ÖN SÖZ Günümüzde siyasi, ekonomik, sosyal ve teknolojik alanlarda yaşanan hızlı değişim; öğretim programlarının bireylerin ilgi ve ihtiyaçlarına cevap verebilecek nitelikte sürekli geliştirilmesini gerekli kılmaktadır. Bu gelişmeler çerçevesinde çağdaş öğretim programlarının; birey ve toplumun beklentileri ve değişen ihtiyaçlarını, karşılaştığı karmaşık sorunları ve bu sorunların çözümlerini, insanlar arası ilişkileri ve toplumsal değerleri, sadece bugünü değil geleceği okuyabilecek bilinçli vatandaşlar yetiştirmeyi sağlaması beklenmektedir. Kalkınma planları, Millî Eğitim Şûrası ve benzeri çalışmalarda öğretim programlarının; üst düzey bilişsel yeterliliğe sahip, millî, manevî ve kültürel değerlere duyarlı, sorun çözme ve karar verme becerilerini geliştirmelerine imkân sağlayacak şekilde yeniden düzenlenmesine ihtiyaç olduğu dile getirilmektedir. Bu ihtiyaçlar doğrultusunda, dünyada yaşanan gelişmelere paralel olarak eğitim ve öğretim alanındaki gelişmelerin, uygulanan yöntem ve tekniklerin, eğitim araçlarındaki değişim ve çeşitliliğin öğretim programlarına yansıması kaçınılmaz olmuştur. Çağdaş programlarda salt bilgiden çok bilişsel beceriler ön plana çıkmakta; öğrencilere araştırma, bilgiyi ve bilgi kaynaklarını değerlendirme, eleştirel düşünme, analitik düşünme, problem çözme, bilgi iletişim teknolojilerini etkili ve verimli şekilde kullanma gibi becerilerin kazandırılması hedeflenmektedir. Eğitim ve öğretim alanındaki bu gelişmelerin, yeni yöntem ve teknikler ile öğretim teknolojilerindeki değişim ve çeşitliliğin öğretim programlarına yansıması kaçınılmazdır. Son yıllarda dünyadaki bilimsel ve teknolojik gelişmeler; öğrencilerin sadece okul ortamlarında değil, gelecekte toplumda üretken birer birey olarak sahip olmaları gereken becerileri de farklılaştırmıştır. Bilgi çağı olarak adlandırılan günümüzde; öğrencilerin sadece temel becerileri edinmeleri değil, bu becerileri uygulayabilecekleri ve geliştirebilecekleri ortam ve durumların oluşturulmasına olanak sağlayan öğretim programlarının hazırlanması ya da mevcut programların bu becerileri yansıtacak şekilde yeniden gözden geçirilmesi önemlidir. Bilgi çağında öğrencilerin sahip olması beklenilen bilgi ve beceriler göz önünde bulundurularak Türkiye nin farklı bölgelerinde farklı okul türlerinde görev yapan öğretmenlerin ve akademisyenlerin katılımıyla düzenlenen çalıştaylar sonrasında yeni araştırmalar ve yayınlar ışığında öğretim programlarının içeriği ve öğrencilere kazandırılması hedeflenen beceriler çağın gereklilikleri doğrultusunda güncellenmiştir. Güncelleme çalışmalarında, bilginin taşıdığı değer ve öğrencilerin var olan deneyimleri dikkate alınarak yaşama etkin katılımlarını, doğru karar vermelerini amaçlayan, sorun çözmelerini destekleyici ve geliştirici bir yaklaşım izlenmiştir. Öğrenciyi merkeze alan, bireysel farklılıklara duyarlı, bilgi ve beceriyi dengeleyen programlarla millî, manevi ve evrensel değerlere saygılı, toplumsal sorunlara karşı duyarlı bireyler yetiştirilmesi hedeflenmiştir. 2
İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 4 GENEL AMAÇLAR...4 ÖĞRENME-ÖĞRETME YAKLAŞIMI... 5 YETERLİLİK VE BECERİLER...5 DEĞERLER...7 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMI...8 UYGULAMADA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR...9 Ders Kitabı Yazımında Dikkat Edilecek Hususlar...10 Ünite, Kazanım Sayısı ve Süre...11 PROGRAMIN YAPISI...12 ÜNİTE, KONU VE KAZANIMLAR...13 3
GİRİŞ Her birey yolları ve ulaşım araçlarını kullanmaktadır. Bu nedenle herkes, uygun olmayan ve sorumsuz davranışlardan kaynaklanan trafik kazalarının kurbanı olma riski altındadır. Güvenli şekilde trafik sistemini kullanabilmek için gerekli bilgi, beceri, davranış, tutum ve değerlerin öğrencilere kazandırılması için trafik eğitimi gereklidir. Bu eğitim; sorumluluk sahibi ve bilinçli yaya, yolcu ve sürücülerinin yetiştirilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Trafik Kültürü ve İlk Yardım Dersi Öğretim Programı, trafikte tehlike yaratmama, kendini tehlikeden koruma, yaya, yolcu veya sürücü olarak trafik kurallarına uyma, duyarlı olma ve ilk yardım becerisini kazanma kavramları temel alınarak hazırlanmıştır. Programda, kural ve kavramları öğrenmenin yanı sıra trafikteki olumlu ve olumsuz davranışlar üzerinde de durulmuştur. Eğitim sürecinde trafikte güvenli davranışlar, trafik kazaları, trafikte insan ilişkileri, motorlu ve motorsuz araç kullanımı, trafik kazalarının nedenleri gibi konuların üzerinde durularak programın içeriği oluşturulmuştur. Bu programda; kişisel hayatın saygınlığı, trafikte hoşgörü, nezaket ve sorumluluk konularına ağırlık verilmiştir. Trafik Kültürü ve İlk Yardım Dersi Öğretim Programı, sadece trafikte uyulması gereken kuralları, ilk yardım müdahalelerinin nasıl yapıldığını bilen bireyler yetiştirmeyi değil; aynı zamanda sorumluluğa, toplumsal duyarlılığa, paylaşım ve dayanışma kültürüne, sağlık okuryazarlığı becerisine sahip bireyler yetiştirmeyi hedeflemektedir. Ayrıca öğrencilerin trafik ve dâhil oldukları toplumsal ortamlarda arzu edilen davranışları sergileyen ve böylelikle bunların sosyal normlara dönüşmesine katkı sağlayan bilinçli birer vatandaş olmaları yolunda farkındalık geliştirmelerine katkıda bulunmak da öğretim programının hedeflerindendir. GENEL AMAÇLAR Trafik Kültürü ve İlk Yardım Dersi Öğretim Programı, 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu nun 2. maddesinde ifade edilen Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları ile Türk Millî Eğitiminin Temel İlkeleri esas alınarak hazırlanmıştır. Bu programla öğrencilerin; 1. Trafik ortamında uyulması gereken kuralları kavramaları, 2. Trafik kazalarının neden ve sonuçlarını fark etmeleri, 3. Trafik kültürünün gerektirdiği tutum ve değerlerin farkına varmaları ve bunları davranışa dönüştürmeleri, 4. İlkyardım malzemelerini ve işlevlerini kavramaları, 4
