HALI ÜRETİM TEKNOLOJİSİ

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI HALI ÜRETİM TEKNOLOJİSİ HALIDA NUMARALANDIRMA VE ETİKETLEME Gaziantep, 2015

Bu modül, Makine Halıcılığı sektöründe hazırlanmış olan sertifika/kurs müfredat programlarındaki yeterlikleri kazandırmayı amaçlayan bireysel öğrenme materyalidir. Makine Halıcılığı ile ilgili eğitim alan öğrenciler ile sektörde çalışanların faydalanması amacıyla Avrupa Birliği Fonları ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından ortak finanse edilmiş olup PARA İLE SATILMAZ.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...5 GİRİŞ...6 ÖĞRENME FAALİYETİ 1...7 1. BARKOD SİSTEMLERİ...7 1.1. Barkod Yazıcı Makineleri...7 1.1.1. Çeşitleri...8 1.1.1.1. Dot Matrix (Nokta Vuruşlu) Barkod Yazıcı...8 1.1.1.2. Ink Jet (Mürekkep Püskürtmeli) Barkod Yazıcı...8 1.1.1.3. Lazer Barkod Yazıcı...9 1.1.1.4. Termal Barkod Yazıcı...9 1.2. Halı Barkodunda Bulunan Seri Numaraları ve Anlamları... 13 1.2.1. EAN/ UPC Barkodları... 13 1.2.2. Interleaved 2 of 5 Barkodları... 15 1.2.3. CODE 39 Barkodları... 15 1.2.4. CODABAR Barkodları... 16 1.2.5. CODE 128 Barkodları... 16 1.2.6. PDF 417 Barkodları... 16 1.3. Barkod Oluşturulması... 17 1.4. Barkod Etiketleri... 19 1.4.1. Barkod Etiket Çeşitleri... 19 1.4.1.1. Kâğıt Bazlı Etiketler... 19 1.4.1.2. Plastik Bazlı Etiketler... 21 1.4.1.3. Saten İpek Bazlı Etiketler... 22 UYGULAMA FAALİYETİ... 24 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 26 ÖĞRENME FAALİYETİ 2... 28 2. HALI ETİKETLERİ... 28 2.1. Etiket Yapıştırma Makineleri... 28 2.1.1. Yapısı ve Bileşenleri... 29 2.2. Etiket Yapıştırma Masalarında Halı Sevk Sistemleri... 32 2.3. Halı Etiket Çeşitleri... 35

2.4. Etiket Yapıştırmada Görülen Hatalar... 36 UYGULAMA FAALİYETİ... 38 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 40 CEVAP ANAHTARLARI... 41 KAYNAKÇA... 42

AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL Bu modülün ön koşulu yoktur. YETERLİK Halı Üretim Teknolojisi Halı Konfeksiyon Operatörlüğü Halıda Numaralandırma ve Etiketleme Halıdaki bilgileri doğru okuyarak ve bilgisayara kaydederek barkod çıkarabilmek ve etiket yapışma süresine dikkat ederek etiketi halıda doğru yere yapıştırabilmek için gerekli temel bilgi ve becerilerin kazandırıldığı bir öğrenme materyalidir. Halıyı Numaralandırmak ve Etiketlemek MODÜLÜN AMACI Genel Amaç Bu modül ile gerekli şartlar sağlandığında, emniyet kurallarına dikkat ederek, halıdaki bilgileri doğru okuyarak ve bilgisayara kaydederek barkod çıkarabilecek ve etiket yapışma süresine dikkat ederek etiketi halıda doğru yere yapıştırabileceksiniz. Amaçlar 1. Halı barkodunu çıkarabileceksiniz. 2. Halıya etiket yapıştırabileceksiniz. EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Ortam: Halı apre işletmesi veya atölyesi. Donanım: Halı, barkot makinesi, bilgisayar, barkot yapıştırma sehpası, etiket makinesi, etiket. Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen modül sonunda ölçme aracı (çoktan seçmeli test, doğruyanlış testi, boşluk doldurma vb.) kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir.

GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Makine Halıcılığı sektöründe barkod (seri numarası); değişik kalınlıktaki dik çizgi ve boşluklardan oluşan ve verinin otomatik olarak ve hatasız bir biçimde başka bir ortama aktarılması için kullanılan bir yöntemdir. Barkod, barkod alfabesi (barcode symbology) denilen ve barkodun içerdiği çizgi ve boşlukların neye göre basılacağını belirleyen kurallara göre basılmaktadır. Barkodlar 0-9 arası rakamları, alfabedeki karakterleri ve bazı özel karakterleri (*, -, / gibi) içerebilirler. Çok sayıda farklı barkod tipi bulunmakla birlikte, bunlardan dört tanesi yoğun kullanılmaktadır; EAN/UPC, Interleaved 2 of 5, Cod 39 ve Codobar. Barkotlama işleminin amacı halıya ait tüm bilgileri halının üzerine yazmaktır. Çünkü, barkod halının kimliğidir. Bir barkoda bakılarak halının hangi müşteriye dokunduğu, hangi tezgâhta saat kaçta dokunduğu, halının ebadı, rengi, alt veya üst halı olduğu gibi tüm bilgilere ulaşılabilir. Kurumsal kaynak planlama (SAP/ERP) yazılımı kullanan firmalarda, barkoda bakılarak halının hangi işlemlerden hangi tarihlerde geçtiği görülebilir. Konfeksiyon arabasında etiket için hazır olan halı, kılavuz bezine el zincir dikiş makinesi ile dikilir. Etiket elemanı, halı bezinden okuyarak bilgisayara girmiş olduğu sipariş ve program numarasına göre, planlama bölümü tarafından daha önceden tasarlanmış olan tüm barkodların barkod yazıcıdan çıktısını sırası ile alır ve barkod makinesinden aldığı sıra ile halıya yapıştırılacak etiket üzerine yapıştırır. Bu modül sonunda edineceğiniz bilgi ve becerilerle programa barkod bilgilerini girerek çıktı alabilecek, pnömatik basınçlı ütü kullanarak barkod ve etiketi halı üzerine yapıştırabileceksiniz.

ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ Öğrenme faaliyetinde kazandırılacak bilgi ve beceriler doğrultusunda, uygun ortam sağlandığında emniyet kurallarına dikkat ederek, halıdaki bilgileri doğru okuyarak ve bilgisayara kaydederek barkod çıkarabileceksiniz. ARAŞTIRMA» Halıda barkod işlemi hakkında araştırma yapınız. 1. BARKOD SİSTEMLERİ 1.1. Barkod Yazıcı Makineleri Barkod yazıcılar barkod basmak için kullanılan cihazlardır. Barkod yazıcılar ribonlu veya ribonsuz baskı yapabilir. Barkod yazıcılar ile basılan barkodlar daha dayanıklı ve uzun ömürlü olmaktadır. Barkod yazıcı makineleri ile daha hızlı ve seri barkod basılması mümkündür. Barkod yazıcılar bilgisayara bağlı veya bilgisayardan ayrı olarak çalıştırılabilmektedir. Bu makineler evlerde ve ofislerde kullanılan yazıcılara benzer, aradaki fark ise barkod yazıcıların klasik A4 kâğıdı yerine, halıya yapıştırılabilecek tutkallı etiketlere baskı yapmasıdır. Halılarda, standart bir barkod 4x8cm veya 8x8cm boyutlarında kullanılmaktadır. Resim 1.1. Barkod Yazıcı

