HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ 5 Aralık 2011 / 48 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - İktisat Uzmanı ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu - İktisat Uzmanı hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr İlker Şahin - İktisat Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya - İktisat Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Haftaya Bakış Geçtiğimiz hafta TCMB, 2011 yılı Finansal İstikrar Raporu nun ikincisini yayınladı. Yurtdışı ve yurtiçi ekonomik gelişmelere dair detaylı analizlere yer verilen raporda, uygulanan para ve maliye politikalarının etkilerinin yanı sıra gelecek döneme ilişkin beklentilerin de vurgulandığı görüldü. Euro Alanı ekonomilerinde yaşanan kamu borcu kaynaklı sıkıntılarla birlikte ekonomik krizde ülke riski kavramının ön plana çıktığı yeni bir faza geçildiği ifade edildi. Bu yeni dönemde krizin çözümüne ilişkin somut ve kararlı adımların henüz atılmadığına vurgu yapılırken, bu ülkelerdeki bozulmanın uluslararası fon akışı, ticaret ve beklenti kanalıyla gelişmekte olan ülkeleri olumsuz etkilediği ve bu nedenlerle risk algısının yüksek seyrettiği belirtildi. Raporda, bu anlatılan küresel konjonktürden Türk ekonomisinin etkilenmemesinin mümkün olmadığı vurgulanırken, ülkenin temel sorunlarına yönelik TCMB tarafından alınan önlemlere ilişkin değerlendirmeler yer aldı. Cari açığın finansmanına yönelik uygulanan çok ayaklı para politikasının hedeflere uyumlu olarak tüketici kredilerinin gelişim hızını azalttığı, yılın ikinci yarısı itibarıyla iç ve dış talebin dengelenmeye başladığı vurgulandı. Ayrıca azalan risk iştahının fon çıkışlarına neden olduğu, buna karşın uzun vadeli borçlanmaların sürdüğü ve tasarruf eğiliminde gözlenen artışla cari açığın finansman kalitesinde bir düzelme yaşandığı ifade edildi. Ekim ayı dış ticaret rakamları açıklandı. Buna göre Ekim ayında ihracat 2010 un aynı ayına göre %8,9 artışla $11,9 milyara çıkarken, aynı dönemde ithalat %15,1 yükselerek $19,9 milyar oldu. 2011 Ocak-Ekim döneminde ise ihracat $111,4 milyar, ithalat $201,6 milyar düzeyinde gerçekleşti. Öte yandan, Ekim ayında ihracatta motorlu kara taşıtları sektörü önde gelirken, enerjide dışa bağımlı bir ülke olmamız nedeniyle mineral yakıtlar ve yağlar en fazla ithalat yaptığımız sektör oldu. Neden Önemli ABD İstihdam Verileri ABD istihdam verileri, tarım dışı istihdamdaki artış-azalışların yanı sıra ortalama çalışma saatleri ve ücretlerin de sektörel düzeyde seyrini içermesi nedeniyle emek piyasasının nabzının tutulmasını, reel ekonomiye ve enflasyona ilişkin beklentilerin oluşmasını sağlıyor. Örneğin; istihdamdaki ve buna bağlı olarak ücretlerdeki artış eğiliminin enflasyonist baskı oluşturduğunun anlaşılması, faizlerin artacağına; istihdamın gerilemesi ise durgunluğa ve faizlerin düşüp tahvil fiyatlarının artacağına işaret edebiliyor. Küresel ekonominin seyrine ilişkin karamsarlıklar sürerken, geçtiğimiz hafta 6 büyük merkez bankasının piyasaların likidite ihtiyacını karşılamaya yönelik tedbirler konusunda anlaştığı açıklandı. ABD, Avrupa, Kanada, Japonya, İngiltere ve İsviçre merkez bankalarının dolar swap maliyetleri 50 baz puan düşürülürken, finans kuruluşlarına sağlanan üç aylık likidite imkânın süreceği açıklandı. Alınan bu önlemlerin