1
1. BÖLÜM BİLİMSEL ARAŞTIRMANIN TEMELLERİ Bilmenin Yolları Bilimsel Yöntem *Olgusal Süreç *Kuramsal Süreç Araştırma *Araştırmaların Sınıflandırılması Nicel Araştırmalar *Tarama Araştırması *Korelasyon Araştırma *Nedensel Karşılaştırma Araştırması *Deneysel Araştırma *Tek Denekli Araştırma *Meta-Analiz 2
BİLMENİN YOLLARI 3 Bilgi, bir kişinin aldığı eğitimler veya edindiği deneyimler sonucunda öğrendiği, elde ettiği keşifler ile oluşan tanımlama, algılama, anlayış ya da beceriye verilen genel kavram olarak açıklanabilir.
4 Kişi, bilgi elde etmek için uzmanlara danışabilir, sezgilerine dayanabilir, meslektaşlarına sorabilir. Bunlar bilgi etmek için muhtemel yollar; ancak bu yanıtlar her zaman güvenilir olmayabilir. Bilgiye ulaşmanın en doğru ve güvenilir yolu bilimsel yöntemdir.
Bilgiye Ulaşmanın Yolları 1. Deneyim 2. Görüş birliği 3. Uzman görüşü 4. Mantık 5. Bilim 5
6
7
8
9
10
BİLİMSEL YÖNTEM 11 Bilim: Evreni tanımak, gerçeği bulmaktır. Evreni, toplumu ve insanı araştırma konusu yapan gözleme, deneye ve akla dayanarak sistematik yollarla elde edilen bilgileri tanımlar. Kısacası bilim olgular hakkında bilimsel yöntemlerle elde edilmiş bilgilerdir.
BİLİMİN TARİHİ 12 Bilimin tarih içinde gelişmesi, eski çağlardan günümüze kadar uzun bir süreç içinde gelişmektedir. Gerçek anlamda bilimsel çalışmalar eski Yunanistan da doğmuştur. Ortaçağda bilimsel çalışmalarda durgunluk yaşanır. Rönesans ile birlikte Avrupa da bilim yeniden doğuş sürecine girer ve 19. yy da bilimin her dalında büyük ilerlemeler görülür. Bilim 20. yy da çok daha hızlı ilerler. Teknolojide gözlenen gelişmeler yeni alanda araştırma yapmayı kolaylaştırır. 21. yy ise özellikle bilişim teknolojilerindeki hızlı gelişmelerin getirdiği yeni bilimsel gelişimlere tanık olmaktadır.
13 Bilimsel yöntem, insan bilgilerinde sınır olmadığını, sorularda sonsuzluk olduğunu ve her zaman öğrenilebilecek daha çok şey olduğunu öğrenmemizi sağlar. Bilimin kendine özgü en temel özelliği deneysel olması, diğer en önemli özelliği ise diğer bilim adamlarının da bunları tekrar edebilmesine olanak vermesidir. Bulguların doğru olup olmadığını anlamak için materyallerle kontrol edilmesine imkan tanır ve böylece sonuçları test eder. Bilimsel yaklaşım bulguların deneysel gerekçesini göstermek için gerekli standart ve yöntemleri içerir. Bu standartları ve yöntemleri ifade etmeye bilimsel yöntem denir.
14 Bilimsel yöntem, bilimlerin ortaklaşa kullandıkları betimleme ve açıklama yollarını kapsayan bir yanı ile eylemsel diğer yanı ile düşünsel bir süreçtir. Bilimsel yöntem 2 aşamada incelenmektedir. a. Olgusal süreç (betimleme) b. Kuramsal süreç (açıklama)
Bilimsel yöntemin aşamaları: 1) Sorunun fark edilmesi, 2) Sorunun tanımlanması, 3) Çözüm önerilerin tahmini, 4) Araştırma yönteminin geliştirilmesi, 5) Verilerin toplanması ve analizi, 6) Karar verme ve yorumlama. Bazı kaynaklarda «Raporlaştırma» bilimsel yöntemin son aşamasıdır 15
16 BİLİMSEL YÖNTEM A. Olgusal süreç B. Kuramsal süreç
A. Olgusal Süreç 17 Bütün bilim kollarında ilk aşamayı oluşturur.amacı araştırma konusu olguları ve bu olgular arasındaki ilişkileri saptama,sınıflama ve kaydetmedir. Betimleme aracı olarak gözlem,deney ve ölçme gibi işlemleri kullanılır.
