MOBİLYA İMALATI; BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ DİĞER İMALAT Hazırlayan Ahmet KANDEMİR Kıdemli Uzman

1. SEKTÖRÜN TANIMI İnsanların çalışma, oturma, dinlenme, yemek yeme, eşyalarını depolama, sergileme gibi günlük yaşama dönük sosyal ve kültürel temel ihtiyaçlarını güvenli ve konforlu bir şekilde karşılamak amacıyla genelde ağaç malzemeden oluşturulmuş fonksiyonel, estetik görünümlü kullanım eşyalarının tümü mobilya olarak tanımlanmaktadır. İnsan ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik kullanım eşyası olması nedeniyle mobilyalar, fonksiyonel elemanlardır. Mobilyalar, iç veya dış mekanlarda yonga levha, lif levha, MDF (Medium Density Fibreboard), suntalam, kontplak gibi yapım elemanlarından herhangi biriyle ya da birkaçının bir arada kullanılmasıyla üretilmektedir. Ağaç malzeme kökenli yan ürünlerin yanında metal, plastik, mermer ve cam gibi ağaç malzeme dışındaki diğer doğal ya da yapay malzemelerden de oluşabilirler. Mobilyalar kullanıldığı yere göre; (iç mekan mobilyaları, dış mekan mobilyaları), yer düzlemindeki konuşlandırma şekline göre (hareketli mobilyalar, sabit mobilyalar); üretimi için kullanılan yapım malzemesinin türüne göre (ahşap, mobilyalar, metal mobilyalar, plastik mobilyalar, mermer veya taş mobilyalar, cam mobilyalar ve kompozit mobilyalar) olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır. Mobilya imalatı (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) ISIC Revize 3 sınıflandırmasına göre, imalat sanayii alt ayrımında 36 no lu gruplandırma içinde yer almaktadır. Bu grup altında 2 alt sektör bulunmakta olup bu sektörler ise aşağıdaki gibidir: 361 (Mobilya imalatı) 369 (Başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar) NACE Revize 1.1 sınıflandırmasına göre ise, mobilya imalatı ve alt sektörleri şöyledir: 36 (Mobilya imalatı; başka yerde sınıflandırılmamış imalatlar) 361 Mobilya imalatı 3611 Sandalye, tabure vb. imalatı 3612 Diğer büro ve mağaza mobilyaları imalatı 3613 Diğer mutfak mobilyalarının imalatı 3614 Diğer mobilyaların imalatı 3615 Yatak, minder vb. imalatı 362 Mücevherat ve ilgili eşyaların imalatı. 697

2. SEKTÖRDEKİ FİRMA SAYISI Mobilya imalatı sektöründe faaliyet gösteren firmaların 61,4 ü (269 firma) sırasıyla İstanbul, Ankara ve Bursa bölgesinde bulunmaktadır. İstatistiki Bölge Sınıflandırması Düzey 2 ye göre (devlet sektörünün tamamı ile özel sektörde 10 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerini kapsayan 2001 Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı sonuçlarına göre), Türkiye genelinde 36 no lu sektörde faaliyet gösteren firma sayısı 438 adet olup imalat sanayii genelindeki firma sayısının (11.293) 3,8 ini oluşturmaktadır. Sektör genelinde yer alan 438 adet işyeri sayısının, 39,7 si İstanbul bölgesinde yer almakta iken, 11,2 si Ankara, 10,5 i Bursa, 8,4 ü Kayseri, 7,3 ü İzmir ve 5 i de Kocaeli bölgesinde bulunmaktadır. Söz konusu bu altı Düzey 2 bölgesi, Türkiye genelindeki firma sayısının 82,1 ini kapsamaktadır. Ülke genelinde üç Düzey 2 bölgesinde (Ağrı, Van ve Şanlıurfa) ise, faaliyet gösteren herhangi bir firma bulunmamaktadır. 2001 yılı itibariyle sektördeki firmalara ait kurulu çevirici güç kapasitesi 159.825 Bg-Hp (beygir gücü) olup bunun 27,9 u İstanbul bölgesinde, 27,4 ü Ankara, 11,3 ü Bursa, 10,4 ü Kayseri, 3,8 i İzmir ve 5,6 sı da Kocaeli bölgesindeki firmalara aittir. Sektör genelindeki kurulu çevirici güç kapasitesi, ülke geneli imalat sanayii kurulu çevirici güç kapasitesinin 1,15 ini teşkil etmektedir. Sektör genelinde çalışanların sayısı incelendiğinde ise 30.280 kişi olan sektör ortalama çalışan sayısının, Türkiye mobilya sektöründe çalışanların imalat sanayiinde çalışan sayısının 2,8 ini oluşturduğu görülür. Mobilya sektöründe yıllık ortalama çalışan sayısının 38,3 ü İstanbul bölgesindeki firmalar oluşturmakta iken, 19,8 i Kayseri, 14,5 İ Bursa, 7,1 i Ankara ve 4,1 i de İzmir bölgesindeki firmalarda istihdam edilmektedir. 2001 yılı itibariyle sektör tarafından yaratılan katma değer 671,4 milyon YTL olup ülke geneli imalat sanayiinde yaratılan katma değerin 1,6 sını oluşturmaktadır. Yaratılan katma değerin 52,2 si İstanbul bölgesindeki firmalara ait olup bunu sırasıyla 14,7 ile Kayseri, 14,3 ile Bursa, 6,5 ile Ankara, 6,0 ile Tekirdağ, 2,0 pay ile de Kocaeli bölgesi izlemektedir. 698

Tablo 1: Mobilya (Başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) Sektöründe Faaliyet Gösteren Firma Sayısı Düzey 2 Bölgesi Firma sayısı Çalışanların Yıllık Ortalama Sayısı Kurulu Çevirici Güç Kapasitesi Katma Değer Adet Kişi Bg-Hp YTL İstanbul 174 39,7 11.597 38,3 44.550 27,9 350.480.322 52,2 Tekirdağ 5 1,1 704 2,3 4.078 2,6 40.602.219 6,0 Balıkesir 3 0,7 225 0,7 2.417 1,5 1.832.791 0,3 İzmir 32 7,3 1.243 4,1 6.031 3,8 5.072.456 0,8 Aydın 9 2,1 374 1,2 4.865 3,0 1.824.393 0,3 Manisa 6 1,4 181 0,6 1.317 0,8 1.018.770 0,2 Bursa 46 10,5 4.393 14,5 18.034 11,3 95.738.384 14,3 Kocaeli 22 5,0 1.297 4,3 8.928 5,6 13.577.556 2,0 Ankara 49 11,2 2.157 7,1 43.776 27,4 43.844.848 6,5 Konya 6 1,4 258 0,9 620 0,4 1.916.413 0,3 Antalya 3 0,7 424 1,4 638 0,4 8.846.579 1,3 Adana 16 3,7 512 1,7 2.334 1,5 2.107.137 0,3 Hatay 1 0,2 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kırıkkale 1 0,2 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kayseri 37 8,4 5.984 19,8 16.548 10,4 98.365.219 14,7 Zonguldak 8 1,8 223 0,7 891 0,6 1.328.779 0,2 Kastamonu 1 0,2 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Samsun 8 1,8 212 0,7 671 0,4 1.144.534 0,2 Trabzon 6 1,4 371 1,2 3.326 2,1 2.488.251 0,4 Erzurum 1 0,2 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Ağrı 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Malatya 1 0,2 15 0,0 300 0,2 222.015 0,0 Van 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Gaziantep 2 0,5 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Şanlıurfa 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Mardin 1 0,2 0 0,0 0 0,0 0 0,0 TÜRKİYE 438 100,0 30.280 100,0 159.825 100,0 671.397.680 100,0 Not: Özel sektöre ait tesis sayısı 2 ve altında ise işyeri sayısının dışındaki istatistikler, Kanun gereği gizli olarak değerlendirilerek, sektör toplamı içinde verilmektedir. 699

