmıştır.
Neler Yapılabilir? Neden? Küresel pazarda rekabet eden Türk özel sektörünün dünyada şekillenmekte olan iklim değişikliği rejimini yakından takip etmesi Buna bağlı olarak oluşan ekonomik dönüşümün getirdiği risklere karşı gerekli önlemleri alıp, yarattığı fırsatları ise zamanında kullanabilmesi Kurum ve Kuruluşların her alanda liderliklerini sürdürmek ve göstermek istemesi, Kurumsal imaj ve marka bilinirliliğine olumlu katkısı, Pazar değerlerini artırmak için, (Borsada, müşterileri veya ortakları nezdinde sosyal ve çevreci algılanışını olgunlaştırmak) Elde edecekleri tecrübe ile kurumsal kapasitelerini, teknolojilerini ve süreçlerini iyileştirebilmek için.
TÜRKİYE DE GÖNÜLLÜ KARBON PİYASASINDA GELİŞTİRİLEN PROJELER Proje Türü Proje Sayısı Yıllık Sera Gazı Azaltımı (ton CO2 eşdeğeri) Hidroelektrik 124 7.181.723 Rüzgar 64 5.603.468 Bio-gaz 6 514.789 Jeotermal 6 405.309 Enerji Verimliliği 5 151.432 Atıktan Enerji Üretimi (Çöp-gaz) 13 2.473.093 TOPLAM 218 16.329.814 Liste olanlar; 82% Projelerin Statüsü Sertifiklandı rılanlar; 18% Proje Türlerine Göre Öngörülen Sera Gazı Azaltımları (%) Gönüllü Piyasada Geliştirilen Projelerin VCS ve GS Dağılımı VCS 20% Gold Standart 80% Jeotermal 3% Çöp-Gaz 15% Hidroelektrik 44% Bio-gaz 3% Enerji verimliliği 1% Rüzgar 34% Gold Standart VCS Rüzgar Hidroelektrik Jeotermal Çöp-Gaz Bio-gaz Enerji verimliliği Kaynak: Gold Standart,VCS,VER+ (Güncelleme:Eylül 2012)
Sicil İşlemleri Görev ve Sorumluluklar KARBON KAYIT SİSTEMİ (SİCİL) SERA GAZI EMİSYON AZALTIMI SAĞLAYAN PROJELERE İLİŞKİN SİCİL İŞLEMLERİ TEBLİĞİ 07.08.2010 tarih ve 27665 sayılı Resmi Gazete (Değişiklik: 22.10.2011 tarih 28092 sayılı RG) Proje Sahibi Proje Sahibi Kaydı Başvurusu Proje künyesi, projenin sürdürülebilir kalkınma kıstasları, proje tasarım belgesi, onaylama ve doğrulama raporlarının Bakanlığa gönderilmesi Proje kaydı Proje statüsünü etkileyecek ilgili belgelerin Bakanlığa gönderilmesi Bakanlık İklim değişikliği ile mücadele kapsamında sera gazı emisyonlarının azaltılması, sınırlandırılması ve yutak alanların artırılması için; doğrulanmış emisyon azaltım sertifikası elde etmiş veya elde etmek için geliştirilmiş veya gerçekleştirilmekte olan projelerin kayıt altına alınması Proje Sahibi Proje Sahibi Kaydı Başvurusu Bakanlık Kayıtlı Proje Sahibi Proje Kayıt Onay Belgesi Proje Künyesi Projenin Sürdürülebilir Kalkınma Kıstasları Proje Tasarım Belgesi Onaylanma Raporu Doğrulanma Raporu
KARBON PİYASASINA DOĞRU İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ EYLEM PLANI HEDEF Y4.1. 2013 yılına kadar mevcut ve yeni küresel ve bölgesel karbon pazarlarına Türkiye nin en avantajlı şekilde katılımının sağlanmasına yönelik müzakerelerin yürütülmesi HEDEF Y4.2. 2015 yılına kadar Türkiye de karbon piyasasının kurulmasına yönelik çalışmaların yapılması İDKK Onaylı İSTANBUL ULUSLARARASI FİNANS MERKEZ STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI EYLEM 33. Karbon Piyasası Oluşturulması (2012-2015) Başbakan Onaylı ENERJİ VERİMLİLİĞİ STRATEJİSİ BELGESİ SA-07/SH-05: Enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgili uygulamalar için kamu dışında sürdürülebilir finansman ortamları bağlamında, Türkiye de karbon ticareti ve karbon borsası alt yapısını geliştirme çalışmaları belgenin yayım tarihinden itibaren onsekiz (18) ay içerisinde tamamlanacaktır. Başbakan Onaylı
