ENGELSİZ TASARIM KILAVUZU

ENGELSİZ TASARIM KILAVUZU Çeviri ve Düzenleme Canan KOCA Şehir ve Bölge Plancısı DEV - Teknik Müdür 2010/İSTANBUL 1

ÖNSÖZ Dünya Engelliler Vakfı, Engelsiz Projelerinden biri olan Engelsiz Şehir Planlaması Projesi kapsamında yararlı olacağı kanaati ile Engelsiz Tasarım Kılavuzu nun çevirisi yapılmıştır. Engelsiz Şehir Planlaması engelsiz ev ölçeğinden engelsiz dünyaya kadar tasarımı kapsamaktadır. Engelsiz Tasarım Kılavuzu, bina ve tesislere uygun ve güvenli erişimi sağlamak için hazırlanmıştır. Kılavuz orijinaline sadık kalarak çevrilmiş, Kılavuz yetkililerinden gerekli izin alınmıştır. 2008 yılında basılan kitabın güncellenmesi yapılmaktadır, güncel bilgilere www.safetycodes.ab.ca adresinden ulaşmak mümkündür. Kılavuzun hazırlanmasında aşağıdaki kaynaklardan alıntı yapılmış ve farklı renkler ile belirtilmiştir; Alberta Building Code 2006 koşulları (ilgili yerler kırmızı renk ile gösterilmiştir) National Fire Protection Association (NFPA) 72 National Fire Alarm Code Handbook 2007 koşulları ve Canadian Standarts Association (CSA) koşulları (ilgili yerler mavi renk ile gösterilmiştir) Kılavuzun hazırlanmasında emeği geçen kişilerin bilgileri aşağıdaki gibidir: Anna D Agostini Canadian Home Builders Assocation Alberta Micahel Francon Seniors Association of Greater Edmonton (SAGE) Cindy Gordon Canadian Hard of Hearing Association/Edmonton Branch Braden Hirsch Alberta Seniors and Community Supprts Mark Iantkow Canadian National Institute fort he Blind Edgar Jackson Canadian Paraplegic Assocation Lauretta Kaechele Calgary Apartment Assocation Rhonda Kajner Glenrose Rehabilitation/Communication Disorders Bob Macklon Multiple Scierosis Society Alberta Division Mike Paddison Alberta Construction Assocation Bill Partridge Building Owners and Managers Assocation Harold Wicke Alberta Building Officials Assocation Safety Codes Council Officer, City of Calgary Ron Wickman Alberta Assocation of Architects Dough Clough Safety Codes Council Tamamlama ve Yazma Linnie C.L. Tse, BA, BCR, MEDes Düzenleme Jillion Stafford Edit Group Inc Güncelleme Graphos Dünya Engelliler Vakfı DEV olarak, bu çalışmaya emeği geçenlere teşekkür ederiz 2

İÇİNDEKİLER Önsöz I. Engelsiz Tasarım İçin Genel Uygulamalar v Engelsiz Koşullar İçin Uygulamalar v İskan Şartları v Engelsiz Dolaşım v Engelsiz Esneklik II. İnşaat Alanındaki Gelişmeler v Park Alanı v Parka ve Parktan Erişim v Erişilebilir Park Alanı için İşaretler v Yolcu Alma Noktaları v Bordürler v Dış Yollar ve Rampalar v Rampalar v Rampa Kenarlarına Korumalık III. Sirkülasyon v Erişilebilir Girişler v Antreler v Koridorlar v Başın Üstündeki Tehlikeler v Merdivenler, Parmaklıklar, Tırabzanlar v Asansörler ve Yolcu Kaldırma Tertibatı IV. Kamusal Tesisler v Stadyum ve Tiyatro Oturma Yerleri v Nitelikler o Tezgah/Sayaç o Çeşmeler v Bina Kontrol Cihazları v Umumi Tuvaletler o Lavobalar v Evrensel Tuvaletler v Klozet Yeri v Klozetler ve Pisuar v Kamusal Yıkanma Tesisleri o Parmaklık Tertibatı V. Yerleşim Alanları Koşulları v Yerleşim Alanı Projeleri İçin Koşullar v Yerleşim Alanı Tasarımı VI. Yangın Güvenliği v Daire içi Engelsiz Dolaşım Alanlarının Korunması v Yangın Uyarı ve Alarm Sistemi v Işıklandırma ve Alarmların Tertibatı v Otel ve Moteller v Apartman Daireleri ve Katlar 3

v El ile Çekilen Yangın Alarmı v Dokunsal Uyarı Sinyalleri v Yönlendirmeler v Daire Numaraları VII. İletişim v Girişteki Güvenlik Sistemi v Kamusal Telefonlar v Yardımcı Dinleme Cihazları v İşaretler v Renk Ayrımı VIII. Yaşlılar ve Engelliler için Engelsiz Tasarım Kriterleri ve Bilgiler v Yaşlılar ve Engelliler için Engelsiz Tasarım Kriterleri v İşitme Engelliler için Engelsiz Tasarım Kriterleri v Görme Engelliler için Engelsiz Tasarım Kriterleri v İşitme Güçlüğü Çekenler için Engelsiz Tasarım Kriterleri v İletişim ve Algılama Engellileri için Engelsiz Tasarım Kriterleri v Yaşlılar için Engelsiz Tasarım Kriterleri v Yönlendirmeler v Misafirlik/Ziyaret Edilebilirlik v Baryatrik ve Obezite Hastalıkları için Çevresel Tasarım Tanımlamalar Ek 1. Evrensel Tasarım Prensipleri Ek 2. Uyarlanabilir Konutlar (06 BCI - 010 STANDATA Mart 2008) Ek 3. Engelliler için Asansör Tertibatı Ek 4. İskan Türleri Ek 5. Metrik Dönüşüm Tablosu Referanslar 4

I. ENGELSİZ TASARIM İÇİN GENEL UYGULAMALAR Engelsiz tasarım koşulları istisnalar dışında tüm binalara uygulanır ve inşaat alanlarının dış mülkiyetlerini kapsar. Dışarıdan binaya erişim ve bina içi dolaşım engelsiz yaya yolu şeklinde düzenlenmelidir. v Engelsiz Koşullar İçin Uygulamalar 3.8.1.1. Uygulama 1. Bu bölümdeki koşullar aşağıdakiler hariç tüm binalara uygulanır. a) Evler, ikiz evler, dubleks, tripleks, kasaba evleri, sıra evler, pansiyon, sosyal programlarda kullanılmayan grup evleri, şehirler arası otel, sığınak vb. b) Taşınabilir sanayi kalacak yerleri c) İşitsel koşulların uygulanması gereken, F Grubu, 1. Kısımda yer alan iskan binaları d) İşitsel koşulların uygulanması gereken, günlük veya tam zamanlı kulanım için iskan yeri olarak tasarlanmayan binalar, otomatik telefon santrali, tulumba istasyonu, trafo. Engelli ve yaşlılar için engelsiz tasarım; sosyal program amaçlı kullanılmayan tek ailelik konutlar (apartman daireleri) dışında tüm binalara uygulanır. Diğer muaf yerler ise konut inşaatı için geçici tesisler ve bazı endüstriyel tesislerdir. Bazı endüstri binaları, örneğin; kullanılan tehlikeli malzeme ve yöntemlerden dolayı tehlike teşkil eder. Bazı endüstrilerde özellikle orman ve metal ürünleri sanayilerinde, faaliyetlerin doğallığı, uygun olmayan engelsiz tasarımlar oluşturabilir. Bu tür binalara uygulama şekli Kanun koşullarında ele alınmıştır. Eğer sanayi alanı ofis, mağaza ve diğer kullanım alanlarını içeriyorsa bu alanlara engelsiz erişim sağlanmak zorundadır. 2. İnşaatlar engelsiz olması için Fiziksel, İşitsel ve Gelişim Bozukluğu olan engellilere yardımcı olacak tüm tasarım koşullara uyulmak zorundadır. Binalar, farklı engel grupları tarafından kullanabileceğinden, tasarımcılar çeşitli engel türlerini düşünmelidir. Hedef mümkün olduğu kadar çok engeli kaldırmaktır. Her ne kadar bir tasarım veya çözüm bir engel grubu için engeli azaltırken yada kaldırırken diğer engel grubu için engel oluşturabilir. Örneğin rampa ve bordürlerin hafif eğimli kurulumu, kaldırım ve sokaktaki tekerlekli sandalyeli kişilerin hareketini kolaylaştırır ve görme engelliler için röper noktası olur. Rampa eğimine paralel olarak sokağın konumunu işaretlemek amacıyla kullanılan eğimli basamak, küçük eşik ve derin oyuk, bastonla algılama için çözüm olabilir. v İskan Şartları Tüm iskan alanlarında engelsiz tasarım uygulanması gerekir. 3.8.2.1. Engelsiz Yaya Dolaşımı İçin Gerekli Alanlar (Bkz. ABC Ek A) 1) Engelsiz yaya dolaşımı girişten, normal iskan dairelerine kadar sağlanmalıdır. (Bkz. Bölüm. 3.3.1.7 birinci kat altında ve üstündeki daireler için engelsiz dolaşım) 5