1.1.1. Çeşitleri İşletmeler ihtiyaçlarına uygun farklı türlerde barkod yazıcıları seçmek durumundadırlar. Ürünlerin yapısı ve kullanım şekli barkod yazıcının seçiminde önemli etkenlerdir. Farklı yazdırma teknolojileri ve bu teknolojilerin özelliklerini inceleyerek en uygun barkod yazıcı seçilmesi mümkündür. 1.1.1.1. Dot Matrix (Nokta Vuruşlu) Barkod Yazıcı Nokta vuruşlu barkod yazıcıların kurulum maliyetleri düşüktür. Ancak uzun dönemli bakımı ve diğer tüm maliyetleri ile uzun süreli kullanımlarda ekonomik yapısını kaybedebilir. Baskı kalitesi ve barkod okunabilirliği düşüktür. Çok fazla malzeme harcar. Resim 1.2. Dot Matrix (Nokta Vuruşlu) Barkod Yazıcı 1.1.1.2. Ink Jet (Mürekkep Püskürtmeli) Barkod Yazıcı Mürekkep püskürtmeli barkod yazıcılar da nokta vuruşlu barkod yazıcılar gibi başlangıçta ucuzdur, uzun dönemde ise pahalı bir tercihtir. Baskı kalitesi ve barkod okunabilirliği nokta vuruşlu barkod yazıcılara göre daha iyidir. Ancak, yine de nokta vuruşlu barkod yazıcılar kadar malzeme kullanırlar. Resim 1.3. Ink Jet (Mürekkep Püskürtmeli) Barkod Yazıcı

1.1.1.3. Lazer Barkod Yazıcı Lazer barkod yazıcılar Dot Matrix ve Ink Jet barkod yazıcılara göre daha pahalıdırlar. Kurulum masrafları daha yüksektir. Buna ek olarak uzun dönem bakım ve diğer masrafları ile de çok ekonomik sayılmazlar. Baskı kaliteleri orta seviyede, baskı okunabilirlikleri ise Dot Matrix ve Ink Jet barkod yazıcılara göre daha yüksektir. Lazer barkod yazıcılar da fazla malzeme kullanırlar. 1.1.1.4. Termal Barkod Yazıcı Termal yazıcıların da lazer yazıcılar gibi kurulum maliyetleriyüksektir. Ancak uzun dönemde diğer tüm barkod yazıcı türlerinden daha ekonomiktirler. Ayrıca baskı kaliteleri ve barkod okunabilirlikleri de çok yüksektir. Buna rağmen harcadığı malzeme ise diğer barkod yazıcılara göre daha azdır. Piyasada hem yüksek kalitesi hem de ekonomikliği nedeni ile en çok tercih edilen yazıcılar termal barkod yazıcılardır. Termal barkod yazıcılar barkod basma işlemini iki yöntemle yapmaktadırlar. Bunlar direkt termal baskı ve termal transfer baskı yöntemleridir. Direkt Termal Baskı Direkt termal baskı yönteminde; barkod yazıcı etikete herhangi bir ek malzeme (örneğin: ribon) kullanmadan direkt olarak baskı yapmaktadır. Ancak direkt termal baskı yöntemi ile basılan etiketler dış etkenlerden kolayca etkilenebilmektedirler. Dış etkilerden kolayca etkilendiklerinden dolayı kısa süreli kullanımlar için tercih edilmektedirler. Özellikle market raflarında kullanılmaktadırlar. Yazar kasa fişleri ve fax kâğıtları direkt termal baskı yöntemine örnektirler. Direkt termal baskı yöntemi ile basıldığında, beyaz renkli olan etiketlerin rengi zamanla dış faktörlerin (ışık, ısı, nem vb.) de etkisiyle koyulaşmaktadır. Resim 1.4. Direkt Termal Baskı Barkod Yazıcı

Termal Transfer Baskı Termal transfer baskı yönteminde barkod yazıcı etiketine uygun, ribon adı verilen rulo şeklinde ince film ile baskı yapılmaktadır. Resim 1.5. Ribon Ribon, koruyucu tabaka, film tabakası ve mürekkep tabakası olmak üzere 3 tabakadan oluşmaktadır. Bu yöntem ile yazdırılan etiketler bulundukları ortamdan (ışık, ısı, nem vb.) etkilenmezler. Termal transfer baskı yönteminde kullanılacak etiketin özelliğine bağlı olarak uygun ribon kullanıldığında doğru baskı alınabilmektedir. Resim 1.6. Ribon Tabakaları Ribonlu baskı işleminde, film üzerinde katı halde bulunan mürekkep, termal yazıcı kafa sayesinde ısıtılır ve sıvı hale getirilir. Mürekkep etiket yüzeyine transfer edilerek baskı gerçekleştirilmiş olur.