3. ÜRETİM VE KAPASİTE KULLANIM ORANI 3.1. Üretim Endeksindeki Gelişmeler Mobilya sektöründe üretim endeksi genel olarak artış eğilimi göstermektedir. 1997 de 100 olan endeks değeri 1997-2006 döneminde bu değerin üzerine çıkarak, 2006 yılında (Ocak-Eylül dönemi ortalaması) 179,4 düzeyine yükselmiştir. Aynı dönemde imalat sanayiine ait genel endeks değeri ise 136,2 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 2: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, yıllık ortalama) Yıllar İmalat Sanayii 36 361 369 Endeks Değişim Endeks Değişim Endeks Değişim Endeks Değişim 1997 100,0-100,0-100,0-100,0-1998 100,1 0,1 123,6 23,6 127,7 27,7 110,7 10,7 1999 95,9-4,2 138,1 11,7 145,6 14,0 114,2 3,2 2000 102,1 6,5 165,1 19,6 175,8 20,7 130,7 14,4 2001 92,4-9,5 148,5-10,1 136,9-22,1 186,3 42,5 2002 102,5 10,9 131,6-11,4 128,0-6,5 143,2-23,1 2003 112,0 9,3 123,1-6,5 127,1-0,7 110,4-22,9 2004 123,6 10,4 118,6-3,7 126,4-0,6 93,4-15,4 2005 129,6 4,8 166,4 40,3 170,7 35,0 152,6 63,4 2006 * 136,2 5,1 179,4 7,8 171,9 0,7 204,1 33,7 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek itibariyledir. Tablodan da görüldüğü gibi, sektör üretim endeksinde en fazla artış, 369 no lu sanayi dalı olan başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar grubunda olmuştur. 1997-2006 döneminde 36 nolu ana sektör üretim endeksinde 79,4 oranında bir artış olurken, mobilya imalatında 71,9 ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer mobilya imalatında 104,1 lik bir artışla iki kattan fazla bir artış yaşanmıştır. Aynı dönemde imalat sanayii üretim endeksinde 36,2 oranında bir artış olmuştur. 700

Endeks GRAFİK 1 : ÜRETİM ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (Yıllık Ortalama) (1997=100) 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 İmalat Sanayii 36 361 369 Üretimdeki fiziki artışların bir göstergesi olan üretim endeksindeki gelişmeler aylık bazda değerlendirildiğinde ise, Temmuz 2005 de 180,9 olan sektör üretim endeksinin, Temmuz 2006 da 173,0 a düştüğü dikkati çekmektedir. Temmuz 2005 de endeks değeri bir önceki yılın aynı ayına göre 52,2 oranında artış gösterirken, Temmuz 2006 da, bir önceki yılın aynı ayına göre 4,4 oranında bir azalış göstermiştir. Temmuz 2006 da endeks değeri bir önceki aya göre ise 15,0 oranında azalış kaydetmiştir. 701

Tablo 3: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, bir önceki aya göre değişme) Yıllar İmalat Sanayii 36 361 369 Endeks Değişim Endeks Değişim Endeks Değişim Endeks Değişim 2005/1 116,6-161,9-168,0-142,2-2005/2 112,1-3,9 119,4-26,3 107,0-36,3 159,6 12,2 2005/3 130,1 16,0 147,3 23,4 129,0 20,6 206,9 29,6 2005/4 129,3-0,6 151,3 2,7 142,3 10,3 180,7-12,7 2005/5 133,6 3,4 145,7-3,7 146,7 3,1 142,8-21,0 2005/6 134,1 0,3 128,8-11,6 128,3-12,6 130,5-8,6 2005/7 128,8-3,9 180,9 40,5 206,0 60,7 99,4-23,8 2005/8 130,2 1,1 174,2-3,7 191,2-7,2 119,4 20,1 2005/9 142,6 9,5 192,6 10,6 214,0 11,9 123,5 3,4 2005/10 131,3-7,9 182,6-5,2 202,6-5,3 117,7-4,6 2005/11 129,2-1,6 195,8 7,2 202,6 0,0 173,9 47,7 2005/12 137,0 6,0 216,5 10,6 211,2 4,2 234,1 34,6 2006/1 107,4-21,6 115,4-46,7 116,2-45,0 113,1-51,7 2006/2 118,5 10,3 159,9 38,5 137,9 18,7 231,3 104,5 2006/3 143,0 20,7 188,3 17,8 182,0 32,0 208,9-9,7 2006/4 139,0-2,8 184,6-2,0 178,2-2,1 205,4-1,7 2006/5 146,2 5,2 238,5 29,2 188,2 5,6 401,6 95,5 2006/6 148,8 1,8 203,4-14,7 200,4 6,5 213,2-46,9 2006/7 141,1-5,2 173,0-15,0 188,7-5,8 122,1-42,7 Endeks GRAFİK 2: ÜRETİM ENDEKDİNDEKİ GELİŞMELER (Aylık) 450,0 400,0 350,0 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 İmalat Sanayii 36 361 369 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 702

Tablo 4: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, bir önceki yılın aynı dönemine göre değişme) Yedi Aylık Yıllık Temmuz Ortalama 1998 2000 2002 2003 2004 2005 2005 2006 2005 2006 İmalat Sanayii 0,1 6,5 10,9 9,3 10,4 4,8-2,6 9,5 2,8 6,7 36 23,6 19,6-11,4-6,5-3,7 40,3 52,2-4,4 28,8 22,0 361 27,7 20,7-6,5-0,7-0,6 35,0 59,7-8,4 21,2 16,0 369 10,7 14,4-23,1-22,9-15,4 63,4 15,9 22,8 60,7 40,8 3.2. Kapasite Kullanım Oranındaki (KKO) Gelişmeler Mobilya sektöründe kapasite kullanım oranı (KKO) 61-87 civarında seyretmektedir. Sektör genelinde gerçekleşen bu KKO ları, imalat sanayii genelinde gerçekleşen KKO nın (75-80) 5 puan daha üstündedir. Alt sektörler itibariyle değerlendirildiğinde ise, KKO lar 361 ve 369 kodlu alt sektörlerde aşağı yukarı benzer seviyelerde gerçekleşmektedir. Örneğin, 2006 yılı Ocak-Temmuz dönemini kapsayan 7. ay itibariyle İmalat Sanayiinde KKO 80,6 iken, 36 kodlu mobilya imalat sektöründe 84,1 ve 361 ve 369 no lu alt sektörlerde sırasıyla 84,5 ve 83,2 seviyesindedir. Tablo 5: Kapasite Kullanım Oranı (Üretim değeri ağırlıklı, Yıllık Ortalama,) Yıllar İmalat Sanayii 36 361 369 1988 74,8 77,2 79,0 69,7 1989 72,8 76,7 78,4 74,8 1990 75,2 72,7 76,8 67,2 1991 74,0 65,8 67,8 63,9 1992 76,4 69,5 71,5 65,8 1993 79,6 71,7 76,4 66,8 1994 72,9 61,1 61,6 60,2 1995 78,6 74,9 74,7 75,2 1996 78,0 75,0 70,7 82,3 1997 79,4 75,6 75,8 76,1 1998 76,5 71,3 72,1 69,5 1999 72,4 66,5 65,6 67,4 2000 75,9 76,6 78,3 72,3 2001 70,9 73,6 74,4 70,3 2002 75,4 78,8 76,9 80,6 2003 78,4 77,7 76,8 79,3 2004 81,3 87,0 85,8 89,1 2005 80,3 85,4 86,5 82,1 2006 * 80,6 84,1 84,5 83,2 (*):2006 değeri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. 703