5. Kaza ve yaralanma durumlarında yapılması gereken ilkyardım uygulamaları hakkında bilgi sahibi olmaları ve temel uygulamaları gerçekleştirmeleri amaçlanmaktadır. ÖĞRENME-ÖĞRETME YAKLAŞIMI Öğrenme, her bireyin ön bilgi, beceri, tutum ve bireysel öğrenme stratejisine bağlı olarak gerçekleşir. Öğrenme bireysel olduğu kadar sosyal bir süreçtir. Bunun yanı sıra öğrenmeye aracılık eden etkinliklere, öğrenme ortamının yapısına ve gerçekleştiği kültüre bağlıdır. Bu bakımdan sınıfta öğrencilerin kendilerini rahatlıkla ifade edebildikleri, sorgulayabildikleri, karşılıklı sevgi, saygı ve hoşgörüye dayanan ilişkilerin deneyimlendiği bir ortam oluşturulmalıdır. Hayat boyu öğrenen, edindiği bilgi ve beceriyi hayata geçiren bireylerin yetiştirilmesinde öğrenme-öğretim strateji, yöntem ve teknikleri büyük önem taşımaktadır. Öğrenme süreçlerinde öğrencilerin analitik düşünmelerini, araştırmalarını, sorun çözmelerini ve edindikleri bilgi, yeterlilik, beceri ve tutumları yeniden yapılandırıp hayata geçirmelerini destekleyen strateji, yöntem ve teknikler kullanılmalıdır. Öğretmenlerin; öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarının, ön bilgilerinin, becerilerinin ve öğrenme stillerinin birbirlerinden farklı olduğu gerçeğinden yola çıkarak öğretim yaklaşımlarını çeşitlendirmeleri gerekmektedir. YETERLİLİK VE BECERİLER Trafik Kültürü ve İlk Yardım Dersi Öğretim Programı, öğrencilerin özelde trafik kültürünün genelde ise içinde yaşadıkları toplumun ve dünyanın aktif katılımcıları olmak için şimdi ve gelecekte ihtiyaç duyacakları bilgilerin yanı sıra yeterlilik, beceri ve değerleri kazandırmayı hedeflemektedir. Öğretim programının uygulanması sürecinde kullanılacak öğrenme-öğretme strateji ve yöntemleri belirlenirken, öğretim materyalleri ve ölçme araçları hazırlanırken öğrencilerin edindikleri yeterlilik ve becerilerde uzmanlaşmalarına, değerleri özümseyerek tutum ve davranışa dönüştürerek bir üst eğitim kurumuna, iş dünyasına ve günlük hayatlarına aktarabilmelerine yardımcı olacak etkinlik ve çalışmalara yer verilmesi önemlidir. Trafik Kültürü ve İlk Yardım Dersi Öğretim Programı yla öğrencilere kazandırılması hedeflenen yeterlilik, beceri ve değerler ile bunların kazandırılmasında kullanılabilecek yöntem ve tekniklere ilişkin açıklamalar aşağıda sunulmuştur. Analitik Düşünme Beklenmedik bir durumla karşılaştığında ortamı ve koşulları hızlı bir şekilde analiz etme, karar verme ve eyleme geçme becerilerini edinmeyi ve kullanmayı gerektirir. 5
Sorun Çözme Karşılaştığı bir sorunun nedenlerini kavrama, çözüm yollarını belirleme, en uygun çözüme karar verme ve uygulama becerilerini edinmeyi ve kullanmayı gerektirir. Yaratıcı Düşünme Karşılaşılan bir durum ya da sorun karşısında alternatif, farklı ve uygulanabilir çözüm yolları üretmeyi gerektirir. Araştırma Uygun kaynakları belirleme, kaynaklara ulaşma, kaynakların ve kaynaklardan edinilen bilgilerin geçerlilik ve güvenilirliklerini sorgulamayı içerir. İletişim Ortamın gerekliliklerine uygun iletişim yollarını belirleme ve kullanma, başkalarını saygılı ve verimli şekilde dinleme, kendisini kendinden emin, saygılı ve etkili şekilde ifade etme, yazılı ve sözlü iletişim kanallarını etkili şekilde kullanma, Türkçe yi doğru, güzel ve etkili şekilde kullanma gibi yeterlilik ve becerileri içermektedir. Dijital Okuryazarlık Bilgi ve iletişim teknolojilerini, internet tabanlı servisleri doğru, etkili ve güvenli şekilde kullanma, bilgiyi araştırma, toplama, işlemleme, eleştirel ve sistematik şekilde kullanma yeterlilik ve becerilerinin edinilmesini ve kullanılmasını gerektirir. Öğrenmeyi Öğrenme Kendine uygun öğrenme stillerini belirleme ve kullanma, yeni öğrendiklerini farklı ortam ve durumlara aktarma, kendi öğrenmesinin sorumluluğunu alma ve öz değerlendirme yapma gibi yeterlilik ve becerileri içermektedir. Empati Kurma İnsanların kültürel ve bilişsel farklılıklarının farkına varma, saygı duyma ve sosyal etkileşimlerinde kendisini başkalarının yerine koymayı gerektirir. Girişimcilik Durum değerlendirmesi yapma, gerektiğinde risk ve inisiyatif alma, sosyal ilişkilerde, iletişimde, iş dünyasında ve eğitim sürecinde gerekli ve etkili davranışları uygun bir şekilde ve uygun zamanda ortaya koyma, plan yapma ve planlarını uygulama gibi yeterlilik ve becerileri içermektedir. Uzamsal Beceriler Harita, şekil, sembol, grafik, tablo vb. şekillerde sunulan bilgi ve verileri anlama; bilgi ve verileri harita, tablo, grafik, şema, grafik düzenleyicileri kullanarak sunma gibi yeterlik ve becerileri içermektedir. 6