Resim 1.7. Ribonlu Baskı İşlemi Üç farklı ribon çeşidi bulunmaktadır. Bunlar: Wax Ribon, Resin Ribon ve Wax/Resin Ribondur. Wax Ribon, standart etiket baskılarında ve genel amaçlı baskı uygulamalarında kullanılan ribondur. Diğer ribonlara göre daha ekonomiktir. Normal Termal Transfer kâğıtlarda ve bazı sentetiklerin baskısında kullanılan genel amaçlı bir ribondur. Bu ribonun yapısını parafin içerikli şeritler oluşturur. Bu parafin, barkod yazıcı kafasının sıcaklık etkisiyle akışkan hale gelerek kullanılan malzeme üzerine yapışır ve soğuyarak katılaşır. Böylece baskı yapılmış olur. Anti-statik bir yapıya sahip olduğundan yazıcı kafasını koruyucu bir etkisi vardır. Resim 1.8. Wax Ribon Resin Ribon, yapılan baskının mekanik etkilere, ısıya ve çözücülere karşı yüksek dirençli olması gereken alanlarda kullanılır. Resin ribon ile yapılan baskı lekeye, yağa, kimyasal

maddelere, ışığa, suya, toza karşı diğer ribonlara oranla çok daha dayanıklıdır. Genellikle sentetiklerde (Polipropilen, Polietilen) kullanılır. Tamamen reçineden oluşmuştur ve hemen her tür yüzey üzerinde mükemmel sonuç verirler. Kazıntı ve akmalara karşı oldukça dayanıklıdırlar. Anti-statik özelliğe sahiptir ve yazıcı kafasını koruyucu etkisi vardır. Resim 1.9. Resin Ribon Wax/Resin Ribonlar vellum, kuşe kağıt, sentetik malzemeler veya direncin yüksek olması gereken yerlerde sık kullanılır. Parafin içeren mürekkebe reçine karıştırılarak elde edilen ribonlardır. Kullanılan reçine, baskı yapılan yüzey üzerindeki baskının daha dirençli olmasını akmalara, kazınmalara ve bazı dış etkenlere karşı daha dayanıklı olmasını sağlar. Wax ribonla karşılaştırıldığında toz, yağ gibi leke bırakan maddelere karşı daha dayanıklıdır. Bu ribonlar da anti-statik özelliğe sahiptir ve özel yapısı sayesinde yazıcı kafasını koruyucu bir etkiye sahiptir. Çok yönlülüğü sayesinde birçok uygulamada kullanılır. Standart etiket baskısının yanı sıra baskının daha dayanıklı olması istenen uygulamalarda kullanılır. Baskı kalitesi yüksektir. Resim 1.10. Wax/Resin Ribon

Barkod makinesinde, lazer yazıcı, ribon ve barkod bulunmaktadır. Ribon, barkod makinesinin alt kısmına takılarak lazer yazıcıdan üst kısımdaki boş masuraya sarılır, barkod rulosu ise ribon rulosunun hemen arkasındaki barkod yerine takılmalı ve lazer yazıcının içinden geçirilerek kapatılmalıdır. Resim 1.11. Termal Transfer Baskı Barkod Yazıcı 1.2. Halı Barkodunda Bulunan Seri Numaraları ve Anlamları Barkod (seri numarası); değişik kalınlıktaki dik çizgi ve boşluklardan oluşan ve verinin otomatik olarak ve hatasız bir biçimde başka bir ortama aktarılması için kullanılan bir yöntemdir. Barkod, barkod alfabesi (barcode symbology) denilen ve barkodun içerdiği çizgi ve boşlukların neye göre basılacağını belirleyen kurallara göre basılmaktadır. Barkodlar 0-9 arası rakamları, alfabedeki karakterleri ve bazı özel karakterleri (*, -, / gibi) içerebilirler. Bir rakam, harf ya da özel işaretin çubuklarla simgelenebilmesi için bu çubukların nasıl dizilmesi gerektiği barkod alfabesi (barcode symbology) ile tanımlanır. Çubukların yan yana dizilmesinin kurallarını belirleyen birçok barkod alfabesi vardır, bu alfabelerin bir kısmı yalnızca rakamları simgelerken bir kısmı da hem rakamları, hem harfleri hem de özel işaretleri simgeler. Çok sayıda farklı barkod tipi bulunmakla birlikte, bunlardan dört tanesi yoğun kullanılmaktadır; EAN/UPC, Interleaved 2 of 5, Cod 39 ve Codobar. Bunların yanı sıra CODE 128 ve PDF 417 barkodları da uygulamada kullanılmaktadır. 1.2.1. EAN/ UPC Barkodları Avrupa Madde Numarası Standardı (European Article Number-EAN) ve bunun Amerika daki karşılığı ise Uluslararası Ürün Kodu (Universal Product Code-UPC), en yaygın

