Ünite :6 ÇİN DİNLERİ & / DAOİZM Doç. Dr. Cengiz BATUK İLAHİYAT LİSANS TAMAMLAMA PROGRAMI GİRİŞ Çin inançları dört kaynaktan beslenmektedir. Erken dönem tarihsel miras Konfüçyanizm Taoizm Budizm Çinliler için Konfüçyanizm, Taoizm ve Budizm den herhangi birine ya da hepsine birden ait olmak mümkündür. GİRİŞ Bir Çinli nin hayatında Konfüçyanizm erdemli olma, iyi bir düzen ve sosyal kuralları; Taoizm, güzellik, gizemlilik ve romantiklik gibi kültürel unsurları; Budizm ise, ibadet ve manastır yaşamıyla organize bir dini hayat sunmaktadır. 1
Konfüçyanizm MÖ 6. 5. yy. da tarafından vaaz edilen bir bir hayat yoludur. Bir yaşam tarzıdır. Çoğu zaman bir felsefe olarak görülür. Aynı zamanda bir din olarak da kabul edilir. çülük zaman zaman başka alemlerden söz etse de genel olarak metafizik hakkında çok net bir şeyler söylemez. Bu yüzden de batılılarca agnostik ve hümanist görülür. Bu nedenle de dünyevi ve ahlaki bir gelenek olarak kabul edilir. İkibinyıldan fazla bir zamandır Çin in ruhsal/manevi ve siyasal yaşamında etkilidir. Çin de ortaya çıkmakla birlikte Kore, Tayvan ve Vietnam da da yayılmıştır. ün öğretilerini takip edenlerin büyük bir kısmı aynı zamanda Taoizm, Budizm ve yerel inanç ve pratikleri içeren geleneksel Çin dinini takip ederler. Çin dinlerinin (Konfüçyanizm ve Taoizm) genel olarak ne kadar takipçisi olduğu konusu tartışmalıdır. 2
Örneğin Konfüçyanizmin 6 milyon 350 milyon; Taoizmin ise 9 milyon takipçisi olduğundan söz edilir. Ancak genel olarak geleneksel Çin Dininin (Konfüçyanizm, Taoizm ve kısmen Çin Budizm) takipçilerinin yaklaşık 460 milyon civarından (2010 verilerine göre) olduğu ifade edilmektedir. Dünya nüfusuna oranı yaklaşık olarak % 6-7 dir. Devletler üzerindeki etkisi -itaati teşviki- nedeniyle bir «devlet dini» olarak görülmüştür. Ama tam olarak resmi bir devlet dini de olmamıştır. Konfüçyanizm de belirli bir Tanrı ve öte dünya inancı yoktur. Ahlaki ilkeler daha ön plandadır. Taoizm de Göklerin Efendisi olarak dünyevi işlere karışmayan bir Tanrı (Tao) inancı vardır. : Asıl adı K'ung Fu Tzu (Kông Fūzî, K'ung-tze, K'ung-fu-tze ve İngilizce de Confucius) MÖ 551 de Lu eyaletinin Tsou şehrinde doğmuştur. MÖ 551-479 yılları arasında Doğu Zhou hanedanlığı döneminde yaşadığı düşünülmektedir. Ailesi ve yaşamına dair bilgiler net değildir. Kraliyet ailesine mensup olduğu söylenilmektedir. 19 yaşında evlendiği ve iki çocuğu olduğu rivayet edilir. Yine 19 ya da 22 yaşında bir okul açar ve öğretmenlik yapar. 3
ilk mesleği Duke Ch iu Anıt Mabedinde katipliktir. Daha sonra bir köy mabedinde ayin yöneticiliği yapar. Bu esnada tarih ve edebiyatla/şiirle ilgili klasik Çin metinlerini okur. 50 yaşında devlet memuru yani baş yargıç olur. Mahkemelerdeki yozlaşma ve ahlaki bozukluklardan rahatsızlık duyarak istifa eder. Ömrünün geri kalanını öğrenci yetiştirmek ve düşüncelerini hayata aktaracak bir yönetici aramakla geçirir. 72 yaşında (MÖ 479) vefat eder. Bahar ve Yaz Analektleri (Konuşmalar), tarih ve tarihsel dökümanlar kitabı, ilkbahar ve sonbahar vakayinameleri, Ayinler ve Ritüeller gibi klasik Çin metinlerine ekleme ve yorumlardan oluşan eserler ortaya koyar. Öğrencileri ölümünden sonra onun söz ve öğretilerini Konuşmalar adlı bir eserde toplarlar. Özgün bir dini düşünce ortaya koymaktan çok eskilerin hikmetli sözlerini aktarır. Amacı ideal insanlardan meydana gelen ideal bir toplum kurmaktır. Ona göre ideal insan akıllı, cesur, kibar, müzik ve törenlere bağlı, hırslı olmayan mütevazi kimsedir. 4