GRAFİK 3: KAPASİTE KULLANIM ORANI (Üretim Değeri Ağırlıklı, Yıllık Ortalama, ) 100.0 90.0 80.0 70.0 60.0 50.0 40.0 30.0 20.0 10.0 0.0 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 İmalat Sanayii 36 361 369 Kapasite kullanım oranındaki gelişmeler aylık bazda değerlendirildiğinde ise, Ocak 2005 de mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) imalatı sektöründe KKO 84,4 iken, Temmuz 2006 da 83,4 düzeyinde kalmıştır. 2005 yılı ortalama KKO 85,4 düzeyinde iken, 2006 yılının yedi aylık döneminde ortalama KKO 83,9 olmuştur. imalat sanayii genelinde ise Ocak 2005 de 76,6 olan KKO nın, Temmuz 2006 da 82,2 seviyesine yükseldiği görülürken, 2005 yılı imalat sanayii genelinde ortalama KKO 80,3, 2006 yedi aylık dönemde ise 80,5 oranında gerçekleşerek pek fazla değişmediği dikkati çekmektedir. Yıllar Tablo 6: Kapasite Kullanım Oranı (Üretim değeri ağırlıklı, ) İmalat Sanayii 36 361 369 2005/1 76,6 84,4 85,3 81,8 2005/2 77,1 83,1 84,7 78,6 2005/3 80,5 84,0 84,5 82,4 2005/4 79,8 85,8 86,9 82,6 2005/5 81,3 85,8 89,3 74,9 2005/6 81,4 85,7 85,9 85,5 2005/7 80,6 83,8 85,0 80,6 2005/8 79,8 83,7 86,6 74,6 2005/9 82,7 86,3 86,7 85,3 2005/10 82,3 87,2 87,0 87,7 2005/11 80,9 87,0 87,8 85,0 2005/12 80,7 87,8 88,5 86,1 2006/1 75,4 84,1 82,9 86,5 2006/2 77,2 82,1 82,4 81,4 2006/3 80,7 83,5 82,5 85,2 2006/4 82,3 84,3 84,9 83,2 2006/5 82,6 84,4 85,5 82,3 2006/6 83,1 85,7 87,0 83,3 2006/7 82,2 83,4 85,2 80,8 704

GRAFİK 4: AYLIK KAPASİTE KULLANIM ORANLARI (Üretim Değeri ağırlıklı, ) 95.0 90.0 85.0 80.0 75.0 70.0 65.0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 İmalat Sanayii 36 361 369 3.3. Üretim Değerindeki Gelişmeler 1 Mobilya imalatı (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektöründe, 2006 yılı ikinci çeyrek dönem itibariyle toplam 2.234 milyon YTL değerinde bir üretim gerçekleşmiş olup bu üretim değerinin 58,1 lik bölümünü mobilya üretimi oluştururken, 41,9 luk kısmını başka yerde sınıflandırılmamış diğer mobilya imalatları teşkil etmektedir. Sektör genelinde üretilen ürünlerin üretim değerinin Türkiye imalat sanayii geneli içindeki payı incelendiğinde, 36 no lu sektörün ülke imalat sanayii üretimi içindeki payının 1995-2006 döneminde 7 ile 2,3 arasında olduğu görülürken, bu payın zaman içinde yükseldiği dikkati çekmektedir. Nitekim, 1995 de imalat sanayii üretim değeri içinde 36 no lu sektörün payı 7 iken bu pay, 1998 de 1,0 e, 2005 de 1,8 e ve 2006 nın altı aylık döneminde de 2,3 e yükselmiştir. 361 no lu mobilya sektörünün 1995-2006 döneminde imalat sanayii üretimi içindeki payı sadece 2005 yılında 1,2 iken, diğer yıllarda 5-8 arasında değişmektedir. 369 no lu başka yerde sınıflandırılmamış diğer mobilya imalatlarının payı 1995-2004 döneminde 2-5 arasında değişirken, 2005 yılında 1,3 e çıkmış ve 2006 nın altı aylık döneminde tekrar 1,0 düzeyinde kalmıştır. 1 Burada verilen üretim değerlerinin sektör genelinin toplam üretim değeri değil, ankete yanıt veren firmaların toplam üretim değeri olduğu ve üretim değerindeki değişmelerin (artma ya da azalma anlamında) sektörün performansının yanısıra, zaman içinde ankete katılan firma sayısındaki değişmeden de kaynaklanabileceğini belirtmek gereklidir. Bu bölüm, sektörün toplam üretim büyüklüğü hakkında bir fikir verilmesi amacıyla hazırlanmıştır. 705

Yıllar İşyeri Sayısı Tablo 7: Üretim Değeri (Cari Fiyatlarla) 36 361 369 Milyon İşyeri Milyon İşyeri YTL Sayısı YTL Sayısı Milyon YTL 1997 86 87 58 65 29 22 1998 84 180 56 137 29 43 1999 83 257 54 192 30 65 2000 89 471 59 353 30 118 2001 93 827 62 515 31 312 2002 96 1.116 62 690 35 425 2003 95 1.269 60 813 36 456 2004 107 1.875 71 1.340 36 536 2005 104 3.220 70 2.100 34 1.121 2006 * 96 2.234 63 1.298 33 936 (*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir. Üretim değeri ABD doları fiyatlarıyla değerlendirildiğinde, 1995-2005 döneminde imalat sanayii genelinde ABD dolar fiyatlarıyla 90 artış olurken, 36 no lu mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektöründe beş kat artış olmuştur. Üretim değerindeki artış alt sektörler itibariyle incelendiğinde ise, 1995-2005 döneminde yukarıda söylendiği gibi, 36 no lu mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektöründe beş kat artış olurken, 361 no lu sadece mobilya sektöründe 4,7 kat, 369 no lu başka yerde sınıflandırılmamış diğer mobilya imalatları alt sektöründe 6 kat artış olmuştur. Yıllar Tablo 8: Üretim Değerindeki Değişme (Dolar Fiyatlarıyla) () İmalat Sanayii 36 361 369 Milyon Milyon Milyon Milyon USD Artış USD Artış USD Artış USD Artış 1995 70.228,0-469 - 333-136 - 1996 66.789,2-4,8 535 14,1 410 23,1 125-8,1 1997 72.999,7 9,3 575 7,5 430 4,9 145 15,7 1998 69.591,0-4,7 691 20,2 527 22,6 164 12,8 1999 63.963,7-8,1 615-11,0 459-12,9 156-4,7 2000 70.998,0 11,0 755 22,8 566 23,3 189 21,4 2001 55.925,3-21,2 676-10,5 421-25,5 255 34,5 2002 71.165,1 27,3 742 9,7 459 8,9 283 11,0 2003 93.465,4 31,3 849 14,4 543 18,4 305 8,0 2004 126.222,0 35,0 1.318 55,3 942 73,3 377 23,3 2005 133.441,3 5,7 2.403 82,3 1.567 66,4 836 122,1 2006 * 70.171,5-47,4 1.612-937 - 675 - (*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir. 706

