BİLİM TARİHİ VE BULUŞLAR
1. Alan ve hacim saplamaları yapan, pi sayısını kullanan ve çarpım tablosunu geliştiren medeniyet aşağıdakilerden hangisidir? TEST - 1 4. XIII. yüzyılın en önemli bitki bilimcisi olan ve bitkilerden ilaç yapma konusunda iki önemli kitap yazan İslam bilgini kimdir? A) Nebati B) Akadlar B) Cezeri C) Babiller C) Zehravi D) Sümerler D) İbn Baytar E) Hititler E) Demiri 2. Abbasi halifesi Memun zamanında yaşayan ve dönemlerinin en ünlü astronom, fizikçi ve matematikçisi olup tüm servetlerini eski Grek eserlerini çevirerek mekanik yapımına harcayan kardeşler aşağıdakilerden hangisidir? A) Montgolfier Kardeşler B) Taylor ve Young C) Lumiere Kardeşler D) Musa Kardeşler A) Mısırlılar 5. Gerçek adı Şemseddin Ebu Abdullah olup Orhan Bey ve Ahiler hakkında bilgi veren ve Marco Polo dan sonra Orta Çağ ın en büyük seyyahı kimdir? A) İdrisi B) İbn Fadlan C) Katip Çelebi D) İbn Batuta E) Wright Kardeşler E) Evliya Çelebi 3. İslam dünyasında Cabir den sora en büyük kimyacı kabul edilen, çeşitli deneylerle element elde etmeye çalışan ve maddeleri bitkisel, hayvansal maddeler ve mineraller olarak üç temel gruba ayıran İslam bilgini kimdir? 6. Grek bilim insanlarından olan Ptolemaios ve Strabon hangi alanda bilime hizmet etmişlerdir? A) Farabi B) İbn Nefis C) İbn Baytar A) Kimya D) Zehravi C) Coğrafya B) Tarih D) Fizik E) Biyoloji E) Zekeriya el-razi 367
TEST - 1 7. Batı da Albâtegni veya Albâtegnius olarak tanınan ve Rakka da kurduğu rasathanede 11. Astronominin Esasları adlı eseri olan, gezegenlerin ve yıldızların uzaklık, çapları ve hacimlerini bulan ve ünlü İtalyan şair Dante nın İlahi Komedya adlı yapıtında sözü edilen İslam bilgini kimdir? elde ettiği bilgileri Zic-i Sabi adlı eserinde toplayan ünlü astronom kimdir? A) Fergani A) Battani B) Battani B) Fezari C) Harezmi C) Fezari D) Fergani E) Beyruni D) İbnü l Heysem E) Uluğ Bey 12. Ünlü bilim tarihçisi George Sarton un tüm zamanların en büyük optikçisi olarak tanımla- 8. Doğu ve Batı nın simya ile ilgili görüşlerini dığı Kitab-el Menâzır ın yazarı İslam bilgini kimdir? birleştiren, Cıva-Kükürt Kuramı nı kuran, nitrik asidi keşfeden, kumaş ve deri boyama tekniklerini geliştiren ve geliştirdiği aletlerle kimya teknolojisine yön veren modern kimyanın kurucusu kimdir? A) İbn Sina B) İbni Bibi C) İbn Nefis D) İbn el Heysem B) Cabir İbn Hayyan E) Cabir bin Hayyan C) Cahiz D) Demiri E) Cezeri 9. Ünlü hekim Galen in küçük kan dolaşımı ile ilgili verdiği bilgileri düzelten ünlü İslam hakimi kimdir? A) El-Razi 13. İslam dünyasının en ünlü cerrahı olan, hayvanlar üzerinde ameliyatlar yapan, yaraların dağlanması tedavisini uygulayan ve Tasrif adlı eseri Latince ye çevrilen bilim insanı kimdir? A) İbn Nefis A) İbn Baytar B) İbn Baytar B) Demiri C) Demiri C) İbn Sina D) Zehravi D) Sabuncuoğlu Şerafettin E) İbn Sina E) Zehravi 10. Ptolemaios un Coğrafya adlı eserini Trabzonlu Amirutzes e Arapça olarak çevirten Osmanlı padişahı kimdir? 14. Astronomi alanında yaptığı başarılı çalışmalarından dolayı kendisine Astronomların Babası lakabı verilen ve el-mulahhas fi l-hey e A) Fatih Sultan Mehmet (Astronomi Seçkisi) adlı eseriyle tanınan İslam bilgini kimdir? B) Yavuz Sultan Selim C) Kanuni Sultan Süleyman A) Çağmini D) Yıldırım Bayezit C) Uluğ Bey E) II. Abdülhamit B) Fezari D) Kadızade-i Rumi E) Ali Kuşçu 368
