Sayı: 14 Bahar 2014 Ankara 1
Dil Araştırmaları/Language Studies Uluslararası Hakemli Dergi ISSN: 1307-7821 Sayı: 14 Bahar 2014 Sahibi/Owner Avrasya Yazarlar Birliği adına Yakup DELİÖMEROĞLU Yayın Yönetmeni/Editor Prof. Dr. Ahmet Bican ERCİLASUN Sorumlu Yazı İşleri Müdürü/Editorial Director Prof. Dr. Ekrem ARIKOĞLU Yayın Yönetmeni Yardımcıları/Vice Editors Doç. Dr. Dilek ERGÖNENÇ AKBABA Doç. Dr. Feyzi ERSOY Doç. Dr. Habibe YAZICI ERSOY Doç. Dr. Yavuz KARTALLIOĞLU Arş. Gör. Hüseyin YILDIZ Yayın Danışma Kurulu/Editorial Advisory Board Prof. Dr. Şükrü Halûk AKALIN Prof. Dr. Mustafa ARGUNŞAH Prof. Dr. Sema BARUTÇU ÖZÖNDER Prof. Dr. Ahmet BURAN Prof. Dr. İsmet CEMİLOĞLU Prof. Dr. Hülya KASAPOĞLU ÇENGEL Prof. Dr. Nurettin DEMİR Prof. Dr. Hayati DEVELİ Prof. Dr. Musa DUMAN Prof. Dr. Tuncer GÜLENSOY Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN Prof. Dr. Ayşe İLKER Prof. Dr. Günay KARAAĞAÇ Prof. Dr. Leylâ KARAHAN Prof. Dr. Metin KARAÖRS Prof. Dr. Yakup KARASOY Prof. Dr. Ceval KAYA Prof. Dr. M. Fatih KİRİŞÇİOĞLU Prof. Dr. Zeynep KORKMAZ Prof. Dr. Mehmet ÖLMEZ Prof. Dr. Mustafa ÖNER Prof. Dr. Mustafa ÖZKAN Prof. Dr. Nevzat ÖZKAN Prof. Dr. Çetin PEKACAR Prof. Dr. Osman Fikri SERTKAYA Prof. Dr. Vahit TÜRK Prof. Dr. Cengiz ALYILMAZ Prof. Dr. Bilgehan Atsız GÖKDAĞ Doç. Dr. İsmail DOĞAN Prof. Dr. Zühal YÜKSEL Yrd. Doç. Dr. Ferhat TAMİR Yazı Kurulu/Executive Board Doç. Dr. Dilek ERGÖNENÇ AKBABA Yrd. Doç. Dr. Gülcan ÇOLAK BOSTANCI Doç. Dr. Figen GÜNER DİLEK Doç. Dr. Feyzi ERSOY Doç. Dr. Habibe YAZICI ERSOY Doç. Dr. Yavuz KARTALLIOĞLU Yrd. Doç. Dr. Veli Savaş YELOK Dr. Hakan AKÇA Yrd. Doç. Dr. Hüseyin YILDIRIM Akademik Temsilciler/Academic Representatives Abdulkadir ÖZTÜRK (Kayseri), Yusuf ÖZÇOBAN (Balıkesir), İsmail SÖKMEN (İzmir), Musa SALAN (Çankırı), Aslıhan DİNÇER (İzmir), M. Emin YILDIZLI (Nevşehir), İlker TOSUN (Edirne), Özer ŞENÖDEYİCİ (Trabzon) Düzelti/Redaction Hüseyin YILDIZ İngilizce Danışmanı/English Language Consultant Yrd. Doç. Dr. Cemal ÇAKIR Web sayfası sorumluları/web page designers Hüseyin YILDIZ B. Yavuz PEKACAR Musa SALAN Yönetim Merkezi/Management Center Hacettepe Mahallesi Hamamönü Sk. No: 24 Altındağ/ANKARA İletişim Bilgileri/Correspondence Address Prof. Dr. Ekrem ARIKOĞLU - Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü Teknikokullar / ANKARA Tel: +90 312 202 14 20 e-posta: dilarastirmalari@gmail.com web sayfası: www.dilarastirmalari.com Abonelik/Subscription Fiyatı: 10 TL Yurt içi Yıllık Abone Bedeli: 20 TL T.C. Ziraat Bankası Başkent Şubesi Şube Kodu:1683 Hesap No: 47095325-5001 Posta Çeki Hesabı: Avrasya Yazarlar Birliği No: 53 23 008 e-posta: kardeskalemler@gmail.com Yayın Türü/Type of publication 6 aylık, yerel süreli Tasarım/Design by İbrahim Sağlam +90 532 460 96 41 Baskı/Printed by Sage Matbaacılık Tel: +90 312 283 65 64 Dil Araştırmaları, EBSCO Publishing, MLA, ASOS index ve Araştırmax tarafından taranmaktadır. 2