Öğrenme-öğretme sürecinde öğrencilerin öz değerlendirme yapmalarına, bağımsız çalışmalarına, kendi öğrenmelerinin sorumluluğunu almalarına, okuduklarını ve öğrendiklerini kendi bakış açıları ile değerlendirmelerine, kişisel görüş ve fikirlerini ifade edebilmelerine olanak sağlamak, empati, öğrenmeyi öğrenme gibi kişisel yeterlik ve becerilerin gelişiminde etkili olacaktır. Süreç içerisinde öğrencilerin grupla çalışmalarına olanak sağlanmalı; öğrenciler, görgü kurallarına uygun iletişim kurmaları (etkili dinleme, söz kesmeme vb.), sorumluluklarını yerine getirmeleri konusunda teşvik edilmelidir. Bu; öğrencilerin girişimcilik, iletişim, sorun çözme, analitik düşünme, eleştirel düşünme ve yaratıcı düşünme gibi sosyal ve bilişsel yeterlik ve becerileri edinmelerine ve geliştirmelerine olanak sağlayacaktır. Uygun görsellerle (fotoğraf, resim, tablo, grafik vb.) desteklenmiş gerçek ya da kurgusal örnek olay incelemeleri/analizi, eğitsel oyunlar, tartışma, çatışma ve problem durumlarını değerlendirme ve yorumlama, rol oynama gibi yöntem ve teknikler bu yeterlilik ve becerilerin geliştirilmesine katkı sağlayacaktır. DEĞERLER Üst biliş, öz yönetim becerileri ile etik ve duygusal farkındalığı içeren gelişim zihniyetinin oluşmasında toplumsal ve evrensel değer sistemleri önemli yer tutmaktadır. Toplumdaki milli ve manevi birlik ve dayanışmanın, toplum ve küresel olarak uyumlu yaşamanın temelinde millî, manevi ve evrensel değerlerin özümsenmesi, bunların tutum ve davranışa dönüştürülerek eğitim, iş ve sosyal hayattaki ilişkilere yansıtılması, kişisel ve profesyonel başarı ve sosyal dayanışma için gittikçe artan bir öneme sahiptir. Bu bakımdan öğrenme-öğretme süreci; olumlu his ve deneyimleri uyandıracak, öğrencilerin kendilerini anlamalarına yardımcı olacak, açık fikirliliği ve sorgulamayı destekleyecek, değerlerin keşfedilmesine ve özümsenmesine, değerlere ilişkin bilgilerini uygulamaya dönüştürebilmelerine olanak sağlayacak şekilde yapılandırılmalıdır. Değerler aktarılırken konu anlatımından ziyade öğrencinin akıl yürütme, sorgulama, araştırma, yorum yapma, ilişkilendirme ve değerlendirme becerilerini kullanabileceği çalışmalara yer verilmelidir. Öğrencilerin trafik ve sağlık alanındaki güncel olaylarla ilgili ahlaki ikilemlerin yer aldığı metinleri okumalarına, çıkarımda bulunmalarını sağlayan soruları cevaplamalarına, tartışmalarına, kendi görüş ve düşüncelerini ifade etmelerine, bu ikilemlerin toplum hayatına yansımalarını değerlendirmelerine, farklı toplumlardaki uygulamalar hakkında bilgi sahibi olmalarına olanak sağlayan çalışmalar yapılmalıdır. Bu tarz çalışmalar sosyal farkındalığın gelişimine de katkı sağlayacaktır. 7
Değerlerin aktarılmasında öğretim materyalleri de önemli bir yer tutmaktadır. Öğretim programıyla öğrencilere aktarılması hedeflenen değerlere, ders kitaplarında ya da eğitim sürecinde kullanılacak materyallerde okuma parçasına, özlü sözlere, değerleri yansıtan gazete ve/veya dergi haberlerine, gerçek yaşam hikayelerine, değerleri sezdirmek için özel olarak hazırlanmış resimlere yer verilmeli; öğrencilerin değerlere ilişkin bilgilerini kullanabilecekleri, bunları tutuma dönüştürmelerini teşvik edecek etkinlik ve çalışmalar yapılandırılmalıdır. Öğretmenler, süreç içinde öğrencileri olumlu tutum ve davranışları sergilemeleri için motive etmelidirler. Değerlerin sadece sınıf ortamında verilmesi tutum ve davranışa dönüştürülmeleri için yeterli olmayacaktır. İdareci, öğretmen, aile iş birliği ile okul ve aile ortamında değerlere ilişin farkındalık geliştirilmesine, rehberlik servislerinin düzenleyeceği aile eğitimleri ile velilerin bu sürece aktif katılımının sağlanması önemlidir. Trafik kültürü ve İlk Yardım Dersi Öğretim Programı ile öğrencilere kazandırılması hedeflenen değerlere ünite kazanımlarının sonunda yer verilmiştir. Bu değerler öğrencilere aktarılırken kazanımların içerik boyutu ile ilişlendirilerek verilmelidir. Konudan kopuk bir şekilde verilen değerlerin özümsenmesi zor olacak, anlamlılığını ve kalıcılığını yitirecektir. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMI Öğrenme-öğretme sürecinin ayrılmaz bir parçası olan ölçme ve değerlendirme; öğrencilerin eksik ya da yanlış öğrenmelerinin zamanında tespit edilmesi ve giderilmesi, öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyinin belirlenmesi ve dersin ona göre şekillendirilmesi, ilerleyişi hakkında öğrenciye zamanında yapıcı geri bildirim verilmesi açısından önemlidir. Bu bakımdan sürekli olmalıdır. Sürekli değerlendirme zaman içindeki gelişimi daha görünür hale getirecek, sadece başarıya odaklanmaktansa gelişime de odaklanmayı sağlayacaktır. Ölçme ve değerlendirme sürecinde kullanılacak araçlar yapılandırılırken kullanılma amacının yanı sıra öğretim programının genel amaçlarına ve kazanımlarla tutarlı olmasına dikkat edilmelidir. Kazanımların beceri düzeylerindeki farklılıklar ile öğrenciler arasındaki bireysel farklılıklar göz önünde bulundurularak süreç içinde çok ve çeşitli ölçme araçları ve değerlendirme yaklaşımları kullanılmalıdır. Bilişsel becerilerin ölçülmesi amacıyla hazırlanan yazılı sınavlarda analiz etme, çıkarımda bulunma, değerlendirme, yorumlama, eleştirel düşünme gibi üst düzey bilişsel becerilerin ölçülmesine yönelik sorulara yer verilmelidir. Sorular yapılandırılırken okuma metni, gazete ve/veya dergi haberi, fotoğraf, resim, tablo, grafik vb. öncüllere bağlı olarak üst düzey bilişsel becerileri yordayan çoktan seçmeli ve açık uçlu (kısa cevaplı, uzun cevaplı) madde türlerinden yararlanılmalıdır. Öğretim programının uygulama gerektiren kazanımlarında, öğrencinin sergilemiş olduğu performansın değerlendirilmesinde öğrencilerin edindikleri bilgi, beceri ve yeterlilikleri 8
