SOSYAL BELEDİYECİLİK ÜZERİNE BİR İNCELEME: ANKARA BÜYÜKŞEHİR ÖRNEĞİ

SOSYAL BELEDİYECİLİK ÜZERİNE BİR İNCELEME: ANKARA BÜYÜKŞEHİR ÖRNEĞİ Ahmet Turan ADIYAMAN - Sayıştay Uzman Denetçisi Salim DEMİREL - Sayıştay Başdenetçisi 1. GENEL OLARAK Sosyal yardım ve hizmetler, toplumda kişi ve ailelerin kendi şartları dışında gelişen maddî, manevî ve sosyal yoksunluklarının giderilmesine, ihtiyaçlarının karşılanmasına, sosyal sorunlarının önlenmesi ve çözümlenmesine yardımcı olunmasını, yaşam standartlarının iyileştirilmesi ve yükseltilmesini amaçlayan sistemli ve programlı hizmetler bütünüdür. Günümüzde gerek toplum yapısında ve ihtiyaçlarında meydana gelen değişmeler gerekse de kırsal alandan kentlere doğru devam eden göçlerin etkisiyle kentlerde oluşan yoğunlaşmanın getirdiği ekonomik ve sosyal problemler kentli nüfus için sosyal yardım ve hizmetlere giderek daha fazla ihtiyaç duyulmasına neden olmuştur. Toplumda gün geçtikçe artan sosyal ihtiyaçların karşılanması sosyal devletin ana görevlerinden birisidir. Ülkemizde devlet bu sosyal görevini hem merkezi idare ile hem de yerel yönetimlerle yerine getirmektedir. Ancak son zamanlarda dünyada ve Türkiye de yaşanan küreselleşme ve yerelleşme olgusu, sosyal devletin işleyişinde yerel yönetimleri, yerel yönetimler içinde de belediyeleri ön plana çıkarmıştır. Ülkemizde 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu ile diğer bazı kanunlar, belediyelere sosyal yardım ve sosyal hizmet alanında önemli yetki ve fonksiyonlar yükleyerek, belediyeleri mahalli düzeydeki sosyal politika ve sosyal refah hizmetlerinin yerine getirilmesinde ve sınırları içindeki vatandaşların refahının artırılmasında etkin kuruluşlar haline getirmektedir. 115 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

Sosyal Belediyecilik Üzerine Bir İnceleme: Ankara Büyükşehir Örneği Bu çalışma, vatandaşlarına asgari bir yaşam düzeyi sağlamakla görevli olan sosyal devletin uygulamakla görevli olduğu sosyal politikaların gerçekleştirilmesinde belediyelerin aldıkları rolü ve bu anlamdaki katkılarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmada, sosyal devletin yerel ayağını oluşturan sosyal belediyecilik kavramının ne anlam ifade ettiği ve sosyal belediyecilik kapsamında belediyelerin uyguladıkları sosyal yardım ve sosyal hizmetlerin kapsam ve niteliği ile belediye giderleri içindeki yeri incelenecektir. Bu kapsamda, özellikle 2005 yılından itibaren yürürlüğe konulan 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu ile verilen yeni görev ve yetkilerle beraber belediyelerin, sosyal yardım ve hizmet anlamında yaptıkları faaliyetlerin, bir uygulama örneği olarak Ankara Büyükşehir Belediyesi uygulamalarıyla açıklanması hedeflenmektedir. İki bölümden oluşan çalışmamızın birinci bölümünde, kavramsal çerçeve ortaya konmuştur. Bu bağlamda sosyal devletin işleyişinde önemli roller alan belediyelerin yaptıkları sosyal yardım ve sosyal hizmet uygulamalarını ifade eden sosyal belediyecilik kavramı üzerinde durularak izah edilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde ise; gerek başkent olması nedeniyle Türkiye nin yönetildiği kentin belediyesi olması, gerekse de içinde barındırdığı nüfusun büyüklüğü ve elde ettiği gelirler ve yaptığı giderlerle Türkiye nin en büyük ikinci belediyesi olması nedeniyle sosyal belediyecilik anlamında incelenmesi gereken önemli bir laboratuar olan Ankara Büyükşehir Belediyesi nin bu kapsamda yürüttüğü sosyal yardım ve sosyal hizmet uygulamaları veriler ve tablolarla ayrıntılı olarak incelenmiştir. Ayrıca Ankara Büyükşehir Belediyesi nin sosyal belediyecilik kapsamında yaptığı faaliyetlerin yıllık maliyet giderlerinin belediye bütçe giderleri içindeki yeri ve bu harcamaların kişi başına düşen miktarı birkaç örnek büyükşehir belediyesi verileriyle kıyaslanarak açıklanacaktır. 2. SOSYAL BELEDİYECİLİK Sosyal belediyecilik, sosyal devletin, vatandaşlarına sunmakla yükümlü olduğu sosyal politika ve faaliyetlere belediyelerin de katılıp yerel düzeyde birtakım sosyal yardım ve hizmetleri yapmasını ifade etmektedir. Sosyal belediyeciliğin inceleneceği bu bölümde, öncelikle sosyal belediyeciliğin ne anlam ifade ettiği ve işlevleri sosyal devletle kıyaslanmak suretiyle açıklanacaktır. Daha sonra ise sosyal belediyeciliğin tarihsel gelişimi ve zamanla sosyal belediyecilik anlayışında yaşanan değişim irdelenecektir. 2.1.Sosyal Belediyecilik Kavramı Dünyada ve ülkemizde son yıllarda kamu yönetimi alanında yaşanan hızlı değişim siyasal yapıların ve kurumların kendilerini yeniden tanımlamalarını öngörmektedir. Kamu yönetimini daha etkili ve daha verimli kılmak adına, iyileştirme amacıyla girişilen bu yeniden düzenlemeler sonucunda gerçekleştirilen yenilikler günümüzde de artarak devam etmektedir. Yaşanan bu hızlı değişikliklerle beraber dünyada küreselleşme ve yerelleşme bağlamında yaşanan süreç; yerel dinamikleri ve değerleri ön plana çıkarmaktadır. Yaşanan bu süreç kamu yönetim sisteminin yerel ayağını oluşturan ve yerel yönetim denince akla ilk gelen kurumlar olan belediyeleri de gerek organizasyon yapılarında ve iş süreçlerinde gerekse de yerine getirdikleri fonksiyonlarda yenilenmeye ve değişime zorlamaktadır. Yasaların değişmesi, hızlı kentleşme, kentleşme ile birlikte ortaya çıkan sorunlar, küreselleşme ile var olan yerelleşme ve göç olgusu belediye yönetimi anlayışında değişime sebep olan başlıca unsurlardır. 1 Özellikle sosyal devlet anlayışında meydana gelen değişiklikler, devletin yerel ayağını oluşturan belediyeleri sosyal alanda daha aktif olmaya itmiştir. Bu durum belediyelerin sosyal harcamalarını arttırırken sosyal belediyecilik anlayışını da doğurmuştur. Sosyal belediyecilik, belediyelerin sosyal fonksiyonlarını arttıran ve sosyal yaşam içinde aktif hale gelmelerini sağlayan, yani sosyal devletin gereklerini gerçekleştirmeye yönelik olarak belediyelere yeni birtakım görevler yükleyen bir anlayıştır. 2.2.Sosyal Devlet ve Sosyal Belediyecilik Sosyal devletin temel amacı vatandaşlarına insan onuruna yaraşan asgari bir yaşam düzeyi sağlamaktır. Sosyal devlet, vatandaşlarının refah düzeyini yükseltmeye çalışan devlettir. Sosyal devlet maddi ve manevi anlamda ihmal edilmiş kişilerin, devlete karşı sosyal destek talebinde bulunma hakkına sahip olmaları de- 1 İrfan DEMİR, Yerel Yönetimlerin Sosyal Politika Fonksiyonları Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, s.63 116 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

