3093 SAYILI KANUNA GÖRE TAHSİL EDİLEN TRT ENERJİ PAYI HAKKINDA SUNUM Abdullah ÇAVUŞ Muhasebe ve Finansman Dairesi Başkan Yardımcısı Mart 2013
2
TRT ENERJİ PAYI GELİRLERİ 3
YILLARA GÖRE ENERJİ PAYI GELİRLERİ 1-2008 Yılı :454.243.576 2-2009 Yılı :448.128.233 3-2010 Yılı :547.061.387 4-2011Yılı :514.174.928 5-2012 Yılı :662.205.273 6-2013 tahmini :699.759.000 4
YILLAR İTİBARI İLE ENERJİ PAYI GELİRLERİ 700.000.000 662.205.273 600.000.000 500.000.000 400.000.000 300.000.000 200.000.000 100.000.000 454.243.576 448.128.233 547.061.387 514.174.928 0 2008 2009 2010 2011 2012 YIL 5
YILLARA GÖRE ENERJİ ORANLARI 1985-1988 Yılları arası: %3,5 1988-1992 Yılları arası: %1 1992-1999 Yılları arası: %2 1999-2003 Yılları arası: %3,5 2003- Yılından itibaren: %2 6
ŞUBAT 2013 MÜKELLEFSAYISI Şubat 2013 döneminde 197 firmadan toplam 61.592.965 TL tahsilat gerçekleştirilmiştir. Toplam hasılatın 49.909.408 TL sı dağıtım firmalarına aittir. Bu firmaların 22 si dağıtım firması 2 si kamu kurumu (TETAŞ VE EÜAŞ) Kalanları ise özel şirketlerdir. 7
EPDK DAN VERİLEN LİSANS SAYILARI 1-Üretim Lisansı :1.452 2-Otoprodüktör Lisansı : 300 3-Toptan Satış Lisansı : 161 Lisans sayısı ile mükellef sayımızın karşılaştırılmasından görüleceği üzere yakın gelecekte mükellef sayımızın 5 kat artacağı görülmektedir. Anılan nedenler ile ilgili servisin çalışan sayısının artırılmasında büyük fayda görülmektedir. 8
PMUM PİYASASINDA İŞLEM GÖREN FİRMA SAYISI PMUM a katılabilen kurumlara piyasa katılımcısı denilmektedir ve bunlar, Üretim lisansı sahibi, Otoprodüktör lisansı sahibi, Otoprodüktör grubu lisansı sahibi, Toptan satış lisansı sahibi, Perakende satış lisansı sahibi tüzel kişiliklerinden oluşur ve katılımcıların Piyasa İşletmecisi ne yani PMUM a kayıt yaptırmaları zorunluluktur. ŞU AN PMUM PİYASASINA KAYITLI FİRMA SAYISI :569 DUR 9
PMUM İŞLEYİŞ (I) TEİAŞ bünyesinde yer alan ve ilgili mevzuat çerçevesinde, Ulusal Yük Dağıtım Merkezi tarafından elektrik enerjisi arz ve talebinin gerçek zamanlı olarak fiziki dengelenmesi sonucu tüzel kişilerin birbirlerine borçlu ya da alacaklı oldukları tutarları hesaplamak suretiyle mali uzlaştırma sistemini çalıştıran birimdir. Görev ve sorumlulukları Kanunda ve Dengeleme Uzlaştırma Yönetmeliğinde belirlenen ve gün öncesi planlama/gün öncesi piyasası ve uzlaştırmayı çalıştırmaktadır. 10
PMUM İŞLEYİŞ (II) PMUM, Gün Öncesi Planlama ( GÖP ) ve Dengeleme Güç Piyasası ( DGP ) faaliyetlerinden oluşmaktadır. 1 Aralık 2011 den itibaren Gün Öncesi Planlama, Gün Öncesi Piyasa olarak işleyecektir, bu durumda bazı şeyler değişecektir. PMUM un temel amacı Türkiye, elektrik enerjisi arz ve talebini dengede tutmaktır. Dengeleme mekanizması, ikili anlaşmaları tamamlayıcı nitelikte olup, yukarıda belirtildiği üzere gün öncesi dengeleme ile gerçek zamanlı dengelemeden oluşan faaliyetleri kapsamaktadır. GÖP, Gün öncesi piyasasının devreye gireceği zamana kadar, bir gün sonrasına yönelik olarak öngörülen saatlik talebin gün öncesinden dengelemesi amacıyla Piyasa İşletmecisi koordinasyonunda yürütülen faaliyetleri kapsamaktadır. 11
PMUM İŞLEYİŞ (III) Gün öncesi dengeleme de, sistemdeki arz ve talebin ve/veya piyasa katılımcılarının sözleşme taahhütleri ile üretim ve/veya tüketim planlarının gün öncesinden dengelenmesidir. DGP, arz ve talebin gerçek zamanlı olarak dengelenmesi amacına hizmet etmek üzere, onbeş dakika içerisinde gerçekleştirilebilen çıkış gücü değişimi ile elde edilen yedek kapasitenin alış-satışının gerçekleştiği ve sistem işletmecisi tarafından işletilen organize toptan elektrik piyasası anlamına gelmektedir. 15 dakika içinde yük al veya yük at emrini yerine getiremeyecek olan işletmeler DGP ye katılamamaktadır. 12