kullanılan barkod türlerindendir. EAN barkodun iki ana tipi vardır. EAN8, 8 haneyle ve EAN13, 13 haneyle kodlanır. EAN ve UPC barkodlarda sadece rakamlar kodlanabilir. Bu barkod türlerinde alfabetik karakterlerin kodlanması mümkün değildir. Uygulamada, Avrupa ile doğrudan ilişkili olduğu için EAN barkod türü daha fazla tercih edilmektedir. UPC sistemi ise Amerika ve Kanada da sık kullanılmakta, uluslararası pazarlarda fazla tercih edilmemektedir. EAN-13 sistemi UPC sisteminden türetilmiş bir barkod sistemidir. EAN-13 kodu, 4 gruba ayrılmış 13 haneden oluşur. İlk üç hane, barkodun kullanıldığı ülkeyi temsil eder. Türkiye için ilk üç hane 869 dur. Resim 1.12. Ean-13 Sistemine Göre Barkod Numaraları Ülke kodundan sonraki dört hane şirket kodunu oluşturur. Şirket kodu TOBB (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği) bünyesinde bulunan Mal Numaralandırma Merkezi nden alınır. Bir şirkete ait şirket kodu başka hiçbir şirket tarafından kullanılamaz. 5 haneli üçüncü bölüm, işletme tarafından verilmiş olan mamul numarasıdır. Aynı numara iki farklı ürün için kullanılamaz. EAN 8 barkodu da EAN 13 gibidir. Burada ilk üç hane ülke, diğer dört hane şirket ve son hane yine kontrol hanesidir. Resim 1.13. Ean-8 Sistemine Göre Barkod Numaraları

1.2.2. Interleaved 2 of 5 Barkodları Kısaca ITF (Interleayed Two Five) olarak adlandırılan bu kodlama sistemi, EAN barkodlarda olduğu gibi sadece numerik karakterleri kodlar. ITF değişken uzunluğa sahiptir. Uzunluğunu sınırlayan tek faktör, barkod okuyucunun kapasitesidir. ITF barkodlardaki hane sayısı mutlaka çift olmalıdır. Resim 1.14. ITF Sistemine Göre Barkod Numaraları ITF barkodları genellikle tüketim malzemelerinin kutularında kullanılır. Ean-13 e benzeyen kuralları vardır. Kod 14 haneden oluşmaktadır. Bunlardan ilk 3 hane ülke numarası, sonraki 5 hane şirket numarası, ondan sonraki 5 hane şirket tarafından verilen kasa kodu, son rakam ise kontrol kodudur. Resim 1.15. Interleaved 2 of 5 Barkod Açılımı 1.2.3. CODE 39 Barkodları Genel amaçlı ve alfa-numerik (tüm harfleri ve sayıları kapsayan) kod sistemidir. Kodlanabilen karakter sayısı teorik olarak sınırsızdır. Başlangıç ve bitiş karakterleri okuma güvenliği sağlar. CODE 39 daima bir yıldız simgesi (*) ile başlar ve biter. Başka bir deyişle, yıldız simgesi başlangıç/bitiş karakteridir ve sadece kodun başında ve sonunda kullanılabilir.