gösterebilecekleri performans çalışmaları ve projeler yapılandırılmalıdır. Performans çalışmaları ve projeler yapılandırılırken verilen görevlerin gerçek yaşam durumlarıyla, diğer disiplin alanlarıyla ilişkili olmasına ve öğrencileri üst düzey bilişsel becerilerini kullanmaya teşvik etmesine dikkat edilmelidir. Öğrencilerin performans çalışmaları ve projelerde gösterdikleri performansın değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarı veya derecelendirme ölçeği şeklinde tasarlanmış gözlem formlarından yararlanılabilir. Hazırlanacak gözlem formlarında sadece bilişsel ve psikomotor becerilerin değil kişisel ve kişilerarası yeterlik ve becerilerin (iş birliği, iletişim, sorumluluk vb.) yordanmasını sağlayan ölçütlere de yer verilmelidir. Öğrencilerin sınıf içinde sergiledikleri tutum ve derse katılımları da değerlendirilmeli, öğrencilerin performansları hakkında yapıcı geri bildirimler verilmelidir. Ders kitapları hazırlanırken ünite başlarında öğrencilerin mevcut bilgi birikimleri ve günlük yaşam deneyimlerini kullanarak cevaplayabilecekleri, işlenecek konuya dikkatlerini çekecek ve meraklarını uyandıracak, yorum yaparak cevaplayabilecekleri sorulara yer verilmelidir. Ünite sonu değerlendirme bölümlerinde ise tıpkı yazılı sınavlar gibi metin ya da görsel unsurlarla desteklenmiş üst düzey bilişsel becerilerin yordanmasına olanak sağlayan sorulara yer verilmeli, bu bölümler sınıfta yaptırılmalı, ünitede yer alan konulara ilişkin öğrencilerin eksik ve yanlış öğrenmelerinin tespit edilerek giderilmesi amacıyla kullanılmalıdır. UYGULAMADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR 1. Öğretim programında yer alan trafikle ilgili kavramlar veya kurallar, poster, interaktif web siteleri, sunum, video gösterisi, benzetim (simulasyon), drama vb. etkinlikler yoluyla işlenişte verilmelidir. 2. İlk yardım uygulamaları uygun malzemeler temin edilerek sınıfta öğrencilere yaptırılmalıdır. 3. Öğrenme-öğretme sürecinde gerektiğinde acil tıp uzmanlarından, trafik polislerinden veya MEB sertifika programını tamamlamış trafik bilgisi öğretmenlerinden yardım alınmalıdır. Acil tıp görevlileri ve trafik polisleri deneyimlerini paylaşmaları için sınıfa konuşmacı olarak çağrılabilir. 4. Özel eğitime ihtiyacı olan öğrenciler için; özellikleri, eğitim performansları ve ihtiyaçları doğrultusunda trafik ve ilk yardım öğretim programı temel alınarak Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) hazırlanmalı ve uygulanmalıdır. BEP de yer alan kazanımların belirlenmesinde, öğrenme-öğretme uygulamalarının yapılmasında ve başarının değerlendirilmesinde bireylerin akademik, zihinsel, sosyal, bedensel özellikleri ile bireysel farklılıkları dikkate alınmalıdır. 5. Programın uygulanması sırasında öğretmen sadece ders kitabına bağımlı kalmamalı; öğrencilerin bilgi ve beceri düzeyi, ilgi ve öğrenme ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak kazanımlarla 9
tutarlı öğretim materyalleri (bilgi notu, powerpoint sunu, çalışma kâğıtları, görsel ve işitsel materyaller vb.) hazırlamalı ve kullanmalıdır. 6. Programın uygulanması sırasında hem öğretmenler hem de öğrenciler bilişim teknolojilerini aktif olarak kullanmalıdırlar. Öğrenciler resmi internet sitelerini (Karayolları Genel Müdürlüğü vb.) ziyaret etmeleri konusunda teşvik edilmelidirler. Bilişim teknolojilerinin güvenli kullanımı için dikkat edilmesi gereken siber güvenlik kuralları öğrencilere hatırlatılmalıdır. 7. Film izlenmesi uygulamalarında; ders saatleri göz önünde bulundurulmalı, kazanımın içeriğine uygun filmin belli bölümleri ders işlenirken kullanılmalıdır. 8. Dersin işlenişinde ve uygulamalarda görsel iletişim araçlarına yer verilmeli; slayt, bilgisayar, televizyon, etkileşimli tahta, Genel Ağ, EBA vb. etkin olarak kullanılmalıdır. Teknolojik araç ve gereçler kullanılırken gizlilik, bütünlük ve erişilebilirlik göz önüne alınmalı ve genel Ağ ın güvenli kullanımı konusunda gerekli uyarılar yapılmalı ve tedbirler alınmalıdır. Casus yazılımlar veya kimlik bilgilerinin çalınması ve kullanılmaya çalışılması gibi risklerle karşı karşıya kalmamak için güncel anti virüs yazılımı kullanma, kişisel güvenlik duvarı kullanımı, işletim sistemleri güncellemeleri gibi güvenlik yazılımları kullanılarak güvenlik önlemleri alınmalıdır. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenen dijital kaynakların kullanımı ile ilgili kurallara uyulmalıdır. Dijital kaynakların, özellikle Genel Ağ dan indirilerek kullanılan materyallerin kullanımında intihal yapılmamalı, etik kurallara, telif haklarına riayet edilmelidir. 