PMUM İŞLEYİŞ (IV) PMUM, Gün Öncesi Planlama ( GÖP ) ve Dengeleme Güç Piyasası ( DGP ) faaliyetlerinden oluşmaktadır. 1 Aralık 2011 den itibaren Gün Öncesi Planlama, Gün Öncesi Piyasa olarak işleyecektir, bu durumda bazı şeyler değişecektir. PMUM un temel amacı Türkiye, elektrik enerjisi arz ve talebini dengede tutmaktır. Dengeleme mekanizması, ikili anlaşmaları tamamlayıcı nitelikte olup, yukarıda belirtildiği üzere gün öncesi dengeleme ile gerçek zamanlı dengelemeden oluşan faaliyetleri kapsamaktadır 13
TRT ENERJİ PAYI MATRAHI TRT Enerji Payı Matrahı 3093 sayılı kanunun 4/c maddesinde düzenlenmiştir.anılan madde 26.07.2008 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 5784 sayılı kanun ile değiştirilmiştir. Matrah maddesinin eski ve yeni halleri aşağıdaki gibidir. 14
TRT ENERJİ PAYI MATRAHININ ESKİ HALİ Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. ve Türkiye Elektrik Üretim-İletim A.Ş. ile bu kuruluşların dışında kanunla elektrik üretimi ve iletimi tesisleri kurmaya ve işletmeye, dağıtım ve ticaretini yapmaya yetkili kılınan diğer kurum, kuruluş ve işletmeler nihai tüketiciye satılan enerjiden elde edilen gayri safi satış hasılatının (katma değer vergisi hariç, tüm fon, vergi ve paylar dahil)% 2 oranı tutarındaki payı Türkiye Radyo Televizyon Kurumuna intikal ettirirler. 15
TRT ENERJİ PAYI MATRAHININ YENİ HALİ (Değişik: 5784 26.07.2008 / m.11) Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişiler, iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller hariç olmak üzere, elektrik enerjisi satış bedelinin yüzde ikisi tutarındaki payı (Katma Değer Vergisi, diğer vergiler, fon ve paylar ile benzeri kesintiler hariç) faturalarında ayrıca gösterir ve bu kapsamdaki bedelleri Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna intikal ettirirler. Organize sanayi bölgeleri tüzel kişilikleri, serbest tüketici olarak tedarikçilerden katılımcıları için temin ettikleri enerjiye ilişkin olarak Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna ayrıca pay yatırmaz 16
KANUN DEĞİŞİKLİĞİNİN SONUCU 1-Kanun değişikliği sonucunda öteden beri TRT Payı Matrahına dahil olan unsurlar TRT payı matrahı dışında tutulduğu gibi, 2- Üyelerine piyasadan elektrik temin ederek ilave bir bedel ile satmakta olan Dağıtım Lisansı sahibi olan OSB lerde TRT Payı Mükellefiyeti kapsamı dışına alınmıştır. Kanun değişikliği itibariyle dağıtım lisansı almış 90 OSB bulunmaktadır. 17
MADDENİN ESKİ HALİNE GÖRE TRT PAYI MATRAHINA DAHİL OLAN UNSURLAR 1-Perakende Satış Bedeli, 2-Perakende Satış Hizmet Bedeli 3-İletim Bedeli, 4-Dağıtım Bedeli, 5-Güç Bedeli, 6-Güç Aşım Bedeli, 7-Reaktif Enerji Bedeli 8-E.E.F. 9-BTV 18
DEĞİŞİKLİK SONUCU MATRAH DIŞINDA KALAN UNSURLAR 1-Dağıtım 2-İletim bedeli 3-Perakende satış hizmetlerine bedeller 4-Belediye Tüketim Vergisi (B.T.V) 5-Elektrik Enerjisi Fonu (E.E.F) ilişkin 19
MATRAH KAPSAMIDIŞINDA BIRAKILAN UNSURLARIN DIŞINDAKİ TÜM UNSURLAR TRT MATRAHINA DAHİLDİR Bu unsurlar dışında kalıpta elektrik birim fiyatlarına eklenecek ilave unsurların TRT payı matrahına dahil olacağı kuşkusuzdur. Çünkü matrah maddesi kanunla düzenlenmiş olup, matraha nelerin dahil olup olmayacağı açık ve net cümlelerle belirlenmiş bulunmaktadır. 20