Engelsiz yaya dolaşımı toplumun ve personellerin beklentilerine cevap verecek şekilde tüm alanlara uygulanmalıdır. Spor alanları, havuzlar, konferans salonları, kamusal merkezler, eğitim kurumları, bakım tesisleri, yarı özel konaklama yerleri, otel, motel vb. alanları kapsar. Aşağıda istisnai olan yerler bulunmaktadır: 2) Tekerlekli sandalye kullananlar için engelsiz yaya dolaşımına gerek olmayan yerler; a) Servis odaları, b) Asansör makine odaları, c) Kapıcı odaları, d) Hizmet alanları, e) Tarama alanı, f) Tavan arası ve çatı alanları, g) Yolcu asansörlerinin olmadığı zemin seviyeleri, yolcu kaldırma cihazları ile donanımlı platformlar, yürüyen merdiven veya eğimli hareket eden yürüyüş alanı. h) Yüksek tehlikeli endüstri alanları, i) Toplum tarafından kullanılan, tekerlekli sandalye kullananlar için tasarlanmamış yaya dolaşım bölümlerindeki sabit oturma yerlerinin olduğu zemin katları içinde j) Daire girişi ile aynı seviyede olmayan zemin seviyesindeki iskan daireleri içinde, k) Engelsiz Kanun koşullarının gerekli olmadığı iskan daireleri içinde, l) Giriş seviyesi ile aynı seviyede olmayan zemin katlarında, engelsiz yaya dolaşıma uygun, giriş seviyesinde erişilebilir, azalmayan veya artmayan olanaklar içinde. Bunlar farklı zemin seviyelerindeki kullanımlara ve sağlanan olanaklara atıfta bulunur. Bunun anlamı şudur; aynı hizmete her iki seviyeden erişimdir yani bardaki aynı yiyeceği restorandan da sipariş edebilmektir. Bu tanımlama, engelsiz yaya dolaşımı için inşaat alanlarının değerlendirilmesinde her ikisini göz önünde tutmak anlamında kullanılır yada kullanılmaz. Örneğin, yiyecek barda servis edilmesine rağmen bar ve restoranın farklı kullanımları mevcuttur. Farklı seviyelerde her ikisinde de yemek yenilebilir, fakat birindeki manzaranın görünümü daha iyidir, bu nitelik farklılaştırır. Hedef ayrımcılığı kaldırmak ve engelsiz koşulları uygulamaktır. 3) 2. maddede yer alan, toplum tarafından kullanılan engelsiz yaya dolaşımı dışındaki oda veya sabit oturma alanlarında, tekerlekli sandalye kullananlara uygun tasarım alanları miktarı için 3.8.2.1 Tablosuna uyulmalı ve aşağıdaki gibi dağılımı yapılmalı. a) Her kat seviyesinde oturma b) Her fiyat aralığında oturma c) Her görünüm bölümünde oturma (Tasarım koşulları için Bkz. Bölüm 3.8.3.6) 4) 1. ve 5. madde dışındakiler 600 m 2 den büyük olmayan katlarda ve iki kat yüksekliğinde olmayan asma katlarda uygulanmaz. 5) 1. madde iskan binalarında ilk katın üstünde ve altındaki katlarda, 3 kattan fazla olan binalar ve 600 m 2 den büyük bina alanlarında, yolcu tipi asansör veya yolcu kaldırma cihazları ile donanımlı platformların ayrılmadığı alanlarda uygulanmaz. 6

3.8.2.1 Tablosu 3.8.2.1-3.Maddede Yer alan Tekerlekli Sandalye için Belirlenmiş Çözümler Oturma Alanlarında Sabit Oturak Sayısı 2-100 2 101-200 3 201-300 4 301-400 5 401-500 6 501-900 7 901-1300 8 1301-1700 9 1700'den fazla oturaklarda her 400 artışta 1 ek alan Tekerlekli Sandalye için Ayrılan Alan Sayısı 4.maddede; engelsiz yaya dolaşımın iki kat yüksekliğinde olmayan asma katlarda uygulanmayacağı ve 5. maddede; üç kattan fazla olan binalar ve 600 m 2 den büyük bina alanlarında, bina içi ulaşım için yer ayrılmayan alanlarda uygulanmayacağının belirtilmesine rağmen, inşaat sahipleri tarafından kamuya hizmet eden tüm katlara erişimi kapsayacak şekilde değerlendirilecektir. Engelsiz tasarım koşulları engelsiz yaya dolaşımı içinde ilk girişe ve ortak alanlarda sağlanmalıdır. (Bkz. Bölüm 3.8.1.3) Ayrıca acil durumlarda güvenli çıkış için birden fazla erişilebilir giriş önerilmeli ve teşvik edilmelidir. İkinci kat veya zemin katlara engelsiz erişim aşağıdaki tasarım alternatifleri kullanılarak sağlanabilir: a) Asansöre benzer merdiven asansörü veya dikey asansör gibi yolcu kaldırma cihazlarının kullanımı (Bkz. Bölüm 3.8.3.5) b) Alberta İnşaat Kanunu Bölüm 3.8.3.4 te belirtilen uygun rampanın sağlanması. Ticari binalar, rekreasyon tesisleri ve insanların bir araya geldikleri tüm yerlerde engelsiz tasarım koşulları uygulamalarından büyük oranda yararlanılacaktır. Yaşlıların, farklı engelli grupları ve bebek arabası kullanan ebeveynlerin sayısındaki hızlı artış, sık kullandıkları veya sık kullanmak istedikleri alanlara (örn. restoran, salon, finans kuruluşları) erişim hizmetlerinden faydalanmalarını gerektirir. Birim içindeki banyoya ek olarak istisna olmayan daire ve mesken odalarına engelsiz erişim gereklidir. Ek olarak, Bölüm 7.2.1.8 de otel/motellerde güvenlik için banyo etrafında parmaklık tertibatı düzenlenmesi gerektiği belirtilir. Engelsiz erişimin gerekli olduğu bazı örnekler: Kamusal kullanıma ayrılmış alanlar ve odalar içinde veya toplum tarafından kullanılan sabit oturma yerleri, gösteri alanları ve ticari bölümleri içeren ziyaretçi kullanımı için tasarılar, Öğrenciler tarafından kullanılan oda veya alanlar içinde, Ofis alanlarını içine alan genel çalışma alanları içinde, Kalıcı iskan alanları içindeki çamaşırhane, rekreasyon alanları, kafeterya, salon, yemek odası, kliniği kapsayan genel kullanım veya genel hizmet alanları içinde, Huzur evi ve hastanelerdeki uyku odaları içinde, 7