Ahmet Turan ADIYAMAN - Salim DEMİREL mektir. 2 Özellikle günümüzde gerek toplum yapısında meydana gelen değişiklikler, gerekse de devlet anlayışında yaşanan değişiklikler ile devletin fonksiyonlarındaki artış nedeniyle vatandaşların sosyal anlamda devletten beklentisi artmıştır. İnsan hakları anlayışının gelişmesi de vatandaşlarına insan onuruna yaraşır asgari bir yaşam düzeyi sağlamak sosyal devletin vazgeçilmezi olmuştur. Diğer taraftan Sosyal belediyecilik ise, belediyeye, bulunduğu mahallin fiziki yapısına dair hizmetlerin yanında sosyal alanlarda da planlama ve düzenleme işlevi yükleyen bir anlayıştır. Sosyal belediyecilik çerçevesinde belediyeler, kamu harcamalarını konut, sağlık, eğitim ve çevrenin korunması alanlarını kapsayacak şekilde sosyal amaca kanalize eden; işsiz ve kimsesizlere yardım yapılması, sosyal dayanışmanın tesis edilmesi ile sosyo-kültürel faaliyet ve çalışmaların gerçekleştirilebilmesi için sosyal politikalar üreten, bireyler ve toplumsal kesimler arasında zayıflayan sosyal güvenlik ve adalet mefhumunu güçlendirmeye yönelik sosyalleştirme ve sosyal kontrol işlevlerini yerine getiren birer kurum haline gelmektedir. Sosyal belediyecilik anlayışında belediye, kültür, sağlık, eğitim, turizm, kentleşme, konut, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, gözetilmesi kimsesiz, fakir v.b. yardıma muhtaç insanların gözetilmesi gibi birçok sosyal faaliyeti yerine getirmektedir. Belediyeler, sosyal belediyecilik uygulamaları ile amacı vatandaşlarına asgari düzeyde insan onuruna yaraşır bir yaşam düzeyi sağlamak olan sosyal devlet anlayışına yerel düzeyde katkıda bulunurlar. Hatta günümüzde denilebilir ki sosyal devlet uygulamaları yavaş yavaş merkezi idareden yerel yönetimlere doğru kaymaktadır. Yerel yönetimler içinde sosyal faaliyette en çok bulunan kurumlar ise belediyelerdir. 2.3.Sosyal Belediyecilik Kapsamında Yapılabilen Hizmetler Belediyelerin sosyal yasam içinde aktif hale gelmelerini sağlamaya yönelik olan 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu ile diğer kanunlardaki hükümler doğrultusunda, sosyal belediyecilik kapsamında yapılabilecek hizmetler genel olarak şöyle özetlenebilir. 2 Fikret EFE, Uygulamalı Sosyal Belediyecilik e-kent Modeli Boğaziçi Beldesi Örneği, Metropol Yayınları, İstanbul, 2008, s:4 Kimsesizlerin, evsizlerin, sokak çocuklarının ve muhtaç kadınların barınma ihtiyaçlarını karşılamak, öksüzlere çocuk yuvaları ve kreşler yapmak, yaşlılara huzurevleri tesis etmek, sağlık merkezleri, sağlık ocakları, gezici sağlık otobüsleri, ön tanı merkezleri açmak, hastaneler civarında hasta yakınları için misafirhaneler oluşturmak, kültür, sanat ve spor tesisleri açmak, tiyatro, sinema, kütüphane ve kültür merkezlerini mahallelere kadar yaygınlaştırmak, fakir, muhtaç ve yaşam mücadelesi veren kesimlere yönelik aş evleri ve imarethaneler kurmak, özürlüler için ulaşım, eğitim ve sosyo-kültürel ortamlarda kolaylık sağlayıcı tedbirler almak, beceri ve meslek edindirme kursları açmak, park-bahçeler ve piknik alanlarını yaygınlaştırmak, doğal dengeyi koruyan ve çevresel şartları düzenlenmiş ucuz konut alanları üretmek, iş kuracak kadın ve gençlere yönelik rehberlik hizmetleri yapmak, onlara makine ve ekipman desteği sağlamak, tanzim satış mağazaları ve ekmek fabrikaları kurmak gıda, kömür, ilaç, kırtasiye malzemesi yardımı yapmak, toplumsal gruplar, sivil toplum kuruluşları ve kitle örgütlerine rehberlik etmek, onlarla dayanışma ve yardımlaşmayı geliştirmek ve gençlerin, engellilerin ve kadınların toplumsallaşmalarını sağlayacak merkezler açmaktır. 2.4.Türkiye de Sosyal Belediyecilik Hizmetlerinin Gelişimi Türk yönetim tarihindeki esaslı değişim Tanzimat la birlikte başlamıştır. Tanzimat, Türk yönetim tarihinde bir dönüm noktasıdır. Modern anlamda kamu yönetim birimlerinin ortaya çıkısı da bu döneme rastlar. İlk belediye teşkilatları da, bu dönemden itibaren kurulmaya başlanmıştır. İstanbul Şehremaneti ve Altıncı Belediye Dairesi nin kuruluşu ile birlikte Türk belediyeciliğinin temelleri atılmıştır. Bundan önceki dönemde, beledi nitelikteki hizmetleri; vakıflar, kadılık kurumu, loncalar ve bu günkü deyimiyle diğer sivil toplum örgütleri karşılamıştır. Ancak değişen dünya koşulları ve Kırım Harbi nin etkisiyle Osmanlı beledi nitelikteki hizmetlerin ifasını belediye teşkilatlarına yüklemiştir. 3 1877 de çıkan Belediye Kanunu nda belediyelerin organları, Belediye Reisi, Belediye Meclisi ve Cemiyet-i Belediye den oluşmuştur. Bu kanun 1930 yılına kadar yürürlükte kalmıştır. 4 3 İrfan DEMİR, Yerel Yönetimlerin Sosyal Politika Fonksiyonları Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, s.33 4 Erol KAYA: Yerel Yönetimler Reformu ve Belediyelerde Yeniden Yapılanma, s:45. 117 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