15. Kitab el-hayavân (Hayvanlar Kitabı) adlı eseriyle canlıları hayvanlar ve bitkiler olarak ikiye ayıran ve bunları da alta doğru sınıflandıran ve hayvan psikolojisinin önemli olduğuna vurgu yapan İslam bilgini kimdir? A) Demiri B) Cahiz C) El-Razi D) Zehravi TEST - 1 18. İbn el-heysem in eseri Kitab-el Menazir i yorumlayan ve Heysem den sonra optik üzerine yaptığı çalışmalarla ünlenen Tenkîh el-menazir adlı eserinde sahibi olan İslam bilgini kimdir? A) İbn Fadlan B) Kemaleddin el-farisi E) İbn Nefis C) Cezeri D) Zehravi E) Farabi araç olduğunu savunan Doctor Mirabilis (Olağanüstü Bilgin) lakabıyla ünlenen bilim insanı kimdir? A) Robert Groseteste B) Aziz Augustinus C) Farabi 19. Atomcu Okul un temsilcisi olup M.Ö. 460370 yılları arasında yaşayan ve Atom veya 16. 1220-1292 yılları arasında yaşamış, doğa araştırmalarında kesin bilginin deneylerle elde edebileceğini ve deneyin gerçek bir bölünmeyen öz teorisi ile ünlenen materyalist filozof kimdir? A) Levkippos B) Demokritos C) Hipokrates D) Thales E) Aristotales D) İbnü l Heysem E) Roger Bacon 20. Cebir alanında yaptığı çalışmalar ile ünlenen, matematik ve astronomi üzerine yaptığı çalışmalar ile tanınan De Numero İndorum 17. Bağdat ve Rey de doktorluk yapan, Hipokrates i kendisine örnek alan, yaptığı çalışmalarla çiçek ve kızamık hastalıklarının farklı olduğunu kanıtlayan İslam bilgini kimdir? (Hint Rakamları Üzerine) ve Hisab el-cebr e elmukabele (Cebir ve Mukabele Hesabının Özeti) eserleriyle tanınan bilim insanı kimdir? A) Cahiz A) Ebu Kamil B) Demiri B) Kereci C) İbn Sina C) Ömer Hayyam D) Farabi D) Harezmi E) El-Razi E) Abdülhamid İbn Türk 369
TEST - 1 ÇÖZÜMLER 1. M.Ö. 3500-2000 yılları arasında Mezopotamya da hüküm süren Sümerler yaşadıkları dönemde bilime önemli hizmetlerde bulunmuşlardır. Sümerler sayı sistemlerini kullandılar, çarpım tablosunu geliştirdiler ve alan ve hacim hesabı yaptılar. Ayrıca bu hesaplamalar sırasında pi (π) sayısını da kullandılar. 5. 1304-1368 yılları arasında yaşayan ünlü seyyah Batuta, Orta Çağ da Marco Polo dan sonra bilinen en büyük seyyahtır. Kendisi Kuzey Afrika, Mısır, Mekke, Medine, Kahire, Şam, Bağdat, İstanbul, Fas ve Çin i gezmiştir. Özellikle Osmanlı Devleti nin kuruluş döneminde Orhan Bey den övgü ile söz etmiş ve Anadolu daki Ahilik yapısından da bahsetmiştir. 3. Zekeriya el-razi Cabir den sonra İslam dünyasının tanıdığı en büyük simyacıdır. Felsefe ve tıp alanlarında da çalışmıştır. Cabir in aksine Aristotales in dört unsur kuramını benimsememiştir. Yaptığı deneylerle saf elementi bulmaya çalışmıştır. Yeni yöntem ve kimya teknolojisinin gelişmesine yönelik yeni aletler geliştirmiştir. Maddeleri üç gruba ayırmıştır. Kendisi Bağdat ta da başhekimlik yapmıştır. 6. Grek bilim insanlarından Ptolemaios ve Strabon Coğrafya alanında bilime hizmet etmişlerdir. Her iki bilim insanının da Coğrafya adında eserleri bulunmaktadır. CEVAP : C 2. IX. yüzyılda yaşayan Benu Musa yani Musa Kardeşler basınçlı hava ile çalışan mekanik sistemlerin hareket ve kontrolünü incelediler, Kitabü l Hiyel adında bir kitap yazdılar. Bu eserin yazma nüshaları günümüzde III. Ahmed Kütüphanesi (Topkapı Sarayı) ile Vatikan ve Goethe müzesindedir. Musa Kardeşler rüzgarda sönmeyen lamba, gemi değirmeni, cisimleri sudan kaldırmaya yarayan çeneli ekskavatör gibi icatlar da yapmışlardır. 7. IX. yüzyılın ortalarında Harran da doğan Battani Suriye nin Rakka bölgesinde kurduğu gözlemevinde yaptığı incelemeleri Zic-i Sabi adlı eserinde topladı. Kendisi ekliptiğin eğimini hesapladı ve Sinüsler Cetveli ni hazırladı. Kopernik in ünlü eseri De Revolutionibus (Gök Kürelerinin Hareketi) ta Battani nin adı defalarca zikredilmiştir. CEVAP : E 4. İbn Baytar, Endülüs te yaşamış ve birçok kenti gezerek bitki örtüleri ve bunların insanlara sağlayan yararlarını araştırmıştır. Kitab el-muğni fi el-edviye el-müfrede yani Basit İlaçlara İlişkin Faydalı Bilgiler adlı eserinde hastalıklara şifa veren bitkileri ve kullanımlarını anlatmıştır. İkinci eseri olan Basit İlaçlara ve Besinlere İlişkin Tüm Bilgiler adlı eserinde ise mineraller bitkiler, ve hayvanlardan elde edilen ilaçları tanıtmıştır. 8. Cabir İbn Hayyan 721-815 yılları arasında yaşamış modern kimyanın kurucusudur. Kendisi Aristotales in dört unsur (su, toprak, hava ve ateş) kuramını geliştirerek kuru, sıcak, nemli ve ıslak niteliklerinin de olduğunu savunmuştur. Minerallerin oluşmasında Kükürt-Civa Kuramı nı bulmuştur. Buna göre madenler civadan oluşur ve kükürtte bunu katılaştırır. Kendisi tüm metalleri kullanarak yapay altın yapmaya çalışmıştır. Nitrik, sülfirik gibi mineral asitleri keşfetmiştir. Deneylerinde buharlaştırma, damıtma ve kireçlenmeyi kullanmıştır. 370