Bölüm 3.8.3.5 de gösterilen yolcu asansörleri veya yolcu kaldırma cihazları içinde, Bölüm 3.8.2.3 de anlatılan yıkanma odaları içinde, Bu bölümde fiziksel ve işitsel engelliler için uygun tasarlanması gereken tesislerde, Bölüm 9.5.2.2.(2) e göre uygunluk sağlanan balkonlarda, Kamu tarafından kullanılan tezgah yerlerinde (örn. bilet tezgahı, büfe, çeşme, kafeterya tezgahı, kontrol noktası, banka hizmetleri) Tesislere ve niteliklere erişim için engelsiz tasarımın sağlanması; restoranlardaki yiyecek, içecek ve eğlence tesisleri, yerel kanuna göre sigara içilen veya içilmeyen alanlar, dış cazibenin görünümünü sağlayan pencere alanları ve diğer alanlar arasında uygulanmasıdır. Erişilebilirlik genel olarak tüm normal iskan alanlarında gereklidir. v Engelsiz Dolaşım Engelsiz dolaşım; rampa, asansör ve yolcu kaldırma cihazını kapsar. 3.8.1.3. Engelsiz Dolaşım 1) Bu bölümdeki şartlar veya Bölüm 3.8.3.3. antreye ait izinler dışında engelsiz dolaşım için genişlik 920 mm den az olmamalıdır. Serbest dolaşım; binadaki hareketlilik için bir başkasının yardımına ihtiyacı olan manüel tekerlekli sandalye veya diğer manüel hareketliliğe yardımcı cihazları kullanan kişilerin ihtiyaçlarını en aza indirecek veya ortadan kaldıracaktır. Bir tekerlekli sandalye kullanıcısının hareketliliği göz önüne alındığı minimum genişlik 920 mm dir. Ayrıca bu genişlik bir kişi veya diğer tekerlekli sandalye kullanıcılarının rahat geçişine izin vermeyecektir. Eğer mümkünse engelsiz dolaşım tasarımı ve tamamlaması için iki kat fazla genişlik tavsiye edilmelidir, özellikle yaya yolunun uzun olduğu yerlerde. 8

2) Engelsiz yaya dolaşımı için iç ve dış yürüme yüzeyleri; a) 13 mm çapından büyük bir parçanın geçişine izin verecek açıklıkta olmamalıdır. b) Geçiş doğrultusuna dik yönelmiş uzanan açıklık olmamalıdır. c) Sabit, sağlam olmalı ve kaygan olmamalıdır. d) 13 mm den fazla olmayan seviyelerdeki değişimlerde maksimum ½ eğim olmalıdır. e) 13 mm den fazla olmayan seviyelerdeki değişimlerde eğimli zemin veya rampa sağlanmalıdır. Eğer ızgarada uzayan açıklıklar varsa, geçiş doğrultusuna doğru yer almalıdır. Izgaralarda 13 mm den büyük açıklıklar olmamalıdır. (Çoğu yürümeye yardımcı araç, baston, değnek ve koltuk değnekleri 25 mm ve daha büyük çapa sahiptir). Bu yürüme yüzeyindeki kişinin kıstırılmasını önleyecektir. 9

3) Farklı seviyelerin üstesinden gelmek için kullanılan rampa, asansör veya diğer yolcu kaldırma cihazı platformları ile engelsiz dolaşım sağlanabilir. Engelsiz dolaşım içinde, 13 mm den büyük seviyedeki değişikliklerde rampalar bir alandan diğerine geçişte kesintisiz hareketlilik sağlayacaktır. Engelsiz dolaşım içinde, yaralanmaları önlemek amacıyla zemin yüzeyleri, yollar, rampalar ve merdivenler sabit, sıkı olmalı ve kaygan olmamalıdır. Manüel tekerlekli sandalye veya yürümeye yardımcı değnek kullananlar için rampa çok dik ise, bireysel ulaşım ihtiyacını karşılamak için asansör veya yolcu kaldırma cihazı gereklidir. 3.8.1.4. Yürüyen Merdiven Kullanılan Katlar 1) Yürüyen merdiven veya yürüyen bant, kullanıldığı binalarda giriş katın üzeri ve altındaki katlara erişimi sağlar ve içerdeki engelsiz dolaşım kat seviyesinde sağlanmış olur. (Bkz. Ek.A) Alış veriş merkezi ve bölümlerin olduğu yerlerde çoğunlukla kişilerin bir kattan diğerine geçişleri yürüyen merdivenle sağlanır. Bir seviyeden diğerine geçişlerin yürüyen merdivenle sağlandığı yerlerde asansör veya yolcu kaldırma cihazı da bulunmalıdır. Eğimli konut alanlarında tekerlekli sandalye kullanıcısı dıştaki yürüyüş yollarında farklı seviyedeki erişimi sağlayabilir, ancak bu düzenleme Kanunun amacını karşılamaz. Tekerlekli sandalye kullanıcısı bina dışı dolaşımlarında bir seviyeden diğerine erişimde zorlanmamalıdır. Böyle binalar asansör veya kaldırma cihazı platformu gerekir ve konumlandırılmaları net olarak belirtilmelidir. Engeliler için engelsiz dolaşım oluşturmak için yürüyen merdiven basamakları ve yürüyen merdivenin üst ve alt zemin yüzeylerinde görsel, dokunsal ve yapısal uyarı sistemlerine dikkat edilmelidir. Bu kullanıcının yönlenmesine yardımcı olacaktır. ASME A17.1-2007/CSA B44-07 Asansör ve Yürüyen Merdivenler için Güvenlik Kanunu 6.1.3.5.6. Basamak Sınırı Basamaklar arası bölümü tanımlamak için basamak arkasında basamak genişliği boyunca sınır çizgisi olmalıdır. Bu çizgiler minimum 38 mm ve maksimum 50 mm genişliğinde sarı şerit şeklinde olmalıdır. (Bkz. 6.1.3.4.1.(b)). Basamak kenarında basamak genişliği boyunca basamak sınırı olmalıdır. Bu kenar çizgisi en az 13 mm genişliğinde olmalı ve 50 mm yi geçmemelidir. (Bkz. 6.1.3.5.1.(b)). 10

v Engelsiz Esneklik 2.2.1.4. Bölüm C 1) Temel Bina Yönetimi bu bölümle ilgili bir yada daha fazla koşul sunabilir, inşaat sahibinin Müdürden memnun olması aşağıdaki şartlara bağlıdır: a) Özel şartlara gerek olmamalı b) Olağan üstü durumlar önlenmeli Yetki alanına uyma muafiyeti ve özel durumlar uygulandığında inşaat sahibi, engelsiz tasarım koşullarının gereksiz veya gerçekleştirilemez olduğunu açıklamalıdır. Aynı zamanda Temel Bina Yöneticisi ve Yönetici, Engelsiz Politikaları gözden geçirecek ve önceki iki durumundan birinden memnunsa esneklik kabul edilecektir. Not: Binanın güvenli özel alanlarında tekerlekli sandalye kullanıcısının erişimi için engelsiz dolaşım hakkına izin verilmesi, diğer engellilerin erişilebilirlik koşulları haklarından da vazgeçilmesine sebep olmamalıdır. Örneğin; görme veya işitme engelli kişi, tekerlekli sandalye kullanıcısının bina boyunca hareketliliğini sağlayacak alana ihtiyaç duymaz. 11

II. İNŞAAT ALANINDAKİ GELİŞMELER Dış tasarım park alanından, bina girişine kesintisiz ve güvenli yaya ulaşımı sağlamalıdır. Bu yaya ulaşımı fonksiyonel ve güvenli olmalıdır. Tasarım unsurları aşağıdaki kuralları taşımalıdır. v Park Alanı 3.8.2.2. Park Alanına Erişim 2) Eğer planda, Yerel Yönetime uygun olarak 11 den fazla araç için park yeri ayrıldıysa fiziksel engelliler için park adedi Tablo 3.8.2.2 e uygun olarak sağlanmalıdır. Yerel Yönetimlere göre, erişilebilir park alanları engelliler için kullanılır olması gerekir. Tablo 3.8.2.2 de engelliler için tasarlanması gereken araç park yeri adedi gösterilmektedir. Ancak yaşlı ve engelli sayısının fazla olduğu medikal hizmetler, restoranlar gibi tesislerde ek olarak park adedi sayısı düşünülmelidir. Not: 2000 yılı sonrasında Alberta 28.000 üstünde park afişi basılmıştır. Aralık 2006 da 100.000 adet basılmıştır. Bunun anlamı erişilebilir park alanından daha çok kişiler için erişilebilir park alanına ihtiyaç vardır. Afiş çıkarılmasında bir kriter; bir kişinin 50 m den fazla yürüyemeyeceğidir. Tablo 3.8.2.2. 3.8.2.2.(2)'de Anlatılan Park Alanı Tasarım Kriterleri Engelliler İçin Gerekli Olan Park Park Adedi Adedi 11-25 1 26-50 2 51-100 3 Her 100 park adedi artışı Ek olarak 1 adet Bölüm 3.8.2.2 park alanlarının ölçülerini ve özelliklerini anlatır. Tekerlekli sandalye ve diğer hareketlilik cihazlarının manevralarına uygun kabul edilebilir zemin oluşturmak için sert zemin kaplaması (asfalt yada beton gibi) kullanılmalıdır. v Parka ve Parktan Erişim 3.8.2.2. Park Alanlarına Erişim 1) Bölüm 3.8.1.2 de anlatılan girişten aşağıda anlatılanlara kadar engelsiz ulaşım sağlanmalıdır: a) Eğer park alanı dışarıdaysa, dış park alanına b) Park alanındaki en az bir park seviyesine c) Yolcu asansörü ile ulaşılabilir her seviyedeki park yerine. 12