DEĞİŞİKLİK SONUCU GÖRE TRT PAYI MATRAHINA DAHİL OLAN UNSURLAR 1-Perakende Satış Bedeli (Aktif Enerji Bedeli), 2-Reaktif Enerji Bedeli, 3-Güç Bedeli, 4-Güç Aşım Bedeli 21
DEĞİŞİKLİK SONRASINA İLİŞKİN HESAPLAMA ÖRNEĞİ (I) Anadolu elektrik firmasının 2013 Ocak Ayı Geliri tablosu verileri aşağıdaki gibi olup, bu verilerden harekele TRT enerji payı tutarını hesaplayınız. Enerji satışları toplamı : 100.000 TL Buhar satışları toplamı : 5.000 TL Kayı Kaçak Bedellerine isabet eden Hasılat Tutarı : 10.000 TL Belediye tüketim vergisi hasılatı : 5.000 TL Dağıtım bedeli hasılatı : 5.000 TL İletim bedeli hasılatı : 5.000 TL Reaktif enerji bedeli tahsilatı : 5.000 TL Kızgın su bedeli hasılatı : 5.000 TL 22
DEĞİŞİKLİK SONRASINA İLİŞKİN HESAPLAMA ÖRNEĞİ (II) TRT enerji payı matrahı 5784 sayılı kanun ile 26.07.2008 tarihinden sonra değişmiş olup, bu tarihten sonra TRT payı matrahına dahil olan hususlar aşağıdaki gibidir. 1-Perakende Satış Bedeli (Aktif Enerji Bedeli), 2-Reaktif Enerji Bedeli, 3-Güç Bedeli, 4-Güç Aşım Bedeli Buna göre Matraha dahil olan unsurlar; (enerji satışları tutarı 100.000 TL Kayıp kaçak bedeli 10.000 TL ve Reaktif enerji bedeli 5.000 TL olmak üzere toplam 115.000 TL olup bu tutarın %2 si ise 2.300 TL olacaktır. 23
DEĞİŞİKLİK ÖNCESİNE İLİŞKİN HESAPLAMA ÖRNEĞİ (I) Zorlu enerji firmasının 2008 yılı Ocak Ayı Geliri tablosu verileri aşağıdaki gibi olup, bu verilerden harekele TRT enerji payı tutarını hesaplayınız. Serbest Tüketiciye yapılan enerji satışları toplamı : 100.000 TL PMUMA yapılan satışlar : 100.000 TL Buhar satışları toplamı : 5.000 TL Belediye tüketim vergisi hasılatı : 5.000 TL Dağıtım bedeli hasılatı : 5.000 TL İletim bedeli hasılatı : 5.000 TL Reaktif enerji bedeli tahsilatı : 5.000 TL Kızgın su bedeli hasılatı : 5.000 TL Toptan satış firmasına yapılan satışlar : 100.000 TL Güç bedeli : 5.000 TL 24
DEĞİŞİKLİK ÖNCESİNE İLİŞKİN HESAPLAMA ÖRNEĞİ (II) 3093 sayılı kanunun TRT enerji payı matrahını düzenleyen 4/c maddesi 5784 sayılı kanun ile 26.07.2008 tarihinden itibaren değiştirilmiş olup bu tarihten önce matraha dahil olan unsurlar aşağıdaki gibidir. 1-Perakende Satış Bedeli, 2-Perakende Satış Hizmet Bedeli 3-İletim Bedeli, 4-Dağıtım Bedeli, 5-Güç Bedeli, 6-Güç Aşım Bedeli, 7-Reaktif Enerji Bedeli 8-E.E.F. 9-BTV 25
DEĞİŞİKLİK ÖNCESİNE İLİŞKİN HESAPLAMA ÖRNEĞİ (III) Bu bilgilere göre Zorlu enerji firmasının 2008 yılı Ocak ayı TRT payı matrahı; Serbest Tüketiciye yapılan enerji satışları toplamı : 100.000 TL Belediye tüketim vergisi hasılatı : 5.000 TL Dağıtım bedeli hasılatı : 5.000 TL İletim bedeli hasılatı : 5.000 TL Reaktif enerji bedeli tahsilatı : 5.000 TL Güç bedeli : 5.000 TL TOPLAM : 125.000 TL dır Hesaplanan TRT payı ise (125.000 x.02)= 2.500 TL dır 26
DEĞİŞİKLİK SONUCU TRT ENERJİ PAYI GELİRİNDE DÜŞÜŞLER YAŞANMIŞTIR Değişiklikten önce, TRT Enerji payı nihai tüketicilere yapılan enerji satışlarına ilişkin KDV hariç her türlü vergi, fon ve paylar üzerinden alınmakta iken değişiklik sonucu TRT enerji payı matrahında ciddi daralmalar yaşanmıştır. 27
MATRAH KAPSAMINDAKİ DARALMANIN YÜZDESEL OLARAK GELİR KAYBINA OLAN ETİKİSİ Nihai tüketici olarak mesken abonesi olan Abdullah ÇAVUŞ a ait bir fatura üzerinden matrah kapsamı dışına alınan unsurlar Sonucu, TRT nin kaybı yüzdesel olarak aşağıdaki gibi hesaplanmıştır. 28
29
Örnek faturaya göre değişiklik öncesi TRT payı hesaplanması (Rakamların anlaşılır olması için fatura rakamları 10 kat artırılarak hesaplama yapılmıştır) KDV Dahil Fatura Bedeli Faturadaki KDV Tutarı KDV Hariç Fatura Tutarı %2 TRT payı (178 %2) Değişikli sonrasına ait Faturadaki TRT payı TRT Kaybı : 210 TL : 32 TL :178 TL : 3,56 TL : 2,70 TL : 0.86 TL 30
