SES BILGISI YAZIM (İMLA) KURALLARI NOKTALAMA Yazım (İmla) Kuralları
SAYILARIN YAZILIŞI BÜYÜK HARFLERİN YAZIMI KISALTMALARIN YAZILIŞI İKİLEMELERİN YAZILIŞI YAZIM (İMLA) KURALLARI BİRLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZIMI TARİHLERİN YAZILIŞI DE NİN YAZILIŞI Kİ NİN YAZILIŞI Mİ NİN YAZILIŞI
1. Büyük Harflerin Yazımı a. Cümle büyük harfle başlar. Geldiğimden beri tek lokma yemedim.
NOT! Cümle içinde tırnak veya parantez içine alınan cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına noktalama işareti konur; noktalama işareti tırnak işaretinin içinde kalır. Atatürk diyor ki Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır; fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır.
NOT! Birden fazla cümleden oluşan sıralı ve bağlı cümlelerde sonraki cümleler küçük harfle başlar. Geldiğini duydum; fakat onunla yüz yüze gelmek istemiyorum.
NOT! Amca, teyze, dayı gibi akrabalık bildiren sözcükler lakap ya da unvan olarak kullanıldığında büyük harfle, değilse küçük harfle yazılır. Müslüm Baba yı sevmeyen yoktur herhalde. Ahmet dayı da bizimle gelecek mi?
b. Dizeler genellikle büyük harfle başlar. Ne içindeyim zamanın Ne de büsbütün dışında Yekpare, geniş bir anın Parçalanmaz akışında
c. Özel isimler büyük harfle başlar. Kişi adları ve soyadları büyük harfle başlar. Mustafa Kemal Atatürk, Ahmet Hamdi Tanpınar vb.
d. Hayvanlara verilen özel isimler büyük harfle başlar. Pamuk, Minnoş, Sarıkız, Karabaş vb.
e. Dağ, ova, göl, akarsu gibi yer adları özel isimler kullanıldıklarında büyük harfle başlar. Van Gölü, Ağrı Dağı, Çarşamba Ovası vb.
f. Kurum, kuruluş isimleri büyük harfle başlar. İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bakanlığı, Türk Dil Kurumu, Bakanlar Kurulu vb.
g. Kişi adlarından önce ve sonra gelen unvan, saygı sözleri, lakaplar vb. büyük harfle başlar. Prof. Dr. Muhammet Nur Doğan, Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Serap Hanım, Vali İsmet Bey vb.
h. Dil, din ve mezhep isimleri ve bu mezhep mensuplarını karşılayan sözcükler ve bayram özelliği kazanmış günlerin isimleri büyük harfle başlar. Müslümanlık, Türkçe, Hristiyanlık, Yahudilik, Müslüman, Yahudi, Hristiyan, Sünni, Alevi, Kurban Bayramı, Cumhuriyet Bayramı vb.
ı. Tarihi belirli gün ve ay adları büyük harfle başlar. 17 Ekim 2008 Salı günü üniversiteden mezun oldum. 30 Mayıs 2001 Cuma günü evliliğimizin üçüncü yılını kutlayacağız.
i. Din ve mitoloji ile ilgili sözcükler büyük harfle başlar; fakat tanrı sözcüğü özel isim olarak kullanılmadığı durumlarda küçük harfle yazılır. Allah, Tanrı, Azrail, Athena, Afrodit vb. Yunan tanrıları arasında Zeus çok önemli bir yere sahiptir.
j. Kitap, dergi, gazete isimleri ve sanat eserlerinin (resim, müzik, heykel) tüm sözcükleri büyük harfle başlar. Halide Edip Adıvar ın Ateşten Gömlek adlı eseri Kurtuluş Savaşı yıllarını anlatır. Cumhuriyet, Hürriyet, Lüküs Hayat, Mona Lisa, Onuncu Yıl Marşı vb.