4. DIŞ TİCARET DURUMU Mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektöründe, 1995 yılı itibariyle 460,6 milyon USD olan toplam dış ticaret hacmi (ithalat + ihracat) yıllar itibariyle artış göstererek 2005 yılında yaklaşık olarak 3,6 milyar USD düzeyine yükselmiştir. Sektörün dış ticaret hacmi 1995-2005 döneminde 680 oranında (8 kat) artış göstermekle birlikte, sadece mobilyayı kapsayan sektör dış ticareti, incelenen dönemde 639 gibi oldukça yüksek bir oranda artış göstererek 138 milyon USD olan ticaret hacmini yaklaşık 1 milyar USD seviyesine çıkarmıştır. 369 no lu başka yerde sınıflandırılmamış imalatlardan oluşan sektörde, 1995 yılında 322,4 milyon USD olan dış ticaret, 2005 yılında 2,5 milyar USD ye ulaşmış ve 1995-2005 dönemindeki artış 698 olmuştur. 2005 yılı itibariyle toplam 3.594 milyon USD olan dış ticaret hacminin 28 ini mobilya sektörü oluştururken, 72 sini başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar alt sektörü oluşturmaktadır. Tablo 9: Mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) Sektörü Dış Ticaret Hacmi Yıllar İmalat Sanayii 36 361 369 Bin USD Değişim Bin USD Değişim Bin USD Değişim Bin USD Değişim 1995 47.816.182-460.635-138.236-322.399-1996 55.732.947 16,6 685.578 48,8 206.521 49,4 479.057 48,6 1997 63.115.096 13,2 824.351 20,2 243.603 18,0 580.748 21,2 1998 63.089.516 0,0 920.146 11,6 280.951 15,3 639.195 10,1 1999 57.893.639-8,2 951.075 3,4 282.153 0,4 668.922 4,7 2000 69.717.782 20,4 1.238.603 30,2 357.658 26,8 880.946 31,7 2001 61.512.116-11,8 1.274.829 2,9 303.818-15,1 971.011 10,2 2002 75.084.676 22,1 1.718.233 34,8 397.154 30,7 1.321.079 36,1 2003 100.068.195 33,3 2.274.814 32,4 598.619 50,7 1.676.196 26,9 2004 140.026.418 39,9 3.019.635 32,7 853.957 42,7 2.165.678 29,2 2005 163.020.058 16,4 3.594.087 19,0 1.021.851 19,7 2.572.236 18,8 2006 * 104.979.669-2.066.436-648.467-1.417.968 - (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. 4.1. İhracattaki Gelişmeler Mobilya sektöründe (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalat dahil) 2005 yılı itibariyle toplam 2,2 milyar USD düzeyinde bir ihracat gerçeklemiş olup bunun 30 unu sadece mobilya ve 70 ini de başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar alt sektörü oluşturmaktadır. 1995-2005 döneminde imalat sanayii sektörü genelinde ihracat değeri 4 kat artış gösterirken, 36 no lu ana mobilya sektörü 13 kat, 361no lu alt sektör 10 kat ve 369 no lu sektör 15 kat artış göstermiştir. 707

Yıllar Tablo 10: Mobilya Sektörü İhracatı (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalat dahil) Bin USD 36 361 369 Değişim Bin USD Değişim Bin USD Değişim 1995 170.545-70.028-100.517-1996 249.247 46,1 80.168 14,5 169.079 68,2 1997 299.949 20,3 83.829 4,6 216.120 27,8 1998 378.723 26,3 104.168 24,3 274.555 27,0 1999 487.083 28,6 135.173 29,8 351.909 28,2 2000 631.033 29,6 173.347 28,2 457.685 30,1 2001 718.910 13,9 190.669 10,0 528.241 15,4 2002 944.864 31,4 273.295 43,3 671.569 27,1 2003 1.314.580 39,1 433.191 58,5 881.389 31,2 2004 1.771.206 34,7 581.595 34,3 1.189.611 35,0 2005 2.226.116 25,7 675.226 16,1 1.550.890 30,4 2006 * 1.117.439-385.295-732.143 - (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Bin USD GRAFİK 5: YILLARA GÖRE İHRACAT 2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 36 361 369 Mobilya sektörünün toplam ihracatımız ve imalat sanayii ihracatı içindeki payı incelendiğinde, sektöre ait ihracat değerinin gerek toplam ihracat içindeki payının gerekse imalat sanayii ihracatı içindeki payının sürekli olarak artış gösterdiği dikkati çekmektedir. Nitekim, 1996 da toplam ihracat içinde 0,79 olan sektör ihracatının payı 2006 da 2,38 seviyesine yükselirken, imalat sanayii ihracatı içinde 0,89 olan payı da 3,24 düzeyine yükselmiştir. 708

Tablo 11: Mobilya Sektörü İhracatının Toplam İhracat ve İmalat Sanayii İhracatı İçindeki Payı () Yıllar 36 361 369 1 2 1 2 1 2 1995 0,79 0,89 0,32 0,36 0,46 0,52 1996 1,07 1,21 0,35 0,39 0,73 0,82 1997 1,14 1,29 0,32 0,36 0,82 0,93 1998 1,40 1,57 0,39 0,43 1,02 1,14 1999 1,83 2,03 0,51 0,56 1,32 1,47 2000 2,27 2,47 0,62 0,68 1,65 1,79 2001 2,29 2,49 0,61 0,66 1,69 1,83 2002 2,62 2,80 0,76 0,81 1,86 1,99 2003 2,78 2,96 0,92 0,98 1,87 1,99 2004 2,80 2,97 0,92 0,98 1,88 2,00 2005 3,03 3,24 0,92 0,98 2,11 2,25 2006 * 2,38 2,54 0,82 0,87 1,56 1,66 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. (1): Toplam ihracat içindeki payı (2): İmalat sanayii İhracatı içindeki payı Aynı şekilde 1995-2006 döneminde, alt sektörlere ait ihracat değerlerinin gerek toplam ihracatımız içinde gerekse imalat sanayii ihracatı içindeki payı devamlı şekilde artış göstermiştir. 1995 yılında toplam ihracat içinde 0,32 olan mobilya sektörünün payı, 2006 da 0,82 ye yükselirken, imalat sanayii ihracatı içinde 0,36 olan payı ise 0,87 düzeyine çıkmıştır. Başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatların, hem toplam ihracat içinde hem de imalat sanayii ihracatı içinde payı yüksektir, 2006 da bu paylar sırasıyla 1,56 ve 1,66 düzeyindedir. 4.2. İthalattaki Gelişmeler Mobilya sektöründe ihracat miktarı ithalata oranla daha yüksek seviyededir. 2005 yılı itibariyle, sektörde 1,3 milyar USD düzeyinde bir ithalat yapılmış olup bunun 25 ini 361 no lu mobilya ürünleri, 75 ini de başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlara ait ürünler oluşturmaktadır. Sektörde, 1995 yılında 290 milyon USD olan ithalat, 1995-2005 döneminde 372 oranında (4,7 kat) artış göstermesine rağmen, bu artış oranı 361 nolu alt sektörde 408 gibi oldukça yüksek bir oranda olurken, 369 no lu alt sektörde 360 olarak gerçekleşmiştir. 709