YÜZDESEL OLARAK GELİR KAYBI 3.56 TL Gelirde kayıp 0.86 TL olursa 100 TL tutarında kayıp ne kadar olur 100X0.86:3.56: % 24.15 TL Sonuç olarak; TRT Matrahı kapsamındaki daralmadan dolayı, TRT nin 2008 yılında toplaması gereken geliri topladığı gelirin %24 ü oranında eksik toplamıştır 31
EPDK KARARIYLA TRT PAYI MATRAHINDA DARALMA EPDK Tarafından alınan 28/12/2010 tarihli ve 2999 sayılı kurul kararıyla; 1-3093 sayılı kanun hükümleri gereği TRT payı matrahına dahil olan kayıp kaçak bedelleri TRT payı matrahı kapsamı dışına çıkarılmak istenilmiştir 2-Keza 3093 sayılı kanunda yapılan değişiklik ile TRT Payı kapsamı dışına çıkarılan Perakende Satış Hizmet Bedelleri ise ikiye ayrılmış ve bir kısmının TRT payı matrahına dahil edilmek istenilmiştir. 32
EPDK KARARI HUKUKA AYKIRIDIR (I) EPDK nın son kararı iki noktadan kanuna açıkça aykırı olup, bu kararın uygulanması sonucu kanuna aykırılık fiilinin yanında TRT açısından da gelir kayıpları yaşanacaktır. Şöyle ki; 1-TRT enerji payı matrahına girecek unsurlarda bir daralma daha önce yapıldığı üzere ancak kanun değişikliği ile mümkündür. EPDK nın bir karar ile bunu yapmaya kalkışması hem normlar hiyerarşisine hem de mevzuata aykırı olup, yasama yetkisinin de gaspı anlamına gelmektedir. 33
EPDK KARARI HUKUKA AYKIRIDIR (II) 2- Diğer yandan 26.07.2008 tarihinde yapılan değişiklik ile Perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller i TRT payı matrahı dışına çıkarılmış olmasına rağmen, EPDK tarafından bu bedellerin bir kısmının TRT payı matrahına dahil olacağına karar verilmesi de Kurumumuza ilave gelir sağlayacak olsa bile normlar hiyerarşisine, mevzuata aykırı olup, bu konuda da EPDK tarafından bir kararla düzenleme yapılması yasama yetkisinin de gaspı anlamına gelmektedir. 34
EPDK KARARINDAN SONRA GELİR KAYBIMIZ EPDK kararın sonucu TRT nin gelir kaybı sanayi ve meskenlerde uygulanmakta olan tek terimli tarife dikkate alınarak aşağıdaki gibi hesaplanmıştır. 35
Matrah Daralmasına İlişkin Olarak Tek Terimli Tarife Baz Alınarak 1 kwh Enerji Fiyatı ve Maktu Kayıp Bedeli Üzerinden Yapılan Hesaplama Sanayi Tipi Aboneler İçin Yapılan Hesaplama 1 kwh birim ücreti : 13.758 KRŞ Kayıp Bedel Tutarı : 2.180 KRŞ Toplam Bedel : 15.938 KRŞ Kayıp bedelin 1 kwh enerji toplam bedeli içerisindeki % si : % 13,68 EPDK kararı Sanayi Tipi aboneler açısından TRT payı matrahında yüzde 13.68 daralma oluşturmuştur. 36
Matrah Daralmasına İlişkin Olarak Tek Terimli Tarife Baz Alınarak 1 kwh Enerji Fiyatı ve Maktu Kayıp Bedeli Üzerinden Yapılan Hesaplama Mesken Tipi Aboneler İçin Yapılan Hesaplama 1 kwh birim ücreti : 14,769 KRŞ Kayıp Bedel Tutarı : 2,398 KRŞ Toplam Bedel : 17,167 KRŞ Kayıp bedelin 1 kwh enerji toplam bedeli içerisindeki % si : % 13,96 EPDK kararı Mesken Tipi aboneler açısından TRT payı matrahında yüzde 13.96 daralma oluşturmuştur. 37
Gelir Kaybı Tutarına İlişkin Olarak Tek Terimli Tarife Baz Alınarak 1 kwh Enerji Fiyatı ve Maktu Kayıp Bedeli Üzerinden Yapılan Hesaplama Sanayi Tipi Abonelerde Kayıp Bedeli :2.180 KRŞ TRT Payı Oranı : %2 Birim Kayıp Bedelinde Yaşanılan Gelir Kaybı Tutarı :0,044 KRŞ Abone başına gelir kaybı 0.044 KRŞ, olup milyonlarca abone olduğu düşünülerse TRT nin kaybının büyüklüğü daha iyi anlaşılacaktır. 38