k. Gök cisimleri coğrafi terim olarak kullanıldığında büyük, aksi durumda küçük harfle başlar. Ay, Dünya nın uydusudur. 7 Şubat 1984 Çarşamba tarihinde dünyaya gelmişim.
l. Kale, saray, köşk, kule, köprü vb. isimlerinin tüm sözcükleri büyük harfle başlar. Galata Kulesi, Dolmabahçe Sarayı, Yıldız Köşkü, Mostar Köprüsü vb.
m. Tarihi olaylar, dönem isimleri büyük harfle başlar. Milli Edebiyat Dönemi, Sakarya Meydan Muharebesi, Orta Çağ, Tunç Devri vb.
NOT! Özel isimlere getirilen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır; yapım ekleri ise ayrılmaz. Fakat yapım eki alan özel isimden sonra çekim eki getirildiğinde kesme işareti kullanılmaz. Edirne de benim de akrabalarım var. Geçenlerde yolda Amerikalı bir turiste rastladım. İstanbullu kızlardan korkacaksın arkadaş!
2. Kısaltmaların Yazılışı a. Kitap, dergi, kurum, kuruluş adlarında ve yön bildiren sözcükleri kısaltırken, her sözcüğün ilk harfi büyük yazılır; araya nokta konmaz. TBMM, TDK, TSE, THY vb.
b. Bir sözcüğün birkaç harfiyle kısaltma yapılacaksa, küçük harf ve noktalama işareti kullanılır. gr. (gramer), prof., bkz. vb.
c. Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır. THY nin, TDK nin vb.
d. Küçük harfle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde sözcüğün tamamının okunuşu esas alınır. km ye, kg ı vb.
e. Büyük harfle kısaltıldığı halde bir sözcük gibi okunan sözcüklere ek getirildiğinde sözcük esas alınarak okunur. ASELSAN a, BOTAŞ ın, UNICEF in, TÜBİTAK ta vb.
3. Birleşik Sözcüklerin Yazımı a. Ses düşmesine uğrayan sözcükler bitişik yazılır. niçin ( ne için), cumartesi (cuma ertesi), sütlaç (sütlü aş) vb.
b. Yardımcı fille birleşen sözcüklerde ünlü düşmesi ya da ünsüz türemesi oluyorsa sözcükler bitişik yazılır. hapsolmak (hapis olmak), zannetmek (zan etmek), hissetmek (his etmek), kaydolmak (kayıt olmak) vb.
c. Yer isimleri bitişik yazılır. Kocaeli, Kahramanmaraş, Eskişehir, Bakırköy, Beyoğlu vb.
d. Şekil, anlam ve tür değişikliğine uğrayan sözcükler bitişik yazılır. aslanağzı, sivrisinek, hanımeli, kuşburnu, dilberdudağı vb.
e. Belirsizlik anlamı taşıyan sözcükler bitişik yazılır. hiçbir, birkaç, birtakım vb.
f. Kurallı birleşik fiiller bitişik yazılır. yapıverdi gelebilir düşayazdı gidedurdu bakakaldı vb.
NOT! Dilimizdeki bütün şey ler ayrı yazılır: her şey, bir şey, hiçbir şey, herhangi bir şey vb. Hiçbir şey istediğim gibi olmuyor. Seninle her şeye varım ben! Bir şey var aramızda
4. DE nin Yazılışı a. Bağlaç olan de ayrı yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlamı daralır fakat bozulmaz. Sen de gitme! Bu günleri de mi görecektim!
NOT! de bağlacının te şeklinde bir kullanımı yoktur. Olay hiç te senin dediğin gibi olmadı.
b. Ek olan -de sözcüğe bitişik yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulur. Sen evde kalıp misafirleri karşılarsın. Aramızdaki bu güzel dostluk hiç bozulmasın.