2012 SONRASI YENİ MEKANİZMALAR
2012 SONRASI DÖNEM ve YENİ MEKANİZMALAR Tüm ülkeleri kapsayan hukuki bir belgenin 2015 yılına kadar kabul edilmesi ve 2020 de yürürlüğe girmesi kararı alınmıştır. Kyoto Protokolünün II. Yükümlülük Döneminin 1 Ocak 2013 tarihinde başlaması ve 5 yıl veya 8 yıl uzatılması kararı verilmiştir Tüm ülkelerin sera gazı emisyon azaltım raporlamaları için çerçeve oluşturulmuştur. Sözleşme altında her ülkenin kendi ulusal koşullarına uygun şekilde katılabileceği, küresel emisyon azaltımlarını maliyet etkin şekilde gerçekleştirmek ve desteklemek amacıyla yeni bir piyasa mekanizması tanımlanmıştır.
YENİ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ REJİMİ Kyoto Protokolü Esneklik Mekanizmaları Sözleşme Altında Kurulacak Yeni Piyasa Mekanizmaları 2005 CDM JI NMM FVA 2018 Ölçülebilir, Raporlanabilir, Doğrulanabilir (MRV)
Sera Gazı Emisyonlarının Takibi (İzlenmesi, Doğrulanması ve Raporlanması) Hakkında Yönetmelik
NEDEN YÖNETMELİK? 2012 sonrası uluslararası iklim rejimine yönelik olarak devam eden müzakerelerde emisyon azaltım faaliyetlerinin veya taahhütlerinin Ölçülebilir, Raporlanabilir, Doğrulanabilir (MRV) olması tüm tarafların üzerinde anlaştığı bir konudur. Çevre Faslı altındaki AB-ETS mevzuat uyum çalışmaları Avrupa Parlamentosu ve Konseyin 13 Ekim 2003 tarihli 2003/87/EC sayılı Topluluk dahilinde sera gazı emisyon ticareti (EU-ETS) için bir sistem ortaya koyan direktif 2003/87/EC sayılı direktif altında sera gazı emisyonlarının izlenmesi ve raporlanması için kılavuz bilgilerini ortaya koyan 2007/589/EC sayılı komisyon kararı 2019 yılı teknik altyapının tamamlanması, uygulama tam üyelikle birlikte Politika yapma sürecine katkı sağlamak, iklim değişikliği müzakerelerine destek sağlamak
YÖNETMELİĞİN AMACI Yönetmeliğin Ek-1 Listesinde yer alan faaliyetlerden kaynaklanan sera gazı emisyonlarının : İZLENMESİ Her bir faaliyet, tesis ve yakıt için ayrı ayrı olmak üzere hesaplama veya doğrudan ölçüm yolu ile Bakanlıkça belirlenecek standart metotlar kullanılarak bir izleme planına göre emisyonların izlenmesi. DOĞRULANMASI Emisyon raporu ve izleme planının maddi hatalar içermediğinin makul bir güven seviyesinde Bağımsız Doğrulayıcı Kuruluş tarafından belgelenmesi. RAPORLANMASI Her yılın 30 Nisan tarihine kadar bir önceki yılın 1 Ocak - 31 Aralık tarihleri arasında gerçekleşen emisyonlar, izlenen her bir faaliyet için faaliyet verisi, emisyon faktörleri, ölçüm yönetmeleri, toplam emisyonlar ve belirsizlikler raporlanır.