ÇÖZÜMLER 9. İslam dünyasının en ünlü hekimlerinden biri İbn Nefis tir. Nefis daha önce küçük kan dolaşımını bulan Galen in görüşlerine itiraz ederek kanın kalbin içinden geçen bir delik sayesinde sağdan sola geçtiği fikrini yaptığı araştırmalarla düzeltmiştir. Nefis kalbe giden kanın kalpte bulunan bir delik vasıtasıyla sağdan sola geçmediğini, kanın kalbin sağ karıncığından çıkıp akciğerde temizlendikten sora sol karıncığa geldiğini ispat etmiştir. TEST - 1 12. Doğrudan görme, kırılmayla ve yansımayla görme, gökkuşağının oluşumu, mutlak karanlık (karanlık oda) gibi çalışmaları kanun niteliğinde sayılan ve George Sarton tarafından bütün zamanların en büyük optik bilimcisi denilen İslam bilgini Kitab-el Menazir in yazarı İbn el-heysem dir. 10. Osmanlı padişahlarından Fatih Sultan Mehmet Ptolemaios un Coğrafya adlı eserini Latince den Arapça ya Trabzonlu Amirutzes e çevirtmiştir. CEVAP : A CEVAP : A 13. İspanya (Endülüs) da dünyaya gelen Zehravi İslam dünyasının en ünlü cerrahları arasındadır. Hayvanları canlı olarak ameliyat etmiş, yeni ameliyat teknikleri ve aletleri geliştirmiştir. Tasrif adlı eseri ise Latince ye çevrilip çoğaltılmıştır. CEVAP : E 11. Halife Memun döneminde yaşayan ünlü astronom Fergani dir. Kendisi astronomi üzerine Astronominin Esasları adlı eseriyle özellikle Batı dünyasını etkilemiştir. Yıldızları gezegenleri çok ufak farklarla çaplarını ve hacimlerini hesaplamıştır. İtalyan şair Dante İlahi Komedya adlı yapıtında Orta Çağ daki bilimsel gelişmeleri anlatırken Fergani den ve eserinden de bahsetmiştir. 14. Harizm bölgesinde bulunan Çağmin de doğduğu için Çağmini olarak bilinen Mahmud bin Muhammed astronomi üzerine yaptığı çalışmalardan dolayı kendisine Astronomların Babası denilmiştir. Eseri el-mulahhas Fi l Hey e medreselerde yıllarca ders kitabı olarak okutulmuştur. CEVAP : A 371
TEST - 1 ÇÖZÜMLER 15. Cahiz İslam dünyasının yetiştirdiği önemli bir biyolog ve tıpçıdır. Kendisi yedi ciltten oluşan kitab el-havayan adlı eserinde yaratılmış olan hayvanları sınıflandırmış ve bu yaratıkların özelliklerini ve psikolojilerini anlatarak Allah ın varlığını kanıtlamaya çalışmıştır. 18. İslam dünyasının en ünlü optikçisi tartışmasız İbn el-heysem dir. Özellikle yazmış olduğu Kitab-el Menazir adlı eserinde günümüzde fiziğin ışık sahasında temelde ne görülüyorsa ilk ortaya koyan kişidir. Kemaleddin-i el-farisi ise Heysem in bu çalışmalarını daha yukarılara çekmek için çalışmıştır. Kendisi İslam tarihinde gökkuşağının oluşumunu doğru bilgilerle açıklayan ilk bilim insanıdır. Ayrıca Tenkih el-menazir adlı eserinde sahibidir. 16. Roger Bacon 1220-1292 yılları arasında yaşayan doğa felsefecisidir. Araştırmalarında deneyin olmazsa olmaz olduğunu, deneyi kesin bilgiye ulaşmada bir araç olduğunu ve bilimin sonunun olmadığını savunmuştur. Kendisinin Opus Maius (Büyük Yapıt), Opus Secerndum (İkinci Yapıt) ve Opus Tertium (Üçüncü Yapıt) adlı eserleri bulunur. Ayrıca kendisine Olağanüstü Bilgin anlamında Doctor Mirabilis denilmiştir. 19. M.Ö. 460-370 arasında yaşayan ve Atomcu Ekolün temsilcisi olan ilk materyalist filozof Demokritos tur. Demokritos a göre evrende yer tutan herşey atomların birleşmesiyle oluşmuştur fikrini savunmuştur. Kendisi yaratılmamış, yok olmayan, değişmeyen varlık, özdeksel atomdur. Öz, maddeyi temsil eder ve onunla her nesne yapılabilir şeklindeki sözüyle materyalist doğa biliminin ilk temellerini atmıştır. CEVAP : E 17. Zekeriya el-razi sadece simya ile uğraşmamış aynı zamanda Bağdat ve Rey de de doktorluk yapmıştır. Örnek aldığı isim ise Hipokrates tir. Kendisi çiçek aşısı ve kızamık aşısının farkını bulmuştur. Özellikle hastalıklar ile ilgili yazdığı Kitab el-havifi el Tıb (Tıp Hakkındaki Bütün Bilgiler) adlı eseri XVII. yüzyıla kadar Avrupa da ders kitabı olarak okutulmuştur. 