ANNEX 14 (HAVALANLARI) 3 e AYRILIR Havaalanı Dizanı İstabul un 3. Büyük Havalimanı Pistler 4 km uzunluğunda Karadeniz'e paralel olan 4 pist ve Karadeniz'e dik uzanan 2 pist olmak üzere toplam 6 pist bulunacak. Bu pistlerlerin sayesinde F kodlu en büyük yolcu uçakları Airbus A380 ve Boeing 747-800 iniş yapabilecek. taksirutların acil pist niteliği bulunacak.bunlara bağlı küçük taksirutlar da inşa edilecek. TERİMLER Apron:Bir kara havaalanında hava araçlarıın yolcu, posta ve kargo indirme-bindirme, yakıt Bekleme Yeri: Uçakların verimli yüzey hareketini ndan geçebileceği, işaretlenmiş bir alan. Havaalanı:Bütünü ya da bir bölümü içinde oluşturulmuş, (bina, tesis ve teçhizatla donatılmış) tanımlanmış saha. İrtifa:Bir seviye, nokta ya da nokta olarak kabul edilen bir cismin ortalama deniz seviyesinden ölçülen dikey mesafesine denir. RVR ışıklarını görebildiği maksimum mesafe. TORA:Take of Runway Available, (take-off run available), kalkıştaki bir hava aracının kalkış süratine erişip yerden kesilebilmesi (ground run) için gerekli olan mesafedir.
HAVAALANI PİST Karada veya suda, içerisindeki bina, tesis ve donatımlar dahil kısmen veya tamamen uçakların iniş,kalkış ve yer hareketlerini yaparken kullanabilmeleri amacıyla belirlenmiş sahalardır. RAKIM İniş sahasının (pistin) en yüksek noktasının deniz seviyesinden yüksekliğidir. Bir kara Meydanında uçakların iniş ve kalkışları için hazırlanmış dikdörtgen şeklinde belirlenmiş bir sahadır. Pistin uzunluğunun belirlenmesinde sıcaklık, rakım ve basınç faktörleri dikkate alınır. UÇAĞA GÖRE MEYDAN UZUNLUĞU : AERODROME REFERENCE FIELD LENGTH Bir uçağın durgun hava, sıfır pist eğimi, deniz seviyesi ve standart atmosfer şartları için sertifika veren otoritelerin uçuş kılavuzunda belirttiği değerlere veya imalatçısı tarafından verilen benzeri bilgilere göre onaylanmış azami kalkış kitlesi ile kalkabileceği en az meydan(pist) uzunluğudur.
DHMI Türkiye Havalimanlarının işletilmesi ile Türkiye Hava sahasındaki hava trafiğinin düzenlenmesi ve kontrolü görevi, Devlet Hava Meydanları İşletmesi(DHMİ) Genel Müdürlüğünce yerine getirilmektedir. Türk Sivil Havacılık sektörünün altyapısını oluşturan tesis ve donanımıyla, 1933 yılından bu yana değişik isim ve statülerle hizmetlerini yürütmekte olan kuruluş, 233 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve Ana Statüsü çerçevesinde 1984 yılından itibaren faaliyetlerini Kamu İktisadi Tesebbüsü olarak sürdürmektedir. Kuruluşun Ana Statüsü ile belirlenen amaç ve faaliyet konuları ise; Sivil havacılık faaliyetlerinin gereği olan hava taşımacılığı, havalimanlarının işletilmesi, meydan yer hizmetlerinin yapılması, hava trafik kontrol hizmetlerinin ifası, seyrüsefer sistem ve kolaylıklarının kurulması ve işletilmesi, bu faaliyetler ile ilgili diğer tesis ve sistemlerin kurulması, işletilmesi ve modern havacılık düzeyine çıkarılmasını sağlamak`tır. FIR Uçuş bildirim bölgesi"nin (Flight İnformation Region) kısa adı. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü kuralları uyarınca her ülke kendi sınırları içinde uçan sivil uçaklar için, denetim merkezleri bakımından komşu olduğu ülke ya da ülkelerle anlaşarak bir FIR hattı belirler. Günümüzde tüm sivil uçaklar için güvenli uçuş yolları belirlenmiştir. Anlaşma gereğince sivil uçaklar tüm uçuş bölgelerine girişlerini kontrol merkezlerine bildirmekle yükümlüdürler.
Türkiye de 70 Hava limanı 6 tane proje kapsamına Türkiye de Uluslararası 21 Yerel 31 Askeri 17 ESKİ 1 Toplam 70 Havalimanı Mevcuttur Proje Kapsamında İse 6 Havalimanı vardır.