1.2.4. CODABAR Barkodları CODABAR barkod türü, CODE 39 barkod sistemine benzer şekilde, herhangi bir uzunlukta olabilen, fakat sadece numerik karakterleri ve ek olarak bazı simgeleri ($, -, :, /,., +) kodlayabilen barkod sistemidir. Bu sistemde alfabetik karakterler kodlanamaz. CODABAR da ayrıca a, b, c ve d simgeleri başlangıç/bitiş karakterleridir. Başlangıç/bitiş karakterleri, küçük harflerden oluşur, herhangi bir kombinasyonda kullanılabilir ve kodun başlangıcında ve bitişinde yer alır. Resim 1.16. CODABAR Sistemine Göre Barkod Numaraları 1.2.5. CODE 128 Barkodları CODE 128 genel amaçlı kullanılan bir koddur. Bu kodlama sisteminde alfanumerik karakterler (tüm harfler ve sayılar) kullanılabilmektedir. Resim 1.17. CODE 128 Sistemine Göre Barkod Numaraları 1.2.6. PDF 417 Barkodları İki boyutlu barkod olarak bilinir. Bu kodlama sisteminde çok küçük bir alana yaklaşık 2000 adet alfanumerik karakter kodlanabilir. Resim 1.18. PDF 417 Sistemine Göre Barkod Numaraları

1.3. Barkod Oluşturulması Müşteri tarafından halı siparişi verilmesinin ardından, planlama bölümü siparişe uygun üretim planlamasını oluşturur ve dokuma tezgâhına gönderir. Oluşturulan programda halının dokunacağı tezgâh ve bölüm tanımları, sipariş numarası, halının üst halı veya alt halı olduğu bilgileri yer almaktadır. Planlama bölümü programı yazarken halıların başına ve sonuna halı bezi ekler ve tezgâhta halı dokunurken program bilgileri bu halı bezine dokunur. Resim 1.19. Halı Bezine Dokunmuş Program Bilgileri Planlama bölümü tarafından siparişe göre üretim programı oluşturulurken, aynı zamanda halı üzerine basılacak olan barkodun ve etiketin tasarımı da müşteri taleplerine uygun olarak tasarlanır ve müşteri onayına sunulur. Müşteriden onay alınan barkod ve etiket tasarımları sipariş programına yerleştirilir. Barkodda yer alacak bilgiler ve barkodun tasarımı tamamen müşteri tarafından belirlenir. Resim 1.20. Halı Barkodları

Barkod/Etiket elemanı, halı bezi üzerindeki program bilgilerini, kullanmış olduğu bilgisayar programına girerek, ilgili barkodu ve etiket tasarımını ekranda görür. Üretilen halı sayısı kadar barkod, yazıcıdan çıkarılarak halı etiketine yapıştırılır. Resim 1.21. Program Numarası Girilerek Barkod/Etiket Çıkarma Yukarıdaki resimde, halı sektöründe kullanılan barkod sisteminin bir örneği yer almaktadır. Görüldüğü gibi, halının seri numarasını oluşturan barkod numarası (EAN kodu) iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde uluslararası bilgileri, diğeri ise halının kendi bilgilerini içermektedir. Resim 1.22. Barkod Üzerindeki Seri Numaraları Barkotlama işleminin amacı halıya ait tüm bilgileri halının üzerine yazmaktır. Çünkü, barkod halının kimliğidir. Bir barkoda bakılarak halının hangi müşteriye dokunduğu, hangi tezgâhta saat kaçta dokunduğu, halının ebadı, rengi, alt veya üst halı olduğu gibi tüm bilgilere ulaşılabilir. Kurumsal kaynak planlama (SAP/ERP) yazılımı kullanan firmalarda, barkoda