20. Harezmi, IX. yüzyılda Harizm de doğmuş ve matematik ve astronomi üzerine yaptığı çalışmalarıyla döneme damgasını vurmuştur. Özellikle denklemler üzerine çalışan Harezmi El Kitab el-muhtasar fi Hisab el-cebr ve el-mukabele adlı eseriyle tanınmıştır. Kendisi ayrıca astronomiyle de ilgilenmiştir. CEVAP : E 372
1. XII. yüzyılın sonlarına doğru Asya yı geçerek Çin de bulunan Kubilay Devleti ni de ziyaret eden ve Asya nın medeni ve gelişmişlik ola- TEST - 2 4. Osmanlı Devleti nde yetişen Sinan Paşa ve Molla Lütfi aşağıda verilen hangi alanlarda çalışmalar yapmışlardır? rak Avrupa dan daha ileride olduğunu İl Mi- A) Tıp lione kitabında anlatan ünlü İtalyan seyyah kimdir? B) Matematik C) Hadis D) Fıkıh E) Coğrafya A) Marco Polo B) Evliya Çelebi C) İbni Fadlan D) İbni Batuta 2. Fethiye adıyla Astronomi Risalesi ni ve yine Muhammediye adlı hesap kitabını Fatih Sultan Mehmet e sunan bilim insanı kimdir? A) Kadızade-i Rumi B) Molla Hüsrev C) Ali Kuşçu E) Kristof Kolomb 5. Nasirüddin-i Tusi tarafından kurulan ve dönemin en ileri İslam gözlemevi aşağıdakilerden hangisidir? A) Hemedan Rasathanesi B) İstanbul Rasathanesi C) Meraga Gözlemevi D) Uluğ Bey Rasathanesi E) Ulupınar Gözlemevi D) Uluğ Bey E) Sabuncuoğlu Şerafettin 6. Milet Okulu nun ilk temsilcisi matematikçi, felsefeci ve Antikçağın yedi bilgesinden biri sayılan bilim insanı kimdir? 3. Küçük kan dolaşımını bulan bilim insanı kimdir? A) Galenos A) Anaksimenes B) İbni Sina B) Thales C) Hipokrates C) Hipokrates D) İbn Nefis D) Aristoteles E) Errazi E) Platon 373
TEST - 2 7. Bir cismin fırlatıldığında ağır olan cismin 11. Piri Reis Doğu ve Orta Amerika kıyıları ve dağları denizler, nehirler ve bilinmeyen kayalıkları bile çizdiği ilk dünya haritasını hangi Osmanlı padişahına sunmuştur? daha fazla kasri meyil yani daha fazla uzağa gider diyerek Batı da bu tanımın inclinatio violenta yani hız eğilimi olarak çevrilmesine öncülük eden Türk İslam bilgini kimdir? A) Kanuni Sultan Süleyman A) İbn el-heysem B) Fatih Sultan Mehmet B) İbn Sina C) Yavuz Sultan Selim C) Fezari D) II. Abdülhamit D) Kemalüddin el-farisi E) III. Murat E) Zekariye el-razi 8. Hoca İshak Efendi ve Hüseyin Rıfkı aşağıda verilen hani okulda baş hocalığa kadar yükselip matematik, doğa bilimleri ve mekanik alanlarında eserler vermişlerdir? B) Sahn-ı Seman Medreseleri C) Darülfünun D) Mühendishane-i Berr-i Hümayun E) Süleymaniye Medresesi A) Kimya A) Darülmuallimin 12. Halid İbn Yezid, Cafer Sadık ve Cabir İbn Hayyan aşağıda verilen hangi alanda bilime hizmet etmişlerdir? 9. Yaptığı çalışmalarda denge, otomosyon ve sibernetiği kullanarak kefe, fiskiye, ibrik, su saatlerini ustalıkla yapan XIII. yüzyıl İslam bilgini kimdir? A) Farabi B) Benu Musa C) Fezari D) Cezeri C) Felsefe D) Astronomi E) Matematik 13. 1575 yılında III. Murat ın isteğiyle İstanbul da ilk gözlemevini kuran Osmanlı bilim insanı kimdir? A) Piri Reis B) Takiyüddin Mehmet C) Katip Çelebi D) İshak Efendi E) Hazini E) Mustafa Behçet Efendi 10. Akhimedes in terazisini geliştiren ve yazmış 14. XV. yüzyılın en önemli medresesi ve gözlemevi olan Semerkand medresesi ve Gözlemevi ni kuran Türk-İslam bilim insanı kimdir? olduğu Kitab Mizan el-hikme adlı eserinde su terazisini bir ölçü aleti olarak kullanan İslam bilgini kimdir? A) Fergani B) Benu Musa C) Farabi D) Mesudi E) Hazini B) Fizik A) Ali Kuşçu B) Bitruci C) Kadızade-i Rumi D) Uluğ Bey E) Timur 374