Sosyal Belediyecilik Üzerine Bir İnceleme: Ankara Büyükşehir Örneği Osmanlı döneminde kurulmalarına rağmen belediyeler, yapısal ve işlevsel gelişim sürecini tamamlayamamıştır. Bu dönemde köklü bir yerel yönetim geleneği ve deneyimini oluşturulamamış ve genç Cumhuriyete aktarılamamıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra belediyeler günümüze kadarki zaman içinde etkin ve özerk hale getirilmiş ve yaptıkları işlevlerle toplumun dikkatini çeken ve önem taşıyan kurumlar haline getirilmiştir. Dolayısıyla Ülkemizdeki sosyal belediyeciliğin gelişiminde Cumhuriyet in ilanından günümüze kadar olan süreci üç dönem halinde ele alıp inceleyeceğiz. Birinci dönem, Cumhuriyetin ilk yılları olan 1923 1945 dönemidir. Bu dönem belediyelerin geniş yetkilerle donatıldığı ve İkinci Dünya Savaşı sonrasına kadar mahalli nitelikli hizmetlerin karşılanmasında belediyelerin aktif olduğu dönemdir. Bu dönemde belediyelerin görev ve sorumlulukları üzerinde 1580 sayılı belediye yasası belirleyici olmuştur. Bu yasa, belediyelere kentsel hizmetlerden çok çeşitli sosyal politikalara kadar epeyce görev vermiştir. Zaten yasanın gerekçesinde belediye hizmetlerinin geliştirilmesi öngörülmüştü. Bu maddeye istinaden dönem boyunca belediyelerin görev alanları genişlemiştir. Bu yasa ile belediyeler kentsel hizmetlerin sağlanmasında önemli görevler üstlenmeye başlamışlardır. Ancak, belediyeler yasalar ile verilen görev ve sorumluluklarını kaynak sıkıntısı nedeniyle yerine getirmekte yetersiz kalmışlardır. Bu dönemde devletin ve belediyelerin gelir ve giderleri arasında denge sağlanamamıştır. İkinci dönem, 1945-1990 dönemidir. Bu dönem, temel kentsel hizmetler, eğitim, sağlık, sosyal yardım ve sosyal hizmetler gibi sosyo-kültürel nitelikli hizmetlerde merkezi idarenin baskın hale geldiği dönemdir. Bu dönemde belediyeleri sosyo-kültürel hizmetlerde ikinci plana düşüren bir diğer gelişme de, 1961 Anayasası ile sosyal devlet niteliği kazanan devletin eğitim, sağlık, sosyal yardım ve hizmetler ile konut ihtiyacının karşılanmasına daha büyük önem vermeye başlamasıdır. 1930 tarihli Belediye Kanunu ile esaslı bir düzenleme getirilmiş, 1984 yılında çıkarılan 3030 sayılı kanunla Büyükşehir belediyeleri kurularak belediyelerle ilgili farklı bir yapılanmaya gidilmiştir. Üçüncü dönem ise, 1990 dan günümüze kadarki dönemdir. 1990 lı yıllardan itibaren belediyelerin etkinliğinin özellikle büyükşehirlerde yeniden artmaya başladığı dönemdir. Bu dönemde; büyükşehir belediyeleri başta olmak üzere belediyelerin sosyal politika alanındaki hizmetlerinin tür ve kapsamını genişletilmiştir. 3. ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ NİN SOSYAL HİZMET UYGULAMALARI Ankara Büyükşehir Belediyesi Ankara genelinde yaptığı birçok uygulamayla kentte barınan insanlara sosyal hizmetler sunmaktadır. Belediye bu hizmetleri yukarıda belirttiğimiz gibi Sosyal Hizmetler Dairesi Başkanlığı ve bağlı birimlerle yapmaktadır. Çalışmamızın bu bölümünde belediyenin yaptığı bu sosyal hizmetler hakkında detaylı bilgiler verilecektir. 3.1.Gençlik Merkezleri Ankara Büyükşehir Belediyesince, 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunun 7. maddesine dayanılarak uygulamaya konulan gençlik merkezlerinin amacı, gençlik merkezi üyesi olan tüm gençlerin beden ve ruh sağlığını korumak, sosyo-kültürel gelişimlerini desteklemek, ilgi alanları doğrultusunda eğitimlerine katkı sağlamak ve beceri kazandırmaktır. Bu amaçla gençliğin yaşadığı sorunların çözümüne katkıda bulunacak, gençler arasında iletişim ve dayanışmanın güçlendirilmesini sağlayacak ve gençlerin boş zamanlarını değerlendirebilecekleri gençlik merkezleri oluşturulmuştur. Ankara Büyükşehir Belediyesi ne ait 11 adet gençlik merkezi bulunmaktadır. Bu gençlik merkezlerine halen kayıtlı 62.474 genç bulunmaktadır. Gençlik merkezlerinden faydalanan genç sayısı ise 2003-2008 döneminde toplam 192.787 kişidir. 5 En çok gencin üye olduğu merkez ise Sincan Aile Yaşam Merkezi Gençlik Merkezi dir. En çok üyenin bu merkezde bulunmasının nedeni nüfusun kalabalık, aile başına çocuk sayısının yüksek ve genç nüfusun oransal olarak fazla olmasıdır. 5 Ankara Büyükşehir Belediyesi 2008 Yılı Faaliyet Raporu, www. ankara-bel.gov.tr 118 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

Ahmet Turan ADIYAMAN - Salim DEMİREL 3.2.Çocuk Kulüpleri Ankara Büyükşehir Belediyesi nin 0-15 yaş arası çocuklar için hizmete açtığı çocuk kulüplerinin amacı; yoksul kent mahallelerinde yaşayan çocuklara yönelik temel hizmetlerin, eşitsizlikleri azaltacak şekilde geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasıdır. 3.4. Feza Gürsey Bilim Merkezi Ankara Büyükşehir Belediyesi Sosyal Hizmetler Dairesi Başkanlığı Gençlik ve Çocuk Şube Müdürlüğü nün sorumluluğunda faaliyetleri yürütülen çocuk kulüplerinin sayısı 14 adettir. Bu kulüplerin verdiği hizmetten yararlanmak için üye olmak gerekmektedir. 3.3.Sokakta Çalışan Çocuklar Merkezi Ankara Büyükşehir Belediyesi ile Uluslar Arası Çalışma Örgütü Çocuk İşçiliğinin Sona Erdirilmesi Uluslar Arası Programı ILO-IPEC arasında 4 Aralık 1992 tarihinde imzalanan protokolle Ankara Sokaklarında Çalışan Çocuk Projesi başlatılmış; yapılan çalışmalar sonucunda 1993 yılında Ankara Sokaklarında Çalışan Çocuklar Merkezi kurulmuştur. 1994 yılında sona eren protokol 1995 yılında yenilenerek çalışma aksatılmadan 1997 yılına kadar devam ettirilmiştir. 1997 yılından itibaren ILO tarafından sağlanan destek kesilmiş olduğu halde,merkez, faaliyetlerine Ankara Büyükşehir Belediyesini imkânlarıyla devam etmiştir. Feza Gürsey Bilim Merkezi, Belediye tarafından, Ankara ili Belediye sınırları içerisindeki Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı İlköğretim, lise ve dengi okullarda öğretim gören öğrencilerin, okullarında teorik olarak öğrendikleri bilgileri pratiğe dökmeleri, dolayısıyla başarılı olmalarını sağlamak ve onları motive etmek amacıyla 23 Nisan 1993 tarihinde açılmıştır. 1 Altınpark ta yer alan Feza Gürsey Bilim Merkezi, içinde yer alan 48 parçalık deney seti ile her yaştan ve her meslekten kişileri ve araştırmacıları karşılamaktadır. 3.5. Çocuk Koruma ve Danışma Merkezi Çocuk Koruma ve Danışma Merkezi, Çocuk Koruma Evleri Projesini hayata geçirerek kimsesiz ve bakıma muhtaç çocuklara Ev Tipi Bakım Sistemi ni uygulamaktadır. Projenin ana amacı, 0 18 yaş aralığında bakım desteğine muhtaç çocukların, aile ortamına en yakın düzenin kurularak, çocuğun aile yoksunluğundan mümkün olduğu kadar az etkilenmesinin sağlanmasıdır. Ulus Semtinde yer alan Merkez 70 çocuk kapasiteli yatılı bir sosyal kuruluştur. Merkezde oyun salonu, kreş, bilgisayar odası, revir, mutfak, yemekhane, mama odası, misafirhane, idari birimler ve çocukların bakıcı annelerle birlikte yaşadıkları evler bulunmaktadır. 1 Ankara Büyükşehir Belediyesi 2008 Yılı faaliyet Raporu, www. ankara-bel.gov.tr 119 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

Sosyal Belediyecilik Üzerine Bir İnceleme: Ankara Büyükşehir Örneği 3.7. Giysi Yıkama Merkezleri Ankara da eğitim gören üniversite öğrencilerinin eğitim bütçelerine katkı sağlamak amacıyla Ankara nın iki semtinde hizmete açılan Giysi Yıkama Merkezleri, öğrencilere ücretsiz giysi yıkama, kurutma ve ütüleme hizmetleri vermektedir. 3.8. Eğitim ve Dinlenme Tesisleri 3.6. Çocuk Meclisi Çocuk Meclisi, Ankara da yaşayan çocukların problemlerini, taleplerini ifade etmeleri ve kendileriyle ilgili problemlerin çözümünde aktif rol almalarını sağlamak, çocukların içinde yaşadığı ülkenin, manevi ve ahlaki değerlerini öğrenebilmeleri ve geleceklerine güvenle bakabilmeleri amacıyla kurulmuştur. 6 Ankara Büyükşehir Belediyesince, okullarında başarılı olan (takdir ve teşekkür alan) ancak maddi imkânı müsait olmadığından tatil yapma imkânı olmayan ilköğretim ve lise öğrencileri gruplar halinde birer haftalık süre ile tatil yaptırmak için Altınoluk ve Kesikköprü Eğitim ve Dinlenme Tesisleri yapılmıştır. Çocuk meclisi bünyesinde; eğitim, kültür ve sanat, çevre ve sağlık, barış ve kardeşlik, yardımlaşma, çocuk hakları, basın-yayın ile spor komisyonu gibi çeşitli çalışma komisyonları mevcuttur. Çocuk Meclisi; 2 ayda bir hazırlanan Çocukça Dergisi ile aylık hazırlanan Çocukların Ankara sı Broşürünü yayınlamaktadır. 2008 yılında, 12.000 adet Çocukça Dergisi ve 36.000 Adet Çocukların Ankara sı Adlı broşür basılmıştır. 2003 2008 döneminde Çocuk Meclisi üyeliği için başvuran çocuk sayısı 9.767 dir. Başvuran çocukların 780 i meclis üyesi olmuştur. 6 Ankara Büyükşehir Belediyesi 2008 Yılı faaliyet Raporu, www. ankara-bel.gov.tr 120 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