Gelir Kaybı Tutarına İlişkin Olarak Tek Terimli Tarife Baz Alınarak 1 kwh Enerji Fiyatı ve Maktu Kayıp Bedeli Üzerinden Yapılan Hesaplama Mesken Tipi Abonelerde Kayıp Bedeli : 2.398 KRŞ TRT Payı Oranı : %2 Birim Kayıp Bedelinde Yaşanılan Gelir Kaybı Tutarı :0,048 KRŞ Abone başına gelir kaybı 0.048 KRŞ olup, milyonlarca abone olduğu düşünülerse TRT nin kaybının büyüklüğü daha iyi anlaşılacaktır. 39
EPDK KARARINA KARŞI DANIŞTAY DA DAVA AÇILMIŞTIR Normlar hiyerarşisi kapsamında kanunla konulan bir yükümlülüğün ancak kanunla değiştirilebileceği, EPDK tarafından alınan idari bir kararla bunun mümkün olmayacağından hareketle Danıştay Başkanlığı nezdinde tarafımızdan dava açılmış olup, davada TRT lehine karar verilmiştir. 40
KAYIP-KAÇAK BEDELLERİNİ TRT PAYI MATRAHI DIŞINDA TUTAN MÜKELLEFLER Mahkeme kararına kadar geçen süre içerisinde kayıp bedeline ait kısım üzerinden ödenmeyen TRT Enerji payları firmalardan talep edilmeye başlanılmıştır. Bununla birlikte ödemeyenler nezdinde Mali Denetçiler tarafından enerji payı mutabakat incelemeleri yapılması planlanmaktadır. 41
MATRAH KAPSAMINDAKİ DARALMALARA RAĞMEN ENERJİ PAYI GELİRLERİNDEKİ ARTIŞIN NEDENLERİ 1- Elektrik fiyatlarına yapılan zamlar 2- TEİŞ a bağlı PMUM piyasasında işlem gören mükellefler hakkında TEİAŞ tan alınan bilgiler ile yürütülen çalışmalar sonucu yeni öteden beri TRT payı ödemeyenlerin öder hale getirilmesi sağlanmıştır. 3- Son olarak EPDK tarafından her yıl belirlenen Serbest Tüketici Limitlerinin, 9.000.000 kwh dan 5.000 kwh ya indirilmesi sonucu mükellef sayısında artış meydana gelmesidir. 42
YILLAR İTİBARİYLE SERBEST TÜKETİCİ LİMİTLERİ Yıl Serbest Tüketici Limiti (Yıllık) Yıl Serbest Tüketici Limiti (Yıllık) 2002 9.000.000 kwh 2008 1.200.000 kwh 2003 9.000.000 kwh 2009 480.000 kwh 2004 9.000.000 kwh 2010 100.000 kwh 2005 7.700.000 kwh 2011 30.000 kwh 2006 6.000.000 kwh 2012 25.000 kwh 2007 3.000.000 kwh 2013 5.000 kwh 43
TRT PAYI TAHSİLATINA İLİŞKİN HÜKÜMLER(I) 3093 sayılı kanunun tahsilat başlıklı 5/c maddesinde; (5784 sayılı Kanunun 11.md. ile değişik bent) Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişilerce, bu Kanunun 4 üncü maddesinin (c) bendine göre hesaplanacak bedeller en geç tahakkuku takip eden ikinci ayın yirmi beşinde Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunun göstereceği banka hesabına ödenir ve tahakkuk cetvelleri aynı süre içinde Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna gönderilir. Hükmü Bulunmaktadır. 44
TRT PAYI TAHSİLATINA İLİŞKİN HÜKÜMLER(II) Maddenin Değişmeden Önceki Hali: Tahsilat: Madde 5 c) Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. ve Türkiye Elektrik Üretim-İletim A.Ş. ile bu kuruluşların dışında kanunla elektrik üretimi ve iletimi tesisleri kurmaya ve işletmeye, dağıtım ve ticaretini yapmaya yetkili kılınan diğer kurum, kuruluş ve işletmelerce, bu Kanunun 4 üncü maddesinin (c) bendine göre hesaplanacak pay, en geç tahsilatı takip eden ayın 25'inde Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunun göstereceği banka hesabına ödenir ve tahakkuk cetvelleri aynı süre içinde Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna gönderilir 45
TAHSİLAT MADDESİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİĞİN SONUÇLARI(I) 1-Ödeme Süreleri Değişmiştir: Kanun değişiklik tarihinden önceki uygulamada mükelleflerimiz TRT enerji payı ödemelerini en geç tahsilâtı takip eden ayın 25 inde banka hesaplarımıza ödemek zorundadırlar. Kanun değişiklik tarihi olan 26.07.2008 tarihinden sonra ise en geç tahakkuku takip eden ikinci ayın 25 inde banka hesaplarımıza ödemek durumunda kalmışlardır. 46