Gözlem: Olgu bulma işlemi olarak tanımlanır. Her gözlemde algılanan veriler ve yorumlama olmak üzere iki öğe vardır. Bir gözlemin bilimsel değeri şu iki temel koşulu yerine getirme gücüne bağlıdır: Güvenirlik ve geçerlik. 18
19 Ölçme: Gözlem ve deneyin herkes tarafından geçerli olmasını sağlar. Ölçme terimini biri dar biri de geniş olmak üzere iki türlü tanımlayabiliriz.dar anlamda bir niteliğin sayı ya da sembollerle belirleme işlemidir. Geniş anlamda ölçme bazı kurallara göre nesnelere, olgulara ya da bunların gözlemlerine rakam verme işlemidir.
Deney: Bir gözlemi içeren sistematik bir süreçtir.gözlemde doğanın akışına müdahale yokken deneyde bir müdahale vardır. Araştırma dilinde sonucu belirleyen etkenlere bağımsız değişken, araştırmacının gözlemek istediği sonuca ise bağımlı değişken denir. 20
B.Kuramsal Süreç 21 Betimlenmiş olguları, bu olguların ilişkilerini yansıtan olgusal genellemelere, bazı kuramsal kavram veya genellemelere başvurarak anlaşılır hale getirmeyi amaçlar. Bilim açıklama aracı olarak hipotez, kuram, yasa ve öngörü gibi kavramları, işlemleri kullanılır.
Hipotez: Henüz doğrulanmamış kavramsal genellemelerdir. Bir araştırmanın olası sonucuna dair yapılan tahminlerin ifadesidir. Kuram: Doğrulanmış hipotezlerdir. 22 Yasa: Olguların nedenlerini açıklayan her doğru kuram bir bilimsel yasadır. Öngörü: Bilimi açıklamada yasalardan yararlanarak henüz olmamış bir olguyu tahmin etme işidir.
ARAŞTIRMA 23 Var olan bilgiye kullanılabilir ve kanıtlanabilir nitelikte yeni bilgiler eklemek amacını güden sistemli bir incelemedir. Araştırmada en başta gelen nokta, bir hipotezin ortaya konmasıdır.
ARAŞTIRMALARIN SINIFLANDIRILMASI Bilimsel araştırmaların farklı ölçütler temel alınarak sınıflandırıldıkları görülmektedir. Temel aldıkları felsefeye göre nicel ve nitel araştırma olarak ikiye ayrılır. Veri toplama tekniklerine göre görgül(gözleme dayalı) ve belgesel araştırmalar olarak ikiye ayrılır. Kullanılan verinin özelliğine göre birincil ve ikincil verilere dayalı araştırmalar olarak ikiye ayrılır. 24
Amaçlarına göre temel ve uygulamalı araştırmalar olarak ikiye ayrılır. Verilerin toplanma zamanına göre anlık, kesitsel ve boylamsal olarak üçe ayrılır. Gözlem birimi ve denek sayısına göre tek denekli ya da çok denekli araştırmalar olarak ikiye ayrılır. Deneme ve ölçme koşullarına göre gruplar arası araştırmalar, gruplar içi araştırmalar ve karışık desenler olarak üçe ayrılır. 25
Nicel Araştırma Nedir? 26 Nicel araştırmalar, deneysel ve gözlemsel verileri yaygın olarak kullanan, bunların istatistik verilerine dayanarak genelleme yapan araştırmalardır. Nicel araştırma yaklaşımı veri ile başlamaktadır. Nicel araştırmaların temelinde veri bulunur.
NİCEL ARAŞTIRMALAR Tarama Araştırması Korelasyonel Araştırma Nedensel Karşılaştırma Araştırması Deneysel Araştırma Tek Denekli Araştırma Meta-Analiz 27
Nicel Araştırmanın Aşamaları Nicel araştırma yaklaşımı ; Problemin tanımlanması Modelin geliştirilmesi Verilerin toplanması Çözüm geliştirme Çözümü test etme Sonuçları analiz etme 28 Sonuçların uygulamaya konulması gibi aşamalardan oluşur.