Park alanından bina girişine kadar iyi aydınlatılmış, ayırt edilebilir, engelsiz yaya ulaşımı olmalıdır. Binada oturanlar tarafından normal olarak kullanılan bir giriş olmalıdır. Işıklandırma, kontrast, renk devamlılığı, dokudaki değişimler, parmaklıkların kullanımı yayaya yardımcı tanımlamalardır. Asansörün bulunduğu park katları erişilebilir ve tasarımı güvenli olmalıdır. 600 m 2 nin altındaki 2 katlı park alanlarında, zemin kat veya 2.kata erişim için asansöre gerek duyulmamıştır. Eğer engelli bireyler için park alanı tasarlanmışsa, engelsiz ve güvenli yaya dolaşımı için park yeri, asansöre veya erişilebilir girişe yakın konumlandırılmamalıdır. Engelli şoför veya yolcular tarafından kullanılan uzun araçların (normal büyüklükte kamyonet, kamyon) park yeri düzenlemeleri için erişilebilir park seviyesi minimum 3000 mm yüksekliğinde boşlukta olmalıdır. 4) Tekerlekli sandalye kullananlar için park yeri özellikleri aşağıdaki gibi olmalıdır: a) Genişlik en az 3,7 m b) Sabit, kaygan olmayan ve düz yüzey c) Engellilerin kullanımı için olduğunu gösteren işaretler olmalı. (Bkz. Ek.A) ABC koşullarına göre araba veya mini kamyonet park yeri için 3700 mm genişlik yeterlidir, fakat mümkün olan yerlerde tekerlekli sandalye kullanıcısının park alanına veya caddeye ulaşımını daha iyi düzenlemek için bir park yeri genişliğinin 4000 mm olması önerilir. Eğer iki yada daha fazla park yeri birlikte mevcutsa, her park yeri genişliği 3700 mm olabilir, iki erişilebilir park yeri arasına tekerlekli sandalyenin ulaşımını sağlayacak 1500 mm genişliğinde geçit yer almalıdır. Ek olarak paralel park alanlarını kapsayan her erişilebilir park yerinin uzunluğu 7000 mm olmalıdır. Normal büyüklükte kamyonet için park yeri genişliği minimum 4600 mm olmalı, araca ve araçtan erişim için aracın kenarında mekanik asansör platform gereklidir, bu da daha fazla alan gerektirir. Erişilebilir geçit yol, rampa vb. gerektirebilir. Engelsiz ve güvenli yaya dolaşımı bina girişinden kaldırım, cadde veya park alanlarına kadar düzenlenmelidir. 13

v Erişilebilir Park Alanı için İşaretler CAN/CSA-B651-04 Yapılı Çevre için Erişilebilir Tasarım 5.2.2. Park Tasarımı için İşaretler 5.2.2.1. Tasarım Alanları Park alanı tasarımı aşağıdakilerle özdeşleşmelidir: a) Dikey monte edilmiş işaret b) Uluslar arası Ulaşım Sembollerine uygun boyalı olmalı ve kaldırımda yer almalı (Bkz. Şekil 49) Açıklama: Görüş mesafesinden uzakta ve net olarak algılanmayan, tasarlanmış park alanlarında yönlendirme işaretleri güzergâh boyunca yol gösterici olarak yer almalıdır. ( Bkz. Şekil 57 (b)) Dikey işaretler araç sürücüleri tarafından görülebilir yerlerde konumlandırılmalı, fakat çıkıntı tehlikesi oluşturmamalıdır. Engelliler için park yerleri Uluslar arası Erişim Sembolleri ile tanımlanmalı ve izin verilen harf ve sözcükleri içermelidir. 5.2.2.2. Dikey İşaretler Dikey işaretler şöyle olmalıdır: a) En az 300 mm genişliğinde ve 400 mm yüksekliğinde, b) Yerden 1500 2500 mm yükseklikte c) Uluslar arası Erişim Sembollerini içermeli d) Madde 3.4. e uymalıdır. Açıklama Dikey işaretler yerel adli yetki tarafından tescillenmeli veya Kanada Ulaşım Kurumu tarafından belirlenmelidir. (Bkz. Şekil 57) 14

Dikey işaretler; şoförün park yerine yerleşmesi için erişilebilir park yerinin kolayca görünmesini sağlayacak şekilde konumlandırılmalıdır. Engelliler için tasarlanan park alanlarının konumu görüş mesafesinden uzakta ve net olarak algılanmıyorsa, tasarlanmış park alanlarında yönlendirme işaretleri güzergâh boyunca yol gösterici olarak yer almalıdır. ( Bkz. Şekil 58) 5.2.2.3. Döşeme İşaretleri Döşeme İşaretleri şöyle olmalıdır: a) Uluslar arası Erişim Sembollerini içermeli ( Bkz. Şekil 49) b) Park alanının merkezine konumlandırılmalı c) En az 1000 mm uzunluğunda olmalı d) Arka yüzey ile zıt renkler kullanılmalıdır. Park yerleri bazen görünürlüğü artırmak maksadıyla mavi renge boyalı alanlar olarak gösterilir ve erişilebilirlik sembolü sarıdır. Ancak bu güvenilir olmayan bir uygulamadır, çünkü boya ıslak yada kuru durumlarda kaygan olabilir. Erişilebilir park yeri olduğunu göstererek sadece sembol sarı renkte olup döşeme üzerine konumlandırılmalıdır. v Yolcu Alma Noktaları 3.8.2.2. Park Alanlarına Erişim 3) Dıştaki yolcu alma noktaları şu özellikleri taşımalıdır: a) Erişilebilir geçit 1500 mm genişliğinde ve 6000 mm uzunluğundan az olmamalı, araçtan inme yerine bitişik ve paralel olmalı b) Yolcu inme yeri ile erişilebilir geçit ler arasında bordür bulunuyorsa bordürlü rampa kullanılmalı c) Yolcu indirme yerindeki net yükseklik 2750 mm olmalı ve çıkış yönüne doğru yolcu indirme yerinin tamamını kaplamalıdır. 15

Yolcu indirme noktalarının olduğu yerlerde, konaklama; indirme-bindirme yerinin arkasında yada kenarında olmalıdır. Engellilere hizmet eden araçların çoğunda 760 mm genişliğinde 1050 mm uzunluğunda, serbest bırakıldığında kaldırım kenarıyla aynı seviyede olan kenar platformu bulunmalıdır. Tekerlekli sandalyenin rahat dönebileceği yeni doğrultuya gitmesine izin verecek 1500 mm x 1500 mm kadar alan bırakılmalıdır. Kamyonet tipi araçlar için minimum boşluk yüksekliği 2750 mm olmalıdır. ( Belediyelere ait ulaşım araçları minimum 3,2 m yükseklikteki boşluğa gereksinim duyar. Buna ek olarak en az 9 m uzunluğunda kaldırım kenarında güvenli yolcu indirme-bindirme yeri gerekir.) v Bordürler Yol kenarı bordürleri genellikle arka tekerleğinin durması için kullanılır, araç yol kenarındaki engelsiz dolaşım alanına istemeden girer ve engellileri, yaşlılar ve diğer hareket ettirici cihaz kullananlar, bebek arabası kullanan ebeveynler için tehlike oluşturur. Bu nedenle yola veya yaya yoluna istenmeden girmeyi önlemek için tekerlek durdurucuları kullanılmalıdır. v Bordürlü Rampalar Eğer kullanılan renk veya doku zemin kaplamasından bordürü ayırıyorsa, bordürün türü ve bordürlü rampalar görme engelliler, körler, zihinsel engelliler için kolaylık sağlar. 16