TAHSİLAT MADDESİNDE YAPILAN DÜZENLEMELERİN SONUÇLARI(II) 2-Tahsilat Esasından Tahakkuk Esasına Geçilmiştir: 3093 sayılı Kanunun 5/c maddesinde yapılan değişiklikle daha önce enerji payı gelirlerinde mevcut olan tahsilât esasına göre beyan esasından, tahakkuk esasında beyan uygulamasına geçilmiştir. Bunun sonucunda daha önceleri enerji üretim firmalarıyla zaman zaman yaşanmakta olan tahsilât yapamadık gerekçesi ortadan kalkmış olup bu düzenleme TRT lehine olmuştur. 47
GEÇ DÜZENLENEN ELEKTRİK FATURALARI Vergi Usul Kanununa göre fatura mal veya hizmetin tesliminden sonra 7 gün içerisinde düzenlenmek zorundadır. Bazı eneri mükellefleri PMUM dan elektrik alıp satmaktadır.bu mükellefler PMUM un kendilerine 1 ay geç fatura düzenlemesinden hareketle hasılat faturalarını da 1 ay geç düzenlemektedirler. Sonuç olarak bu mükellefler tarafından TRT enerji payı 1 ay gecikme ile ödenmektedir. Yapılacak olan incelemelerde bu gecikmeler için 6183 sayılı kanuna göre faiz uygulanması gerekmektedir. 48
TEDAŞ İLE YAŞANAN İHTİLAF(I) TEDAŞ ile Enerji Payı Matrahına İlişkin Uyuşmazlıklar: 3093 Sayılı TRT Gelirleri Kanununun 4/c ve 5/c maddesine göre Lisans alan özel şirketlere 3093 sayılı kanunun hükümleri 2003 yılından itibaren tatbik edilmektedir. TEDAŞ ve Bağlısı 20 ortaklık, daha kanunda her hangibir değişiklik yapılmadan 2007 yılı başından itibaren TRT payı matrahını oluşturan unsurların bir kısmını (Reaktif Enerji, BTV, E.E.F. gibi) 20 Dağıtım Şirketi için Tarife Metedolojisi adı altında TEDAŞ tarafından çıkarılan ve EPDK tarafından onaylanan bir belgeye dayanarak TRT payı matrahı dışına çıkarmıştır. 49
TEDAŞ İLE YAŞANAN İHTİLAF (II) TEDAŞ Genel Müdürlüğünün 26.09.2006 tarih 41-616 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile; 01.01.2007 tarihinden itibaren; EPDK tarafından onaylanan Uyum Bileşeni Uygulamalarından Sonra Elde Edilen Uygulanabilir TEDAŞ Geneli Ortalama Tarifeleri ni oluşturan tüketici tarifeleri kısmında, dağıtım, perakende Satış Hizmet Bedeli, İletim Bedellerine ait fon ve paylara ilişkin yasal yükümlülüklerin de faturalarda ayrıca gösterilmesi yani fonsuz tarife uygulamasına geçilmiştir. 50
TEDAŞ İLE YAŞANAN İHTİLAF (III) Bu bağlamda, TRT Payı matrahını oluşturacak değerlerin halen elektrik faturalarının tahakkuk ettirildiği ABONE-NET Programında TEDAŞ Genel Müdürlüğünce tanımlandığı, bu tanımlama da Enerji fonu, Belediye Tüketim vergisi ve TRT Payının, enerjinin fiyat yapısı ve Gayri Safi Satış Hasılatı içersinde yer alan bu fonların yeni uygulamayla Gayri Safi Satış Hasılatına dahil edilmediği tespit edilmiştir. 51
TEDAŞ İLE YAŞANAN İHTİLAF (IV) Ancak TRT Payı matrahı hesaplanırken fon ve payların TRT payı matrahına dahil edilmeden yapılmasının 3093 Sayılı Kanun hükümlerine aykırı olduğu tespit edilmiştir. Bunun sonucu TEDAŞ ve bağlısı 20 müessese ile Kurumumuz arasında anlaşmazlık hasıl olmuştur. Nitekim 3093 sayılı kanunun 4/c maddesinde 26.07.2008 tarihinde yapılan kanun değişikliği ile TEDAŞ ın yasal olmayan uygulaması yasal hale getirilmiştir. 52
TEDAŞ İLE YAŞANAN İHTİLAF (V) Bu bağlamda, TRT Payı matrahını oluşturacak değerlerin halen elektrik faturalarının tahakkuk ettirildiği ABONE-NET Programında TEDAŞ Genel Müdürlüğünce tanımlandığı, bu tanımlama da Enerji fonu, Belediye Tüketim vergisi ve TRT Payının, enerjinin fiyat yapısı ve Gayri Safi Satış Hasılatı içersinde yer alan bu fonların yeni uygulamayla Gayri Safi Satış Hasılatına dahil edilmediği tespit edilmiştir. 53