BU SAYININ HAKEMLERİ Prof. Dr. Ali AKAR Prof. Dr. Ekrem ARIKOĞLU Prof. Dr. Mustafa ARGUNŞAH Prof. Dr. Uwe BLÄESING Prof. Dr. Hülya KASAPOĞLU ÇENGEL Prof. Dr. Ahmet Bican ERCİLASUN Prof. Dr. Tuncer GÜLENSOY Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN Prof. Dr. Ayşe İLKER Prof. Dr. Henryk JANKOWSKI Prof. Dr. Mustafa KAÇALİN Prof. Dr. Leylâ KARAHAN Prof. Dr. Yakup KARASOY Prof. Dr. Ceval KAYA Doç. Dr. Ferruh AĞCA Doç. Dr. Nesrin BAYRAKTAR Doç. Dr. Kerim DEMİRCİ Doç. Dr. Ahmet KARADOĞAN Doç. Dr. Serkan ŞEN Doç. Dr. Yavuz KARTALLIOĞLU Yrd. Doç. Dr. Hakan AYDEMİR Yrd. Doç. Dr. Sedat BALYEMEZ Yrd. Doç. Dr. Faruk GÖKÇE Yrd. Doç. Dr. Ferhat TAMİR 3
Dil Araştırmaları ndan, Dil Araştırmaları nın dördüncü sayısına ulaşmış bulunuyoruz. Dergimizin meslektaşlar arasında ilgi görmesi bize şevk veriyor. Bu ilginin devam etmesini diliyoruz. Dergiyi ulaştıramadığımız meslektaşlarımız lütfen bizimle temas kursunlar. Bu sayıda yer alan Kazakçaya Ait İlk Fonetik İzler adlı makale, Dîvânü Lügati t-türk, Codex Cumanicus ve Mısır Memlük sahası sözlük ve gramerlerinde bugünkü Kazakçaya ait fonetik izlerin peşine düşüyor. Genel Kıpçak özellikleri arasında doğrudan Kazakçaya ait fonetik özelliklerin bulunup bulunmadığını araştırıyor. Leylâ Karahan ın incelemesi Türk toponimisine yeni bir katkı olarak değerlendirilebilir. Tülay Çulha nın Karayca Sekirme Yoraları hem seğirname araştırmaları hem de Karayca için önemli veriler barındırıyor. İş yeri adlarıyla ilgili saha araştırmasına dayanan yazı konuya yeni bir yaklaşımdır. Hiç kelimesiyle ilgili ortak çalışma da işlevsel bir yaklaşımı yansıtıyor. Şahru Pilten in Türkmenceyle ilgili incelemesi, Türkmencedeki sıfat-fiilleri zaman çizgisindeki yerine oturtmasıyla önem taşıyor. Nihal Çalışkan ın çalışması ise, dilde metafor yoluyla Cemil Meriç in dünyasına girmeye çalışıyor. Seyfullah Türkmen de atasözü ve deyimlerde bulunan kişi adlarının kullanım sebepleri üzerinde duruyor. Dergide yer alan üç çevirinin de meslektaşlarımızın dikkatini çekeceğini sanıyoruz. Her sayıda olduğu gibi bu sayıda da kitaplarla ilgili değerlendirme, tenkit ve tanıtmalar var. Hem dil çalışanlarının eserlerini değerlendirmek hem de alanımızda bir tenkit ortamı oluşturmak bakımından bu bölümün faydalı olduğuna inanıyoruz. Dördüncü sayımızla sizlere yeniden merhaba diyoruz. Ahmet B. Ercilasun 4