yanı sıra Çin Merkez Bankası, 2008 Aralık ayından itibaren ilk defa parasal genişlemeye gitti ve zorunlu karşılık oranlarını 50 baz puan düşürdü. Merkez bankaları tarafından atılan bu adımların, geçtiğimiz hafta küresel ekonominin seyrine ilişkin kaygıları bir nebze hafiflettiği görülmüş olsa da, kalıcı bir çözüm olmayacağını düşünüyoruz. Geçtiğimiz hafta açıklanan ABD Kasım ayı tarım dışı istihdam verisi 122 bin kişi olan piyasa beklentilerini karşıladı ve 120 bin kişi olarak açıklandı. Ekim ayında 80 bin kişi arttığı açıklanan istihdam, 100 bine revize edildi. Esas dikkat çekici gelişme işsizlik oranında yaşandı. KAPANIŞ VERİLERİ (2 Aralık) İMKB-100 : 54.769 / $ : 1,3402 USD : 1,8142 $ / : 78,00 EURO : 2,4480 Petrol ($/varil) : 110,18 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %10,24 Altın ($/ons) : 1.744,39
5 Aralık 2011 Neden Önemli ABD ISM İmalat Sanayii Endeksi Endeks, 400 civarındaki üretici firmanın istihdam, üretim, yeni siparişler, siparişlerin teslimi ve envanter verilerinin derlenmesi ile oluşmaktadır. Endeks için açıklanan değerin 50 nin üzerinde olması imalat sektörünün canlı, 50 nin altında olması ise durgun olduğu şeklinde değerlendirilmektedir. İmalat sanayinin ekonominin temel taşlarından biri olması, endeksi birçok yönden önemli kılıyor. Endeksin alt verileri ürün fiyatları hakkında ciddi bir öngörü sağlarken, FED tarafından belirlenecek faiz oranlarını da etkileyebiliyor. Ayrıca verinin olumlu veya olumsuz açıklanması, ülke ekonomisine ilişkin beklentileri de şekillendiriyor. Üretim yapılan sektörlerdeki yönelimleri içeren endeks, yatırım kanallarında alınacak pozisyonlar hakkında da ipuçları veriyor. Haftaya Bakış Kasım ayında bir önceki aya göre değişmeyerek %9 olması beklenen işsizlik oranının %8,6 ya gerilediği açıklandı. İşsizlik oranında yaşanan bu sert düşüşün önemli ölçüde işgücüne katılım oranındaki düşüşten kaynaklandığı görülüyor. Geçtiğimiz hafta ABD Kasım ayı ISM imalat sanayi verisi piyasa beklentilerini aştı ve Haziran ayından beri en yüksek değerini alarak 52,7 oldu. Yılın ikinci çeyreğinde sert biçimde gerileyen ve beri yatay bir seyir izleyen endeks bir önceki aya göre 1,9 puan yükseldi. İhracat siparişlerindeki ve üretimdeki artışın endeksin yükselmesinde büyük katkısı olduğu görüldü. Görece olumlu olduğu gözlenen imalat sanayi verisine ek olarak, geçtiğimiz hafta açıklanan tüketici güveni verisinin de piyasa beklentilerini fazlasıyla karşıladığı görüldü. Özellikle iş bulma ve gelecek altı aya ilişkin gelir beklentilerindeki iyileşme paralelinde tüketici güveninin Kasım ayında 45 olan piyasa beklentisine karşın 56 ya yükseldiği gözlendi. Her iki endekste de 50 iyimserlik sınırı olarak görülüyor. Geçtiğimiz hafta ABD konut piyasasına ilişkin açıklanan veriler de gelen olumlu haberler arasındaydı. Ekim ayında %1,5 yükselmesi öngörülen bekleyen konut satışları endeksi %10,4 artışla 93,3 oldu. Bir önceki ay 84,5 olan endeksin hızlı yükselişinde konut fiyatlarının ve faiz oranlarının geldiği düşük seviyelerin önemli bir etken olduğu görüldü. Öte yandan yeni konut satışları Ekim ayında beklentilerin altında kaldı ve 307 bin adet olarak gerçekleşti. Euro Alanı nda Ekim ayında işsizliğin %10,3 olduğu ve Eurostat ın tahminlerine göre 16,3 milyon kişinin işsiz olduğu açıklandı. Bu hafta AB