Ahmet Turan ADIYAMAN - Salim DEMİREL 3.9. Evlendirme Faaliyetleri Ankara Büyükşehir Belediyesi nce her yıl belediye sınırları içerisinde yaşayan fakir, muhtaç, dar gelirli olan ve evlenemeyen genç çiftlerin, evlilik törenleri ücretsiz olarak yapılmaktadır. Ankara Büyükşehir Belediyesi fakir kişilere yaptığı ücretsiz evlilik organizasyonları kapsamında Ankara da 2000 2008 döneminde toplam 1.870 çiftin ücretsiz olarak evlendirmesini gerçekleştirmiştir. 7 3.10. Çocukları Sünnet Etme Faaliyetleri Ankara Büyükşehir Belediyesi nce her yıl fakir ve dar gelirli ailelerin çocukları belirlenerek sünnet ettirilmektedir. Sünnet programları toplu olarak ve çeşitli etkinliklerle ve şölen şeklinde yapılmaktadır. 2000 2008 yılları arasında sünnet edilen yoksul çocuk sayısı 14.234 tür. 3.12. Yaşlılar Lokali Yaşlılar Lokali, Eryaman Semti ndeki Aile Yaşam Merkezi bünyesinde ve Yaşlılara Hizmet Merkezi ne bağlı olarak 28 Haziran 2005 tarihinde faaliyete geçmiştir. 50 ve daha yukarı yaş grubundaki herkes lokale üye olarak lokalin hizmetlerinden yararlanabilmektedir. Merkezde yaşlılar sosyal ve kültürel faaliyetlerle boş zamanlarını değerlendirebilmektedirler. 3.13. Yaşlılar ve Gençler Bilgi Erişim Merkezi Ankara Büyükşehir Belediyesinin Çankaya Cinnah Caddesi nde 2007 yılında hizmete açtığı Yaşlılar ve Gençler Bilgi Erişim Merkezi, yaşlıların ve gençlerin boş zamanlarını değerlendirmeleri amacıyla; kitap, dergi, fotoğraf, videokaset, ses Kaseti, film, CD, CD-Rom, VCD, DVD gibi bilgi kaynaklarına hem internet üzerinden, hem de yerinde ulaşmalarını sağlamaktadır. Bilgisayar ve internet hizmeti de verilen merkeze 2007 yılında 467 kişi, 2008 yılında da 1.206 kişi üye olup faaliyetlerinden faydalanmıştır. 8 3.11. Yaşlılara Hizmet Merkezi Ankara Büyükşehir Belediyesi nin, 5 Eylül 1994 tarihinde açtığı Yaşlılara Hizmet Merkezi, 60 ve üzeri yaşlarda olup; sosyal, kültürel ve/veya ekonomik yönden yoksunluk içinde, korunmaya, bakıma ve yardıma muhtaç olan kişilere hizmet etmektedir. 7 http://www.ankara-bel.gov.tr/abbsayfalari/hizmet_birimleri/ kultur_sosyal/kultur_sosyal_ hizmetler _ dairesi_baskanligi/kadin_ aile_sube_mud/organisazyonlar.aspx 8 Ankara Büyükşehir Belediyesi Resmi İnternet Sayfası, www. ankara-bel.gov.tr 121 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

Sosyal Belediyecilik Üzerine Bir İnceleme: Ankara Büyükşehir Örneği 3.14. Şefkat Evleri Şefkat Evleri, Ankara da geçici bir süre için hasta refakatçisi veya hasta olarak ikamet eden, ancak barınacak yeri ve maddi imkanı olmayan fakir, muhtaç, dar gelirli kişi ve ailelerin, varsa refekatçileri veya çocukları ile birlikte geçici bir süre için ihtiyaçlarını karşılamak için açılmıştır. Ankara Büyükşehir Belediyesinin halen üç adet şefkat evi bulunmaktadır. Şefkat evlerinde konaklamanın yanında hastane servisi, rehberlik ve danışmanlık hizmeti ile yemek hizmeti (sabah kahvaltısı ve akşam yemeği) verilmektedir. 3.15. Engelliler Hizmet ve Rehabilitasyon Merkezi Ankara Büyükşehir Belediyesi Engelliler ve Rehabilitasyon Şube Müdürlüğü ne bağlı ve Sincan Fatih Harikalar Diyarı Parkı içinde yer alan Engelliler Hizmet ve Rehabilitasyon Merkezi, Ankara da yaşayan tüm engelli vatandaşları ev ortamında desteklemek ve toplum ile engelli bireyin kaynaşmasını sağlamak amacıyla hizmete açılmıştır. 3.16. Görme Engelliler Eğitim ve Teknoloji Merkezi Ankara Büyükşehir Belediyesinin görme engelli vatandaşlarımızın faydalanması için Bahçelievler Beşevler metro istasyonu içinde açtığı Görme Engelliler Eğitim ve Teknoloji Merkezi nin amacı, görme engellilere yönelik tüm teknolojik gelişmeleri takip ederek onların kullanımlarına yönelik çalışmalar yapmaktadır. Merkezin sunduğu hizmetlerden ücretsiz faydalanabilmek için engellilerin üye olması gerekmektedir. Engellilerin üye olmaları için Engelliler Hizmet ve Rehabilitasyon Şube Müdürlüğü ne üyelik başvurusunda bulunmaları gerekmektedir. Bu üyelik gerçekleştikten sonra merkeze ait üyelik formu doldurulur ve üye kimlik kartları verilir. 3.17. Engelliler Lokali Ankara Büyükşehir Belediyesi nce 2005 yılında Eryaman Aile Yaşam Merkezi içerisinde açılan Engelliler Lokalinin amacı, engelli vatandaşlarımızın sosyal, kültürel aktivitelerden yararlandırılmasıdır. Lokalde engelli vatandaşlara rehberlik ve danışmanlık hizmetinin yanında resim, müzik, bilgisayar, İngilizce, satranç v.b. gibi sosyal aktivite hizmetleri verilmektedir. Ayrıca lokalde engelli kişilere sağlık taraması da yapılmaktadır. Lokalden 2008 yılı sonu itibariyle üye olup lokalin verdiği hizmet ve faaliyetlerden yararlanan toplam engelli sayısı 12.732 kişidir. 9 3.18. Engelliler Ticaret Merkezi Büyükşehir Belediyesi, engelli bireylerin, ekonomik özgürlüklerini kazanarak topluma ve hayata kolaylıkla adapte olmalarını sağlamak amacıyla Bahçelievler Ticaret Merkezinde yer alan stantlarda belli ürünlerin ve hizmetlerin satışını yapmalarına imkân tanımaktadır. Bu amaçla hâlihazırda kendisine stand verilen engelli ve verilen stand sayısı 24 tür. 10 9 http://www.ankara-bel.gov.tr/abbsayfalari/hizmet_birimleri/ sosyal_hizmetler1/engelliler_rehabilitasyon_sube_mudurlugu/ engelliler_lokali.aspx 10 http://www.ankara-bel.gov.tr/abbsayfalari/hizmet_birimleri/ sosyal_hizmetler1/engelliler_rehabilitasyon_sube_mudurlugu/ engelliler_ticaret_merkezi.aspx 122 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