Tablo 12: Mobilya Sektörü İthalatı (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalat dahil) Yıllar Bin USD 36 361 369 Değişim Bin USD Değişim Bin USD Değişim 1995 290.090-68.208-221.882-1996 436.331 50,4 126.353 85,2 309.978 39,7 1997 524.402 20,2 159.775 26,5 364.628 17,6 1998 541.423 3,2 176.783 10,6 364.640 0,0 1999 463.992-14,3 146.980-16,9 317.013-13,1 2000 607.571 30,9 184.310 25,4 423.260 33,5 2001 555.919-8,5 113.150-38,6 442.769 4,6 2002 773.370 39,1 123.859 9,5 649.511 46,7 2003 960.234 24,2 165.427 33,6 794.807 22,4 2004 1.248.429 30,0 272.362 64,6 976.067 22,8 2005 1.367.971 9,6 346.625 27,3 1.021.346 4,6 2006 * 948.997-263.172-685.825 - (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Bin USD GRAFİK 6: YILLARA GÖRE İTHALAT 1.600.000 1.400.000 1.200.000 1.000.000 800.000 600.000 400.000 200.000 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 36 361 369 Mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalat dahil) sektörünün toplam ithalatımız ve imalat sanayii ithalatı içindeki payı incelendiğinde ise, sektöre ait ithalat değerinin gerek toplam ithalat içindeki payının gerekse imalat sanayii ithalatı içindeki payının artış kaydettiği dikkati çekmektedir. 1995 de toplam ithalat içinde 0,79 olan sektör ithalatının payı 2005 de 3,03 seviyesine yükselirken, imalat sanayii ithalatı içinde 0,89 olan payı da 3,24 düzeyine yükselmiştir. 710

Tablo 13: Mobilya Sektörü İthalatının Toplam İthalat ve İmalat Sanayii İthalatı İçindeki Payı () Yıllar 36 361 369 1 2 1 2 1 2 1995 0,79 0,89 0,32 0,36 0,46 0,52 1996 1,07 1,21 0,35 0,39 0,73 0,82 1997 1,14 1,29 0,32 0,36 0,82 0,93 1998 1,40 1,57 0,39 0,43 1,02 1,14 1999 1,83 2,03 0,51 0,56 1,32 1,47 2000 2,27 2,47 0,62 0,68 1,65 1,79 2001 2,29 2,49 0,61 0,66 1,69 1,83 2002 2,62 2,80 0,76 0,81 1,86 1,99 2003 2,78 2,96 0,92 0,98 1,87 1,99 2004 2,80 2,97 0,92 0,98 1,88 2,00 2005 3,03 3,24 0,92 0,98 2,11 2,25 2006 * 2,38 2,54 0,82 0,87 1,56 1,66 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. (1): Toplam ithalat içindeki payı (2): İmalat sanayii ithalatı içindeki payı 1995-2005 döneminde, 361 ve 369 no lu alt sektörlere ait ithalat değerlerinin gerek toplam ithalat içinde gerekse imalat sanayii ithalatı içindeki payı devamlı şekilde yükseliş göstermiştir. Özellikle, başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar sektöründeki artış daha yüksek bir şekilde olmuştur. 1995 yılında toplam ithalat içinde 0,46 gibi düşük bir paya sahip olan bu sektörün payı, özellikle 2003 den sonra hızlı bir şekilde artarak 2005 de 2,11 düzeyine yükselirken, imalat sanayii içinde 0,52 olan payı da 2,25 düzeyine çıkmıştır. 4.3. İhracatın İthalatı Karşılama Oranı Mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektöründe dış ticaret dengesi, 1995-1998 döneminde Türkiye nin aleyhine yönelik bir gelişim gösterirken, 1999-2006 döneminde Türkiye nin lehine bir gelişim göstermektedir. 1995 yılı itibariyle sektör genelinde 119,5 milyon USD düzeyinde bir dış ticaret açığı söz konusu iken, bu durum 1999 da tersine dönerek, 23,0 milyon USD fazla, 2005 te ise 858,1 milyon USD fazla seviyesine yükselmiştir. 1995 yılında 59 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı (ihracat/ithalat), 2005 de en yüksek seviyesi olan 163 düzeyine yükselmiş olmasına rağmen, 2006 yılının ilk yedi ayında bir düşüş göstererek 118 düzeyine gerilemiştir. 711

Tablo 14: Yıllar İtibariyle İhracat/İthalat Oranı Yıllar X-M Bin USD 36 361 369 X/M X-M X/M X-M Bin USD Bin USD X/M 1995-119.545 59 1.820 103-121.365 45 1996-187.084 57-46.185 63-140.899 55 1997-224.453 57-75.946 52-148.507 59 1998-162.700 70-72.615 59-90.085 75 1999 23.090 105-11.806 92 34.896 111 2000 23.462 104-10.963 94 34.425 108 2001 162.991 129 77.519 169 85.472 119 2002 171.494 122 149.436 221 22.058 103 2003 354.345 137 267.764 262 86.582 111 2004 522.776 142 309.233 214 213.544 122 2005 858.145 163 328.601 195 529.544 152 2006 * 168.441 118 122.123 146 46.318 107 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Dış ticaret dengesindeki mevcut durum alt sektörler itibariyle değerlendirildiğinde, 1995-2000 döneminde mobilya, 1995-1998 döneminde başka yerde sınıflandırılma-mış diğer imalatlar alt sektörlerinde dış ticaret açığının verildiği görülmektedir. Başka bir ifade ile de 2001-2006 döneminde mobilya, 1999-2006 döneminde diğer imalatlar alt sektörlerinde dış ticaret fazlası verildiği görülmektedir ve sözü edilen dönemlerde bu iki alt sektörde ihracat/ithalat oranı 100 ün üzerindedir. 300.0 GRAFİK 7: İHRACATIN İTHALATI KARŞILAMA ORANI (X / M) 250.0 200.0 150.0 100.0 50.0 0.0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 36 361 369 712