9. Öğretim materyali hazırlama ve derse hazırlıklı gelmenin öğretmenin asli görevleri arasında olduğu unutulmamalıdır. Öğretmenler, trafik kültürü ve ilk yardım dersi ile ilgili bilgi, beceri, değer ve tutumları öğrencilerine kazandırırken sadece ders kitaplarına bağlı kalmamalıdırlar. Sınıf düzeyi, öğrencilerin ilgi, hazır bulunuşluk düzeyleri, öğrenme stilleri gibi unsurları göz önünde bulundurarak kazanımlarla tutarlı olacak şekilde öğretim materyalleri (bilgi notu, sunum, etkinlik, çalışma kağıtları, proje, okuma parçaları vb.) yapılandırmalı ve kullanmalıdırlar. Öğretim materyalleri hazırlanırken zümre öğretmenleri ve diğer disiplinlerin öğretmenleriyle işbirliği yapılmalıdır. Ders Kitabı Yazımında Dikkat Edilecek Hususlar 1. Ünite kazanımları esas olmakla birlikte kazanımlara ilişkin açıklamaların da belirleyici olduğu unutulmamalıdır. 2. Ünite içerisinde kazanımların sırası sabit olmayıp farklı sıralamalar da yapılabilir. 3. Program kapsamında yer alan konulara ilişkin her ünitede, önemli ve güncel gelişmelere değinen, öğrencinin ilgisini çekecek, bilim ve teknolojiye olumlu bir bakış açısı kazandırabilecek, değerlere ilişkin farkındalık oluşturacak okuma metinlerine (gazete ve dergi haberleri, özlü sözler, 10
hayat hikayeleri vb.) ve görsel unsurlara (afiş, karikatür, fotoğraf, tablo, grafik vb.), bunların irdelenmesini gerektiren sorulara ve konu anlatımı içinde yönlendirmelere yer verilmelidir. 4. Ders kitabında yer alacak etkinlikler sınıf içinde uygulanabilir olmalıdır. Farklı ve üst düzey bilişsel becerilerin kullanılmasını gerektirmeli, günlük yaşam ve diğer disiplin alanlarıyla ilişkilendirme yapmaya olanak sağlamalıdır. Öğrencilerin gelişimsel düzeyine uygun olmalıdır. 5. Kullanılacak görseller öğrencilerin gelişimsel düzeyine uygun ve ilgi çekici olmalıdır. 6. Kazanımlarla ilişkilendirme yapılarak iş sağlığı ve güvenliği, engelli vatandaşlara duyarlılık, finans bilinci gibi konulara öğrencilerin dikkatini çekmek, onlarda farkındalık oluşturmak amacıyla okuma parçalarına veya etkinliklere yer verilmelidir. 7. Millî, manevi, kültürel ve evrensel değerlere ilişkin farkındalık oluşturmak amacıyla ünitelerle ilişkilendirilerek görsel, okuma parçası, araştırma konusu, etkinlik ve özlü sözlere yer verilmelidir. Ünite, Kazanım Sayısı ve Süre Tablosu Trafik Kültürü ve İlk Yardım Dersi Öğretim Programı nda yer alan üniteler, kazanım sayıları, kazanımların işlenişi için ayrılabilecek yaklaşık süre ile bunların ders saatlerine oranı aşağıda sunulmuştur. Ünite Kazanım Sayısı Süre (Ders Saati)* Oran (%) Trafik Kültürü 27 21 58 İlk Yardım 27 15 42 TOPLAM 54 36 100 * Ünite/kazanımlar için öngörülen ders saatleri, koşullara göre ±%10 oranında değiştirilerek uygulanabilir. 11
PROGRAMIN YAPISI Trafik Kültürü ve İlk Yardım Dersi Öğretim Programı ünite temelli yaklaşım esas alınarak hazırlanmıştır. Öğretim programı iki üniteden oluşmaktadır. Ünitelerin yapısı aşağıda şematik olarak sunulmuştur. Ünite Adı Ünite Açıklaması Kavramlar ve Terimler Konu Adı Ünite No. Konu No. Kazanım No. Değerler Ünite işlenirken parantez içinde belirtilen kazanımlarla ilişkilendirilerek öğrencilerde farkındalık oluşturulması amaçlanan değerlerdir. Ünitenin işlenişi sürecinde konularla ve kazanımlarla ilişkilendirilerek farklı değerlere de yer verilebilir. Öğretim Materyalleri ve Bilişim Teknolojileri Ünitenin işlenişi sürecinde kullanılacak öğretim materyalleri ve bilişim teknolojileri araç ve yöntemlerine ilişkin açıklamalardır. Bu materyaller işleniş sırasında öğretmen tarafından hazırlanacak ya da belirlenecek yöntem ve uygulamalarla çeşitlendirilebilir. Kazanım Kazanım Açıklaması Kazanımın içerik boyutuna ilişkin konu sınırlılıklarını, kazanımların işlenişi sırasında dikkat edilmesi gereken hususları, etkinlik ve işleniş sırasında kullanılabilecek yöntem ve uygulamalara ilişkin açıklamalardır. 12
ÜNİTE, KONU VE KAZANIMLAR 1. TRAFİK KÜLTÜRÜ Ünite Açıklaması Bu ünite ile trafik kuralları, işleyişi ve trafikte beklenen olumlu tutum ve davranışlar hakkında bilgi sahibi olan, trafikte karşılaşabileceği sorunları çözebilen, trafikte kişilik haklarına saygılı, hoşgörü, sabır, nezaket ve sorumluluk bilinci gelişmiş bireyler yetiştirmek amaçlanmıştır. Kavramlar ve Terimler trafik, karayolu, tek yönlü karayolu, iki yönlü karayolu, şerit, bölünmüş yol, tali yol, erişme kontrollü karayolu (otoyol), bağlantı yolu, geçiş yolu, kavşak, geçiş hakkı, geçiş üstünlüğü, trafik kazası, trafik işaret levhaları, emniyet kemeri, çocuk güvenlik koltuğu, şerit takip kuralı, hız sınırı, takip mesafesi, geçme yasağı, ilk geçiş hakkı, geçiş üstünlüğü, dönüş kuralları, durma, duraklama, park etme, far, reflektör, okul geçidi, demir yolu, yaya geçidi, kural ihlali, trafik cezası, ceza puanı uygulaması, trafikten men, sürücü belgesi, trafik sigortası, kasko Konu, Kazanım ve Açıklamalar 1.1. Trafik ve Trafik Eğitimi 1.1.1. Trafik sorunu ve nedenlerini açıklar. Trafik sorunu ile ilgili güncel istatistiki verilerden faydalanılır. 1.1.2. Trafik sorununun çözümüne ilişkin öneriler geliştirir. Öğrencilerin Türkiye ve farklı ülkelerde trafik sorununu çözmek için yapılan uygulamaları araştırmaları, sorunun çözümüne ilişkin özgün öneriler geliştirmeleri ve geliştirilen önerilerin sınıfta tartışılması sağlanır. 1.1.3. Trafik eğitiminin gerekliliğini açıklar. 1.1.4. Trafikte sergilenmesi gereken tutum ve davranışları açıklar. a. Trafikte yazılı kurallar dışında da uyulması gereken davranışların olduğu vurgulanır. b. Trafikte görülen olumlu ve olumsuz davranışlara örnekler verilerek bunlarının sonuçlarının tartışılması sağlanır. c. Yaşlı ve engelli bireylere karşı duyarlı olunması gerektiği vurgulanır. ç. Toplu taşıma araçlarında hoşgörülü ve görgü kurallarına uygun davranmanın, başkalarının haklarına saygılı olmanın gerekliliği vurgulanır. 13