TEDAŞ İLE YAŞANAN İHTİLAF (VI) Yukarıdaki bölümde de anlatıldığı kanun değişikliği sonucu eskiden enerji payı KDV hariç bedel üzerinden tahsil edilmekte iken yeni haline göre KDV diğer vergiler, fon ve paylar ile benzeri kesintilerde hariç tutulmuştur. Keza yeni halinde iletim dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller de TRT payı dışında tutulmuştur. Bu durum dahi TEDAŞ ın bir yönetim kurulu kararı ile 01.01.2007 ila 26.07.2008 tarihleri arasında yapılan fonsuz tarife uygulamasının yasal dayanağının olmadığını göstermektedir. 54
TEDAŞ İLE YAŞANAN İHTİLAF (VII) TEDAŞ ve Bağlı ortaklıkları ile yapılan yazışmalara ve Kurumun Genel Müdürlerinin konuyla yakın ilgilenmesine ve iki Kurum personelinin zaman zaman toplantılar yapmasına rağmen bir sonuç alınamamıştır. 2008 yılı içerisinde TEDAŞ Bağlısı ortaklıklarından Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş. aleyhine diğer TEDAŞ şirketlerine emsal olması açısından pilot bir dava açılmıştır. Dava devam etmektedir. 55
OSB LERE ENERJİ SATAN FİRMALARLA YAŞANAN İHTİLAFLAR(I) OSB lere Elektrik Satan Firmaların Bu Satış Üzerinden TRT Payı Ödeyip Ödemeyecekleri Konusundaki Anlaşmazlık çıkmış ve dava konusu yapılmıştır. Davalar TRT lehine sonuçlanmıştır. 56
OSB LERE ENERJİ SATAN FİRMALARLA YAŞANAN İHTİLAFLAR(II) OSB lerin elektrik enerjisi sattığı küçük işyerleri tek başlarına Serbest tüketici limitini dolduramadıkları için OSB tüzel kişiliğinde taleplerini birleştirmek suretiyle tedarikçisini seçmek hakkını kazanmaktadırlar. O nedenle talep birleştiren OSB Bölge Müdürlükleri nihai tüketicidir. OSB lere Elektrik enerjisi satan firmalar tahsil ettikleri TRT payını Kurumumuza yatırmak zorundadırlar.nitekim EPDK dan bu konuda almış olduğumuz görüşte de OSB lerin talep birleştiren olarak Serbest Tüketici oldukları ifade edilmiştir. 57
TETAŞ TARAFINDAN TRT PAYININ İÇ YÜZDEYLE HESAPLANMASI GEREKTİĞİNE YÖNELİK AÇILAN DAVA TRT payı faturada ki KDV hariç bedel üzerinden dış yüzde ile hesaplanmaktadır. Örneğin 200 TL tutarın %2 si 4 TL dır. TEDAŞ hesabında ise TRT payı ; Hasılat Tutarı x % 2:102 formülü uygulanmaktadır 200x0.02:102 : 3.92 TL olmaktadır. Görüleceği üzere dış yüzde Kurumumuz lehinedir.dava Kurum lehine sonuçlanmıştır. 58
OTOPRODÜKTÖR ve OTOPRODÜKTÖR GRUPLARINCA AÇILAN DAVALAR Bazı Otoprodüktör ve Otoprodüktör grubu lisansı sahibi olan Firmalarca ENERJİ satışlarının TRT payı matrahına dahil olmaması gerektiğinden hareketle davalar açılmıştır. Ancak çok sayıda dava açılmış olmasına rağmen davalar TRT lehine sonuçlanmıştır. 59
SİSTEM KULLANIM BEDELLERİNİN TRT PAYI MATRAHINA DAHİL OLMAMASI GEREKTİĞİNE DAİR DAVALAR TRT Payı Matrahına dahil olan bazı unsurlardan TRT payı alınmaması gerektiği yönünde çok sayıda dava açılmıştır. Bu kapsamda sistem kullanım bedelleri matrah dışında kalmalıdır şeklinde de davalar bulunmaktadır. Açılan tüm davalar TRT lehine sonuçlanmıştır. 60
REAKTİF ENERJİ BEDELİNİN MATRAHA DAHİL OLMADIĞI İDDİASI İLE AÇILAN DAVALAR Kanun değişikliğinden sonra matrah kapsamı dahilinde kalan Reaktif Enerji bedeli için yapmış olduğumuz tarhiyat işlemleri, Kayseri Enerji firması tarafından Asliye ticaret mahkemesi nezdinde dava konusu yapılmıştır. 61
6111 SAYILI KANUN UYGULAMASI 6111 Sayılı Kamu Alacaklarının Yeniden yapılandırılması Hakkındaki Kanundan yararlanmak için 23 firma müracaat etmiş olup, kanun kapsamında borçları yapılandırılıp Kurumumuza ödeme yapan toplam mükellef firma sayısı 21 dir. TEDAŞ ve Toprak Elektrik A.Ş. kanundan yararlanmak için Kurumumuza müracaat etmiş ancak yapılandırılan borçları ödemeyi kabul etmeyerek kanundan yararlanmamıştır. 62