İrtifa:Bir seviye, nokta ya da nokta olarak kabul edilen bir cismin ortalama deniz seviyesinden ölçülen dikey mesafesine denir. RVR RVR (runway visual range), pist orta hattındaki bir uçağın pilotunun pist yüzey işaretlerini ve ışıklarını görebildiği maksimum mesafe. Taxiyolu Şeridi:Taksi yolunda faaliyette bulunan bir uçağı koruması ve kazaen taksi yolu dışına çıkan bir uçağa gelecek hasar riskini azaltması öngörülen bir taksi yolunu kapsayan bir alan.
PAT Sahası: Pist,Apron-Taxiyolu, DÜNYA BÖLGELERİ İŞLETME TERİMLERİ ASDA veya EDA ASDA (accelerate-stop distance available) veya EDA (emergency distance available), TORA ile duruş bölgesi (stopway) toplamıdır. Duruş bölgesi, pist sonunda kalkış esnasında herhangi bir nedenle kalkışı iptal eden (abandoned take-off) uçakların pistten çıkması durumu için hazırlanmış yüzeydir.stopway bulunmayan pistlerde TORA ASDA'ya eşittir. LDA LDA (landing distance available), bir hava aracının pist başında 50 ft yükseklikten alçalıp iniş sonrasında durabileceği (ground run) mesafedir. TODA: Take off Distance Available, TORA ile kalkış istikametindeki ilk önemli maniaya (örneğin ağaçlar) kadar olan mesafenin (clearway)toplamıdır.clearway deniz veya kara üzerinde olabilir. TODA, TORA'nın 1,5 katından fazla olamaz. TORA:Take of Runway Available, (take-off run available), kalkıştaki bir hava aracının kalkış süratine erişip yerden kesilebilmesi (ground run) için gerekli olan mesafedir
Uluslar arası Sivil Havacılık anlaşmasının 37. Maddesi uyarınca Hava Alanlarına ait Standart ve Önerilen Uygulamalar 1951 yılında uyarlanarak anlaşmanın ek 14 ü olarak yayınlanmıştır. ANNEX14 Neleri Kapsar: Hava Alanlarının fiziki özelliklerini, tespiti gerekli olan mania tahdit yüzeylerini ve meydanlarda verilmekte olan teknik hizmetler ile normal olarak bulundurulan belirli tesisleri belirten Uluslar arası Standartlar, Önerilen Uygulamalar ve belirlemeleri kapsar. HAVALİMANI NEDİR? Karada veya suda, içerisindeki bina, tesis ve donatımlar dahil kısmen veya tamamen uçakların iniş,kalkış ve yer hareketlerini yaparken kullanabilmeleri amacıyla belirlenmiş sahalardır. HAVALİMANI RAKIMI: İniş sahasının (pistin) en yüksek noktasının deniz seviyesinden yüksekliğidir.bunun değeri feettir. PİST Bir kara Meydanında uçakların iniş ve kalkışları için hazırlanmış dikdörtgen şeklinde belirlenmiş bir sahadır. Pistin uzunluğunun belirlenmesinde sıcaklık, rakım ve basınç faktörleri dikkate alınır. Bir uçağın durgun hava, sıfır pist eğimi, deniz seviyesi ve standart atmosfer şartları için sertifika veren otoritelerin uçuş kılavuzunda belirttiği değerlere veya imalatçısı tarafından verilen benzeri bilgilere göre onaylanmış azami kalkış kitlesi ile kalkabileceği en az meydan(pist) uzunluğudur. REFERANS KODU NEDİR? Pistler bir Rakam ve Harf ile kodlandırılırlar.