Ahmet Turan ADIYAMAN - Salim DEMİREL 3.19. Hanım Lokalleri Ankara Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Kadın ve Aile Şube Müdürlüğü ne bağlı hanım lokalleri, Ankara da yaşayan ev hanımı, çalışan ve öğrenci olarak yaşayan hanımların boş zamanlarını sosyal faaliyetler ile geçirebilmelerinin ve spor yapmalarının sağlanması, yaşadıkları problemlere karşı bilgilendirilmesi ve problemlerinin çözmelerine yardımcı olunması amacıyla Ankara nın değişik semtlerinde açılmışlardır. 11 3.20.Kadın Konukevleri Kadın Konukevleri, Ankara Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Kadın ve Aile Şube Müdürlüğü ne bağlı olarak açılmıştır. Konukevleri, Fiziksel, cinsel, duygusal ve ekonomik istismara uğrayan kadınların psiko-sosyal ve ekonomik sorunlarının çözümlenmesi sırasında varsa çocuklarıyla birlikte ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla hizmete açılmıştır. 12 2.2.21. Diğer Sosyal Hizmetler Ankara Büyükşehir Belediyesi, yukarıda nitelik ve niceliği açıklanan sosyal hizmetlerin yanında diğer bazı birimlere bağlı olarak çeşitli bazı sosyal hizmetleri daha yerine getirmektedir. Belediyenin yaptığı diğer sosyal hizmetlerden birisi, Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığı na bağlı Sağlık Hizmetleri Ve Labaratuarlar Şube Müdürlüğü nün yaptığı cenaze hizmetleridir. Cenaze hizmetleri, Alo Cenaze 188 Cenaze Hizmetleri Merkezi aracılığıyla yapılmaktadır. Belediyenin yaptığı diğer bir sosyal hizmet ise yine Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığı na bağlı Sağlık Hizmetleri Ve Labaratuarlar Şube Müdürlüğü nün yaptığı ambulans hizmetleridir. Belediye ambulans hizmetini, Alo Ambulans Ambulans Merkezi aracılığıyla yapmaktadır. Merkez, doğum, diyaliz hastaları ile yatalak, kaza geçir- 11 http://www.ankara-bel.gov.tr/abbsayfalari/hizmet_birimleri/ kultur_sosyal/kultur_ sosyal_hizmetler_dairesi_baskanligi/kadin_ aile_sube_mud/kadin_ve_aile_sube_mud.aspx 12 http://www.ankara-bel.gov.tr/abbsayfalari/hizmet_birimleri/ kultur_sosyal/kultur_ sosyal_hizmetler_dairesi_baskanligi/kadin_ aile_sube_mud/kadin_konutevleri.aspx miş hastaların evinden sağlık kuruluşuna (hastane v.b.) doğum sonrası annenin bebeğiyle birlikte, diyaliz ve yatalak, kaza geçirmiş hastaların tedavileri sonrası da sağlık kuruluşundan evlerine ücretsiz olarak taşınmalarını sağlamaktadır. 4. ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİNİN SOSYAL YARDIM UYGULAMALARI Bilindiği üzere gerek sosyal devlet uygulamasında gerekse de sosyal belediyecilik uygulamasında sosyal hizmetlerin yanında toplumsal kalkınmaya yönelik olarak geçinme imkânı bulunmayan insanların geçinebilmeleri ve toplumsal yaşama ayak uydurabilmeleri için bedelsiz olarak sosyal yardımlar da yapılmaktadır. Ankara Büyükşehir Belediyesi de 5216 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu ve diğer kanunların verdiği yetkiyle bir taraftan sosyal belediyecilik kapsamında daha önce belirtildiği üzere sosyal hizmet uygulamaları yaparken diğer taraftan da gün geçtikçe yoğunlaşan kentte geçinme imkânı bulunmayan vatandaşlara birtakım sosyal yardımlarda bulunmaktadır. Bu kısımda Ankara Büyükşehir Belediyesinin sosyal yardımları, gıda ve temizlik yardımları, giyim yardımı, yakacak yardımları, eğitim yardımları ve engellilere yönelik sosyal yardımlar ile diğer sosyal yardımlar olarak sayılabilir. 5. SOSYAL YARDIM VE HİZMET BEDELLERİNİN BELEDİYE BÜTÇESİ İÇİNDEKİ YERİ VE NÜFUSA ORANI Sosyal belediyecilik kapsamında yukarıda Ankara Büyükşehir Belediyesi nin sosyal hizmet ve sosyal yardım uygulamalarının çeşit ve özellikleri ile yararlanan kişi ve aile sayılarını verilerden de yararlanarak açıklamaya çalıştık. Çalışmamızın bu kısmında ise Ankara Büyükşehir Belediyesi nin yaptığı sosyal hizmet ve yardımların 2008 yılında tutarı ve belediye bütçesindeki yeri ve oranını belirterek sosyal belediyecilik uygulamasının mali boyutunu incelemeye çalışacağız. Bir belediyenin sosyal belediyecilikte etkin olup olmadığı hakkında fikir sahibi olmak için bazı parametrelerden yararlanmak gerekir. Belediyenin yaptığı sosyal yardım ve hizmet tutarları, bu tutarların belediye gelir ve giderlerine ile belediye mücavir alan nüfusuna oranı ve çıkan sonucun diğer emsal belediyelerle kıyaslanması bu anlamda önemli birkaç parametredir. 123 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

Sosyal Belediyecilik Üzerine Bir İnceleme: Ankara Büyükşehir Örneği Yukarıda da belirtildiği üzere Ankara Büyükşehir Belediyesi nin sosyal hizmet ve yardımlarını uygulamakla görevli asıl birimi Sosyal Hizmetler Dairesi Başkanlığı dır. Sosyal Hizmetler Dairesi Başkanlığı na kendisine verilen görev ve sorumlulukları kendisine bağlı dört şube müdürlüğü ile yerine getirmektedir. Ankara Büyükşehir Belediyesi birtakım sosyal hizmetleri Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı aracılığıyla yerine getirmektedir. Tablo.24 te Sosyal Hizmetler Dairesi Başkanlığı na bağlı dört şube müdürlüğünün ve Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı nın 2008 yılında sosyal belediyecilik kapsamında uyguladıkları sosyal hizmet ve sosyal yardımlar için yaptıkları harcama tutarları gösterilmektedir. Tablo.24: Büyükşehir Belediyesi nin 2008 Yılı Sosyal Hizmet ve Sosyal Yardım Giderleri Belediyenin Sosyal Harcamada Bulunan Birimleri Sosyal Hizmetler Dairesi Başkanlığı - Gençlik ve Çocuk Şube Müdürlüğü - Engelliler ve Rehabilitasyon Şube Müdürlüğü - Yaşlı Hizmetleri ve Şefkat evleri Şube Müdürlüğü - Sosyal Hizmetler Planlama ve Koordinasyon Şube Müdürlüğü Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Sosyal Hizmet ve Yardım Gideri 139.340.406,05 16.053.699,44 5.109.971,93 3.871.078,36 114.305.656,32 29.392.628,16 Toplam 168.733.034,21 Kaynak: Ankara Büyükşehir Belediyesi 2008 Yılı faaliyet Raporu, www.ankara-bel.gov.tr Tablodaki verilere bakıldığında Ankara Büyükşehir Belediyesi nin sosyal belediyecilik kapsamında yaptığı harcama tutarı 168.733.034,21 TL dir. Bu tutarın 139.340.406,05 TL Sosyal Hizmetler Dairesi Başkanlığı tarafından, 29.392.628,16 TL si de Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı tarafından sosyal hizmet ve yardımlarda kullanılmıştır. Sosyal Hizmetler Dairesi Başkanlığı tarafından, harcanan 139.340.406,05 TL nin; 16.053.699,44 TL si Gençlik ve Çocuk Şube Müdürlüğü nce, 5.109.971,93TL si Engelliler ve Rehabilitasyon Şube Müdürlüğü nce, 3.871.078,36TL si Yaşlı Hizmetleri ve Şefkat evleri Şube Müdürlüğü nce, 114.305.656,32 TL si de Sosyal Hizmetler Planlama ve Koordinasyon Şube Müdürlüğü nce sosyal hizmet ve yardımlarda kullanılmıştır. Bir belediyenin sosyal belediyecilikte etkin bir belediye olup olmadığı hakkında önemli bir ipucu da o belediyenin yaptığı sosyal harcamaların belediye bütçesi içindeki oranıdır. Eğer belediyenin sosyal harcamalarının bütçe içindeki büyüklüğü yüksek ise o belediye sosyal belediyecilik anlamında etkin bir belediyedir denilebilir. Ancak bu oran çok düşükse o belediyenin sosyal belediyecilik anlamında etkin olduğu söylenemez. Ankara Büyükşehir Belediyesi nin sosyal belediyecilik anlamında yaptığı hizmet ve yardım giderlerinin bütçe gelir ve giderine oranı Tablo.25 te gösterilmiştir. Tablo.25 2008 Yılı Sosyal Hizmet ve Yardım Giderlerinin Bütçe Gelir ve Giderine Oranı Sosyal Hizmet ve Yardım Gideri Belediye Bütçe Gideri Oran Bütçe Geliri Oran 168.733.034 1.698.773.109 9,93 1.244.919.348 13,55 Kaynak: Ankara Büyükşehir Belediyesi 2008 Yılı faaliyet Raporu, www.ankara-bel.gov.tr Tablodaki bu verilere göre Ankara Büyükşehir Belediyesi nin 2008 yılı bütçe gideri 1.698.773.109 TL, Bütçe geliri de 1.244.919.348 TL dir. Aynı yılda sosyal yardım ve hizmetler için bütçeden harcanan tutar ise 168.733.034TL olarak gerçekleşmiştir. Buna göre sosyal yardım ve hizmetler için ödenen tutar bütçe giderinin % 9,93 ünü oluşturmaktadır. Yine belediye bütçe gelirlerinin %13,55 i sosyal yardım ve hizmetlere harcanmaktadır ki bu oranlar sosyal belediyecilik anlamında hiç de küçümsenecek oranlar değildir. Belediyenin sosyal belediyecilikte etkin bir belediye olup olmadığını ölçmeye yarayan diğer önemli bir ipucu da o belediyenin yaptığı sosyal harcamaların belediye mücavir alan içindeki nüfusa bölünmesiyle bulunan kişi başı yıllık sosyal harcamadır. Bulunacak sonuca göre belediyenin kişi başına düşen yıllık sosyal harcaması diğer emsal belediyelere göre daha yüksek ise o belediye sosyal belediyecilik anlamında daha etkin bir belediyedir denilebilir. Ankara Büyükşehir Belediyesi nin 2008 yılında sosyal belediyecilik anlamında yaptığı hizmet ve yardım giderlerinin mücavir alan nüfusuna oranı Tablo.26 te gösterilmiştir. 124 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