4.4. Sektörün Dış Ticaretteki Rekabet Gücü Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler olarak adlandırılan RCA kavramı, sektörlerin dış ticaretteki rekabet gücünü tespit etmek amacıyla hesaplanan RCA değerlerini kapsamaktadır. RCA skorlarına göre ortalama skor değeri 50 ve üzerinde olan sektörler (RCA>50) Rekabet Gücü Yüksek, RCA skorları 50 den büyük, 50 den küçük olan sektörler (50>RCA>-50) Rekabet Gücü Sınırda, RCA skorları 50 den küçük sektörler (-50>RCA) ise Rekabet Gücü Düşük sektörler olarak belirlenmiştir. Dış ticaret istatistikleri kullanılarak hesaplanan rekabet gücü endeksi (RCA) rakamları incelendiğinde, 36 no lu mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektörüne ait RCA değerlerinin 1995-2000 döneminde devamlı artış gösterdiği ve 1995 de 3,0 olan RCA değerinin 1998 de 71,2 düzeyine çıktığı görülmektedir. 2001 ve 2002 yılında azalan sektörel RCA değerleri, sırasıyla 53,6 ve 55,8 düzeyine gerilemiştir. 2003-2005 döneminde sürekli artış gösteren RCA değeri 2006 yılında tekrar 66,2 düzeyine gerilemiştir. Sektörün 1995-2006 dönemi itibariyle ortalama RCA değeri 47,1, 1995-2000 dönemi itibariyle 24,3 ve 2001-2006 dönemi itibariyle ise 69,8 dir. Sektör, 1995-2000 ve 1995-2006 dönemlerine ait ortalama endeks değerleriyle sınırda bir rekabet gücüne (RCA skorunun 50 den büyük, 50 den küçük olması) sahip olmakla birlikte, her iki dönem itibariyle sektörün rekabet gücünün artma yönünde bir eğilim gösterdiği dikkati çekmektedir. Tablo 15: Mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) Sektörü RCA Değerleri Yıllar 36 361 369 1995-3,0 52,7-29,1 1996 7,1 17,6 2,4 1997 5,6-3,0 9,2 1998 17,5 0,3 24,8 1999 47,4 34,1 53,0 2000 71,2 61,3 75,2 2001 53,6 80,0 45,5 2002 55,8 114,9 39,1 2003 69,8 134,6 48,7 2004 78,4 119,3 63,2 2005 95,0 113,0 88,1 2006 * 66,2 88,0 56,4 Skoru 47,1 67,7 39,7 1995-2006 Değer Sınırda Yüksek Sınırda RCA Ort. Eğilim Artıyor Artıyor Artıyor 2001-2006 RCA Eğilim Artıyor Sabit Artıyor (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. 713

36 no lu mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektörü, 1995-2006 dönemine ait ortalama RCA değeri ile, imalat sanayiinin altında yer alan 22 alt sektör içerisinde 6 ıncı en yüksek RCA değerine sahip sektör olurken, son yılları kapsayan 2001-2006 dönemindeki ortalama RCA değeriyle sıralaması değişmeyerek yine 6 ıncı sırada yer almaktadır. Alt sektörler itibariyle rekabet gücüne bakıldığında ise, 1995-2006 dönemi itibariyle 361 nolu sektörün ortalama RCA skorunun 50 den büyük (69,7) olduğu, başka bir ifadeyle yüksek rekabet gücüne sahip olduğu görülürken, 369 no lu sektörün ortalama RCA skorunun ise 39,7 ile sınırda bir rekabet gücüne sahip olduğu görülür. 361 no'lu sektörün rekabet gücündeki eğilim, 1995-2006 döneminde, artarken, 2001-2006 döneminde bu eğilim sabit görünümdedir. Bununla birlikte 369 no lu sektörün rekabet gücüne ait eğilim, her iki dönemde de artmaktadır. Skor 160,0 GRAFİK 8: REKABET GÜCÜ ENDEKSİ 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0-20,0-40,0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 36 361 369 714

5. VERİMLİLİK DURUMU 5.1. Üretimde Çalışanlar Endeksi 1997=100 temel yıllı üretimde çalışanlar endeksi, 1997-2006 dönemi içinde gerek imalat sanayii genelinde gerekse mobilya sektöründe düşüş eğilimi göstermiştir. Ancak, 1997 de 100 olan endeks değeri, 1997-2006 döneminde, imalat sanayii genelinde 15,7 oranında azalarak 84,3 olurken, mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektöründeki 15, sadece mobilya sektöründe 16,9 ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar alt sektöründe 8,6 oranında artış olmuştur. Tablo 16: Üretimde Çalışanlar Endeksi (1997=100) Yıllar İmalat Sanayii 36 361 369 1997 100,0 100,0 100,0 100,0 1998 100,2 110,8 109,7 113,2 1999 91,2 104,4 107,8 96,3 2000 89,1 106,4 109,8 98,3 2001 81,7 96,1 95,4 98,9 2002 82,2 92,0 86,6 107,4 2003 83,7 97,0 92,3 110,2 2004 85,4 107,4 106,5 111,0 2005 84,8 116,5 117,4 114,1 2006 * 84,3 115,0 116,9 108,6 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. Endeks GRAFİK 9: ÜRETİMDE ÇALIŞANLAR ENDEKSİ (1997=100) 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 İmalat Sanayii 36 361 369 715

5.2. Üretimde Çalışılan Saat Endeksi 1997=100 temel yıllı üretimde çalışılan saat endeksi 1997-2006 dönemi içinde, çalışanlar endeksinde olduğu gibi, gerek imalat sanayii genelinde gerekse mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektöründe düşüş eğilimi göstermiştir. Bununla birlikte, 1997 de 100 olan endeks değeri, 1997-2006 döneminde, imalat sanayii genelinde 17,3 oranında azalarak 82,7 olurken, bunun aksine mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektöründeki endeks değeri 12 artarak 112 olmuştur. Benzer şekilde mobilya sektöründeki endeks değerinde 13,5 ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar alt sektöründe 8,9 artış olmuştur. Tablo 17: Üretimde Çalışılan Saat Endeksi (1997=100) Yıllar İmalat Sanayii 36 361 369 1997 100,0 100,0 100,0 100,0 1998 99,5 111,9 111,5 113,0 1999 89,2 104,2 109,0 93,2 2000 88,1 107,5 112,6 95,9 2001 79,0 91,4 89,9 96,4 2002 80,7 91,6 87,2 104,1 2003 82,3 96,9 93,5 106,8 2004 84,6 111,5 112,8 109,7 2005 83,7 119,4 121,7 114,9 2006 * 82,7 112,0 113,5 108,9 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. Endeks GRAFİK 10: ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT ENDEKSİ (1997=100) 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 İmalat Sanayii 36 361 369 716