-REFERANS RAKAMI (Uçağa göre Meydan Uzunluğu) Pist uzunluğu >= 1200 M. İse referans kodu- 3 4 Pist uzunluğu < 1200 M. İse referans kodu- 1 2 dir. -PİST REFERANS HARFİ A-B-C-D-E gibi kodlandırılır. Kıstas ; Uçağın kanat uçları arasındaki mesafe Uçağın ana iniş takımı tekerleklerinin dıştan dışa mesafe sidir. Kodun pist uzunluğunu veya kaplama mukavemetini belirlemek için kullanılması amaçlanmamıştır. Referans kodu uçağın performans özellikleri ve ebatlarına ilişkin iki elementin tümlemesidir. Dünya Bölgeleri Dünyanın en kısa ticari pisti, Juancho E. Yrausquin Havalimanı, Karayip adası Saba'nın Hollanda Antilleri'ndeki tek havaalanı. Burası piste ulaşabilmek için zorlu şartlar altında uçuş yapan tecrübeli pilotları ile tanınıyor. 395m Dubai'de Dünyanın en büyük havaalanı pisti 600 günde tamamlandı. Birleşik Arap Emirlikleri'nin ticari merkezi Dubai'de inşaatı devam eden ve bittiğinde
dünyanın en büyük havaalanı olacak Dubai World Central Uluslararası Havaalanı'nda (JXB) ilk pistin planlandığı şekilde 600 günde tamamlandığı bildirildi. CAT III kategorisindeki pist, 4.5 kilometre uzunluğunda ve geçtiğimiz günlerde ilk ticari uçuşunu gerçekleştiren Airbus A380'e uygun şekilde inşa edildi. Hava Alanının Uluslararası Trafiğe Açılması Uygun teknik ve özelliklere sahip, gümrük, pasaport, güvenlik hizmeti ve donanımı, haberleşme, sağlık, yakıt, ikram, yer hizmetleri ve bunlara benzer işlemlerin yapılması için kolaylıkları bulunan hava alanları uluslararası trafiğe açılabilir. Bir hava alanının uluslararası trafiğe açılabilmesi için gerekli şartlar aşağıda yazıldığı gibidir; a) Bu Yönetmelikte istenen şartların sağlanarak işletme ruhsatı alınması ve hava alanı sertifika işlemlerinin tamamlanması, b) ICAO EK-2, 3, 9, 10, 11, 14, 15, 17 ve bu eklere ilişkin olarak yayımlanan dokümanlarda belirtilen standartlar ve önerilen uygulamaların hava alanında sağlandığının tüm ilgili kuruluşlar arasında sağlanacak koordinasyon sonucunda ilgili kuruluşlar tarafından tespit ve teyit edilmesi gereklidir. Uluslararası bir meydanın çalışması için gerekli ICAO EK leri; Annex 2 Rules of the Air Annex 3 Meteorological Service for International Air Navigation Annex 9 Facilitation Annex 10- Aeronotical Telecommunications Annex 11- Air traffic Services Annex 15 Aeronautical Information Services Annex 17 Security,Safeguarding International Civil Aviation Against Act of Unlawful Interference Hava Alanlarının Sınıflandırılması Küçük Hava Alanı: A) Küçük hava alanı, EK-14 Tablo 1.1 de kod numarası 1, 2 ve kod harfi A,B,C olarak belirlenen uçak referans baz uzunluğu 1200 m den küçük olan hava alanıdır.
Orta Büyüklükteki Hava Alanı B) Orta büyüklükteki hava alanı, EK-14 Tablo 1.1 de kod numarası 3 olan, kod harfi A,B,C,D olarak tariflenen, uçak referans baz uzunluğu 1200 ile 1800 m arasında olan hava alanıdır. Ana pist için gerekli gerçek uzunluk, uçak referans baz uzunluğunun yöresel şartların gerektirdiği düzeltmelerin (yükseklik, sıcaklık ve eğim) yapılması ile elde edilen metre biriminden pist boylarıdır. Büyük Havaalanı C) Büyük hava alanı, EK-14 Tablo 1.1 de kod numarası 4 olan, kod harfi C,D,E,F olarak tariflenen, uçak referans baz uzunluğu 1800 m den büyük olan hava alanıdır. Ana pist için gerekli gerçek uzunluk, uçak referans baz uzunluğunun yöresel şartların gerektirdiği düzeltmelerin (yükseklik, sıcaklık ve eğim) yapılması ile elde edilen metre biriminden pist boylarıdır. Hava alanı trafik kapasitesine göre apron ve taksi yollarını içeren büyük hava alanları, orta ve büyük gövdeli uçakların değişik hava koşullarında aletli (IFR) iniş ve kalkış yapabilecekleri, ICAO tarafından yayımlanan EK-2, 3, 9, 10, 11, 14, 15 ile 17 nin ve bunlara ilişkin yayımlanan dokümanların son şeklinde belirtilen tüm standart ve tavsiyelere uygun iç ve dış hat trafiğine müsait alt ve üst yapı kriterleri ile hava alanının seçilmiş kategorisine göre aydınlatma, sinyalizasyon ve uçuş güvenliği gibi elektronik ve seyrüsefer sistemlerine sahip ve bulunduğu yerleşim bölgesinin gelişimine göre büyüme potansiyeli olan hava alanıdır. (Ulaştırma bakanlığı, 2002) THRESHOLD=EŞİK Pistin iniş için kullanılabilen bölümünün başlangıcıdır.
KONMA NOKTASI BÖLGESİ : TOUCH DOWN ZONE (TDZ) İniş yapacak uçakların pist üzerine ilk temas ettikleri ve eşikten daha içeride bulunan bölümüdür. İzzet DERKAN ATCO Sup İzzet.derkan@akun.edu.tr