15. Sara hastalığının nedenlerini ortaya koyan ve tüm hastalıkların nedeninin doğal oldu- TEST - 2 18. XI. yüzyılın bilginlerinden olup Gazneli Mahmut zamanında yaşayan ve Gazneli Mahmud un oğlu Mesud için 1030 yılında hazır- ğunu savunan ve en ünlü eseri Kutsal Hasta- ladığı Kanun el-mesudi fi Hey e ve el Nücum (Astronomi ve Astrolojide Mesud un Kanunu) eseriyle ünlenen coğrafyacı ve astronom kimdir? lık olan bilim insanı kimdir? A) İbni Sina B) İbn Nefs C) Hipokrotes A) İbn el-heysem D) Heraphilos B) Battani E) Galenos C) Fergani D) Fezari 16. 1851 tarihinde ünlü eseri Risale el-cebr in Avrupa ya aktarılmasıyla dünyaca ünlü bir matematikçi olarak tanınan ve analitik geometri ve cebirin gelişmesinde etkili olan Türk-İslam bilgini kimdir? A) Ömer Hayyam B) Cezeri C) Farabi E) Beyruni 19. I. Thales II. Anaksimandros III. Anaksimenes Yukarıda verilen bilim insanlarından hangileri Milet Okulu nun temsilcileri arasındadır? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II C) Yalnız III E) I, II ve III D) İbn Türk E) Harezmi 20. Coğrafya, tarih ve bibliyografya gibi bilim dallarında eserler veren Avrupalıların Hacı Kalfa veya Hacı Halife olarak isimlendirdikleri XVII. yüzyıl Osmanlı bilim insanı kimdir? 17. Amasya Darüşşifası nda hekimlik yapan Osmanlı Devleti nin en ünlü cerrahı kimdir? A) Evliya Çelebi A) Mukbil B) İsmail Gelenbevi B) Takiyüddin Mehmet C) Katip Çelebi C) Katip Çelebi D) Koçi Bey D) Altuncuzade E) Hoca İshak Efendi E) Sabuncuoğlu Şerafettin 375
TEST - 2 ÇÖZÜMLER 1. 1254-1324 yılları arasında yaşayan İtalyan seyyah Marco Polo Avrupa da başladığı seyahatini Çin de bulunan Kubilay Hanlığı nda sona erdirdi ve gördüklerini İl Millione yani Yolculuk adlı kitabında topladı. 5. İlhanlı hükümdarı Hülagü Han 1258 de Bağdat ı aldıktan sonra dönemin ünlü astronomu Nasirüddin-i Tusi ye günümüzde İran sınırlarında bulunan Meraga Gözlemevi ni kurdurtmuştur. Bu gözlemevi daha önce kurulan gözlemevlerinden alet ve teknik araçlar açısından daha ilerideydi. Nasirüddin-i Tusi burada yaptığı çalışmaları el Zic el İlhani (İlhanlı Zici) adlı eserinde toplamıştır. CEVAP : A CEVAP : C 2. Fatih in davetiyle Akkoyunlular da bir elçi iken Osmanlı ya gelen Ali Kuşçu Ayasofya Medresesi nde müderrislik yapmıştır. Kendisinin Risale fi el-hey e yani Astronomi Risalesi adlı eserini Fethiye adıyla (1473 Otlukbeli Zaferi ne istinaden) ve yine hesap ve matematiğe yönelik eseri olan Risale Fi l Muhammediye adlı eserine de Fatih Sultan Mehmet e sunmuştur. 3. 129-200 lü yıllar arasında Roma da yaşayan anatomi ve fizyoloji alanında yaptığı çalışmalar ile tanınan ve küçük kan dolaşımını bulan bilim insanı Galenos tur. İbn Nefis ise Galenos un Kalbin içinde bir delik var ve kan o delik sayesinde sağ karıncıktan, sol karıncığa geçer. ifadesini düzeltmiştir ve kalpte bir delik olmadığını kanıtlamıştır. CEVAP : C 6. M.Ö. 624-548 yılları arasında yaşayan Antikçağ ın yedi bilgesinden biri kabul edilen Thales, Milet Okulu nun ilk temsilcisidir. Kendisi matematikçi ve felsefecidir. 7. 980-1037 yılları arasında yaşayan İbn Sina doktor, filozof, bilgin, fizikçi ve sanatkardır. Kendisi bir cisim fırlatıldığında cismin bir süre daha yol almasını ortama aktarılan kuvvetin değil, cisme kazandırılan hareket etme isteğinden kaynaklandığını söylemiştir. Ayrıca fırlatılan cismin ağırlığının da daha fazla kasri meyil kazandığını kanıtlamıştır. Batı bu kavramı (kasrı meyil) hız eğilimi olarak çevirmiştir. CEVAP : A 4. Fatih Sultan Mehmet zamanında yaşamış Molla Lütfi ve Sinan Paşa matematik alanında çalışmışlardır. 8. Mühendishane-i Berr-i Hümayun (Kara Mühendis Okulu) 1795 yılında III. Selim zamanında açıldı. Bu okullar da baş hocalığa kadar yükselen Hoca İshak Efendi ve Hüseyin Rıfkı birçok bilimsel çalışmaya öncülük ettiler ve özellikle matematik alanında değerli eserler verdiler. 376