Ahmet Turan ADIYAMAN - Salim DEMİREL Tablo.26 2008 Yılı Kişi Başına Düşen Sosyal Harcama Tutarı 2008 Yılı Sosyal Hizmet ve Yardım Gideri* Ankara B.Ş.B. Mücavir Alan Nüfusu** Yıllık Kişi Başına Düşen Sosyal Harcama Tutarı (TL) 168.733.034 4.194.939 40,22 * Ankara Büyükşehir Belediyesi 2008 Yılı faaliyet Raporu **2008 yılsonu itibariyle, http://www.mahalli-idareler.gov.tr/ Tablodaki verilere bakıldığında Ankara Büyükşehir Belediyesi nin mücavir alan nüfusu 2008 yılsonu itibariyle 4.194.939 kişidir. Belediyenin 2008 yılında yaptığı sosyal harcamalar tutarı ise 168.733.034 TL dir Belediyenin bir yılda yaptığı bu harcama tutarını nüfusa böldüğümüzde kişi başına düşen yıllık sosyal harcama tutarını bulmuş oluruz. Ankara Büyükşehir Belediyesi nin 2008 yılı için yaptığı sosyal harcamaların kişi başına düşen tutarı 40,22 TL dir. Tabi ki bu tutar zengin yoksul ayrımı yapılmadan herkesin hesaba katılarak bulunduğu bir tutardır. Özellikle sosyal yardımlar başta olmak üzere yapılan harcamaların daha çok yoksul ve kendi başına geçinemeyecek vatandaşlara yapıldığı hesaplanınca bu tutar daha çok anlam ifade etmektedir. Ayrıca başkent oluşu nedeniyle, ücretli kesimin çok olması ve Ankara da mücavir alanda oturan nüfusun önemli bir kısmının mali durumunun Türkiye ortalamasının üzerinde olması, yoksul kişi ve ailelerin diğer çoğu şehre göre oransal olarak daha az olmasını sağlamaktadır. Bu durum, Ankara da yaşayan yoksul kişi ve aileleri yapılan sosyal harcamalardan yaralanma açısından diğer şehirlere göre daha avantajlı kılmaktadır. Ancak burada şunu da belirtmek gerekir ki, sosyal yardım ve hizmetler için belediyece harcanan tutarlar sadece 2008 yılında yapılan sosyal yardım ve hizmetler için yapılan cari harcamalardır. Belediyenin sosyal tesis ve sosyal birimlerin gayrimenkul giderleri için yaptığı tutarlar da hesaplamaya katılırsa bu oranın daha da yükseleceği muhakkaktır. 6. ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİNİN YAPTIĞI SOSYAL HARCAMALARIN DİĞER BAZI BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE HARCAMALARI İLE KARŞILAŞTIRILMASI Ankara Büyükşehir Belediyesi nin yaptığı sosyal harcamaların bütçesine ve nüfusuna oranının daha anlamlı hale gelebilmesi için yukarıda analizi yapılan bu oranların, aynı statüde bulunan birkaç büyükşehir belediyesinin aynı nitelikteki verileri ile kıyaslanması gerekmektedir. Bu kıyaslamayı yapmak için, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Antalya Büyükşehir Belediyesi, Bursa Büyükşehir Belediyesi ve Samsun Büyükşehir Belediyesi örnek belediyeler olarak ele alınmıştır. Örnek alınan belediyelerin 2008 yılı sosyal harcama tutarları ile bu tutarların bütçe giderlerine ve nüfuslarına oranları bulunarak Ankara Büyükşehir Belediyesi nin bu nitelikteki verileriyle karşılaştırılacak ve hangi belediyenin sosyal belediyecilik anlamında daha etkin olduğu belirlenecektir. Tablo.27 de büyükşehir belediyelerinin 2008 yılı sosyal yardım ve hizmet kapsamındaki harcamaları gösterilmiştir. Tablo. 27 Belediyelerin 2008 Yılı Sosyal harcama Tutarları Belediye Adı Sosyal Harcama Tutarı Ankara Büyükşehir Belediyesi 168.733.034 Antalya Büyükşehir Belediyesi 4.684.401 Bursa Büyükşehir Belediyesi 14.018.671 İstanbul Büyükşehir Belediyesi 270.174.948 İzmir Büyükşehir Belediyesi 59.147.436 Samsun Büyükşehir Belediyesi 1.850.094 Kaynak: Belediyelerin 2008 Yılı Faaliyet Raporları Tabloda 2008 yılında büyükşehir belediyelerinin sosyal harcamaları gözükmektedir. Tablodaki verilere bakıldığında Sosyal harcama miktarı en yüksek olan belediye 270.174.948TL ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi dir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi nin yaptı- 125 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