5. Mİ nin Yazılışı Mi soru edatı(eki) kendinden önceki sözcükten daima ayrı yazılır. Eve geldi mi her şey onun istediği gibi yapılır. Bana bir özür borçlu değil misin?
NOT! mi ekinin sonuna getirilen ekler, eke bitişik yazılır. Deli midir nedir! Sen miydin o, yalnızlığın mıydı yoksa
6. Kİ nin Yazılışı Dilimizde üç çeşit ki vardır: a. Sıfat yapan -ki : Sözcüğe bitişik yazılır. Eklendiği sözcüğe aitlik anlamı taşır. Cümleden çıkarıldığında anlam bozulur. Sendeki bu cesaret kimsede yok! Etraftaki ayrıntıları görmezden gelemezsin. Dünkü filmi izledin mi?
b. İlgi zamiri olan -ki : Eklendiği sözcüğe bitişik yazılır. Bir ismin yerini tutar. Cümleden çıkarıldığında anlam bozulur. Odanın ışığını kapat, mutfağınki açık kalsın.
c. Bağlaç olan ki : Daima ayrı yazılır. Cümleden çıkarıldığında anlam daralır; fakat bozulmaz. Olmaz ki, böyle yapılmaz ki! O kadar yorulmuştum ki yemek bile yiyemeden uyumuşum. NOT! Ki bağlacının bitişik yazıldığı durumlar vardır:
SOM BAHÇEM Sanki Oysaki Meğerki Belki Halbuki Çünkü Mademki
Sanki bilmiyormuş gibi konuşuyorsun bir de! Mademki ödevini yapmıyorsun, o halde dışarı çıkmayacaksın! Halbuki ne güzel bir kutlama yapacaktık, keşke sen de gelebilseydin!
7. Tarihlerin Yazılışı Tarihlerde ay adları rakamla da yazıyla da yazılabilir. Rakamla yazıldığında araya nokta konur, yazıyla yazıldığında ise konmaz. 28 Eylül 1985 DOĞRU 28.09.1985 DOĞRU 28.Eylül.1985 YANLIŞ
8. İkilemelerin Yazılışı İkilemeyi oluşturan sözcükler ayrı yazılır ve araya herhangi bir noktalama işareti konmaz. ağlaya ağlaya, delik deşik, göz göze, konu komşu, eş dost, sere serpe, yarım yamalak vb.
9. Sayıların Yazılışı Sayılar metin içerisinde yazıyla yazılır. üç yıl, sekiz bin, yetmiş ikinci vb.
Saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır. 127 kilo, 7.856 öğrenci, 1000 km.
Saat ve dakikalar metin içerisinde rakamla yazıldığı gibi yazıyla da yazılabilir. sekize on kala, üçü yirmi geçe vb. Para ile ilgili çek, senet gibi ticari belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır. yediyüzellibeşytl, üçyüzonaltımilyonlira vb.
Üleştirme sayıları rakamla değil, yazıyla belirtilir. beşer çocuk, onar elma, yedişer puan vb. Sıra sayılar rakamla da yazıyla da gösterilebilir. Rakamla yazıldığında ya rakamdan sonra nokta konmalı ya da rakam yazıldıktan sonra kesme işareti ve ek getirilmelidir. Nokta ve ek bir arada kullanılmaz. üçüncü, 3 üncü, 3. DOĞRU KULLANIM 3.üncü, 3. üncü YANLIŞ KULLANIM
YAZIMI KARIŞTIRILAN SÖZCÜKLER DOĞRU Motosiklet Yalnız Tıraş Şefkat Köpek balığı Her şey Laboratuvar Yanlış YANLIŞ Motorsiklet Yanlız Traş Şevkat Köpekbalığı Herşey Laboratuar Yalnış
YAZIMI KARIŞTIRILAN SÖZCÜKLER DOĞRU Mönü Herkes Lanet Direkt Maydanoz Istırap YANLIŞ Menü Herkez Nalet Direk Maydonoz Izdırap