ÇÖZÜMLER 9. Artuklular devrinde yaşamış sibernetik ve otomasyonun dahisi kabul edilen Cezeri yaşadığı dönemde birçok mekanik alet yapmıştır. Hava ve su dengesini yaptığı tasarımlara yansıtan Cezeri fiskiye, ibrik, su saati gibi kendiliğinden çalışan mekanik tasarımlar icat etmiştir. TEST - 2 12. Kimya veya daha önce bilinen ismiyle Simya nın İslam dünyasındaki temsilcileri Halid İbn Yezid (İslam dünyasının ilk kimyacısı kabul edilir) Cafer Sadık ve onun öğrencisi Cabir bin Hayyan dır. CEVAP : A 10. Hazini; İslam dünyasında denge üzerine çalıştı ve Arkhimedes in inşa ettiği su terazileri üzerine yoğunlaştı. Kendisi Büyük Selçuklu hükümdarı Sultan Sencer tarafından himaye edilen Hazini, Kitab Mizan el-hikme (Bilgelik Ölçüsü) adlı eserinde su terazisini bir ölçü aracı olarak kullanmıştır. CEVAP : E 13. Takiyüddin Mehmet III. Murat zamanında yaşamış ünlü astronom ve matematikçidir. III. Murat ın isteğiyle 1575 tarihinde İstanbul Rasathanesi ni kurmuştur. Bu gözlemevi o dönem de yaşamış olan Tycho Brahe nin gözlemevinde kullanılan aletler ve gözlem araçlarından teknik olarak daha üstündür. 11. Osmanlı Devleti nde yetişmiş en ünlü denizcilerden biri olan Piri Reis 1513 yılında çizdiği ilk dünya haritasını 1517 yılında Yavuz Sultan Selim e sunmuştur. Bu harita 1929 da Topkapı Sarayı nda bulunup Piri Reis e ait olduğu anlaşılmıştır. Bu haritada Güney Doğu ve Orta Amerika kıyıları ve Batı Afrika çizilmiştir. 14. Yapımına 1417 yılında başlanıp 1421 yılında bitirilen Semerkand Medresesi ni Timur un torunu Şehruh un oğlu Uluğ Bey yaptırmıştır. Yine Uluğ Bey bu medresenin yanına Kadızade-i Rumi gibi bilim insanlarını katkısıyla Semerkand Gözlemevi ni kurdurtmuştur. Uluğ Bey bu gözlemevinde yaptığı çalışmaları Zic-i Uluğ Bey adlı astronomi kataloğunda toplamıştır. CEVAP : C 377
TEST - 2 ÇÖZÜMLER 15. M.Ö. 460-377 yılları arasında yaşayan Tıbbın Babası olarak anılan hekim Hipokrates tir. Hipokrat; hastalığı insanın içindeki sıvıların dengesizliğinden kaynaklandığını savunmuştur. Kendisinin en ünlü kitabı Kutsal Hastalık diğeri ise Corpus Hippocraticum yani Hipokrat Yazıları veya Hipokrat ın Toplu Yapıtları adlı eseridir. Kutsal Hastalık kitabında ise sara (epilepsi) hastalığının nedenlerini ortaya koymuştur. Ayrıca tıbbın ilk kuralı olan önce zarar verme ilkesini söylemiştir. 18. 973-1048 yılları arasında yaşayan coğrafyacı ve astronom Beyruni dir. Beyruni Gazneli Mahmut zamanında Gazne de yaşamıştır. Astrolojide Mesud un Kanunu kitabını Gazneli Mahmud un oğlu Mesud için 1030 yılında hazırlamıştır. Kendisi yerin günlük hareketi üzerinde durmuştur. Ayrıca Coğrafya ya ait eserleri de bulunmuştur. CEVAP : E 16. Büyük Selçuklu Devleti nde yetişmiş ünlü matematikçi ve astronom olan ve Sultan Melikşah için yaptığı Celali Takvimi ile bilinen Türk-İslam bilgini Ömer Hayyam dır. O nun ünlü eseri Risale el-cebr 1851 yılında Batı ya aktarılarak değeri anlaşılmıştır. CEVAP : A CEVAP : C 19. Doğa felsefesini savunanların ekolü olan Milet Okulu nun temsilcileri Thales (M.Ö. 624-548) Anaksimandros (M. Ö. 610-545) ve Anaksimenes (M. Ö. 585-525) tir. CEVAP : E 17. Fatih Sultan Mehmet zamanında yaşayan Sabuncuoğlu Şerafettin Osmanlı Devleti nin ilk ve en ünlü cerrahıdır. Kitabü l Cerrahiyet ül Haniye adlı resimli cerrahi kitabını Fatih e sunmuştur. 20. XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti nde yaşayan Katip Çelebi coğrafya, tarih, doğa ve bibliyografya alanlarında önemli eserler vermiştir. Avrupalılar ise onu Hacı Halife veya Hacı Kalfa olarak isimlendirmişlerdir. En önemli eserleri Cihannüma ve Keşf el-zünun dur. CEVAP : E CEVAP : C 378