Liderler Zirvesi toplanacak. Euro Alanı borç sorununa ilişkin artan kaygılar ve atılması gereken adımların iyiden iyiye aciliyet kazanması, bu toplantıyı kritik hale getiriyor. Toplantıda liderler arasında krizin çözümüne ilişkin net bir yol haritası üzerinde anlaşma sağlanacağı beklentisi bulunmuyor. Ancak Euro Alanı nın geleceğini ilgilendiren ve tüm dünyanın ana gündem maddesi haline gelen Bölge ekonomilerine merkezi finansal kurumlar vasıtasıyla nasıl yardımda bulunulabileceği yönünde ana hatları belirgin bir plan oluşturulması, ihtimal dahili görünüyor. Bu hafta ECB başta olmak üzere merkez bankalarının yapacağı toplantılar ve AB Liderler Zirvesi yakından izlenecek. 2
Ara.10 5 Aralık 2011 Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 25.Kas 02.Ara Değişim İMKB-100 51.071 54.769 %7,24 İMKB-30 61.614 66.432 %7,82 Sınai 46.913 50.098 %6,79 Hizmetler 34.337 35.635 %3,78 Mali 71.446 77.423 %8,37 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 25.Kas 28.Kas 29.Kas 30.Kas 01.Ara 02.Ara İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi İMKB-100 57.000 55.000 53.000 51.000 49.000 Geçtiğimiz hafta boyunca İMKB-100 endeksinde dalgalı bir seyir izlendi. Euro Alanı liderlerinin borç krizinin çözümüne yönelik yeni adımlar atacağı yönündeki iyimser bekleyişlerin piyasaları desteklemesiyle hisse senedi piyasası haftanın ilk gününü artışla tamamladı. İzleyen günde, Fitch in 15 bankanın ve finans kuruluşunun kredi notu görünümünü pozitiften durağana çevirmesi yurtiçi piyasalar açısından olumsuz bir görünüm sergilerken, AB tarafında İtalya nın tahvil ihalelerinde faizlerin yüksek düzeyde gerçekleşmesine karşılık talebin yeterli düzeyde olmasının piyasalar tarafından olumlu yorumlanmasıyla İMKB günü yatay kapattı. Bir dizi olumlu haberle İMKB-100 endeksi Çarşamba günü %4 ün üzerinde arttı. Türkiye nin dış ticaret açığının beklendiği kadar yüksek gelmemesi, Çin in zorunlu karşılıklarda indirime gitmesi, 6 merkez bankasının piyasalara likidite sağlamak amacıyla dolar swap imkanlarının maliyetini düşürmeye yönelik aldıkları koordineli karar ile TCMB Başkanı Erdem Başçı nın açıklamaları, bu günde öne çıkan haber başlıklarıydı. İMKB de hızlı yükselişi ertesi gün kâr satışları takip ederken, tahvil bono piyasasında faiz oranlarındaki gerilemenin kalıcı olması halinde bunun bankaların yılsonu bilançolarına olumlu yansıyabileceği ve AB de krizin aşılmasına yönelik ortak karara varılabileceği yönündeki değerlendirmelerle Cuma günü endeks yükseldi. Haftalık bazda %7,24 lük artışla İMKB-100 endeksi haftayı 54.769 puandan tamamladı. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 25.Kas 02.Ara (Puan) 14.03.2012 9,98 10,15 0,17 25.04.2012 10,23 10,11-0,12 08.08.2012 10,45 10,31-0,14 07.11.2012 10,32 10,23-0,09 17.07.2013 11,00 10,24-0,76 15.01.2020 10,25 9,92-0,33 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 134,93 137,24 2,31 Kaynak: İMKB %3,50 %3,00 %2,50 %2,00 %1,50 %1,00 %0,50 %0,00 -%0,50 Beklenen Reel Faiz (%) %3,03 Tahvil bono piyasasında geçtiğimiz hafta boyunca genel olarak faizler aşağı yönde hareket etti. Euro Alanı nda borç krizinin çözümüne yönelik adım atılacağına dair beklentiler, İtalya nın yükselen faiz oranına rağmen borçlanmanın üst limite yakın düzeyde gerçekleşmesi nedeniyle nispeten başarılı olarak değerlendirilen