Not: Bordürlü rampalar belirli ve bitişik park yeri kenarına veya önüne koyulmamalıdır, çünkü araç bordürlü rampanın engelsiz yaya yoluna erişimi engelleyecektir. Yolcu indirme yerlerinde bordürlü rampa park yerleri arasında olmalıdır. Eğer park alanına paralelse bordürlü rampa ayrılmış alanın kenarına, önüne veya arkasına konumlandırılmalıdır. Sokak yada park alanlarındaki meydanlar tekerlekli sandalye ve diğer hareketlilik cihazları kullananların rahat dolaşımını, güvenli dolaşımı veya kısa yolları kullanmalarını engelleyebilir. Yol kenarına erişim veya meydandan geçiş için bordürlü rampa gerekli olabilir. Bordürlü rampanın genişliği en az 760 mm ve uzunluğu 1500 mm olmalıdır. v Dış Yollar ve Rampalar 3.8.3.2. Dış Yollar 1) Engelsiz dolaşım alanındaki dış yollar aşağıdaki özellikleri taşımalıdır: a) Arazi eğimi 1:50 den fazla olmamalı b) Genişlik 1100 mm den az olmamalı c) Madde 3.8.3.4.(1)(c) ye uygun seviyede antre girişine bitişik olmalı d) Yol zemininden 75 mm den fazla dikey yüksekliğin olduğu ve korunmayı sağlayacak duvar, korkuluk ve diğer bariyerlerin olmadığı yerlerde 75mm yükseklikten az olmayan bordür olmalı e) Eğer yaya yolu düz ve zemine bitişikse, 1100 mm genişlikten az olmayan farklı doku ve renkte zemin kaplaması olmalı f) Her iki tarafında 100 mm den fazla açık alan bulunmayan parmaklığa izin verilecek yerler dışında kalan, 1980 mm den az olmayan yol genişliği olan yerler engellerden arındırılmalı, g) Eğimin 1/20 fazla olduğu yerlerde rampa tasarlanmalı. 17

ABC koşullarına göre bir engelsiz yol bulunmalıdır. Ayrıca, belli kamusal erişim güzergahları engellilerin ve yaşlıların gereksinimleri göz önüne alınarak tasarlanmalıdır. Kaldırım yüzeyi sert ve düz olmalıdır, güvenli, devamlı ve kesintisiz engelsiz dolaşıma izin vermelidir. Düzgün olmayan yüzeyler yaşlılar, engelliler, fiziksel engelliler ve engeli olmayanlar için tehlikeli olabilir. Fayans, beton levha, karo gibi malzemeler kullanılmamalıdır. Eğer kullanılırsa, güvenlik için bakım yapılmalı, mümkün olduğunda yıkanmalı, üst kabul edilebilir limit olarak 6 mm tercih edilmeli. Bu sebeplerin yanı sıra kullanılan tüm malzemeler kaygan olmamalı. Dış yaya yolu genişliği en az 1100 mm olmalıdır. Bu minimum genişlik tekerlekli sandalye kullanan ve yanından geçen yaya için gereklidir. Tekerlekli sandalye kullanan ve yanından geçen yaya için tercih edilen genişlik 1500 mm dir. Her 30 m de yaya yolu 1500 mm ye genişletilmeli ve uzunluğu 2000 mm olmalıdır. En az 1500mm x 1500 mm düz alan ayrılmalı, girişe bitişik ve önünde olmalıdır. Görme engellilere yardım için yaya yolu yüzeyi çevredeki alanlardan ayır edilebilir olmalıdır. Park yerlerinin karşısındaki kaldırımlar ve meydanlar farklı doku ve renkler kullanılarak tanımlanmalıdır. Düzgün olmayan yüzeyler görme engelliler için tehlikelidir. 18

İnşaat alan sınırı tarafından engellenmedikçe, ızgara, rögar kapakları ve diğer yol üzerindeki kapaklar kaldırıma bitişik olmalı. Eğer bu kapaklar kaldırım üzerindeyse, ızgaradaki maksimum açıklık 13 mm olmalı ( havalandırma koşullarından dolayı elektrik tonozları üzerindeki açıklıklar daha fazla olabilir). Uzun mesafedeki açıklıklar yaya yolu ile aynı doğrultuda uzanmalıdır. Kaldırımdaki ek yerleri veya taş, fayans araları 13 mm genişliği ve 6 mm derinliği aşmamalı, bitişik yüzeylerle aynı düzlükte olmalıdır. Düz yüzey; yaya ve tekerlekli sandalye kullanıcıları için rampanın arkasını beslemelidir. 1:20 den fazla eğimin olduğu engelsiz dolaşım alanlarında rampa tasarlanmalıdır. Rampa üzerindeki bordür, 75 mm aşan yüksekliklerden düşmeyi engelleyerek tekerlekli sandalyenin ön tekerleklerini yönlendirmede yardımcı olur. 75 mm bordür baston kullananlar ve görme engelliler için yönlendirmede yardımcı olmak için gereklidir. Engellerin olmadığı alanlarda başlıca şart; hareketlilik cihazları kullananlar, yaşlılar, görme engelliler, yardım etmektir. Engel örnekleri; yönlendirme işaretleri, ağaç dalları ve tellerdir. Başın üstündeki nesneler ( işaretler, ağaç dalları, serbest duran merdivenler ) 1980 mm yükseklikte olmalı ve tehlikeye neden olmamalı. v Rampalar 3.8.3.4. Rampalar 1) Engelsiz dolaşım alanındaki rampa aşağıdaki özellikleri taşımalıdır: a) Parmaklıklar arasındaki genişlikler 870 mm den az olmamalı b) Eğim 1/12 den fazla olmamalı (Bkz. Ek.A) c) Alt ve üst noktada ve kapıya giden rampanın ortasında düz alan 1500mm x 1500 mm den az olmamalı, yandaki düz alan genişliği; i) Rampaya doğru açılan kapı kenarının önünde 600 mm den az olmamalı ii) Rampadan uzaklaşan kapı kenarının önünde 300 mm den az olmamalı (Bkz. Ek.A) d) Düz alan 1200 mm uzunluğundan az olmalı ve en az rampayla aynı genişlikte olmalı, rampanın uzunluğu 9 m den fazla olmamalı. e) 2.maddede izin verilenler dışında, parmaklık ve korumalıklar Bölüm 3.4.6.4. ve 3.4.6.5 te belirtildiği gibi olmalıdır. f) Rampanın 90 o döndüğü yerlerde düz alan 1200 mm x 1200 mm den az olmamalı g) Rampanın 180 o döndüğü yerlerde düz alan 1500 mm x 1500 mm den az olmamalıdır. 19

Rampa eğiminin 1/10 dan fazla olduğu yerler; yürüme ve hareket güçlüğü çekenler, yaşlı kişiler ve hareketlilik cihazları kullananlar için zordur. Motorlu tekerlekli sandalye kullananlar için problemlere neden olur, böyle rampalar özellikle kar ve buzla kaplandığında herkes için tehlikeli olabilir. Bölüm 3.8.3.4 te rampa uzunluğu 9 m den fazla ise eğimin 1/12 olacağı belirtilmiş olmasına rağmen, 1/20 eğim daha güvenli ve daha az yorucudur. 20

RAMPALAR UZUNLUK (mm) YÜKSEKLİK (mm) 1000 83 1800 150 2000 166 3000 250 3600 300 4000 333 5000 416 5400 450 6000 500 7000 583 7200 600 8000 667 9000 750 Asansöre geçecek olanları uyarmak için rampanın bitiş yerinde 15 mm genişliğinde farklı renk ve dokuda şerit kullanılmalıdır. Engelsiz dolaşım alanındaki rampalar minimum 870 mm genişliğinde ve maksimum 1/12 eğimde olmalıdır. Rampanın başlangıç ve bitiş yerlerinde en az 1500 mm x 1500 mm düz alan bulunmalıdır. 9 m yi geçmeyecek şekilde aralıklarda orta alanlar oluşturulmalıdır. Eğer mümkünse, bu, kişiler için durma ve dinlenme fırsatı sağlar. Bu alanlar en az rampa genişliğinde ve 1200 mm uzunluğunda olmalıdır. Engelsiz dolaşım alanında yer almayan ve rampanın kullanıldığı yerlerde iskan türüne bağlı olarak maksimum eğim 1/12 yi aşmamalıdır. (Bkz. Bölüm 3.4.6.6). Engelliler için değişik güzergâhlar belirlendiyse, yönlendirme işaretleri bulunmalıdır. 21