1. II. Bayezit e yazdığı bir mektupla Haliç üzerine bir köprü yapmak istediğini ileten Rönesans dönemi ünlü bilim insanı kimdir? TEST - 3 5. Matematiğin Prensi olarak tanınan Alman kökenli matematikçi ve bilim insanı kimdir? A) Macellan A) Galileo B) Gauss C) Femat D) Öklid E) Newton B) Leonardo da Vinci C) Leibniz D) Kopernik E) Newton 6. İlk içten yanmalı motor, sarkaçlı saat ve Sütürn ün en büyük uydusu Titan ı keşfeden Hollandalı astronom, matematikçi ve fizikçi kimdir? 2. Termometre (ısı ölçer) nin mucidi kimdir? A) Kepler B) Pascal C) Galileo D) Fahrenheit A) Christiaan Huygens B) Kapteyn C) Daniel Bernoulli 3. Hücreyi en küçük bağımsız bir yapı olduğunu bulan bilim insanı kimdir? E) Newton A) James Cook D) Andreas Cellorius E) Denis Papin 7. Avusturulya nın yeni bir kıta olduğunu keşfeden İngiliz seyyah kimdir? B) Robert Brown C) Charles Darwin D) Leonardo Da Vinci E) Blaise Pascal A) Macellan B) Arthur Philip C) Del Kano D) James Cook E) İbn Fadlan 8. Dünya tarihinde ilk motorlu aracı bulan mucit kimdir? 4. Telefonu icat eden mucit kimdir? A) Edison A) Carl Benz B) Samuel Morse B) Montgolfier Kardeşler C) Guglielma Marconi C) Cevheri D) Alexander Graham Bell D) Diesel E) Rudolf Hertz E) Skorsky 379
TEST - 3 9. Ptolemaios un Yer merkezli Kuram ına karşı çıkarak evrenin merkezine Güneşi yerleş- 12. Portekizli gemici Prens Henry in yaptığı gezileri kendine örnek alarak Ümit Burnu nu keşfeden kaşif aşağıdakilerden hangisidir? tiren ve bu sistemini Commentarious adlı eserinde açıklayan Rönesans dönemi bilim insanı kimdir? A) Vasco da Gama B) Bartelmi Diyaz A) Galileo C) Kristof Kolomb B) Kopernik D) Amerigo Vespucci C) Kristof Kolomb E) Sebastian del Cano D) Del Cano 10. İlk buhar makinesi ile birlikte günümüzde kullanılan düdüklü tencereyi icat eden Fransız bilim insanı kimdir? A) Pascal B) Denis Papin C) Huygens D) Newton E) Leonardo da Vinci 13. Uçan balonu bulan ünlü mucit kardeşler kimlerdir? A) Musa Kardeşler B) Wright Kardeşler C) Mongolfier Kardeşler D) Lumiere Kardeşler E) Williams Kardeşler E) Paul Langevin 11. Yerel saatler, Hicri Takvim ve Ramazan ayı ile ilgili başlangıç ve bitiş tarihleri hakkında araştırmalar yapan Cumhuriyet Dönemi astronom ve matematikçi kimdir? 14. Dünya tarihinde ilk elektrik pilini yapmayı başaran bilim insanı kimdir? A) Cahit Arf A) Denis Papin B) Feza Gürsoy B) Galvani C) Besim Ömer Akalın C) Isaac Newton D) Mehmet Fatih Gökmen D) Alessandro Volta E) Ratip Berker E) Huygens 380
15. 1827 yılında açılan Tıbbiye-i Şahane nin kurulmasında büyük gayret gösteren ve tıp eğitiminin batılılaşmasında ve yenileşmesinde etkili olan bilim insanı kimdir? TEST - 3 18. Telgrafı keşfeden Amerikalı mucit kimdir? A) Edison B) Samuel Morse C) Isaac Newton A) Mehmet Şakir D) James C. Maxwell B) Mustafa Behçet Efendi E) Aleksander Graham Bell C) Dr. Esad Feyzi D) Mehmed Fatih Gökmen 16. Dünyanın ilk buharlı otomobilini ve lokomotifini yapan İngiliz mucit kimdir? A) Newton B) Richard Trevithick C) Denis Papin D) Huygens E) George Darwin E) Besim Ömer Akalın 17. Yaptığı keşifler sonucu Amerika kıtasını bulan ancak buranın yeni bir kıta olduğunu öğrenemeden hayatını kaybeden kaşif kimdir? 19. 1394-1468 arasında yaşayan ve modern anlamda ilk kez matbaayı kullanan bilim insanı kimdir? A) Leonardo da Vinci B) Johannes Gutenberg C) Blais Pascal D) Leibniz E) Kepler 20. Barometrenin mucidi kimdir? A) Amerigo Vespucci A) Galileo B) Del Cano B) Kepler C) Macellan C) Kant D) Kristof Kolomb D) Torricelli E) Bartelmi Diyaz E) Pascal 381
TEST - 3 ÇÖZÜMLER 1. 1452-1519 yıllarında yaşayan Rönesans Dönemi nin ünlü ressamı, müzisyeni, heykeltraşı ve mühendisi Leonardo da Vinci dir. Da Vinci 1503 yılında Osmanlı padişahı II. Bayezit e yazdığı bir mektupla Haliç üzerine bir köprü yapmayı tasarladığını söyledi ancak bu önerisi kabul edilmedi. 5. 1777-1855 yılları arasında yaşayan cebir alanında yaptığı çalışmalarıyla ünlenen ve Matematiğin Prensi olarak bilinen Alman kökenli bilim insanı Karl Friedrich Gauss dur. 2. Galileo 1592 yılında ilk defa termometreyi bulmuştur. 1603 de kullanmıştır. İnsan vücudunu ölçen termometreyi yapan ise Sanctorius dur. Jean Rey ilk sıvı termometreyi yapmıştır. 