tahvil ihaleleri ve ABD'de Kasım ayında tüketici güven endeksinin beklentileri aşması gibi gelişmelerle küresel risk iştahı artarken, gelişmekte olan piyasalara sermaye girişi oldu. Bunlara ek olarak, hafta ortasında TCMB Başkanı Başçı'nın faiz koridorunun daha fazla genişletilmesi gerektiğini düşünmediklerini açıklamasının fonlama maliyelerinin daha da artmayacağı yönünde yorumlanması, Çin'de Aralık 2008 den bu yana ilk kez zorunlu karşılıkların indirilmesi, 6 merkez bankasının likidite sağlamaya yönelik koordineli adımları da bu süreci destekledi. Söz konusu gelişmelerin etkisiyle, 17 Temmuz 2013 itfa tarihli gösterge tahvilin bileşik faizi bir önceki Cuma gününe kıyasla 76 baz puanlık düşüşle %10,24 seviyesine indi. 3
Ara.10 Ara.10 5 Aralık 2011 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 25.Kas 02.Ara Değişim Dolar (¹) 1,8752 1,8142 -%3,25 Euro (¹) 2,4857 2,4480 -%1,52 Sepet (²) 3,7892 3,6992 -%2,38 /$ Paritesi (³) 1,3233 1,3402 %1,28 $/Yen Paritesi (³) 77,73 78,00 %0,35 (¹) 15:30'da açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 1$ + 0,77 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. 1,55 1,50 1,45 1,40 1,35 1,30 1,25 1,20 1,15 / $ $ / / $ $ / 89 87 85 83 81 79 77 75 Geçtiğimiz hafta başında, Euro Alanı na yönelik endişelerin bir miktar gerilemesine ve olumlu veri açıklamalarına paralel olarak gelişmekte olan ülke para birimlerinde önemli kazanımlar görüldü. Hafta ortasında 6 büyük merkez bankasının piyasalara dolar likiditesi sağlamak amacıyla ortak karar alarak dolar swap maliyetlerini 50 baz puan düşürmeleri, gelişmekte olan ülke para birimlerini desteklerken, Euro da 5 hafta sonra ilk kez haftalık bazda Dolara karşı değer kazandı. Euro Alanı borç sorununun çözümüne yönelik kararlılığı ve koordinasyonu göstermesi açısından Merkez bankalarının bu müdahalesi, piyasalar tarafından oldukça olumlu karşılandı. Bu gelişmenin yanı sıra Çin Merkez Bankası nın zorunlu karşılıkları azaltması da küresel büyümeyi desteklemesi açısından olumlu algılandı. Bu gelişmelere bağlı olarak Euro haftalık bazda Dolar karşısında %1,28 değer kazanırken, parite 1,3402 seviyesinden kapandı. Görece sakin bir seyir izleyen dolar/yen paritesi %0,35 yükseldi ve haftayı 78 den kapattı. Artan risk iştahıyla gelişmekte olan ülke para birimlerine yönelim olurken TL, Dolar ve Euro karşısında değer kazandı. Bu hafta 8-9 Aralık tarihlerinde yapılacak olan AB Liderler Zirvesi döviz piyasası tarafından yakından takip edilecek. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 23.Kas 02.Ara (Puan) EMBI+ Endeks 588,57 597,38 8,81 Spread 403 367-36 Türkiye Endeks 384,03 391,66 7,62 Spread 391 350-41 55 45 35 25 15 5 VIX Endeksi 27,52 Kaynak: JP Morgan Eurotahvil piyasasında geçtiğimiz hafta genel olarak olumlu bir hava hakimdi. Merkez bankalarının dolar swap oranlarını 50 baz puan düşürmeye yönelik ortak adım atmaları, Euro Alanı nda devam eden borç krizinde çözüme ulaşılacağına yönelik oluşan iyimser beklentiler, Çin in zorunlu karşılıklarda indirime gitmesi, ABD de Kasım ayı ISM imalat sanayi endeksinin beklentilerin üzerinde açıklanması ve tüketici güven endeksindeki iyileşme gibi gelişmeler piyasalara olumlu yansırken küresel risk iştahı önemli ölçüde arttı. Cuma gününe kadar gelişmekte olan ülkelere ait eurotahvillerin risk primi geriledi, Cuma günü ise gelen kâr satışlarının etkisiyle risk primi bir miktar arttı. Böylelikle, 23 Kasım a göre gelişmekte olan ülkelere ait eurotahvillerin risk primleri 36 baz puan düşüşle 367 ye, Türk eurotahvillerine ait risk primi de 41 baz puan azalarak 350 ye geriledi. Küresel risk algılamasını gösteren VIX endeksi bir önceki hafta bulunduğu 34,47 seviyesinden gerileyerek Cuma gününü 27,52 den kapattı. 4