1.2. Karayollarının Kullanım Kuralları 1.2.1. Tek yönlü kara yolu, iki yönlü kara yolu, bölünmüş yol, ana yol, tali yol, otoyol, bağlantı yolu, geçiş yollarının kullanım kurallarını açıklar. 1.2.2. Trafik işaretleri ve işaret levhalarını tanır. a. Görevli kişilerin trafiği yönetme hareketleri görsellerden yararlanılarak tanıtılır. b. Işıklı trafik işaret cihazı, tehlike uyarı işaretleri, trafik tanzim işaretleri, mecburiyet bildiren trafik işaretleri, trafik bilgi işaretleri, duraklama ve park etme işaretleri, otoyol işaretleri, yapım-bakım ve onarım işaretleri ile yol çizgileri görsellerden yararlanılarak tanıtılır. c. Trafik işaret ve görevlilerine uyma mecburiyeti ile öncelik sırası üzerinde durulur. 1.2.3. Trafik işaret levhalarını korumanın önemini açıklar. 1.2.4. Kara yollarında şerit takip kurallarını açıklar. Takip mesafesi, önündeki aracı geçme mesafesinin hesaplanması, geçmek isteyen araca yol verme mecburiyeti, geçme yasakları ve sol şerit ihlali üzerinde durulur. 1.2.5. Hız kurallarına uymanın önemini açıklar. Alt ve üst hız sınırları üzerinde durulur. 1.2.6. Trafikte ilk geçiş hakkı, geçiş üstünlüğü ve dönüş kurallarını açıklar. a. Yayaların ve sürücülerin geçiş hakkına sahip oldukları durumlar hakkında bilgi verilerek geçiş hakkına sahip yaya ve sürücülere saygı gösterilmesi gerektiği vurgulanır. b. Geçiş üstünlüğü hakkına sahip olan araçlar ve ayırıcı işaretler, bu araçları kullanan sürücülerin sorumlulukları üzerinde durulur. 1.2.7. Durma, duraklama, park etme, yolcu bindirme ve indirme kurallarını açıklar. 1.2.8. Araçların ışıklandırılmasının önemini açıklar. Far, lamba, reflektör gibi ışık teçhizatlarının kullanım kuralları üzerinde durulur. 1.2.9. Yolda kalan araçların işaretlenmesi ve çekilmesinde uyulması gereken kuralları açıklar. Trafik güvenliği açısından yolda kalan araçların işaretlenmesinin neden önemli olduğu vurgulanır. 1.2.10. Trafikte aydınlatmanın yetersiz olduğu ve hava koşullarının fark edilmeyi güçleştirdiği durumlarda alınacak önlemleri ifade eder. Yayaların ve sürücülerin alacağı güvenlik önlemleri üzerinde durulur. 1.2.11. Sürücü ve yayaların okul, demir yolu ve yaya geçitlerinden geçerken dikkat etmesi gereken kuralları açıklar. 1.2.12. Trafikte fark ettiği kural ihlallerini ilgililere bildirmenin gerekliliğini açıklar. a. Okul taşıtlarında fark ettiği kural ihlallerinin ilgililere bildirilmesi gerektiği vurgulanır. 14
b. Bildirim yaparken verilmesi gereken bilgiler (kural ihlali yapan aracın plakası, hangi yol, kavşak, gittiği yön, saat, tarih, aracın marka, model ve renk bilgilerinin alınması, ışık ihlallerinde olayın hangi ışıklarda gerçekleştiği) üzerinde durulur. c. Trafik kurallarını ihlal etmenin kul hakkına da girmek olduğu vurgulanır. 1.2.13. Trafikte bisiklet ve motosikletin güvenli kullanımıyla ilgili kuralları açıklar. Bisiklet ve motosiklet sürücülerinin kask, koruma gözlüğü ve dizlik takmalarının nedenleri üzerinde durulur. 1.2.14. Güvenli yolculuk için alınması gereken önlemleri açıklar. a. Özel araçlar, şehirler arası otobüsler ile şehir içi otobüs ve minibüslerde emniyet kemerinin kimler tarafından kullanılmasının zorunlu olduğu vurgulanır. b. Emniyet kemeri ve çocuk güvenlik koltukları hakkında bilgi verilerek, nasıl kullanılması gerektiği belirtilir. c. Araçlarda çocukların kucağa alınması, aracın kapasitesinin üzerinde araca yolcu alınması, araç kullanırken veya trafikte hareket hâlindeyken cep telefonunun kullanılması, araçların ön koltuklarında çocukların oturtulması gibi durumların trafiği tehlikeye soktuğu vurgulanır. 1.2.15. Trafik kurallarının ihlalinde verilecek cezaları açıklar. a. Yayalara verilen trafik cezaları üzerinde durulur. b. Sürücülere verilen trafik cezalarının (ceza puanı uygulaması, para cezası, hapis cezası, belgelerin geri alınması, belgelerin iptali, trafikten men, araç kullanmaktan men cezaları) hangi durumlarda verildiği örneklerle açıklanır. Ayrıntılara girilmez. 1.2.16. Sınıflarına göre sürücü belgesi alma şartlarını açıklar. Sürücü belgelerinin sınıfları, geçerlilik süresi, sürücü adaylarında aranan şartlar ve sürücü sınavları üzerinde durulur. 1.2.17. Araçlarda periyodik olarak yapılacak işlemleri açıklar. a. Araçların bakım ve muayenelerinin düzenli olarak yaptırılmasının önemine değinilir. b. Trafik sigortası ve kaskonun gerekliliği üzerinde durulur. 1.2.18. Araçlarda bulunması zorunlu olan malzeme ve gereçleri tanır. Araçlarda bulunması zorunlu olan malzeme ve gereçler (yangın söndürme cihazı, reflektör, ilk yardım çantası, tekerlek takozu vb.) sıralanarak bunların gerekli olduğu koşullar ve eksikliği durumunda doğabilecek sorunlar üzerinde durulur. 15