İdeal insan ideal toplum ideal devlet İdeal devlet: insanların temelde iyi olduğunu kabul eder. Halkıyla arasında karşılıklı bir anlaşma vardır. Halkın refah ve saadetini gözetir. Han hanedanlığı (MÖ 206 MS 225) döneminde meşhur olmuş ve etkisi artmıştır. Han hanedanlığı (MÖ 206 MS 225) döneminde onu TANRILAŞTIRMA teşebbüsleri olmuştur. Adına mabed yapılmış ve kurbanlar sunulmaya başlanmıştır. Halkı korku ile yönetmez. Sonraki dönemlerde de Konfüçyanizm Çin in milli dini olarak kabul edilmiş ve göğe yapılan ibadetlerle ilişkilendirilmiştir. İmparator da kendisini «Göğün Oğlu» olarak görmektedir. e ibadet atalara tapınmanın bir uzantısı olarak görülmüştür. Mabed teşkilatı, ruhban sınıfı, amentüsü yoktur. Başlangıçta Tanrı düşüncesi olmakla birlikte zamanla agnostisizm hakim olmuştur. Ahlak, eğitim, siyasal ve sosyal istikrar üzerinde durur. 5
Mabed teşkilatı, ruhban sınıfı, amentüsü yoktur. Başlangıçta Tanrı düşüncesi olmakla birlikte zamanla agnostisizm hakim olmuştur. Ahlak, eğitim, siyasal ve sosyal istikrar üzerinde durur. Temel İnanç Esaslari Tanrılar panteonu, mabed ve kutsal kitap inancı yok. Öte dünya, ölüm sonrası ahiret hayatı yok. Tanrılar ve ruhların varlığı hakkındaki düşünceler reddeder. Ancak öncesi dönemde varolan atalara saygı, gök ve tabiat ruhlarına tapınma ve Şang-ti denilen Yüce Varlığa inanma vardır. Temel İnanç Esaslari Şang-ti: Göğün Hükümdarı, «En Büyük İmparator» Şang-ti inancı te de devam eder. O, T ien i kullanır. T ien Tanrı, tabiat anlamında GÖK e tekabül eder. Yukarıdaki Tanrı, göğün kendisi demektir. Temel İnanç Esaslari T ien, Önce antropomorfik terimlerle ifade edilirken sonraları tamamen tabiatla ilgili terimlerle ifade edilmiştir. Tanrı insanları korumak için hükümdarlar, «Tanrı nın yoluna» yardımcı olmaları ve ülkede huzuru sağlamaları için öğretmenler göndermiştir. 6
Temel İnanç Esaslari T ien, Önce antropomorfik terimlerle ifade edilirken sonraları tamamen tabiatla ilgili terimlerle ifade edilmiştir. Tanrı insanları korumak için hükümdarlar, «Tanrı nın yoluna» yardımcı olmaları ve ülkede huzuru sağlamaları için öğretmenler göndermiştir. Qufu daki ün Tapınağının ana bölümü İbadet Atalara tazim/tapınma e ilkbahar ve sonbaharda ibadetler yapılır ve yüksek rütbeli memurlar tarafından yönetilir. İbadet esnasında hayvan kurban edilir, tütsü, hububat, şarap vb. sunulur. Geleneksel Çin dininde Tabiata da tapınılmıştır. İbadet Ayinler daha çok devletsel törenler şeklindedir. "İnsanları idârî konularda uyararak onlara önder ol ve onlara cezâ hukûkuyla hizâya getir. İnsanlar cezâdan sakınmak isteyecek, fakat utanç nedir bilmeyecektir. İnsanlara mükemmel bir örnek olarak önder ol ve onları toplumsal roller ve dinsel törenlerle hizâya getir. Böylece utanç duygusunu geliştirmenin yanında harmonik bir şekilde düzene gireceklerdir.", Konuşmalar. Kutsal metinler BEŞ KLASİK Yi King (Değişiklikler Kitabı) Şu King (Tarih Kitabı) Şi King (Şiirler ve Şarkılar Kitabı) Li King (Ayinler Kitabı) Ch un Ch iu (İlkbahar ve Sonbahar Vakayinameleri) DÖRT KİTAP Lun Yü (Analects / Konuşmalar) Ta Hsüeb (Büyük Bilgi) Chung-yung (Orta Yol Doktrini) Meng-tzu (Mensiyüs ün Kitabı) 7
