-DE, -DA VE -Kİ NİN YAZIMI

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "-DE, -DA VE -Kİ NİN YAZIMI"

Soner Doğançay
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 2012 -DE, -DA VE -Kİ NİN YAZIMI AYDIN ARIDURU BİLGİSAYAR 1 ÖĞRETİM GÖREVLİSİNİN ADI: YRD. DOÇ. NURAY GEDİK

2 İÇİNDEKİLER İçindekiler de da ve ki nin yazımı konu anlatımı de da ve ki nin yazımı grafik.7 Kaynakça.8 1

3 Yazım; kelimelerin yazılışında kullanılması kabul edilmiş olan harflerin tümüdür. Kelimeleri herkes bildiği, söylediği gibi yazarsa, dilimiz içinden çıkılmaz bir durum alır. İmlanın öz Türkçe karşılığıdır. Yazım yanlışları şu 3 nedenden kaynaklanmaktadır: 1. Bilmezlik 2. Dikkatsizlik 3. Ağız ayrımı 1. Eklerin Yazımı 1.1. De Da nın Yazımı 1.2. Ki nin Yazımı "-de" Bağlacının ve "-de" Hâl Ekinin Yazımı "de" bağlacı ve "de" eki birbirinden kolayca ayırt edilebilir. Aşağıda, dikkat edilmesi gereken noktalar da verilmiştir. "de" Bağlacı Her zaman kendinden önceki ve sonraki kelimelerden ayrı ve "de, da" şeklinde yazılır; bitiştirilmez, "te, ta" şeklinde yazılmaz. 2

4 "ya" ile birlikte kullanıldığında da ayrı yazılır: "ya da" İsimlerden sonra da kullanılabilir, fiillerden sonra da. Kelimenin son hecesine kalınlık-incelik bakımından uyar. Ama ünsüz uyumuna bağlı değildir, yani -te, -ta şekilleri yoktur. Gölgende ban da bana da yer ver. Ateşten kızaran bir gül arar da Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi. Bu soruyu Ali de mi bildi? Sorsan da söylemem. Çalış da çalış... Büyüyecek de bana bakacak. Çalışıp da kazanacaksın. Alacak ya da almayacak. "-de" Hâl Eki İsim çekim eklerindendir. İsmin bulunma hâlini yapan hâl ekidir. Yer ve zaman bildirir. Sesli uyumlarına uyar. "de" bağlacının yalnız "de", "da" biçimleri varken; "-de" hâl ekinin "- de", "-da", "-te", "-ta" biçimleri vardır. Bunun sebebi ekin bitişik 3

5 yazılıyor olmasıdır. Yapım eki olarak da kullanılabilir: Eski İstanbul'da ne güzel günler yaşanmış. Saat yedide mi gelecekmiş? Her şey yerli yerinde. Suyu bir yudumda içti. Siz ayakta 1 kaldınız. Çamaşırları elde yıkıyormuş. Yılda yirmi gün izni var. Yüzde yetmiş başarı vardı. Ayda yılda bir uğrar oldu. Elde avuçta ne varsa bitti. Parmak kalınlığında yaprakları var. Peyami Safa'nın "Sözde Kızları nı okudun mu? "ki" Bağlacının "-ki" İlgi Zamirinin ve "-ki" Yapım Ekinin Yazımı Aşağıda bu bağlacın ve iki ekin birbirinden ayırt edilmesi için dikkat edilmesi gereken noktalar da verilmiştir. "ki" Bağlacı Sadece "ki" biçimi vardır. Kendinden önceki ve sonraki kelimelerden ayrı yazılır. Türkçe değil, Farsça bir bağlaçtır ve Türkçe cümle yapısına aykırı olarak 1 -da eki burada sertleşerek ta halini almıştır. 4

6 kullanılır. "ki" ile başlayan bir ara cümle asıl cümlenin içinde kısa çizgiler arasında verilebilir: Bu ezanlar -ki şahadetleri dinin temeli- Yağmur yağmadı ki mantarlar ortaya çıksın. Atatürk diyor ki:... Bir şey biliyor ki konuşuyor. Ben ki hep sizin için çalıştım. Sınavı kazanabilir miyim ki... Baktım ki gitmiş. Ancak bu bağlaç birkaç örnekte kalıplaşarak bitişik yazılmaktadır. Belki, çünkü (ünlü uyumuna girmiş), hâlbuki, mademki, meğerki, oysaki, sanki. "-ki" İlgi Zamiri Ek hâlindeki tek zamirdir. Eklendiği kelimeye -ki sadece isim tamlamasında tamlayana eklenirbitişik yazılır ve bir ismin (tamlananın) yerini tutar. Büyük ve küçük ünlü kurallarına uymaz; sadece -ki şekli vardır: Senin kalemin>seninki, Ali'nin eli>ali'ninki, onun düşüncesi>onunki... 5

7 "-ki" Yapım Eki İsimlere eklenerek yer ve zaman bildiren sıfatlar türeten ektir. Zaman bildiren kelimelerin sonuna doğrudan eklenirken, yer bildiren sıfatlar türetirken "-de" hâl ekiyle birlikte kullanılır. Sadece -ki ve az da olsa -kü şekilleri vardır: Bu yılki sınav, yarınki maç, dünkü film, bugünkü aklım... Masadaki kitaplar, duvardaki saat, evdeki hesap... 6

8 bağlaç olan -de -da nın yazımı bağlaç olan -de -da ayrı yazılır. örnek : o da okula gelmedi. hal eki olan -de -da nın yazımı hal eki olan -de -da bitişik yazılır. örnek : okulda buluşalım. bağlaç olan -ki nin yazımı bağlaç olan -ki ayrı yazılır. örnek : senin ki daha güzelmiş. sıfat yapan -ki nin yazımı sıfat yapan -ki bitişik yazılır. örnek: evdeki hesap çarşıya uymaz. 7

9 KAYNAKLAR: TDK Türkçe Sözlük 7. Sınıf Ders Kitabı 8

Benzer belgeler

Zamir: İsmin yerini geçici olarak tutabilen, isim gibi kullanılabilen, isim soylu kelimelerle bazı eklere zamir denir.

[adıllar] Dil ve Anlatım 10. sınıflar 5. Ünite Zamir: İsmin yerini geçici olarak tutabilen, isim gibi kullanılabilen, isim soylu kelimelerle bazı eklere zamir denir. >>> ÖR: Ahmet'ten öğrendim. > Ondan