3.4.6.6. Rampa Eğimi (Bkz. Bölüm 3.8.3.4) Bölüm 3.8.3..4 teki geçit için gerekli şartlar dışında maksimum rampa eğimi aşağıdaki gibi olmalıdır: a) Toplantı, kongre, bakım veya hapishane ve iskan amaçlarıyla kullanılan yerlerde 1/10 b) Daire veya odalarda, ticari veya endüstriyel amaçlı kullanılan yerlerde 1/6 c) Diğer dairelerde 1/8 d) Dış rampalarda 1/10 v Rampa Kenarlarına Korumalık Tekerlekli sandalye veya diğer hareketlilik cihazları kullananların kazara rampadan düşmelerini önleyecek değişik yöntemler kullanılabilir. 22

3.8.3.4. Rampalar 2) Madde (1)(e) de belirtilen parmaklık şartları; sabit oturma yerleri geçitlerinde uygulanmasına gerek olmayan rampa hizmetidir. 3) Engelsiz dolaşımın olduğu yollar veya dairelerde 1/20 eğimde rampalar tasarlanmalıdır. 23

III. SİRKÜLASYON Engelsiz hareketlilik, bina içinde, tesisler ve diğer alanlarda, dış kullanımları da kapsayacak şekilde sağlanmalıdır. v Erişilebilir Girişler 3.8.1.2. Girişler 1) Madde 2 de anlatılan engelsiz girişlere ek olarak, Madde 3.8.1.1.(1) deki % 50 den fazla yayanın kullanmakta olduğu binalara giriş, umumi yoldan ve site park alanlarından kaldırıma geçişler engelsiz olmalıdır. (Bkz. Ek.A) Yeni inşaatlarda binanın tanımlanan ilk girişleri ana giriş olarak belli olmalıdır. Bölüm 3.8.3.3 e göre kabul edilen engelsiz antre şartlarına göre erişilebilir giriş için rampa koyulmalı, Bölüm 3.8.3.4 de bulunan şartlara göre mülk sınırından girişe kadar erişim uzatılmalı.( Bkz. Bölüm 3.8.1.3) 24

Bina güvenliğini artırmak için, toplumun kullandığı az sayıda giriş mevcuttur. Bu erişilebilir girişi, kullanan kişiler için zorluk oluşturabilir, çünkü Kanuna göre sadece %50 girişin engelsiz olması gerekmektedir. Sadece erişilebilir girişin güvenli olması, toplum tarafından kullanılan her girişin engelsiz olmadığı anlamına gelir. Eğer işçi girişi erişilebilir ise, bu umumi kullanıma açık engelsiz giriş olarak belirlenmemelidir, bu durum sosyal engel oluşturur. Hareket güçlüğü çekenler, engellilerle birlikte halk kullanımı için belirlenmiş kapıların konumlarını ve yollarını gösteren net ve uygun işaretler koyulmalı. 2) Binanın ilk katında bulunan toplu kullanım, iş ve kişisel hizmetler veya ticari faaliyetlere ayrılmış daireler gibi engelsiz dolaşımın sağlandığı katlar mevcutken binanın geriye kalan yerleri erişilebilir değildir, bu sebeple en az bir engelsiz giriş bulunmalıdır. Bazı binalar iç kısımda birbirine bağlantılı olmayan bölümlerden oluşur. Tek engelsiz giriş, dışarıdan tesise kadar sağlanmalıdır. Örneğin; şerit halindeki alışveriş merkezleri çok sayıda dükkân, ofis ve restorandan oluşur ve bunlar sadece dışarıdan erişilebilirdir. Engelleri önlemek veya en aza indirmek amacıyla bu tesislerin hepsine giriş engelsiz olmalıdır, bu durum gerekli servislere, sosyal veya rekreasyon olanaklarına erişime yardımcı olacaktır. 3) Madde 1 veya 2 de anlatılan engelsiz giriş şartları Bölüm 3.8.3.3 e göre tasarlanmalıdır. 4) Engelsiz girişlerde birden fazla antre bulunur, sadece bir tanesi Bölüm 3.8.3.3 teki şartlara göre tasarlanmalıdır. Her ne kadar bir antrenin engelsiz olma şartı olsa da, ilk kapının geçilemez olduğu durumlarda ikinci antrenin de erişilebilir olması tavsiye edilir. ( Bankadaki bitişik kapılar tek giriş olarak düşünülmelidir.) 5) Eğer bir kaldırım veya yaya köprüsü farklı binalardaki iki engelsiz kata bağlanıyorsa, bir kattan diğer kata geçişteki kaldırım yada köprü de engelsiz olmalıdır. 6) Eğer giriş güvenlik sistemleri ile donanımlıysa, kapı kilidinin durumunu göstermek için görsel ve sesli sinyaller kullanılmalıdır. v Antreler Engelsiz dolaşım alanındaki tüm kapıların; büyük tekerlekli sandalye yada scoterın içeri ve dışarıya geçmesine imkan tanıyacak, kapı tam açıldığında (90 ) minimum 850 mm net genişlik olması tercih edilir. Kapılar hareket, beceri ve görme engellilere uygun olarak rahat açılabilir (2.2 kg-3.6 kg güç) olmalıdır. Buna ek olarak, antre tasarımları; tekerlekli sandalye yada diğer hareketlilik cihazları kullananların rahat hareketleri ve güvenlikleri için kapı kenarları en az 600 mm açık alana açılarak giriş, çıkışlarda- sınırsız erişim sağlamalıdır. 25

3.8.3.3. Antreler ve Kapılar 1) Engelsiz dolaşım alanında bulunan her antre kapı açık durumunda iken 800 mm den az olmayacak genişlikte açık alana sahip olmalıdır. (Bkz. Ek.A) 2) İskân dairesi içinde odalar içindeki girişler 800 mm den az olmayacak genişlikte açık alana sahip olmalıdır. (Bkz. Ek.A) Madde 3.8.3.3.(2) ye göre engelsiz olarak belirlenen iskan birimlerindeki her giriş, kapı tam açıldığında minimum 800 mm genişliğe sahip olmalıdır. Ayrıca her girişin kapı açıldığında en az 850 mm genişliğinde olup, tekerlekli sandalye ve üç tekerlekli akülü sandalyenin her odaya geçişine izin verecek şekilde olması önerilir. Kapı tam açıldığında, tekerlekli sandalye veya diğer hareketlilik cihazlarının hareketliliğine imkan tanıması için 900 mm giriş tercih edilir. 3) Kapı çalıştırma cihazları sıkı tutma ve bilek bükme gerektirmeyecek şekilde tasarlanmalıdır. (Bkz. Ek.A) Elleri ile tutma ve/veya kolları ile döndürme işlemleri için sınırlı güçteki veya sınırlı yetenekteki kişiler tarafından, kapı kolları tercih edilir. Tokmak tipi olanların el ile kullanılması zordur. Kapıya doğru sonlanan kapı kolları, keskin ve kaba diğer tokmak tasarımlarından daha az tehlikelidir, çünkü görme engelliler kapıyı yada duvarı elleri ile izlerler. Kapı kolu donanımı, kapının dibinden 900 mm ile 1065 mm arasında yükseklikte olmalıdır. 26

4) Madde (1) ve (2) de belirtilene göre kapı eşiği, zemin yüzeyinden 13 mm den fazla yükseklikte olmamalı ve eğimi tekerlekli sandalye geçişine olanak vermelidir. Girişlerdeki kapı eşiğinin kabarık olmasından sakınılmalıdır. Ancak Gerekli veya kaçınılamayan yerlerde zemin yüzeyinden yüksekliği 13 mm yi geçmemelidir. Eğer kapı eşiği 6 mm den yüksekse, bir alandan bir alana geçiş kolaylığı için eğimli olarak düzenlenmelidir. Ayrıca bir alandan bir alana geçişteki seviye değişikliklerini gösteren farklı renk ve parlaklık ile kapı eşikleri tanımlanmalıdır. Bu; görme engelliler, hareketlilik cihazları kullananlar ve yaşlıların düşüşlerini önlemede yardımcı olur. 27