Tarama Araştırması 29 Bir grubun belirli özelliklerini belirlemek için verilerin toplanmasını amaçlayan çalışmalara tarama araştırması denir. Bu araştırmalar geniş kitlelerin görüşlerini ve hedeflerini betimlemeyi amaçlayan araştırmalardır. Daha çok nerede, ne zaman, ne sıklıkla, nasıl sorularına cevap aranır. Bu araştırmalarda veri toplamak için genellikle anket teknikleri kullanılır.
30 Konu hakkındaki düşünce Veri toplama Verileri analiz ederek bulgulara ulaşma
Tarama Araştırmasının Türleri a. Kesitsel araştırma: Aynı anda farklı yaşlardaki birey gruplarıyla yapılan araştırmalardır. b. Boylamsal araştırma: Aynı kişilerden belirli zaman aralıklarıyla veri toplayarak gerçekleştirilen araştırmalardır. c. Geçmişe dönük araştırmalar: Katılımcılara geçmişte yaşadıkları olaylarla ilgili soruların sorulduğu araştırmalardır. 31
Korelasyonel Araştırma 32 İki ya da daha fazla değişken arasındaki ilişkileri belirlemek ve neden-sonuç ile ilgili ipuçları elde etmek amacıyla yapılan araştırmalar korelasyonel araştırma denir. Bu araştırmalar değişkenler arasındaki ilişkinin derecesini ortaya koyar ancak nedenini ortaya koymaz.
Korelasyonel Araştırmanın Özellikleri 33 Değişkenler arasındaki ilişki, farklı türdeki değişkenler için farklı teknikler kullanılarak hesaplanan bir korelasyon katsayısı ile gösterilir. Bu katsayı +1 ve -1 aralığında değişen bir değer alır. Katsayının pozitif olması bir değişkende artış meydana geldiği zaman diğer değişkende de artış olduğunu; katsayının negatif olması ise bir değişkende artış görülürken diğerinde azalma meydana geldiğini göstermektedir.
Korelasyon Katsayısı 34
Korelasyonel Araştırmanın Türleri 35 a. Keşfedici araştırmalar: Değişkenler arası ilişkileri çözümleyerek önemli bir olayı anlamaya çalışmak için kullanılır. b. Yordayıcı araştırmalar: Değişkenler arası ilişkiler incelenerek değişkenlerin birinden yola çıkarak diğeri yordanmaya çalışılır.
Nedensel Karşılaştırma Araştırması 36 İnsan grupları arasındaki farklılıkların nedenlerini ve sonuçlarını koşullar ve katılımcılar üzerinde herhangi bir müdahale belirlemeyi amaçlayan çalışmalara nedensel karşılaştırma araştırması denir. Nedensel karşılaştırma türü araştırmalarda bir durumun neden ortaya çıktığı, bu durumun oluşmasında nelerin etkili olduğu bulunmaya çalışılır.
37 Öğrenciler A grubu (Ödev yapamayanlar) B grubu (Ödevi yapanlar)
NİCEL ARAŞTIRMALAR DENEYSEL ARAŞTIRMA TEK DENEKLI ARAŞTIRMA META ANALIZ 38
DENEYSEL ARAŞTIRMA DENEY NEDIR? A RAŞTIRMA NEDIR? DENEYSEL ARAŞTIRMA NEDIR? DENEYSEL ARAŞTIRMANIN TARİHÇESİ DENEYSEL ARAŞTİRMANİN TÜRLERİ NEDİR? DENEYSEL ARAŞTIRMANIN AMACI NEDİR? DENEYSEL ARAŞTIRMANIN ADIMLARI NELERDİR? 39
DENEY NEDİR 40 Deney:Bilimsel bir gerçeği göstermek bir yasayı doğrulamak,bir varsayımı kanıtlamak amacıyla yapılan işlem, tecrübe veya deneyimdir.