SGE TAKİBİ HAKKINDA YÖNETMELİK Aşama 1: İzleme Planı İzleme Planı Sanayi Tesisi Aralık 2014 SG Emisyon Raporu Aşama 2: Yıllık Raporlama Doğrulayıcı Haziran 2014 Onaylanmış İzleme Planı (2015-2020) Doğrulayıcı İlk Raporlama Nisan 2016 (2015 Emisyonları)
İZLEME PLANI İzleme Planı, izleme yöntemleri, sıklığı ve izleme gereksinimlerini içerir. Bunlar; (a) (b) (c) (d) (e) İzlenecek olan tesis tarafından yürütülecek faaliyetler ve tesisin kendisinin tarifi; Tesis dahilinde izleme ve raporlama için sorumluluklar hakkında bilgi; Tesis dahilinde yürütülen her bir faaliyet için izlenecek olan emisyon kaynaklarının listesi; Kullanılacak olan hesaplama veya ölçüm temelli yöntemlerin tarifi, faaliyet verileri için aşamalar, emisyon faktörleri, vs. listesi ve tarifi; İzlenecek olan emisyon kaynaklarının her biri için kullanılacak olan ölçüm sistemlerinin bir tarifi ve ölçüm aletlerinin özellikleri ve tam konumu
İZLEME Sera gazı emisyonlarının izlenmesine, doğrulanmasına ve raporlanmasına tâbi faaliyetler: Yakıtların Yakılması (>20 MW) Pik Demir Ve Çelik Üretimi (>2,5 Ton/Saat) Alaşımların ve Demir Dışı Metallerin Üretimi veya İşlenmesi (>20 MW) Seramik Ürünlerin Üretimi (75 Ton/Gün) Cam Üretimi (>20 Ton/Gün) Organik Kimyasal Maddelerin Üretimi (>100 Ton / Gün) Petrol Rafinasyonu Kok Üretimi Metal Cevheri İşlenmesi Kireç Üretimi (>50 Ton/Gün) Nitrik Asit, Adipik Asit, Glioksal ve Glioksilik Asit Üretimi Mineral Elyaf Yalıtım Malzemesi Üretimi (20 Ton/Gün) Karbon Siyahı Üretimi (>20 MW) Hidrojen (H 2 ) ve Sentez Gazının Üretimi (>25 Ton /Gün) Birincil Alüminyum Üretimi Demir İçeren Metallerin Üretimi veya İşlenmesi Alçı Taşı Ürünlerinin Üretimi (>20 MW) Klinker Üretimi (>500 Ton/Gün) Soda Külü ve Sodyum Bikarbonat (Üretimi İkincil Alüminyum Üretimi (>20 MW) Kâğıt, Mukavva veya Karton Üretimi (>20 Ton/Gün) Selüloz Üretimi Amonyak Üretimi
İZLEME İLKELERİ EKSİKSİZ İlgili faaliyetlere ait tüm emisyon kaynaklarından gelen tüm proses ve yanma emisyonlarını belirtilen tüm sera gazlarını kapsamalıdır. TUTARLI İzlenen ve raporlanan emisyonlar, aynı izleme yöntemleri ve veri setleri kullanarak hazırlanmalı, yıllara göre karşılaştırılabilir olmalıdır. ŞEFFAF Varsayımlar, referanslar, faaliyet verileri, emisyon faktörleri izleme verileri, kaydedilecek, derlenecek, analiz edilecek ve belgelenecektir. GERÇEK Emisyon hesaplamalarının gerçek emisyonların ne altında ne de üzerinde olmaması sağlanmalıdır. Belirsizlikler tespit edilecek ve mümkün olduğu ölçüde azaltılacaktır.
DOĞRULAMA Doğrulayıcı kuruluş doğrulama faaliyetlerini aşağıdaki ilkeler çerçevesinde kamu yararı gözeterek, işletmeciden bağımsız olarak icra eder. Doğrulama; izleme sistemlerinin ve emisyonlara ilişkin raporlanan ve aşağıda verilen veri ve bilgilerin güvenilirliğine, inanılırlığına ve doğruluğuna ilişkin olarak hazırlanır: (a) Raporlanan faaliyet verileri ve ilgili ölçüm ve hesaplamalar, (b) Emisyon faktörlerinin seçimi ve kullanımı, (c) Toplam emisyonların belirlenmesine matuf hesaplamalar ve, (d) Ölçüm yapılmış olması hâlinde ölçüm yöntemlerinin seçimi ve kullanılmasının uygunluğu.