5.3. Üretimde Çalışan Kişi Başına Kısmi Verimlilik Endeksi Üretimde çalışan kişi başına üretim (emek verimliliği) olarak adlandırılan kısmi verimlilik endeksi, 1997-2006 döneminde, gerek imalat sanayii genelinde gerekse mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektöründe artış eğilimi göstermiştir. 1997 de 100 olan endeks değeri, 1997-2006 döneminde, imalat sanayii genelinde 61,6 oranında artarak 2006 da 161,6 olurken, mobilya sektöründe 56,1 oranında artarak 156,1 olmuştur. Alt sektörler itibariyle çalışan başına üretim endeksi incelendiğinde, bütün sektörlerde endeks değerinin arttığı görülürken, en yüksek verimlilik artışının başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar sektöründe olduğu dikkati çekmektedir. 1997-2006 döneminde mobilya sektöründeki çalışan başına üretim endeksi 47,2 oranında artarken, başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar sektöründeki endeks değeri 88 oranında bir artış kaydetmiştir. Tablo 18: Üretimde Çalışanlar Verimlilik (Kişi Başına Üretim) Endeksi (1997=100) Yıllar İmalat Sanayii 36 361 369 1997 100,0 100,0 100,0 100,0 1998 100,0 111,6 116,3 97,7 1999 105,2 132,6 135,5 118,0 2000 114,5 155,0 159,6 133,5 2001 113,1 155,0 145,0 188,2 2002 124,6 143,0 148,1 134,0 2003 133,8 127,0 137,7 100,2 2004 144,8 110,4 118,6 84,3 2005 152,9 143,3 146,2 134,1 2006 * 161,6 156,1 147,2 188,0 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. 717

Endeks GRAFİK 11: ÜRETİMDE ÇALIŞAN KİŞİ BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ (1997=100) 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 İmalat Sanayii 36 361 369 5.4. Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi Üretimde çalışılan saat başına üretim (emek verimliliği) olarak adlandırılan kısmi verimlilik endeksi ise, 1997-2006 döneminde, hem imalat sanayii genelinde hem de mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektöründe artış eğilimi göstermiştir. 1997 de 100 olan endeks değeri, 1997-2006 döneminde, imalat sanayii genelinde 64,5 oranında artarak 164,5 olurken, mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektöründe 59,9 oranında artarak 159,9 olmuştur Tablo 19: Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi (1997=100) Yıllar İmalat Sanayii 36 361 369 1997 100,0 100,0 100,0 100,0 1998 100,7 110,3 114,3 97,7 1999 107,5 132,7 133,7 122,0 2000 115,7 153,4 155,6 136,8 2001 116,9 163,2 154,7 193,1 2002 126,9 143,7 147,0 138,1 2003 136,1 127,0 135,8 103,3 2004 146,1 106,4 112,1 85,3 2005 154,8 140,0 141,3 132,9 2006 * 164,5 159,9 151,1 186,9 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. 718

Endeks GRAFİK 12: ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 İmalat Sanayii 36 361 369 Alt sektörler itibariyle çalışılan saat başına üretim endeksi incelendiğinde, bütün sektörlerde endeks değerinin arttığı görülürken, en yüksek verimlilik artışının başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar sektöründe olduğu dikkati çekmektedir. 1997-2006 döneminde mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar hariç) sektöründeki çalışılan saat başına üretim endeksi 51,1 oranında artarken, başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar sektöründeki endeks değerinde 86,9 oranında bir artış meydana gelmiştir. 6. FİYATLARDAKİ GELİŞMELER Mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektöründeki fiyat değişimleri incelendiğinde, 1995-2006 döneminde, sektör genelindeki fiyat artışlarının hem imalat sanayiinin hem de genel Toptan Eşya Fiyat Endeksindeki (TEFE) artıştan daha düşük düzeyde olduğu görülür. Nitekim, genel endekse göre Aralık 1995 de 223,1 olan TEFE değeri (1994=100), Aralık 2006 de 9.802,7 olmuştur. Başka bir ifadeyle 1995-2006 döneminde (Aralıktan Aralık a) genel TEFE değeri 43,9 kat artmıştır. Aynı dönemde imalat sanayii endeks değeri 45,3 kat artarken, mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektöründeki fiyat değişimi 46 kat olmuştur. Alt sektörler itibariyle TEFE deki değişim incelendiğinde, 1995-2006 döneminde 361 no lu mobilya sektöründe (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar hariç) 36 no lu sektöre benzer biçimde yaklaşık 46 kat artış olmuştur. 719

Tablo 20: TEFE deki Değişim (1994=100) () Yıllar Genel TEFE İmalat Sanayii 36 361 369 1995 65,6 60,0 68,4 - - 1996 84,9 80,6 74,9 74,4 97,8 1997 91,0 91,2 67,8 68,0 62,5 1998 54,3 47,1 64,7 64,6 67,6 1999 62,9 76,7 47,1 46,5 68,9 2000 32,7 29,4 49,4 49,9 32,5 2001 88,6 96,1 80,0 80,1 75,5 2002 30,8 29,7 42,8 41,7 80,9 2003 13,9 12,6 6,9 4,3 80,2 2004 13,8 14,8 28,9 29,5 18,7 2005 4,5 5,6 2,1 3,1-2006 11,6 12,3 19,6 20,8 - Not: Değişimler Aralık ayından Aralık ayınadır. GRAFİK 13: FİYAT ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (1994=100) 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Genel TEFE İmalat Sanayii 36 361 369 Fiyat değişimleri Ocak 2005-Ağustos 2006 dönemi itibariyle değerlendirildiğinde ise, 2003=100 bazlı Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) nin genel olarak 15,3 oranında artış gösterdiği görülürken, imalat sanayii endeks değerinin 18,1, mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektöründeki fiyat endeksinin de 16,3 oranında arttığı dikkati çekmektedir. Bu dönemde, Nace Revize 1.1. sınıflandırmasına göre, 361 kodlu mobilya imalatı alt sektörü fiyat endeksinde 18,4 oranında artış olurken, 366 kodlu başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar sektöründe fiyat endeksi 13,2 oranında azalış kaydetmiştir. 720

Tablo 21: Aylar İtibariyle ÜFE Değeri (2003=100) Yıllar Genel ÜFE İmalat Sanayii 36 361 366 2005/1 118,6 117,5 115,4 114,3 125,3 2005/2 118,8 117,7 115,3 114,5 123,4 2005/3 120,3 119,5 111,9 111,2 117,9 2005/4 121,7 121,8 113,9 113,3 120,3 2005/5 122,0 121,3 114,2 113,9 116,7 2005/6 121,4 121,8 115,0 114,9 116,0 2005/7 120,5 121,4 115,1 114,8 117,9 2005/8 121,7 123,2 112,7 112,3 116,0 2005/9 122,7 125,1 112,9 112,7 114,4 2005/10 123,5 125,6 113,5 113,2 116,2 2005/11 122,4 123,2 112,0 111,9 113,3 2005/12 122,3 122,5 115,4 115,4 115,6 2006/1 124,7 123,7 118,5 118,6 116,4 2006/2 125,0 123,8 113,3 113,1 116,6 2006/3 125,3 124,4 113,1 113,0 114,3 2006/4 127,8 126,8 113,2 113,7 103,4 2006/5 131,3 130,6 113,6 114,1 103,9 2006/6 136,6 137,7 124,5 125,2 108,7 2006/7 137,8 139,7 131,1 132,2 108,7 2006/8 136,7 138,8 134,2 135,3 108,7 Not: TÜİK, Aralık 2004 tarihine kadar olan dönemde açıklamakta olduğu 1994=100 bazlı, ISIC Revize 3 sektör sınıflandırmasına göre Toptan Eşya Fiyat Endeksi ni (TEFE), Ocak 2005 tarihinden itibaren 2003=100 bazlı olarak, Nace Revize 1.1 sektör sınıflandırmasına göre Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) adı altında açıklamaktadır. 721