ARAŞTIRMA NEDİR? Araştırma :Var olan bilgiye kullanılabilir ve kanıtlanabilir nitelikte yeni bilgiler eklemek amacını güden sistemli bir incelemedir.bir problem çözme metodudur. 41
DENEYSEL ARAŞTIRMA (EXPERİMENTAL RESEARCH) 42 Deneysel Araştırma:Araştırmacı kendi oluşturduğu bir ortamda olayın etkilerini ve değişimlerini irdeleyebilir.deneysel araştırmada araştırmacı bağımsız(sebep) değişkenin,bağımlı değişken(sonuç) üzerindeki etkisini ortaya koymaya çalışır. Bilimsel yöntemler içinde en kesin sonuçların elde edildiği araştırmalardır.
43 Deneysel Araştırma Eğitimde Kullanabilir mi?
Eğitim araştırmalarında da sıkça deneysel yöntemden faydalanılmaktadır.örnek olarak,yeni bir metotla yazılmış bir ders kitabının öğrenci başarıları üzerindeki etkisini deneysel yöntem kullanarak araştırabilir. 44
DENEYSEL ARAŞTIRMANIN TARİHÇESİ 45 Deneysel araştırma kavramı temeli niceliksel araştırma yöntemine dayanan ve MS(milattan sonra) 2.yy da Fizyoloji konusunda ilk defa deneysel araştırma yapan bilgin Galen ile gündeme gelmiştir. Francis Bacon ise bilimin başlıca yönteminin tümevarım yöntemi olduğunu geliştirmiş.
DENEYSEL ARAŞTIRMA TÜRLERİ NELERDİR? 1. Tam Araştırma Türleri 2. Gerçek Deneysel Dizayn 3. Yarı Deneysel Dizayn(Ouasi Experimental Dizayn) 4. Nedenselliği karşılaştıran korelasyon 5. Ex Post Facto Dizayn 46
DENEYSEL ARAŞTIRMANIN AMACI NEDİR? Deneysel araştırmanın amacı:deney yönteminin asıl amacı bir olaydaki neden sonuç ilişkisidir. Neden sonuç gösterme imkanı verir. Neden olduğu düşünülen olayı deneyci yaratır. Sonuç olduğu düşünülen olayın ortaya çıkıp çıkmadığına bakılır. Deneyler laboratuar ortamında yapıldığı 47 gibi doğal çevrede de yapılabilir.
DENEYSEL ARAŞTIRMANIN ADIMLARI NELERDİR? 48
Deneyin Bölümleri Denek: 49 Üzerinde,deney araştırma,ölçme,sayısal işlem ve değerlendirme yapılan kimse veya şey, Bağımsız değişken : Araştırmanın değiştirdiği şey Bağımlı değişken : Bir müdahaleye tepki olarak değişen şeyler Öntest : Bağımlı değişkenin müdahale edilmeden önce ölçülmesi Sontest : Bağımlı değişkenin müdahale edildikten sonra ölçülmesi Deney Grubu : Müdahale edilen grup Kontrol Grubu : Müdahale edilmeyen grup
50
TEK DENEKLİ ARAŞTIRMA NEDİR? Tek Denekli Araştırma:Tek bir bireyin (bazen az sayıda bireyden oluşan bir grubun )bir süre yoğun bir şekilde incelemesini ve üzerinde çalışılmasını içerir.bu yöntem diğer bireyden belirgin farklılıkları olan bireyler(genelden) üzerinde çalışılmak için uygundur. 51
META ANALİZ NEDİR? 52 Meta Analiz :Belirli bir amaca veya konuya yönelik yapılan araştırmaları birlikte göz önüne alıp inceleyerek bu çalışmaların sonuçlarından bir senteze ulaşmak için kullanılan bir yöntemdir.
KAYNAKÇA 53 Bilimsel Araştırma Yöntemleri/ Pegem Akademi Yayıncılık/ Şener BÜYÜKÖZTÜRK, Özcan AKGÜN, Şirin KARADENİZ, Funda Demirel, Ebru KILIÇ www.ilerikontrol.com Prezi.com/korelasyonel araştırma by Mahmut BOZKURT Prezi.com/nitel nicel araştırma yöntemleri-emine AKCİL
54 Bizi dinlediğiniz için teşekkür ederiz. Harran Üniversitesi/ Eğitim Fakültesi/ Sınıf Öğretmenliği 2 Ebru KILIÇ Özlem AYDIN Elif ÖKSÜZ Roza VEFA