DOĞRULAMA İşletmeci aşağıda sıralanan kriterleri sağlayabilmelidir: (a) Raporlanan verilerde tutarsızlıklar olmamalıdır. (b) Veriler, uygun bilimsel ve teknik standartlara göre toplanmalıdır. (c) Tesisin konu ile ilgili bütün kayıtları eksiksiz ve tutarlı olmalıdır. Doğrulayıcı kuruluş, doğrulamanın konusu ile ilgili olan bütün sahalara ve bilgilere erişim hakkına sahip olacaktır.
DOĞRULAYICI KURULUŞ Aday Doğrulayıcı Akreditasyon Yetki Doğrulayıcı Doğrulayıcı kuruluşlar, ortakları, yönetim kurulu başkan ve üyeleri, yöneticiler ve teknik personel, doğrulama faaliyeti yapılacak işletme ile veya işletmenin doğrudan ya da dolaylı olarak kontrol ettiği ortaklıklar ile doğrulamanın etkin bir şekilde yapılmasını engelleyecek herhangi bir menfaat ilişkisine giremezler, bağımsızlık ilkesini zedeleyecek mali, ticari veya herhangi bir ilişki içinde iseler doğrulama faaliyetinde görev alamazlar. Doğrulama faaliyetleri, doğrulayıcı kuruluş ile işletmeci arasında yapılacak yazılı sözleşme çerçevesinde yürütülür. Sözleşme, yapılacak doğrulama faaliyetinin kapsam ve içeriği üzerinde taraflar arasında tam bir mutabakat sağlandığını ifade eder.
RAPORLAMA İşletmeci tarafından bir tesis için hazırlanacak sera gazı izleme raporu, aşağıdaki bilgileri ihtiva edecektir Tesisi belirleyici bilgiler Emisyonları hesaplanan her bir faaliyet için Emisyonları ölçülen her bir faaliyet için Tesisin ismi, Tesisin posta kodunu da ihtiva eden adresi, Tesiste yürütülen faaliyetlerin tipi ve sayısı, Tesisin irtibat noktasının adres, telefon, faks ve e-posta adresi, Tesisin sahibinin ve var ise ana firmanın ismi, Tesisin koordinat verileri Faaliyet verisi, Emisyon faktörleri, Oksidasyon faktörleri, Toplam emisyonlar, Belirsizlikler. Toplam emisyonlar, Ölçüm yöntemlerinin güvenilirliği üzerine bilgiler, Belirsizlikler
SGE TAKİBİ HAKKINDA YÖNETMELİK Yönetmelik ile; Ulusal emisyonların yaklaşık %50 si tesis seviyesinde, çok hassas bir şekilde izlenmeye başlanacak Tahminen 2000 adet tesis, izleme, doğrulama ve raporlama sürecine tabi olacak Doğrulayıcılar vasıtası ile, tesis bazında, yerinde inceleme ve emisyon raporlarının doğruluğunun kontrolü sağlanmış olacak İklim değişikliği ve çevre politikalarını oluşturmaya yönelik bilgi ve veri üretimi sağlanmış olacak (örneğin; tesis bazında teknoloji veri tabanı, emisyon faktörleri, faaliyet verileri, vb)
Pazara Hazırlık Ortaklık Girişimi (PMR)
Almanya Federal Cumhuriyeti Çevre, Doğa Koruma ve Nükleer Güvenlik Federal Bakanlığı ile ulusal MRV yönetmeliği bağlamında sera gazı emisyonlarının izlenmesi, raporlanması ve doğrulanması konusunda kapasite geliştirmeye yönelik teknik işbirliği MRV uygulama sisteminin geliştirilmesi Sektörlere özel uygulama kılavuzlarının ve gerekli diğer dokümanların hazırlanması (Yönetmeliğin Ek-1 inde yer alan tüm faaliyetler için) Farklı paydaşlara yönelik eğitim ve kapasite geliştirme faaliyetleri MRV sisteminin uygulanması için mevzuat önerilerinin geliştirilmesi
Evren Türkmenoğlu Sera Gazlarının İzlenmesi ve Emisyon Ticareti Şubesi Tel: +90 312 586 31 65 Faks: +90 312 474 03 18 E-posta: evren.turkmenoglu@csb.gov.tr Teşekkür ederim