Sosyal Belediyecilik Üzerine Bir İnceleme: Ankara Büyükşehir Örneği ğı sosyal harcama tutarı diğer 5 büyükşehir belediyesi sosyal harcamaları toplamından daha fazladır. İstanbul Büyükşehir Belediyesi ni 168.733.034TL sosyal harcama ile Ankara Büyükşehir Belediyesi izlemektedir. Zaten bu iki büyükşehir belediyesi, diğer büyükşehir belediyelerine bu anlamda büyük fark atmış durumdadır. Bu fark Grafik.1 de de gözükmektedir. Grafik.1 Belediyelerin 2008 Yılı Sosyal harcama Tutarları Tablodaki verilere bakıldığında sosyal belediyecilik alanında Ankara Büyükşehir Belediyesi nin açık ara önde olduğu gözükmektedir. Ankara Büyükşehir Belediyesi 2008 yılında bütçe giderlerinin % 9,93 ünü sosyal harcamalara kanalize etmiştir. Bu alanda Ankara büyükşehir Belediyesini, %5,36 oranla İzmir Büyükşehir Belediyesi, %4,96 oranla İstanbul büyükşehir Belediyesi, %2,98 oranla Bursa Büyükşehir Belediyesi, % 1,39 oranla Samsun Büyükşehir Belediyesi ve %1,33 oranla da Antalya Büyükşehir Belediyesi izlemektedir. İzmir BŞB; 59.147.436 Samsun BŞB; 1.850.094 Ankara BŞB; 168.733.034 Tablo.28 de yer alan ve belediyelerin sosyal harcamalarının bütçelerine oranlarındaki durum grafik yardımıyla Grafik.2 de de gösterilmiştir. Grafik.2 Belediyelerin 2008 Yılı sosyal Harcamalarının İstanbul BŞB; 270.174.948 Antalya BŞB; 4.684.401 Bursa BŞB; 14.018.671 Bütçe Giderine Oranı Samsun BŞB; 1,39% Sosyal harcama açısından İstanbul ve Ankara Büyükşehir Belediye lerini, 59.147.436 TL ile İzmir, 14.018.671 TL ile Bursa, 4.684.401TL ile Antalya ve 1.850.094 TL ile de Samsun Büyükşehir Belediye leri izlemektedir. Daha öncede ifade edildiği üzere belediyenin sosyal belediyecilik anlamında değerlendirilmesine yarayan bir kriter de yaptığı yıllık sosyal harcamanın o yılki bütçe giderleri içindeki oranıdır. Böylelikle belediyenin yaptığı toplam giderin ne kadarının sosyal harcamalara gittiği ölçülebilir. Belediyelerin 2008 yılında yaptıkları sosyal harcamaların bütçe giderlerine oranları Tablo.28 de verilmiştir. Tablo.28 Belediyelerin 2008 Yılı sosyal Harcamalarının Bütçe Giderine Oranı İzmir BŞB; 5,36% Ankara BŞB; 9,93% İstanbul BŞB; 4,96% Antalya BŞB; 1,33% Bursa BŞB; 2,98% Belediyelerin sosyal belediyecilik alanınındaki etkinliklerini ölçmede, belediyenin yaptığı sosyal harcama tutarı ve bu tutarın bütçe giderine oranının önemi büyük olmakla beraber belediyenin bu anlamda etkinliğini tam olarak ölçmeye yeterli değildir. Sosyal harcamanın sosyal belediyecilik açısından öneminin anlaşılmasını sağlayan önemli diğer bir ölçüt ise bu harcamaların belediye nüfusuna oranıdır. Belediyenin, kişi başına düşen sosyal harcamasını ölçmeye yarayan bu kriter şüphesiz Belediye Adı Sosyal Harcama Tutarı Bütçe Gideri Oran Ankara Büyükşehir Belediyesi 168.733.034,21 1.698.773.109 9,93 Antalya Büyükşehir Belediyesi 4.684.401,46 353.441.186,75 1,33 Bursa Büyükşehir Belediyesi 14.018.671,00 470.645.256,00 2,98 İstanbul Büyükşehir Belediyesi 270.174.947,96 5.442.187.718,00 4,96 İzmir Büyükşehir Belediyesi 59.147.436,24 1.102.611.825,76 5,36 Samsun Büyükşehir Belediyesi 1.850.094,00 133.246.927,02 1,39 Kaynak: Belediyelerin 2008 Yılı Faaliyet Raporları 126 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

Ahmet Turan ADIYAMAN - Salim DEMİREL diğer kriterlerle beraber değerlendirildiğinde sosyal belediyecilik hakkında önemli fikir verecektir. Örnek alınan 6 büyükşehir belediyesinin 2008 yılı sosyal harcamalarının nüfuslarına oranı Tablo.29 da gösterilmiştir. Tablo.29 Belediyelerin 2008 Yılı sosyal Harcamalarının Nüfuslarına Oranı Büyükşehir Belediyesi Ankara Büyükşehir Belediyesi 2008 Yılı Sosyal Harcama Tutarı* Belediye Mücavir Alan Nüfusu Kişi Başına Düşen Yıllık Sosyal Harcama Tutarı (TL) 168.733.034 4.194.939 40,22 sıralamada Ankara Büyükşehir Belediyesi ni İstanbul Büyükşehir Belediyesi izlemektedir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi nin İstanbul da yaşayan her vatandaşımız için yıllık harcadığı tutar 21,50TL dir. Ankara ve İstanbul Büyükşehir Belediyelerini sırasıyla; 18,42 TL ile İzmir Büyükşehir Belediyesi, 7,70 TL ile Bursa Büyükşehir Belediyesi, 5,14 TL ile Antalya Büyükşehir Belediyesi ve 3,68 TL ile Samsun Büyükşehir Belediyesi izlemektedir. Belediyelerin 2008 yılında yaptıkları sosyal harcama tutarlarının nüfuslarına oranında belediyelerin durumunun daha iyi bir şekilde anlaşılabilmesi için bu orana ilişkin veriler bir kez de grafik yardımıyla Grafik.3 te gösterilmiştir. Grafik.3 Belediyelerin 2008 Yılı sosyal Harcamalarının Nüfuslarına Oranı Antalya Büyükşehir Belediyesi Bursa Büyükşehir Belediyesi İstanbul Büyükşehir Belediyesi 4.684.401 911.497 5,14 14.018.671 1.819.470 7,70 270.174.947 12.569.041 21,50 İzmir B.Ş.B.; 18,42 İstanbul B.Ş.B.; 21,50 Samsun B.Ş.B.; 3,68 Bursa B.Ş.B.; 7,70 Antalya B.Ş.B.; 5,14 Ankara B.Ş.B.; 40,22 İzmir Büyükşehir Belediyesi 59.147.436 3.210.465 18,42 Grafikte de gösterildiği üzere, Ankara Büyükşehir Belediyesi, sosyal harcamaların nüfusa oranında, grafik pastasının en büyük parçasına sahip bulunmaktadır. Samsun Büyükşehir Belediyesi 1.850.094 502.924 3,68 * İlgili belediyelerin 2008 yılı faaliyet raporlarından alınmıştır. **2008 yılsonu itibariyle, http://www.mahalli-idareler.gov.tr/ Tablodaki verilere bakıldığında 2008 yılında kişi başına düşen sosyal harcama miktarlarında Ankara Büyükşehir Belediyesi nin açık ara önde olduğu görülmektedir. Ankara Büyükşehir Belediyesi, kendisine en yakın belediye olan İstanbul Büyükşehir Belediyesini neredeyse ikiye katlamıştır. Bu verilere göre Ankara Büyükşehir Belediyesi, Ankara da yaşayan her kişi için 40,22 TL sosyal harcamada bulunmuştur. Buna göre yapılan Bu bölümde buraya kadar yaptığımız çalışmalar doğrultusunda; Türkiye nin en büyük belediyelerinden olan 6 büyükşehir belediyesinin sosyal belediyecilik kapsamında 2008 yılında uyguladıkları sosyal yardım ve hizmetlere harcanan tutarların tablo ve grafiklerin de yardımıyla çeşitli kriterler açısından yapılan analiz sonucuna göre, Ankara Büyükşehir Belediyesi sosyal belediyecilik alanında örnek alınan diğer büyükşehir belediyelerine göre daha etkin bir belediye konumundadır. Ankara Büyükşehir Belediyesi bu anlamda Türkiye nin en büyük belediyesi olan İstanbul Büyükşehir Belediyesinin ve örnek alınan İzmir, Antalya, Bursa ve Samsun Büyükşehir Belediyeleri nin önemli biçimde önünde yer almaktadır. 127 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