Endeks GRAFİK 14: AYLAR İTİBARİYLE ÜFE DEĞERİ (2003=100) 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 Ağustos-2006 Genel ÜFE İmalat Sanayii 36 361 366 Tablo 22: Aylar İtibariyle ÜFE Değerindeki Değişim (2003=100) Aylar Genel ÜFE İmalat Sanayii 722 36 361 366 2005/1 - - - - - 2005/2 0,1 0,1 0,0 0,1-1,5 2005/3 1,3 1,5-3,0-2,8-4,5 2005/4 1,2 2,0 1,9 1,8 2,0 2005/5 0,2-0,4 0,2 0,6-3,0 2005/6-0,5 0,4 0,8 0,9-0,5 2005/7-0,7-0,4 0,1-0,1 1,6 2005/8 1,0 1,5-2,1-2,2-1,6 2005/9 0,8 1,5 0,2 0,3-1,3 2005/10 0,7 0,4 0,6 0,5 1,5 2005/11-0,9-1,9-1,3-1,1-2,4 2005/12 0,0-0,6 3,0 3,1 2,0 2006/1 2,0 1,0 2,7 2,8 0,7 2006/2 0,3 0,1-4,4-4,6 0,2 2006/3 0,2 0,5-0,1-0,1-2,0 2006/4 1,9 2,0 0,1 0,6-9,5 2006/5 2,8 3,0 0,4 0,4 0,5 2006/6 4,0 5,4 9,6 9,8 4,6 2006/7 0,9 1,5 5,3 5,5 0,0 2006/8-0,7-0,7 2,3 2,4 0,0

7. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ Mobilya imalatı (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) (36); mobilya imalatı (361); sandalye, tabure vb. imalatı (3611); diğer büro ve mağaza mobilyalarının imalatı (3612); diğer mutfak mobilyalarının imalatı (3613); diğer mobilyaların imalatı (3614); yatak, minder vb. imalatı (3615); ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar (369) sektörü Türkiye de başta İstanbul olmak üzere, Ankara, Bursa, Kayseri, İzmir ve Kocaeli bölgesinde yoğunlaşmıştır. Sektörün üretim endeksi (üretim değeri ağırlıklı olarak) genelde artış eğilimi göstermektedir. 1997 de 100 olan endeks değeri 1997-2006 döneminde bu değerin üzerine çıkarak, 2006 yılında (Ocak-Eylül dönemi ortalaması) 179,4 düzeyine yükselmiştir. Aynı dönemde imalat sanayiine ait genel endeks değeri ise 136,2 olarak gerçekleşmiştir. Mobilya sektöründe kapasite kullanım oranı (KKO) 61-87 civarında seyretmektedir. Sektör genelinde gerçekleşen bu KKO ları, imalat sanayii genelinde gerçekleşen KKO nın (75-80) 5 puan daha üstündedir. Alt sektörler itibariyle değerlendirildiğinde ise, KKO lar 361 ve 369 kodlu alt sektörlerde aşağı yukarı benzer seviyelerde gerçekleşmektedir. Sektör, üretim değeri itibariyle, imalat sanayii üretim değerinin içindeki payı 1995-2006 döneminde 7 ile 2,3 arasında olmakla birlikte, bu payın zaman içinde yükseldiği görülmektedir. 2006 yılı 2. çeyrek dönemi itibariyle toplam üretim değerinin 58,1 lik bölümünü mobilya sektörü oluştururken, 41,9 luk kısmını başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar teşkil etmektedir. 36 no lu sektörün dış ticaret hacmi, yıllar itibariyle sürekli bir şekilde artış göstererek 2005 yılında yaklaşık olarak 3,6 milyar USD düzeyine yükselmiştir. Dış ticaret hacminin 61,9 gibi önemli bir bölümü ise ihracattan ve 38,1 i de ithalattan oluşmaktadır. 2005 de sektörde 1.367,9 milyon USD ithalat, 2.226,1 milyon USD ihracat yapılırken, ihracatın ithalatı karşılama oranı 163 dür. Sektörün dış ticaretteki rekabet gücü incelendiğinde, 1995-2006 dönemi ortalama rekabet gücünün sınırda olduğu görülürken, eğiliminin arttığı ve rekabet gücü yüksek bir konuma doğru gelişim gösterdiği dikkati çekmektedir. Alt sektörler itibariyle 361 no lu sektörün rekabet gücü yüksek olmakla birlikte, 369 no lu sektörün rekabet gücü sınırdadır. 361 ve 369 no lu sektörlerin her ikisinde de rekabet gücü, pozitif bir eğilim sergilemektedir. Sektörün verimlilik endekslerine bakıldığında, sektör genelinde gerek üretimde çalışanlar endeksinin gerekse üretimde çalışılan saat endeksinin devamlı olarak arttığı görülmektedir. Üretimde çalışan kişi başına üretim (emek verimliliği) olarak adlandırılan kısmi verimlilik endeksi, 1997-2006 döneminde, gerek imalat sanayii genelinde gerekse mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektöründe artış eğilimi göstermiştir. 1997 de 100 olan endeks değeri, 1997-2006 döneminde, imalat sanayii genelinde sırasıyla 161,6 ve 164,5 olurken, mobilya sektöründe 156,1 ve 159,9 olmuştur. 1995-2006 döneminde, sektör genelindeki fiyat artışlarının hem imalat sanayiinin hem de genel Toptan Eşya Fiyat Endeksindeki (TEFE) artıştan daha 723

düşük düzeyde olduğu görülür. 1995-2006 döneminde genel TEFE değeri 43,9 kat artarken, imalat sanayii endeks değeri 45,3 kat, mobilya (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar dahil) sektöründe fiyat artışı 46 kat olmuştur. Aynı dönemde 361 no lu mobilya sektöründe (başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar hariç) 36 no lu sektöre benzer biçimde yaklaşık 46 kat artış olmuştur. Sonuç olarak, sektörde üretim endeksinin imalat sanayiinin geneline kıyasla yüksek olması, son yıllarda artış eğilimine girmesi ve kapasite kullanım oranlarında buna bağlı olarak bir artışın olması, sektörel üretim düzeyinin de artmasına işaret etmektedir. Sektördeki bu üretim artışı başlangıçta verimlilikte sağlanan artışlarla karşılanması nedeniyle, sektörün istihdam yapısında fazla değişim olmadığı gibi, istihdam miktarında az da olsa düşüşler meydana gelmiştir. Ancak üretim endeksinde ve dolayısıyla kapasite kullanım oranlarındaki artışların devam etmesiyle birlikte, istihdamda da artışların olacağı tahmin edilmektedir. Yine sektörde ihracatın ithalatı karşılama oranının son yıllarda çok yükselmesi, dış ticaret hacminin artış göstermesi, sektörün önemini önümüzdeki yıllarda daha da belirgin hale getirecektir. 724