5) Madde (6) ve (12) de izin verilenler dışında, Bölüm 3.8.1.2 de anlatılan girişlerdeki engelsiz dolaşım sağlayan her kapı aşağıdaki hizmetleri sunan yerlerde, kapı açılışını sağlayarak kişilerin geçişine izin veren motorlu kapı çalıştırıcıları ile donatılmalı; a) Otel b) B Grubu, 2. Bölümdeki büyük yapılar c) A, D ve E Grubunda yer alan 500m 2 den büyük yapı alanları (Bkz. Ek.A) 6) Madde (5) teki şartlar 500m 2 den küçük bireysel daireler, iş ve kişisel hizmet yerleri veya ticari yerlerde uygulanmaz, binanın diğer alanlarından ayrı tutulursa, binaların artık alanlarına erişim sağlanamaz. 7) Motorlu kapılar, engelsiz dolaşım alanındaki kapılar dışındakiler, Madde (8) de belirtilen yerlerde, kapının açılmasını sağlayan kapı kolu uygulamaları, itme plakası veya kilit cihazları aşağıdaki kuvvetlerden fazla güç gerektirmeyecek şekilde tasarlanmalıdır: a) Dış kapılarda 38 N b) İç kapılarda 22 N Motorla çalışan kapılar toplumun biraya geldiği bina girişlerinde, kişilerin yardıma ihtiyacı olan bakım tesislerinde veya 500 m 2 veya daha büyük yapılarda düzenlenmelidir. Dış kapılarda harcanan güç maksimum 38 N ( 3.9 kg/8.5 Ib itme/çekme) ve iç kapılarda 22 N (2.3 kg/5ib itme/çekme) veya daha az olmalıdır. Konutlardaki kapılar istisnadır. 8) Madde (7); konut birimleri girişlerindeki kapılara, farklı hava basınçlarının hakim olması sebebiyle kapanması ve kilitlenmesi zor olan kapılara uygulanmaz. (Bkz. Ek.A) 28

9) Konut birimleri girişlerindeki kapılar dışında, engelsiz dolaşım alanındaki girişe açılan iç kapılar 70º açık pozisyonunda iken ve kapı kenarından kapı kasası arasındaki ölçüm kapı kapalı pozisyonda 75º ye ulaştığında kapanma süresi 3 sn den az olmamalıdır. (Bkz. Ek.A) ABC kurallarına göre 3 sn yeterli olmasına rağmen, kapanmaya başlamadan önce 8-10 sn gecikme tercih edilebilir. Bu tekerlekli sandalye, hareketlilik cihazları kullananlar ve yaşlıların girişe güvenli geçişlerini sağlar. 10) Motorlu kapının kullanılmadığı yerlerde veya engelsiz dolaşım alanındaki daire içi kapıları; antre yüksekliğinde genişletilmiş açık alana sahip olmalı ve aşağıdaki ölçülerden az olmamalı: a) eğer kapı salanımı girişe doğru ise kapı açıklığının 600 mm ötesinde, b) eğer kapı salanımı girişe doğru değilse kapı açıklığının 300 mm ötesinde, (Bkz. Ek.A) Hareket detektörü, kızıl ötesi algılayıcılar veya basınç tabakaları ile çalışan motorlu kapılar Kanuna uygun olmalıdır. Güvenliğin gerekli olduğu yerlerde kapılar anahtar kart veya uzaktan kumanda ile çalışmalıdır. Kapılar, uluslar arası ulaşılabilirlik sembollerinin olduğu görünen işaretlerle tanımlanmalıdır. Cihazlar; tekerlekli sandalye, hareketlilik cihazları kullanan kişilerin hareketliliğini veya güvenliğini engellemeden uygun erişime izin vermek amacıyla kapıdan en az 1200 mm geride duvara bitişik veya zemine monte edilmiş olmalıdır. Motorla çalışan kapıların güç kaynağı bozulduğunda el ile çalışabilmelidir. Antreye bağlanan kapılar mevcut olduğu yerlerde, kişinin motorlu kapılardan birine güvenip diğerine de güvenmesi için antredeki dış ve iç kapıların her ikisi de motorla çalışmalıdır. Not: Yaşlı veya hareketlilik cihazları kullanan kişilerin kapı üzerlerine kapanmadan geçebilmeleri için ikinci veya birbirini izleyen kapının 2-3 Saniye geç açılması tercih edilir. 11) Engelsiz dolaşım alanında kapılar arası, tekerlekli sandalyenin hareketliliğini sağlayacak şekilde düzenlenmeli, iki kapı arasındaki mesafe 1200 mm genişlikten az olmamalı, bir kapıdan diğerine geçişlerde yaya dolaşımını sağlayacak salınım alanı olmalı. 29

12) Engelsiz dolaşım alanındaki çoklu yaprak kapılar (açılır kapanır kapı) bu bölümde anlatılan şartlara uymalıdır. 13) Madde 3.8.3.4.(1) de anlatılanlar dışında, engelsiz dolaşım alanındaki kapıların kenarlarındaki zemin yüzeyleri aşağıda belirtilen dikdörtgen alanlarda düz olmalıdır. a) Madde 3.8.3.3.(10) da belirtilen kapı genişliğinde açık alan gereken yerlerde b) Kapalı kapı ölçüleri engelsiz yaya yolu genişliğinden az olmayıp, 1500 mm geçmeyen alanlarda. Madde 3.8.3.3.(11) e göre iki kapı arasındaki mesafe 1200 mm den az olmamalı. Tekerlekli sandalye veya üç tekerlekli akülü sandalye kullananların girişte kıstırılmalarını önlemek için her kapı için açık alanın en az 1600 mm olması tercih edilir. Girişlerle bağlantılı otomatik kapı mevcutsa kişinin motorlu kapılardan birine güvenip diğerine de güvenmesi için antredeki dış ve iç kapıların her ikisi de motorla çalışmalıdır. Kapı pervazları, kapı kolları, tente vb. için zıt renkler kullanılarak girişler tanımlanmalı. Girişler ve antreler iyi aydınlatılmış olmalı. Ek olarak bina dışından girişler ve antre bağlantıları eşit dağıtılmış ve yüksek seviyede aydınlatma ile ışıklandırılmalıdır. 30

v Koridorlar 3.3.1.9. Koridorlar 1) Her umumi koridor genişliği en az 1100 mm olmalıdır. 2) Madde 3.3.3.3 (2) dışındakilerde, umumi kullanımda, sınıflar arasındaki koridorlar veya hasta dinlenme odalarında engelsiz koridor genişliği minimum 1100 mm olmalıdır. 3) Madde (4) te izin verilenler dışında, zeminden 1980 mm yüksekliğe konumlanmış engeller; geçit, umumi koridorlar, toplum tarafından kullanılan koridorlar, sınıflar arasındaki koridorlar veya hasta dinlenme odalarında, duvara bitişik olarak ilerleyen görme engelliler için tehlike oluşturmayacak ve yatayda 100 mm fazla olmayacak şekilde konumlandırılmalıdır. 4) Madde (3) te anlatılan engellerin yatay projelendirilmesi için 100 mm den fazla açık alana izin verir, engeller ve zemin arasında 680 mm den az açık alan sağlanmalıdır. 5) Eğer koridor iskânı sınırlıyorsa, iskân koridorun genişliğindeki serbest alanı azaltmamalıdır. 6) Eğer umumi koridor madde 3.4.2.5.(1)(d) yi uyguluyorsa aşağıda belirtilen özellikleri taşımalıdır: a) Engelsiz yaya dolaşımı için kullanım alanlarının konumu, umumi koridorların önündeki tüm oda ve dairelere bitişik ve paralel olmalı, genişliği 3 m den az olmamalı. b) Umumi koridorlardaki kullanım alanları koridorun %15 inden fazla olmamalı. 7) Daire içinde veya Madde 3.3.3.3 (1) ve 3.3.4.4 (6) da izin verilen çıkmaz koridorlar dışında, çıkmaz koridorun uzunluğu 3m den fazla olmamalı. 31