6111 KAPSAMINDAKİ BORÇ VE YAPILANDIRMA TUTARLARI 6111 sayılı kanun öncesi firmaların Kurumumuza ödeyeceği borç tutarı 25.095.121,95-TL anapara ve 33.590.907,10-TL faiz olmak üzere toplam 58.686.029,05-TL dir 6111 sayılı kanun sonrası firmaların Kurumumuza ödeyeceği borç tutarı 25.095.121,95-TL anapara ve 12.260.216,78-TL faiz olmak üzere toplam 37.355.338,73-TL dir 63
6111 KAPSAMINDA DAVA MASRAFLARI 6111 sayılı kanun gereği mükellef firmalardan; dava dosya masrafı 502.913,72- TL dava dosya masrafı yasal faizi 29.175,70- TL Avukatlık vekalet ücreti 613.049,10-TL ve Avukatlık vekalet ücreti yasal faizi 26.670,76- TL olmak üzere toplam 1.171.809,28-TL tahsil edilmiştir 64
2004 sayılı KANUN UYGULAMASI(I) Kanuni süresinde ödenmeyen TRT enerji payı alacaklarımız 2004 sayılı İcra ve İflas Kanuna göre cebri tahsilinin sağlanması amacıyla Hukuk Müşavirliğine intikal ettirilmektedir. 65
2004 sayılı KANUN UYGULAMASI(II) 2004 sayılı kanun uyarınca iki tür cebri takip yöntemi bulunmaktadır. 1-İlamlı icra: Ticaret mahkemeleri nezdinde ticari dava açarak, kesinleşen alacak tutarı üzerinden Haciz uygulanmaktadır 2-İlamsız İcra: dava açmadan doğrudan haciz işlemi uygulanması. 2004 sayılı kanun ile ilgili olarak verilecek olan derslerde ayrıntıları anlatılacaktır. 66
BİRDEN ÇOK BORÇ BULUNMASI VE KISMİ TAHSİLAT HALİ (I) 2004 sayılı kanunda hüküm bulunmayan hallerde Borçlar Kanunu hükümlerinin uygulanacağı yönündeki atıftan hareketle birden çok döneme ilişkin TRT payı borcu olan firmalardan yapılan tahsilatların tüm alacağımızı karşılamaması halinde tahsil edilen alacak tutarı en eski borcun ferisinden başlayarak mahsup edilir. Buna ilişkin hükümler eski borçlar kanununda 84-85- 86. Maddelerde bu konuda hükümler bulunmaktaydı. Yeni borçlar kanununda ise 100-101-102 maddelerde konuya ilişkin hükümler mevcuttur. 67
BİRDEN ÇOK BORÇ BULUNMASI VE KISMİ TAHSİLAT HALİ (II) II. Mahsup 1. Kısmen ödemede MADDE 100- Borçlu, faiz veya giderleri ödemede gecikmemiş ise, kısmen yaptığı ödemeyi ana borçtan düşme hakkına sahiptir. Aksine anlaşma yapılamaz. Alacaklı, alacağın bir kısmı için kefalet, rehin veya başka bir güvence almış ise, borçlu kısmen yaptığı ödemeyi, güvence altına alınan veya güvencesi daha iyi olan kısma mahsup etme hakkına sahip değildir. 68
BİRDEN ÇOK BORÇ BULUNMASI VE KISMİ TAHSİLAT HALİ (III) 2. Birden çok borçta a. Borçlu ve alacaklının bildirimine göre MADDE 101- Birden çok borcu bulunan borçlu, ödeme gününde bu borçlardan hangisini ödemek istediğini alacaklıya bildirebilir. Borçlu bildirimde bulunmazsa, yapılan ödeme, kendisi tarafından derhâl itiraz edilmiş olmadıkça, alacaklının makbuzda gösterdiği borç için yapılmış sayılır. 69
BİRDEN ÇOK BORÇ BULUNMASI VE KISMİ TAHSİLAT HALİ (IV) b. Kanuna göre MADDE 102- Kanunen geçerli bir açıklama yapılmadığı veya makbuzda bir açıklık bulunmadığı durumda ödeme, muaccel borç için yapılmış sayılır. Birden çok borç muaccel ise ödemenin, borçluya karşı ilk olarak takip edilen borç için yapılmış olduğu kabul edilir. Takip yapılmamış ise ödeme, vadesi ilk önce gelmiş olan borç için yapılmış olur. Birden çok borcun vadesi aynı zamanda gelmişse, mahsup orantılı olarak; borçlardan hiçbirinin vadesi gelmemişse ödeme, güvencesi en az olan borç için yapılmış sayılır. 70
Sabırla dinlediğiniz için çok teşekkür ederim Abdullah ÇAVUŞ Muhasebe ve Finansman Dairesi Başkan Yardımcısı MART 2013 71