Ahlakİ prensipler Öğretisinin ana teması insancıl düzendir. Bunu sağlamanın yolu diğer insanlara ve atalara saygıdan geçmektedir. Anne Baba ya Saygı (Xiao) İnsancıllık / Merhamet (Ren) Adalet (Yi) Ayin (Li) Ahlakİ prensipler Sosyal düzensizliği ıslah etmek için Beş ilişkinin düzeltilmesi gerekir: Hükümdar - Tebaa Baba oğul / Ana-baba çocuk Koca Karı Ağabey kardeş Yaşça büyük dost genç dost Taoizm ismi «yol» anlamına gelen Tao dan gelir. «T ien Tao» Göğün Yolu diye de adlandırılır. Tao evrendeki sınırsız yaratıcı güçtür. Bütün varlıklar Tao yla birleşmiş ve onunla ilgilidir. Birlik ve zıtlığın (Yin-Yang) dinidir. Tao bir Tanrı değildir ve ona ibadet edilmez. Ancak Taoizm de Tao dan kaynaklanan tanrısal varlıklar vardır ve Mabetlerde onlara ibadet edilir. Dinden çok bir felsefi sistem olarak kabul edilir. LAO TSU MÖ 604 te Honan eyaletinde doğar. İhtiyar bilgin, Yaşlı üstad ve filozof olarak bilinir. Sarayda arşiv memuru /kütüphane memurudur. Taoizmin kurucusu olarak kabul edilir. Ancak Taoizm genel itibariyle ondan da önce varolan ve kurucusu olmayan bir gelenek olarak kabul edilir. 8
Temel İnançlari Tao doğruluk, yol, tabii dünya nizamı ve dünyanın değiştirilemez kanunlarına göre gidişi demektir. Taoizmin temelinde Mistik Panteizm doktrini vardır. Tao aynı zamanda gök ve yerin şu anda kendisinde yaşadığı YOL dur. Taoist filozofun amacı Tao yu kavramanın yolunu araştırmak ve Tao ile kişinin kendi tabiatı ve evrenin uyumunu gerçekleştirmektir. Tao yaratıcı prensiptir ama yaratıcı değildir. Müşahhas bir varlığı yoktur. Temel İnançlari DAVRANIŞ ÖĞRETİSİ 1. Tabiatta Hareketsizlik 2. Boşlukta Rekabet Etmemek 3. Olana Razı Olmak (Mevcutla Yetinmek) Temel İnançlari DAVRANIŞ ÖĞRETİSİ 1. Tabiatta Hareketsizlik 2. Boşlukta Rekabet Etmemek 3. Olana Razı Olmak (Mevcutla Yetinmek) İbadetleri Wu Wei / İş Yapmamak, Hiçbir şeye karışmamak, Tevazu, Sükunet, şiddet ve kibirden uzak durmak. Hedefi gerçek mutluluk ve hayatın ebedi olarak sürdürülmesini sağlamaktır. Han hanedanlığı döneminde Budist manastırlara benzer rahip ve rahibeler için manastırlar ihdas edildi. Budizm İn ritüellerini bir çoğu benimsenmiştir. Yoğa ve meditasyon ve büyü ve fal vardır. Rahipler muska, tılsım satar ve fal bakarlar. 9
Kutsal metinleri TAO TE KING: Yol ve Onun gücü. Kutsal metin TAO yu (Yol) dünyanın kaynağı, gerçeği ve hayata tatbiki olarak ele alır. Tao yu anlamanın kelime veya kavramların ötesinde bir şey olduğunu ifade etmesi bakımından bir mistisizm kitabı; Ontoloji ve ahlakla ilgilenmesi bakımından felsefi bir kitap olarak kabul edilir. Kutsal metinleri Tao Te King, asıl itibariyle krallara yol gösteren bir kitap olarak derlenmiştir. Lakin iş yapmama prensibini krallar doğru bulmamışlar ve kitabın içeriğini uygulamamışlardır. İki bölümden oluşur. Tao nun Klasiği adı verilen ilk bölüm 37; Te nin Klasiği adı verilen ikinci kısım 44 kısımdan oluşur. Dil sade, özlü ve mısralar kısadır. Semboller Konfüçyanizmin bütün dünyada genel kabul gören Hıristiyanlığın haçı gibi bir sembolü yoktur. Genellikle Konfüçyanizmi temsil etmek üzere kullanılan suyu ifade eden bir sembol. Çin felsefesinde yaşamın kaynağını temsil eder. Semboller Çin kültüründe genellikle düğün seremonilerinde kullanılır. Aynı zamanda Konfüçyanizmi ifade etmek üzere kullanılan bir semboldür. Kendi hayatınızda ve başkalarıyla ilişkilerinizde tam bir harmoni ve adaletli olmak anlamına gelir. 10
Semboller Yin-Yang Taoizmin sembolüdür fakat aynı zamanda Konfüçyanizm için de kullanılır. Doğadaki zıt güçler arasındaki uyumu/dengeyi sembolize eder. Dengenin bozulması, kaos ve karmaşaya neden olur. Semboller Yin-Yang Taoizmin sembolüdür fakat aynı zamanda Konfüçyanizm için de kullanılır. Doğadaki zıt güçler arasındaki uyumu/dengeyi sembolize eder. Dengenin bozulması, kaos ve karmaşaya neden olur. TEŞEKKÜRLER Doç. Dr. Cengiz BATUK İlahiyat Fakültesi / Dinler Tarihi Anabilim Dalı cengiz.batuk@omu.edu.tr 11