Görme engellilerin kullandığı bastonlar normal olarak zemin ile 680 mm yükseklik arasındaki engelleri ortaya çıkarır. Engelsiz dolaşım alanındaki nesneler (Örn. çeşme, yangın tüpü, duvara monteli telefon, bank, duvara monteli çöp kovası) 100 mmden fazla çıkıntı oluşturduğunda, bu yükseklik arasına bastonla ortaya çıkarabilecek engeller koyulmamalı ve tehlike oluşturmamalı. v Başın Üstündeki Tehlikeler Baş Üstü Açıklıklar 3.8.1.8. Baş Üstü Açıklıklar 1) Depolama garaj alanları dışındaki yerlerde, her erişilebilir çıkış için minimum baş üstü açıklıklarda Bölüm 3.4.3.4 teki çıkış şartları uygulanmalıdır. (Bkz. Madde 3.3.5.4.(5)) Yaya yolları, salon, koridorlar, geçitler veya diğer sirkülasyon alanları için minimum baş üstü açıklık (Örn. aydınlatma armatürü, asılı bitkiler, tabelalar için açıklık) 2100 mm olmalıdır. Eğer baş üstü açıklıklar az veya açık alanlar asılı merdiven altında ve yürüyen merdiven çıkışlarında ise bastonla ortaya çıkarılan engeller için ( Örn. bitkiler, parmaklıklar, banklar, korkuluklar) bütün ortak alanlar genişletilmelidir. Asılı merdiven altlarını ve yürüyen merdivenleri kapsayan açık alanlar tercih edilmelidir. 3.4.3.4. Baş Üstü Açıklıklar 1) Madde (3) ve (4) te izin verilenler dışında, her çıkışta 2100 mm den az olmayan baş üstü açıklık olmalıdır. 2) Merdiven için baş üstü açıklığı iniş, çıkış veya merdiven kenarı üstünde dikey alanlar olarak düzenlenmelidir. 3) Madde (4) te izin verilenler dışında, antredeki baş üstü açıklığı 2030 mm den az olmamalıdır. 4) Kapı kapatıcılar veya cihazların olduğu antrelerdeki baş üstü açıklığı 1980 mm den az olmamalıdır. 32

v Merdivenler, Parmaklıklar, Tırabzanlar Merdivenler 33

3.4.6.1. Rampa ve Merdivenlerde Kaygan Olmayan Zemin 1) Rampa, iniş-çıkış ve basamak zeminleri; a) bitişleri kaygan olmamalı. b) eğer toplum için erişilebilirse, basamağı ön kenardan ayırmak için, inişçıkışların ön kenarında, rampanın başında ve sonunda zıt renkler veya ayırıcı şablon bulunmalıdır. 2) 10 m den fazla yükseklikteki merdivenlere çıkışlarda, dıştaki basamak ve iniş-çıkışlar buz ve kar birikmesini önleyecek şekilde tasarlanmalıdır. Kayma direnci yüksek olan zeminlerden kayma direnci alçak olan zeminlere geçişlerde kaymalar meydana gelir (Örn. betonarmeden mermere geçişte). Islak dış çevreden içerdeki zemine geçişler kaymaya sebep olur. Ayrıca mermerden halı üzerine geçen kişiler için tehlike oluşur. Kaygan Olmayan Zemin Türleri Mermerimsi, kaygan olmayan muşamba, kaygan olmayan porselen karo, delikli/desenli çelik, cam elyaftan ızgara, lastik asfalt (geri dönüşümlü lastik) ve kaygan olmayan tüm dış halıları. 3.4.6.2. Minimum Rıht Sayısı 1) Madde 3.3.2.14 (1) de izin verilenler dışında, birkaç basamaklı iç merdivendeki rıht sayısı 3 ten az olmamalı. Yaya dolaşımında bir alandan diğerine geçişlerdeki üç rıhttan az basamaklı tasarımlardan sakınılmalıdır. Sadece bir yada iki rıhtın olduğu yerlerde kot değişikliğinin algılanması zordur. Üç rıht daha kesin bir belirginlik oluşturur. Alanları ayırmak için kotlu alanların kullanıldığı restoranlarda; tekerlekli sandalye kullananlar için bu alanlarda uygun şekilde engelsiz rampa veya giriş seviyesine eşit ilgili alanlar oluşturulmalı 3.4.6.7. Basamaklar ve Rıhtlar 1) Madde 3.4.7.5.(1) 15 te belirtilen yangın merdivenleri ve konut birimlerinde izin verilenler dışında, merdivendeki birbirini izleyen basamaklar arasındaki mesafe 280 mm den az olmamalı. 2) Madde (1) de anlatılan birbirini izleyen merdiven basamakları arasındaki rıht yüksekliği 125 mm den az ve 180 mm den fazla olmamalıdır. 3) Yangın merdiveni dışındaki her çıkış merdivenlerinde basamaklar ve rıhtlar düzenli seri ve rıhta sahip olmalı, merdiven sistemindeki birbirini izleyen merdivenlerde seri ve rıhtlar önemli ölçüde değiştirilmemeli. 4) Madde (6) da izin verilenler dışında merdiven basamağının ön kenarı; yarıçap yada yatayda 6mm ve 10 mm arasında eğime sahip olmalı. 34

5) Çıkışlarda ve halk tarafından kullanılan çıkışlardaki merdiven basamağının ön kenarında yolu yönlendiren dik açılar olmalı. 6) merdiven basamağının ön kenarını kaplamak için esnek malzeme kullanıldıysa, Madde (4) teki minimum yarı çap veya eğim şartlarını 3 mm ye azaltmak için izin verilmeli. Merdiven üzerindeki çıkıntılar basamak ve rıhtlar için ayrı ayrı zıt renklerde ve renk tonlarında olmalı ve merdivenlere yukarıdan aşağıya yaklaşımlarda ayırt edilebilir olmalıdır. Parmaklıklar 3.4.6.4. Parmaklıklar 1) Merdivenlerin en az bir tarafında parmaklıklar bulunmalı, fakat merdiven genişliği 1100 mm veya daha fazla ise her iki tarafta yer almalıdır. 2) Eğer rampa yada merdiven için 2200 mm den fazla genişlik gerekiyorsa, iniş-çıkışlarda bir yada daha fazla ara parmaklık devamlılığı sağlanmalı ve parmaklıklar arası 1650 mm den fazla olmamalı. 3) Parmaklıklar; devamlı tutunmayı sağlayacak şekilde tüm uzunluk boyunca olmalı ve; a) dairesel parmaklıkların dış çapı 30 mm den az ve 43 mm den fazla olmamalı. b) dairesel olmayan tutunma parçaları 100 mm den az ve 125 mm den fazla olmayan çevreye sahip olmalı ve büyük kesit ölçüleri 45 mm den fazla olmamalı. 35

4) Merdiven ve rampalardaki parmaklık yüksekliği 865 mm den az ve 965 mm den fazla olmamalı, ölçüm; merdiven çıkıntısının dış kenarına doğru çizilen çizgiden veya rampa yüzeyinden dikey doğrultuda olmalı, bu şartlara uymayan parmaklıklar dışındakiler, mevcut parmaklıklara ek olarak monte edilmelidir. 5) Antredeki kesikler veya yönlendirme için direklerin olduğu yerler dışındakilerde, merdiven veya rampa uzunluğu boyunca devamlılığı sağlayacak ve iniş-çıkışları kapsayacak şekilde en az bir parmaklık düzenlenmelidir. ( Bkz. Ek.A) 6) Parmaklıklar yaya geçişini engellemeyecek veya tehlike oluşturmayacak şekilde bitirilmelidir. ( Bkz. Ek.A içinde A-3.4.6.4.(5)) 7) Merdiven veya rampanın en az bir kenarında, merdiven veya rampanın en altında ve üstünde 300 mm den az olmayacak şekilde yatayda genişletilmelidir. ( Bkz. Ek.A içinde A-3.4.6.4.(5)) 8) Yüzey arkası ve parmaklık arasındaki açıklık aşağıdaki ölçülerden az olmamalı: a) 50 mm veya b) Yüzey arkası kaba ve aşındırıcı ise 60 mm 9) Aşağıdaki uyuşmayan uygulamalar yerine dirence dayanaklı parmaklıklar ve destekleyicileri tasarlanmalı ve yapılmalı. a) Bütün parmaklıklar için yönlendirme ve noktalarında yoğunlaştırılmış direncin 0.9 kn den az olmadığı uygulamalar b) Aynı tür direncin 0.7 kn/m den az olmadığı konut birimleri içinde yer almayan parmaklıkları yönlendiren uygulamalar 10) Rampanın her iki tarafında parmaklık olmalıdır. 36