bakılarak halının hangi işlemlerden hangi tarihlerde geçtiği görülebilir. Program bazlı iplik takibi yapılıyorsa, aradan yıllar geçse dahi hangi halının hangi iplik ve lotu ile dokunduğunun bilgisine dahi ulaşılabilir. Dokunmuş halıyla ilgili bilgilere sonradan ulaşmak, geçmişte en çok yaşanan sıkıntılardan birisi olmuştur. Halının kimliği olarak kabul edilen ve halıyla ilgili detaylı bilgileri içeren barkod sistemleri ve ERP yazılımları sayesinde bu sorun büyük ölçüde aşılmıştır. 1.4. Barkod Etiketleri Barkod etiketleri, ürünlerin barkodlanması aşamasında kullanılan rulo şeklindeki yapışkanlı kâğıtlardır. Resim 1.23. Barkod Etiketleri 1.4.1. Barkod Etiket Çeşitleri Barkod basımında kullanılan etiketler genel olarak kâğıt bazlı, plastik bazlı ve saten ipek bazlı etiketler olmak üzere üç başlık altında toplanabilir. 1.4.1.1. Kâğıt Bazlı Etiketler Kendinden yapışkanlı etiketler de denilen kâğıt bazlı etiketlerde etiket ölçüsünün doğru ifade edilmesi büyük önem taşır. Kendinden yapışkanlı etiketlerde, yapıştırılacak ürün ve yüzey dikkate alınarak etiketin ve yapışkanın cinsi belirlenir. Resim 1.24. Kendinden Yapışkanlı Etiket

Kağıt bazlı etiketler, termal etiket ve termal transfer etiketler olmak üzere iki şekilde kullanılırlar. Termal etiketler, ribon kullanılmadan kâğıt üzerine direkt olarak ısı yöntemi ile baskı alınan kâğıtlardır. Isıya duyarlı etiket tipleridir. Yüzeyleri termal madde ile kaplanmış kâğıtlardan üretilir. Çeşitleri; ekonomik termal, lamine termal, termal karton ve TTR kartondur. Resim 1.25. Termal Etiket Ekonomik Termal: Kâğıt üzerine ribon kullanılmadan direkt olarak ısı yöntemi ile baskı alınır. Nem, alkol ve ışığa duyarlı olduğundan raf ömrü kısadır. Sıcağa dayanıklı olmadığı için üzerindeki bilgiler kalıcı değildir. Lamine Termal: Her iki yüzeyi de lamine edilerek nem ve aşırı ışığa karşı korunmuştur. Ekonomik termale oranla üzerindeki yazılar daha kalıcıdır. Termal Karton: Baskı yüzeyi termal kaplı kartondur. Genellikle ekonomik termal malzeme kullanılır. Ribon kullanılmadığı için fiyat yönünden avantajlıdır. Işığa ve neme karşı hassastır. TTR Karton: İki yüzü de kuşe kaplanmış ya da baskı yüzeyi kuşe kaplanmış karton kâğıtlardır. Zemine renkli baskı ile barkod yazıcıda TTR baskı yapmak mümkündür. Termal transfer etiketler, termal transfer baskı yöntemi ile baskı alınabilen etiket tipleridir. Yüzeyleri pütürsüzdür, parlak ve mat olmak üzere iki tipe ayrılır. Ribon baskıya uygun, dış etkenlerden etkilenmeyen etiket tipleridir. Isıya, neme, alkole ve diğer olumsuz dış etkenlere karşı dayanıklıdır. Çeşitleri; wellum, floresan kâğıtlar, kuşe, silver kuşe, fastyre kuşe ve kırılgan etikettir.

Resim 1.26. Termal Transfer Etiket Wellum: Hamur kâğıdın TTR yazıcılarda iyi sonuç vermesi için baskı yüzü yüksek oranda düzeltilmiş ve zemin pürüzsüz hâle getirilmiştir. Ribon baskı yöntemi uygulanır. Floresan Kâğıtlar: Zemini floresan boya ile boyanmıştır. Ribon baskı yöntemi uygulanır. Kuşe: Zemini düzeltilmiş üzerine kuşe hamuru sıvanmış kâğıttır. Wellum etikete oranla parlak görünümlüdür. Ribon baskı yöntemi uygulanır. Üzerindeki bilgiler kullanılan ribon ve saklama koşuluna göre kalıcılık sağlar. Silver Kuşe Kâğıtlar (Üst Yüzeyi Metalize Kâğıt): Yüzeyi parlak ve yırtılan bir etiket ham maddesidir. Fastyre Kuşe Kâğıtlar (Yapışkan Yüzeyi Metalize Kâğıt): Yapışkan kısmı metal görünümdedir. Ribon baskı yöntemi uygulanır. Genellikle kartela, halı, çuval etiketi olarak kullanılır. Kırılgan Etiket: Yüzeyi mat görünümlü özel bir etikettir. Yapıştırıldığı yüzeyden tek parça olarak değil parçalanarak çıkan etiket malzemesidir. Ribon baskı yöntemi uygulanır 1.4.1.2. Plastik Bazlı Etiketler Opak polietilen, opak polipropilen, şeffaf polietilen, şeffaf polipropilen, data PE, metalize plastik kağıtlar ve silvermat etiketlerdir.

