ĠġLEMSEL YÜKSELTEÇLER (ELEKTRONİK II) - + İsmail Serkan ÜNCÜ ŞUBAT-2013
DERS KAYNAKLARI http://www.softwareforeducation.com/wikileki/index.php/inverting_amplifier Elektronik Devre Tasarımında. ~ OP AMP ~. ve. LĠNEER TÜMDEVRELER Prof. Dr. Mustafa ALÇI. Yrd. Doç. Dr. Sadık KARA. Ufuk Kitabevi Kılıç, R., Elektronik Devreler ve Uygulamaları I., Erciyes Ünv. Yayınları, 1998. Graeme Jerald G., Designing With Operational Amplifiers, Burr-Brown Research Corporation, Kingsport Press, USA, 1977. OP-AMP FOR EVERYONE- TEXAS INT. Yayınları, 1998. Op Amp Applications Handbook TEXAS INT. Yayınları, 1998
Op Amp TĠPLERĠ Dual-in-Line package (DIP) Metal Can Package
Op Amp Pin-outs Metal Can
Op Amp Pin-out connections Dual-in-Line Plastic Package
OP-AMP BAĞLANTI UÇLARI
747 NOLU OP-AMP TA ĠKĠ 741 BULUNUR
LM 324
LM 110
OP-AMP IN ĠÇĠNDE NE VARDIR?
Phases of output signal wrt input input
Common Emitter Amplifier R L R b Input signal Inverted output signal
Two matched transistors form a differential amplifier V C1 =V CC -I 1 R 2 V C2 =V CC -I 2 R 4 I 1 I 2 input 0 V Constant current = I 1 +I 2 -V EE +0.7 V
Op Amp stages with pin-outs of IC741 2 7 6 3 4
OP-AMP LARIN KULLANILDIĞI YERLER Tersleyen Yükselteç (Faz Çeviren, Inverting Amplifier) Olarak Kullanılması Terslemeyen Yükselteç (Faz Çevirmeyen, Noninverting Amplifier) Olarak Kullanılması Gerilim Ġzleyici (Voltage Follower) Olarak Kullanılması Toplar Yükselteç (Summing Amplifier) Olarak Kullanılması Fark Yükselteci (Difference Amplifier) Olarak Kullanılması KarĢılaĢtırıcı (Comparator) Olarak Kullanılması Ġntegral Alan (Integrator) Devre Olarak Kullanılması Türev Alan (Differentiator) Devre Olarak Kullanılması Doğrultmaç Olarak Kullanılması Yarım Dalga Doğrultmaç Olarak Kullanılması Tam Dalga Doğrultmaç Olarak Kullanılması Logaritmik Yükselteç Olarak Kullanılması Gerilim Regülatörü Olarak Kullanılması Gerilim Kontrollü Osilatör Olarak Kullanılması
Kullanım yerleri DüĢük frekans yükselteçleri Ses frekans yükselteçleri Ultrasonik yükselteçler Radyo frekans yükselteçleri GeniĢ band yükselteçleri Video yükselteçleri Enstrümantasyon yükselteçleri Küçük sinyal yükselteçleri Büyük sinyal yükselteçleri
Opamp Sembolü ve Terminalleri
Elektronik piyasasında çok çeşitli amaçlar için üretilmiş binlerce tip opamp vardır. Tümdevreler genellikle bu kodlarla anılırlar. Şekil-1.3 de genelde pek çok üreticinin uyduğu kodlama sistemi iki ayrı tümdevre üzerinde kodlamada uygulanan kurallar ile birlikte gösterilmiştir. Kodlama genellikle 3 gruba ayrılarak yapılır.
Ġdeal bir iģlemsel yükseltecin özellikleri: 1- Kazancı sonsuzdur. 2- Bant geniģliği sonsuzdur. 3- ÇıkıĢ empedansı sıfırdır. 4- ÇıkıĢ empedansı sıfır olduğu için sonsuz akım sürebilir. 5- Hem iki giriģ arası hem de her giriģle toprak arası empedans sonsuzdur. 6- Voltaj kaldırma kapasitesi sonsuzdur. Yani her voltajda çalıģır. 7- Yukarıdakilerin hepsi her sıcaklıkta doğrudur.
KARġILAġTIRICI OP-AMP ÖRNEĞĠ
Bir opamp ın çıkıģından alınabilecek maksimum çıkıģ gerilimi, besleme geriliminden birkaç volt daha küçüktür. Bu durum opamp ın iç yapısından ve enerji tüketiminden kaynaklanır. Opamp çıkıģında elde edilen iģaretin maksimum değerlerine doyum (saturation) gerilimi denir. ±VSAT olarak ifade edilir. Örneğin besleme gerilimi ±12V olan bir opamp ta doyum gerilimleri negatif iģaretler için 2V, pozitif iģaretler için ise 1V daha azdır. Yani opamp çıkıģından pozitif değerler için maksimum +11V, negatif değerler için ise maksimum -10V civarında bir gerilim alınabilir.
Opamp çıkışından alınan işaretin polaritesi eviren ve evirmeyen girişler arasındaki gerilimin farkına bağlıdır. Opamp ın girişlerindeki gerilim farkına fark gerilimi denir ve Vd ile tanımlanır. Opamp; hem ac, hem de dc işaretleri kuvvetlendirmede kullanılan bir devre elamanıdır. Bu özelliği dikkate alınarak opamp girişindeki gerilim farkı;
Bir opamp ın açık çevrim gerilim kazancı (A OL ) teorik olarak sonsuzdur. Pratikte ise oldukça yüksek bir değerdir.bu durumda opamp ın eviren (V1) ve evirmeyen (V2) girişlerine uygulanan işaretler; V2>V1 ise fark gerilimi Vd pozitif olacak, opamp çıkışı +VSAT değerini alacaktır. V2<V1 ise fark gerilimi Vd negatif olacak, opamp çıkışı -VSAT değerini alacaktır.
DENEYLERDE KULLANILACAK MALZEMELER LM741 3 ADET (0,33K*3),(1K*10), 2.2K, 3.3K, 5.6K, (10K*4),100K (33K*2), DĠRENÇ 1nF, 100nF KONDANSATÖR 1 adet 10 K potansiyometre 1 adet LDR 1 adet NTC(10 K) 2 adet farklı renklerde LED 100K pot. 6V zener diyot