Makaleler/ Articles İçindekiler Contents Sayı: 14 Bahar 2014 Bir kişi y(a)ŋ(ı)ls(a)r og(u)şı<ŋa> bod(u)nı<ŋa> (e)bi<ŋe> (e)şükiŋe t(e)gi (a)kıdm(a)z ermiş [KT G 6 = BK K 4] Osman Fikri Sertkaya Türkçe şayka güvertesiz bir çeşit savaş kayığı Kelimesinin Macar Kökeni Üzerine Bazı Düşünceler Marek Stachowski Türk Sözlükbiliminde Tanımsız Bir Alan: Sövgü Sözleri Ali Akar Kazak Türkçesinde mis Nergis Biray Eski Uygurcada Yeterlik Kipi -gali bol- mu yoksa -gali bul- mu? Hakan Aydemir qaya gel-/getür- in Old Ottoman Turkish and Its Reflections on Ottoman Poetry İbrahim Taş Türkiye Türkçesi Gramerindeki Düzensizlikler ve Eş Zamanlı Gramer Yazımı Caner Kerimoğlu Türkçede Bir Gramerleşme Örneği: -soñ < soñ Erkan Salan Türkiye Türkçesinde Zaman Metaforları: Bilişsel Dil Bilimsel Bir Yaklaşım Eser Ördem III. Teklik Kişi İyelik Eki +(s)i ve Zamir n si Üzerine Bir Değerlendirme Denemesi Hakan Özdemir Olumsuzluğu Kuvvetlendirme Stratejileri Üzerine: Ḳıṣaṣü l-enbiyā Örneğinde Bir İnceleme M. Selcen Çürük Karaburun Silikyeradlarında (Mikrotoponimlerinde) Görülen Coğrafi Terimler İbrahim Şahin - Salih Köse Çekirge Kelimesi Üzerine İmdat Demir Türk Lehçelerinde -sa/-se Şart Şeklinin Kökeni Sorununa Dair N. A. Baskakov Çev. Mehman Musaoğlu Çev. Cemile Kınacı 9-21 23-26 27-33 35-54 55-61 63-74 75-96 97-117 119-136 137-145 147-169 171-187 189-200 201-232 5
Değerlendirme ve Tanıtmalar/ Reviews İçindekiler Contents Sayı: 14 Bahar 2014 Türk Dil Kurumu nun Türkçe Sözlük ünü Yeniden Gözden Geçirmek Tuncer Gülensoy Alimov, Rysbek (2014), Tanrı Dağı Yazıtları. Eski Türk Runik Yazıtları Üzerine Bir İnceleme, Kömen Yayınları, Konya, 262 s., ISBN: 978-605-5184-24-7 Hüseyin Yıldız Öztürk, Rıdvan (2014), Günümüz Afganistanlı Özbek Şairleri, Palet Yayınları, Konya, 495 s., ISBN 978-605-5262-43-3 Gökhan Ölker Ersoy, Feyzi (2012), Türk-Moğol Dil İlişkisi ve Çuvaşça, Gazi Kitabevi, Ankara, 566+XXVII s., ISBN: 978-605-344-017-8 Zeynep Aslan Useev, Nurdin (2011), Yenisey Yazıtları I. Söz Varlığı ve Metinler, C. Aytmatov Dil ve Edebiyat Enstitüsü, Bişkek, 724 s., ISBN: 978-9967-15-031-7 Lira Mayrambek kızı Cin, Ali (2012), Mesud bin Ahmed, Süheyl ü Nev-bahār (Kenzü l-bedāyī ), İnceleme-Metin- Dizin, Eğitim Yayınevi, Konya, 760 s. ISBN: 978-605-5176-00-6 Yaşar Tokay Özkan, Bülent (2011), Türkiye Türkçesinde Belirteçlerle Fiillerin Birlikte Kullanılması ve Eş Dizimlilikleri -Derlem Temelli Bir Uygulama-, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 467 s., ISBN: 978-975-16-2384-3 Ceren Kayaselçuk Kerimoğlu, Caner (2014), Genel Dilbilime Giriş, Pegem Akademi, Ankara, 353 s., ISBN: 978-605-364-689-1 Ece Tombul 235-243 244-249 250-254 255-263 264-267 268-271 272-275 276-279 6
Makaleler Articles 7
8