Ara.10 Ara.10 5 Aralık 2011 Emtia Piyasaları $/ons 1.900 1.800 1.700 1.600 1.500 1.400 1.300 1.200 Altın 1744,39 130 125 120 115 110 105 100 95 90 85 80 $/varil Petrol 110,18 AB ülkelerinin krizin çözümü yönünde yeni adımlar atacağı konusunda ortaya çıkan iyimserlik, hafta başında altın fiyatlarının, Dolar daki gerileme ve hisse senetlerindeki alıcılı seyirle birlikte yükselmesini sağladı. Hafta ortasında FED in de dahil olduğu 6 merkez bankası Dolar swap işlemlerindeki maliyeti ortaklaşa düşürme kararı aldı. Bu kararın Dolar likiditesinde artış yaratacağı algısı, Altın fiyatlarının hızlı bir şekilde yükselmesine neden oldu. ABD istihdam verilerinin olumlu açıklaması da altındaki yükselişi destekledi. Altın fiyatları, haftalık bazda %3,86 yükselerek $/ons 1.744,39 seviyesine ulaştı. Geçtiğimiz haftanın ilk günlerinde petrol fiyatları, Perşembe günü AB Dışişleri Bakanları toplantısı sonrasında İran dan ithal edilen petrole ambargo uygulanacağı iddiaları ile hızla yükseldi. Hafta ortasına kadar yükseliş devam ederken, toplantıdan ambargoya ilişkin bir karar çıkmamasıyla petrol fiyatları, değer kaybı yaşayan Dolara rağmen geriledi. 6 büyük merkez bankasının piyasaya likidite sağlamaya yönelik müdahalesi petrol piyasası tarafından bir miktar olumlu karşılansa da önümüzdeki dönemde Euro Alanı nda petrol talebinin iyileşmeyeceği yönündeki beklentiler petrol fiyatlarını negatif yönlü olarak baskıladı. Brent türü petrolün spot fiyatı, %3,5 artışla haftayı $/varil 110,2 seviyesinden kapattı. Bu Haftanın Gündemi 5 Aralık TÜİK Tüketici Fiyatları Enflasyonu (Gerçekleşme: aylık %1,73, yıllık %9,48) TÜİK Üretici Fiyatları Enflasyonu (Gerçekleşme: aylık %0,65, yıllık %13,67) Euro Alanı Kasım ayı PMI Hizmetler Endeksi (Gerçekleşme: 47,5) Euro Alanı Ekim ayı Perakende Satışlar Verisi (Gerçekleşme: aylık %0,4 artış) Almanya Kasım ayı PMI Hizmetler Endeksi (Gerçekleşme: 50,3) 6 Aralık Hazine 2 yıl vadeli TL Cinsi Sabit Kuponlu Devlet Tahvili İhracı Euro Alanı 3. çeyrek GSYH Büyümesi (Piyasa Beklentisi: %0,2) Almanya Ekim ayı Sanayi Siparişleri Verisi (Piyasa Beklentisi: aylık %0,5 artış) 7 Aralık TCMB Aralık ayı I. dönem Beklenti Anketi Hazine İç Borç Ödemesi (TL277 milyon) Almanya Ekim ayı Sanayi Üretimi Verisi (Piyasa Beklentisi: aylık %0,2 artış) 8 Aralık TÜİK Ekim ayı Sanayi Üretim Endeksi Avrupa Merkez Bankası toplantısı (Piyasa Beklentisi: 25 baz puan faiz indirimi) İngiltere Merkez Bankası toplantısı (Piyasa Beklentisi: faizler değişmeyecek) Japonya 3. çeyrek GSYH Büyümesi (Piyasa Beklentisi: %1,5) 9 Aralık ABD Ekim ayı Dış Ticaret Verileri (Piyasa Beklentisi: $43,4 milyar açık) ABD Aralık ayı Reuters/Michigan Üniversitesi Tüketici Güven Endeksi (Piyasa Beklentisi: 66,0) Fransa Ekim ayı Sanayi Üretimi Verisi (Piyasa Beklentisi: aylık %0,5 düşüş) 5
5 Aralık 2011 Uyarı Notu: Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 6