1.3. Trafik Kazaları 1.3.1. Trafik kazalarının nedenlerini açıklar. a. İnsan, araç, yol ve iklim koşullarının trafik kazalarına etkisi üzerinde durulur. b. Trafik ve yol güvenliği için risk oluşturabilecek yorgunluk, dikkatsizlik, sorumsuzluk, uykusuzluk, görme kusurları gibi faktörlere değinilir. c. Trafik kazalarına en çok hızın, yanlış sollamanın, şerit ihlallerinin, kırmızı ışık ihlallerinin, takip mesafesine ve geçiş önceliğine uymamanın sebep olduğu belirtilir. ç. Alkol, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin etkisi altında araç kullanılmaması gerektiği nedenleriyle açıklanır. d. Konunun işlenişinde güncel istatistiki verilerden yararlanılır. 1.3.2. Trafik kazalarının olumsuz etkilerini açıklar. a. Trafik kazalarının birey üzerindeki fiziksel, psikolojik ve sosyal etkileri üzerinde durulur. b. Trafik kazalarının toplum üzerindeki olumsuz etkilerine değinilir. c. Trafik kazalarının ülke ekonomisine verdiği zararlar örnekler verilerek açıklanır. ç. Konunun işlenişi sırasında gazete ve/veya dergi haberlerine, örnek olaylara yer verilir. 1.3.3. Trafik kazası sonrası yapılacak iş ve işlemleri açıklar. Trafik kazalarına karışanların sorumlulukları, sürücü, yaya ve yolcu kusurlarının tespiti, kaza inceleme, bilirkişi ve görevliler hakkında bilgi verilir. 1.4. Trafik ve Çevre 1.4.1. Trafiğin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için alınabilecek önlemleri açıklar. a. Trafik kaynaklı çevre kirliliği ile ilgili (egzoz gazı, gürültü kirliliği, atıklar, standart dışı yakıtlar, klimaların gereksiz kullanımı vb.) alınması gereken önlemler üzerinde durulur. Çevre ve doğaya karşı duyarlı olmanın önemi vurgulanır. b. Sokak hayvanlarının karıştığı kazalarda yapılması gerekenler üzerinde durulur. Hayvan sevgisinden hareketle canlılara ve doğaya saygılı olmanın önemi vurgulanır. c. Toplu taşıma araçlarını tercih etmenin ülke ekonomisine, çevre kirliliğinin önlenmesine ve trafik yoğunluğunun azaltılmasına katkıları üzerinde durulur. d. Öğrencilerin trafiğin çevreye karşı olumsuz etkileri konusunda halkı bilinçlendirmek için kamu spotu hazırlamaları ve paylaşmaları sağlanır. Değerler Saygı (kzm. 1.1.4), hoşgörü (kzm.1.1.4), nezaket (kzm.1.1.4), sorumluluk (kzm.1.2.12, 1.4.1), empati (kzm.1.3.2), duyarlılık (kzm.1.4.1), sevgi (kzm.1.4.1-doğa ve hayvan sevgisi), vatanseverlik (kzm.1.4.1) Öğretim Materyalleri ve Bilişim Teknolojileri Powerpoint, audocity, mobil teknolojiler, istatistikler, gazete ve dergi haberleri 16
2. İLK YARDIM Ünite Açıklaması Bu ünite ile öğrencilerin ilk yardım malzemelerini ve işlevlerini tanımları, kaza ve/veya yaralanma durumlarında ilk yardım malzemelerini kullanarak temel ilk yardım uygulamalarını yapabilmeleri, ilk yardımla ilgili değer, tutum ve davranışları kazanmaları amaçlanmıştır. Ünitenin işlenişi sırasında uygun malzemeler temin edilerek öğrencilerin sınıfta uygulama yapmalarına fırsat sağlanmalıdır. Doğrudan konu anlatımına geçilmemeli, yaralanma ve kaza durumları örnek olaylarla verilmeli, öğrencilerin örnek olaylarda gerçekleşen durumların nedeni ve yapılabilecek uygulamalar hakkında önceki bilgilerinden ya da deneyimlerinden yararlanarak çıkarımda bulunmaları sağlanmalıdır. Kavramlar ve Terimler ilk yardım, acil yardım, hayat kurtarma zinciri, temel yaşam desteği, doku ve organ bağışı, Heimlich manevrası, boğulma, kanama, basınç uygulama noktası, turnike, şok, yara, yanma, donma, sıcak çarpması, kırık, çıkık, burkulma, bilinç kaybı, bayılma, koma, havale, epilepsi, kan şekeri düşüklüğü, inme, zehirlenme Konu, Kazanım ve Açıklamalar 2.1. İlk Yardımla İlgili Temel Bilgiler 2.1.1. İlk yardım ile ilgili temel kavramları açıklar. a. İlk yardım bilmenin önemi üzerinde durulur. b. İlk yardım, acil yardım ve ilk yardımcı kavramları üzerinde durulur. 2.1.2. İlk yardımın amaçları ve temel uygulamalarını açıklar. a. Kaza anında ilk yardımın temel uygulamaları olan Koruma-Bildirme-Kurtarmanın (müdahale) önemi üzerinde durulur. b. Her türlü acil durumlarda 112 nin aranmasının ve gerekli bilgilerin doğru olarak verilmesinin bir insanlık görevi olduğu vurgulanır. c. Hayat kurtarma zinciri ve ilk yardımın ABC si üzerinde durulur. ç. Hayat kurtarmanın önemi, örnek olaylar ve canlı tanıkların söyleşilerinin yer aldığı video, gazete ve dergi haberlerinden alıntılarla vurgulanır. d. Mustafa Kemal Atatürk ün cumhuriyetin ilanından sonra sağlık alanında gerçekleştirdiği reformlara ilişkin bilgi verilir. 2.1.3. Güvenli ilk yardım uygulaması için alınması gereken önlemleri açıklar. a. İlk yardım uygulamalarında ilk yardımcının kendisi ve kazazede için alması gereken önlemleri ve bunların ilk yardımcı ve kazazede açısından önemi üzerinde durulur. 17
b. Olay yeri değerlendirmenin amacı açıklanarak olay yeri değerlendirilmesinde yapılacak işlemler sıralanır. 2.1.4. Taşıtlarda bulunması gereken ilk yardım malzemelerini tanır. Taşıtlarda bulunması gereken ilk yardım malzemeleri hakkında bilgi verilerek bunların nasıl kullanıldığı uygulamalı olarak gösterilir. 2.1.5. Hastanın/yaralının durumunu değerlendirerek yapabileceği gerekli müdahaleleri belirler. a. Hastanın/yaralının durumunun değerlendirilmesinin amacı üzerinde durulur. b. Hastanın/yaralının I. değerlendirmesinde; bilinci, dolaşımı (C), solunum yolu açıklığının sağlanması (A) ve solunumun değerlendirilmesi (B) üzerinde durulur. c. II. değerlendirmede; hasta/yaralı ile görüşülerek bilgi edinme, bilinç düzeyi, solunum sayısı ve ritmini belirleme; nabız ve vücut ısısı ölçümü; baş, boyun, göğüs kafesi, karın boşluğu ile kol ve bacak muayenesinin nasıl yapılacağı açıklanır. ç. Temel yaşam desteği kavramı üzerinde durulur. Uygulama basamaklarına girilmez. 