Sosyal Belediyecilik Üzerine Bir İnceleme: Ankara Büyükşehir Örneği 7. SONUÇ Dünyada küreselleşmenin etkisiyle hayatımızın her alanında olduğu gibi kamu yönetimi, sosyal politikalar ve ekonomi alanında da ciddi değişimler ve dönüşümler yaşanmaktadır. Yaşanan küreselleşme olgusu ile birlikte gelir dengesizliği ve adaletsizliği her geçen gün artmaktadır. Küreselleşme, çoğu zaman küresel aktörler için zenginliklerini ve iktidarlarını sürdürme fırsatı iken, karşı taraftaki zayıf aktörler içinse yoksulluk ve eşitsizlik anlamına gelmektedir. Küresel gelir adaletsizliğine maruz kalmış, ekonomik yıkım içerisinde olan vatandaşlarına yönelik olarak, dağıtıcı adalet ile eşitleyici gelir transferleri sağlamak ve yoksulluğu azaltmak için devletin, sosyal devlet gereklerini yapması hayati önem taşımaktadır. Devlet, sosyal devletin gereği olan sosyal politikaları hem merkezi idare eliyle, hem de yerel yönetimler eliyle uygulamaktadır. Türkiye de son yıllarda Avrupa Birliği uyum çalışmalarıyla da ilişkili olarak kamu yönetimi alanında çok önemli değişiklikler yapılmıştır. Kamu yönetimi reformu adı verilen bu çalışmaların en önemli ayaklarından birisini oluşturan yerel yönetim reformu kapsamında İl Özel İdaresi Kanunu, Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve Belediye Kanunu tümüyle yürürlükten kaldırılarak, bu alanları düzenleyen yeni Kanunlar uygulamaya konulmuştur. 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu ile belediyelere sosyal hizmetler alanında önemli görev ve sorumluluklar yüklenmiştir. Belediyelere verilen bu yeni rol sosyal belediyecilik anlayışını doğurmuştur. Sosyal belediyecilik, belediyelere daha önce yaptıkları altyapı ve bulundukları kentin fiziki yapısına ilişkin park-bahçe, su-kanalizasyon vb. gibi hizmetlerin yanında sosyal alanlarda da planlama ve düzenleme işlevi yüklenmiştir. Artık belediyeler, sosyal belediyecilik çerçevesinde kamu harcamalarını; konut, sağlık, eğitim ve çevrenin korunması alanlarını kapsayacak şekilde sosyal amaca kanalize eden; işsiz ve kimsesizlere yardım yapılması, sosyal dayanışmanın tesis edilmesi ile sosyo-kültürel faaliyet ve çalışmaların gerçekleştirilebilmesine yönelik gerekli altyapı yatırımlarının yapılması için sosyal politikalar üreten, bireyler ve toplumsal kesimler arasında zayıflayan sosyal güvenlik ve adalet mefhumunu güçlendirmeye yönelik sosyalleştirme ve sosyal kontrol işlevlerini yerine getiren birer kurum haline gelmişlerdir. Ankara Büyükşehir Belediyesi, park-bahçe, sukanalizasyon vb. gibi şehrin fiziki yapısına ilişkin klasik belediye hizmetlerinin yanında, Ankara Büyükşehir Belediyesi mücavir alanı içerisinde yaşayan fakir ve dar gelirli ailelere, yaşlılara, çocuklara, öğrencilere ve engelli kişilere yönelik uyguladığı sosyal içerikli projeler ve hizmetler ile yaptığı sosyal yardımlarla; sosyal belediyecilik alanında faaliyetlerde bulunmaktadır. Ankara Büyükşehir Belediye si, yaptığı bu faaliyetler için 2008 yılında bütçesinin %10 una yakınını sosyal harcamalara ayırmıştır. Yapılan sosyal harcamaların belediye mücavir alanında bulunan her bir kişiye düşen tutarı is, 40,22 TL dir. Ankara Büyükşehir Belediyesi, 2008 yılında yaptığı sosyal harcamaların bütçe içindeki oranı ve nüfusuna oranı bakımından karşılaştırıldığı belediyeler olan, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Antalya Büyükşehir Belediyesi, Bursa Büyükşehir Belediyesi ve Samsun Büyükşehir Belediyesi gibi Türkiye nin en büyük belediyeleri arasında büyük farklarla ilk sırada yer almaktadır. Ankara Büyükşehir Belediyesi, sosyal belediyecilik kapsamında yaptığı uygulamalar ile bir taraftan yerel ölçekte halkın yaşam kalitesini artırırken diğer taraftan bu alanda diğer belediyeler için örnek teşkil edecek faaliyetler uygulamaktadır. 128 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

Ahmet Turan ADIYAMAN - Salim DEMİREL YARARLANILAN KAYNAKLAR AKDOĞAN, Yalçın, (1999), Sosyal belediyecilik, İstanbul Dergisi, Mart sayısı, İstanbul. Ankara Büyükşehir Belediyesi, 2008 Yılı Faaliyet Raporu, http://www.ankara.bel.tr/ Antalya Büyükşehir Belediyesi, 2008 Yılı Faaliyet Raporu, www.antalya.bel.tr. AYDIN, Murat, (2006), Yeni Yasal Düzenlemeler Çerçevesinde Türkiye de Belediyelerin Sosyal Politika Alanındaki Görev ve Deneyimlerinin Değerlendirilmesi (Zeytinburnu Örneği), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. AYSAN, Mehmet Fatih, (2006), İncreasing Role Of Municipalities In Social Policy In Turkey: The Case Of İstanbul Metropolitan Municipality In The Last Decade, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi Ve Uluslar arası İlişkiler Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Bursa Büyükşehir Belediyesi, 2008 Yılı Faaliyet Raporu, www.bursa-bld.gov.tr ÇENGELCİ, Ethem, (1993), Sosyal Refahın Gerçekleştirilmesinde Sosyal Yardımların Rol ve Önemi, Hacettepe Üniversitesi SHYO Dergisi, Sayı:3. DEMİR, İrfan, (2006), Yerel Yönetimlerin Sosyal Politika Fonksiyonları Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Örneği, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli. DEMİR, Fevzi, (1998), Anayasa Hukukuna Giriş, Arter Yayıncılık, 5.bs. İzmir. EFE, Fikret, (2008), Uygulamalı Sosyal Belediyecilik e-kent Modeli, Metropol Yayıncılık, İstanbul. ERSÖZ, Halis Yunus (20.03.2009) 5272 Sayılı Yasa Öncesinde Türkiye de Belediyelerin Sosyal Politika Alanındaki Deneyimleri http://iibf.kocaeli.edu.tr/ceko/ssk/kitap50/11.pdf. FİDAN, Ali, (2006), Sosyal Politikaya Katkısı Açısından 5393 Sayılı Belediye Kanunu, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. GÜLER, Birgül Ayman, (2006), Yerel Yönetimler, Liberal Açıklamalara Eleştirel Yaklaşım, İmge Kitabevi, Ankara. GÜLER, Birgül Ayman, (2006) Sosyal Devlet ve Yerelleşme, Memleket: Siyaset ve Yönetim Dergisi, Eylül, Sayı:2. GÜLER, Birgül Ayman, (2003), Kent Yönetimi Modeli Olarak Belediye Sistemi, Türk Belediyecilik Sempozyumu Bildirisi, 13-14 Aralık, Ankara. İstanbul Büyükşehir Belediyesi 2008 Yılı Faaliyet Raporu, www.ibb.gov.tr. İzmir Büyükşehir Belediyesi 2008 Yılı Faaliyet Raporu, www.izmir.bel.tr KOBAK, Kadriye, (2006), Yerel Yönetimlerin Yoksullukla Mücadelede Uyguladığı Sosyal Yardım Ve Sosyal Hizmet Programları, Anadolu Üniversitesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir. KÖSE, H. Ömer, (2004), Yerel Yönetim Olgusu ve Küreselleşme Sürecindeki Yükselişi Sayıştay Dergisi, Sayı:52, s:3-42. ÖLMEZ, Tuba Olcay, (2007), Sosyal Yardım Sistemi İçerisinde Yerel Yönetimlerin Yeri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara. ÖZGÜR, Hüseyin ve KÖSECİK, Muhammet, (2005),Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar 1, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara. Samsun Büyükşehir belediyesi, 2008 Yılı Faaliyet Raporu, www.samsun.bel.tr/ SEYYAR, Ali, (2006), Değişen Türkiye de ve Dünya da Sosyal Politikalar, Değişim Yayınları, İstanbul. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü Resmi İnternet Sayfası, http://www.sydgm.gov.tr/tr/ TOMANBAY, İlhan, (2001), Sosyal Çalışma Disiplini ve Mesleğinde Kavram Sorunu, Bilim ve Ütopya Dergisi, Şubat, S. 80. TORLAK, Ömer, (1999), Belediyelerde Hizmet Yönetimi Ve Pazarlama, Seçkin Yayınevi, Ankara. URHAN, Vahide Feyza, (2008), Türkiye de Yerel Yönetimlerin Yeniden Yapılandırılması, Sayıştay Dergisi, Sayı:70, s:85-102. 129 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011