1714 te ise Fahrenheit kendi adıyla bir termometre yapmış ve civayı kullanmıştır. CEVAP : C 6. 1629-1695 yılları arasında yaşayan Hollandalı gökbilimci, matematikçi ve fizikçi olan Christiaan Huygens in en bilinen icadı sarkaçlı saattir. Kendisi 1695 te Satürn ün uydusu Titan ı keşfederken bundan onbeş sene önce de (1680) ilk içten yanmalı motoru keşfetmiştir. CEVAP : A 7. 1728-1779 yılları arasında yaşayan James Cook 1769 da Yeni Zelanda ya yaptığı bir seyahatte Avusturalya kıtasını bulmuştur. 3. 1773-1858 yılları arasında yaşayan İskoç bilim insanı Robert Brown 1828 yılında yayınladığı bir makalesinde hücre çekirdeğine ismini verdi. 4. 1847-1922 yılları arasında yaşayan İskoç bilim insanı Alexander Graham Bell 1876 da telefonu icat etti. 8. 1844-1929 yılları arasında yaşayan Alman mühendis ve motor tasarımcısı olan Karl Friedrich Benz yaygın olarak benzinle çalışan otomobili icat etmiştir. 1885 te dünyaya satmak amacıyla benzin motoruyla çalışan ilk otomobili olan Motorwagen i üretmiştir. CEVAP : A 382
ÇÖZÜMLER 9. 1473-1543 yılları arasında yaşayan Mikolaj Kopernik matematikçi, fizikçi ve astronomdur. Gözlemevi kurarak Güneş ve Ay tutulmalarını inceledi. Evrenin merkezine Güneşi aldı ve diğer gezegenlerin sırayla Güneş in etrafında döndüğü Güneş Merkezli Kuramı nı açıkladı. Ele aldığı bu kuramı ise Commentarious da yayınlamıştır. TEST - 3 12. Afrika nın batı kıyılarına yönelik seyahatler yapan Portekizli gemici Prens Henry i kendine örnek alan Bartolomeu Dias (Bartelmi Diyaz) 1487 de Ümit Burnu nu keşfetti. 10. 1647-1712 yılları arasında yaşayan Fransız bilim insanı Denis Papin 1708 de ilk buhar makinesini yaptı. Daha önce de 1681 de ilk düdüklü tencereyi buldu. 13. Mongolfier Kardeşler (Jacques - Etienne) 5 Haziran 1783 tarihinde dünyada ilk balonlu uçuşu gerçekleştirmişlerdir. CEVAP : C 11. 1877-1955 yılları arasında yaşayan Mehmet Fatih Gökmen Cumhuriyet Dönemi nde yetişmiş en ünlü astronomlardan biridir. Özellikle takvim ve zaman konularında çalışmalarıyla tanınmıştır. 14. 1745-1827 yılları arasında yaşayan Alessandro Volta tarihte ilk elektrik pili icat etmiştir. 383
TEST - 3 ÇÖZÜMLER 15. Osmanlı Devleti nin XIX. yüzyılda yetiştirdiği en önemli bilim insanlarından biri Mustafa Behçet Efendi dir. Kendisi Caldoni nin Fisiologica yı ve Buffon un Historie Naturelle eserlerini Türkçe ye çevirmiştir. Özellikle çiçek hastalığı ile ilgili Çiçek Risalesi en ünlü eseridir. Kendisi 1827 yılında II. Mahmut zamanında açılan Tıbbiye-i Şahane nin kurulmasında etkili olup bu kurumda başhekimlik yapmıştır. 18. 1791-1872 yılları arasında yaşayan Amerikalı mucit Samuel Morse 1844 senesinde Washington ile Baltimore arasına 65 kilometrelik bir hat çekimi yaptı. Kendisi nokta ve çizgilerden oluşan bir kodlama sistemi buldu. Bu kodlama sistemi daha sonra tüm dünyada kabul gören Mors alfabesi adıyla anıldı. 16. 1771-1833 yılları arasında yaşayan İngiliz mucit Richard Trevithick dünyanın ilk buharlı otomobilini ve lokomotifini yapmıştır. 19. İlkel matbaa ilk olarak Çinliler tarafından bulunmuştur. Bu matbaada basılacak metin tahta bloklara işlenir (yazılır) ve ardından yazılı metne mürekkep sürülerek baskı gerçekleşirdi. Ancak yüzyıllar sonra bu basım tekniği yerine metal harfler geliştirildi ve günümüz matbaasının temelleri atıldı. Metalografi yöntemiyle ilk baskıları yapan Johanes Gutenberg modern matbaanın kurucusu oldu. 17. 1451-1506 yılları arasında yaşayan Kristof Kolomb İspanyolların desteğiyle yürüttüğü keşif hareketleri sonucu Amerika kıtasına ulaştı. Ancak buranın yeni bir kıta olduğunu ömrü boyunca bilemedi. Buranın yeni bir kıta olduğunu ilan eden ise Amerigo Vespucci oldu. 20. 1608-1647 yılları arasında yaşayan İtalyan fizikçi ve matematikçi Evangelista Torricelli nin en ünlü icadı civalı barometreyi bulmasıdır. Barometre atmosfer basıncını ölçmeye yarayan alettir. 384