2.1.6. Doku ve organ bağışlamanın önemini açıklar. a. Doku ve organ bağışlama konusundaki gelişmeler hakkında bilgi verilir. Ayrıntıya girilmez. b. Doku ve organ bağışı oranına ilişkin ülkemiz ve diğer ülkelerden istatistiki veriler karşılaştırmalı olarak verilerek oranlardaki benzerlik ve farklılıkların nedenlerinin tartışılması sağlanır. c. Doku ve organ bağışı ile ilgili canlı tanıkların açıklamalarının yer aldığı video, gazete ve dergi haberlerinden alıntılara yer verilir. ç. İnsan sevgisi ve yardımlaşmanın önemi vurgulanır. 2.2. İlk Yardım Uygulamaları 2.2.1. Solunum yolu tıkanıklıklarının nedenlerini ve belirtilerini açıklar. Solunum yolu tıkanıklıklarının çeşitleri üzerinde durulur. 2.2.2. Solunum yolu tıkanıklığı durumunda ilk yardım uygular. a. Kısmi ve tam tıkanma durumunda yapılacak ilk yardım uygulamaları açıklanır. b. Tam tıkanmanın belirtileri ve Heimlich manevrasının önemi üzerinde durulur. c. Heimlich manevrasının yetişkinlerde, çocuklarda ve bebeklerde uygulanışı üzerinde durulur. 2.2.3. Suda boğulmalar durumunda ilk yardım uygular. Suda boğulma anında yapılan ilk yardım uygulamalarını gösteren video, film vb. izletilir. 2.2.4. Kanama çeşitlerini açıklar. Kanama kavramı üzerinde durulur. 18
2.2.5. Kanamalarda ilk yardım uygular. İç, dış ve diğer kanamalardaki (burun, kulak vs.) ilk yardım uygulamaları işlem basamakları açıklanır. 2.2.6. Uzuv kopması durumunda yapılması gerekenleri açıklar. Kopan uzvun, yaralıyla birlikte en kısa zamanda, uygun koşullarda, en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılmasının gerekliliği vurgulanır. 2.2.7. Şokun nedenleri ve belirtilerini açıklar. 2.2.8. Şokta ilk yardım uygular. 2.2.9. Yara çeşitlerini ve belirtilerini açıklar. Yaranın tanımı, yaraların ortak belirtileri ve ciddi yaralanmaların özellikleri üzerinde durulur. 2.2.10. Yaralanmalarda ilk yardım uygular. a. Yaralanma çeşitlerine göre farklı uygulamaların gerekliliği ve bu uygulamaların neler olduğu vurgulanır. b. Delici göğüs ve karın yaralanmaları, kafatası ve omurga yaralanmalarının belirtileri, riskleri ve yapılacak ilk yardım uygulamaları açıklanır. 2.2.11. Göze, kulağa ve buruna yabancı cisim kaçması durumunda ilk yardım uygular. 2.2.12. Yanık, donma ve sıcak çarpmasının belirtilerini açıklar. a. Yanık, donma, sıcak çarpması kavramları açıklanarak derecelendirilmesi üzerinde durulur. b. Yanık çeşitleri ve ciddiyetini belirleyen faktörler üzerinde durulur. 2.2.13. Yanık, donma ve sıcak çarpması durumunda ilk yardım uygular. a. Isı, elektrik ve kimyasal yanıklarda ilk yardım uygulamaları işlem basamakları açıklanır. b. Donma ve sıcak çapması gibi durumlarda ilk yardım uygulamaları işlem basamakları açıklanır. c. Yanık, donma ve sıcak çarpması durumunda yapılan doğru ve yanlış uygulamalara ilişkin videolar gösterilerek doğru ve yanlışlıkların tespit edilmesi ve doğru uygulamanın nasıl olması gerektiği hakkında görüş bildirilmesi sağlanır. 2.2.14. Kırık, çıkık ve burkulma belirtilerini açıklar. a. Çıkık ve burkulma kavramları açıklanır. b. Kırığın tanımı yapılarak kırık çeşitleri ve belirtileri açıklanır. 2.2.15. Kırık, çıkık ve burkulmalarda ilk yardım uygular. a. Çıkık ve burkulmalarda uygulanacak ilk yardım üzerinde durulur. b. Açık, kapalı ve parçalı kırıklarda yapılacak ilk yardım uygulamaları üzerinde durulur. c. Tespit sırasında dikkat edilmesi gereken hususlar açıklanır. Tespit yöntemlerine girilmez. 19
2.2.16. Bilinç kayıplarının nedenleri ve belirtilerini açıklar. a. Bilinç kaybı, bayılma ve koma üzerinde durulur. b. Bilinç kaybı oluşturan durumların (havale, epilepsi, kan şekeri düşüklüğü, göğüste kuvvetli ağrı, inme) belirtileri ve nedenleri üzerinde durulur. 2.2.17. Bilinç kaybı oluşturan duruma göre ilk yardım uygular. a. Koma pozisyonu üzerinde durulur. b. Havale, epilepsi, kan şekeri düşüklüğü, göğüste kuvvetli ağrı ve inme durumlarında uygulanacak ilk yardım üzerinde durulur. 2.2.18. Zehirlenme belirtilerini ayırt eder. a. Zehirlenme kavramı açıklanır. b. Solunum yolu ile zehirlenmeler (soba, doğal gaz, şofben vb.) açıklanarak belirtileri üzerinde durulur. c. Sindirim yolu ile zehirlenmeler (bozuk besinlerin yenilmesi, ilaçların yanlış kullanımı ve zehirli maddelerin içilmesi vb.) açıklanarak belirtileri üzerinde durulur. ç. Cilt yolu ile zehirlenmeler (tarım ilaçları, radyasyon, kimyasal ilaçlar vb.) açıklanarak belirtileri üzerinde durulur. 2.2.19. Zehirlenmelerde ilk yardım uygular. Zehir Danışma Merkezinin telefon numarasının 114 olduğu belirtilir. 2.2.20. Hayvan ısırmalarında ve sokmalarında ilk yardım uygular. Hayvan (arı, akrep, yılan, kene, kedi, köpek ve deniz canlıları vb.) ısırmalarında ve sokmalarında uygulanacak ilk yardım basamakları üzerinde durulur. 2.2.21. Hasta/yaralı taşımanın temel kurallarını açıklar. Hastanın/yaralının taşınmasında ilk yardımcının kendi sağlığını korumaya yönelik alması gereken önlemler vurgulanır. Değerler Yardımseverlik (kzm. 2.1.2, 2.1.6), dayanışma (kzm.2.1.2), sorumluluk (kzm.2.1.2, 2.1.4), sevgi (kzm.2.1.6-insan sevgisi) Öğretim Materyalleri ve Bilişim Teknolojileri Video, istatistikler, gazete ve dergi haberleri, ilk yardım malzemeleri 20
21