Resim 1.27. Plastik Bazlı Etiket Opak Polietilen: Esnek bir malzemedir. Akış yönünde yırtılır, diğer yönde esner. Sudan ve nemden etkilenmez. Ribon baskısı için uygun etiket ham maddesidir. Opak Polipropilen: Sert bir malzemedir. Esnemez, kolay kolay yırtılmaz. Isıya ve ışığa dayanıklıdır. Sudan ve nemden etkilenmez. Ribon baskısı için uygun etiket ham maddesidir. Şeffaf Polietilen: Opak polietilen malzemeden tek farkı yüzeyinin şeffaf olmasıdır. Şeffaf Polipropilen: Opak polipropilen malzemeden tek farkı yüzeyinin şeffaf olmasıdır. Data PE: Etiketin yapışkanı özel üretim olup deniz suyunda bile bir (1) ay çözülmeme özelliği vardır. Yüzeyi mat ve pürüzsüz sert bir malzemedir. Esnemez ve kolay kolay yırtılmaz. Isıya ve ışığa dayanıklıdır. Ribon baskısı için uygun etiket ham maddesidir. Metalize Plastik Kâğıtlar: Üst yüzeyi metalik gri veya altın yaldız boya ile boyanmıştır. Yüzeyi parlak ve yırtılmayan bir etiket ham maddesidir. Ribon baskısı için uygun etiket ham maddesidir. Silvermat: Sıcak ve soğuğa dayanıklı, yapışkanı özel, hem üst yüzeyi hem de yapışkan yüzeyi mat veya parlak gri renkte olup yırtılmayan özel bir etiket ham maddesidir. Yüzeyi mat olan ham madde çizilir, parlak olan çizilmez. Ribon baskısı için uygun etiket ham maddesidir. 1.4.1.3. Saten İpek Bazlı Etiketler Saten, tyvek etiket ve ipek asetat etiketlerdir.

Resim 1.28. Saten İpek Bazlı Etiket Saten: Yapışkanlı ve yapışkan sız çeşitleri vardır. Dokuma etiketine iplik sıkıştırılarak üretilir. Zemin yüzeyi parlaktır. Ribon baskısı için uygun etiket ham maddesidir. Tyvek Etiket: Bu ham madde tyvek kumaşının polimer ile kaplanmasından elde edilir. Polimer, tyvek içindeki boşlukları kapatarak kumaşı sıkıştırır ve oldukça yüksek basınç altında bile birçok sıvının girişini önler. Yüzeyi mat ve damarlı olup gramajları değişken olabilir. Yırtılmaz. Ribon baskısı için uygun etiket ham maddesidir. İpek Asetat: Saten etikete benzer. Alt yüzeyi yapışkanlı, üst yüzeyi ipek kumaşla kaplanmıştır. Ribon baskısı için uygun etiket ham maddesidir.

UYGULAMA FAALİYETİ» Verilen iş talimatına göre işlem basamaklarını uygulayarak verilen sürede emniyet kurallarına dikkat ederek, halıdaki bilgileri doğru okuyarak ve bilgisayara kaydederek barkod çıkarınız. İşlem Basamakları» Halı grubu başlangıç noktasındaki üretim bilgilerini okuyunuz.» Üretim kodunu bilgisayara giriniz.» Halının alt halı veya üst halı olarak üretildiğini bilgisayara giriniz.» Halı yol numarasını giriniz.» Seri başı veya seri sonu olduğunu giriniz.» Girdiğiniz ayarları kaydederek barkodu çıkarınız. Öneriler» Bilgisayara giriş yaparken hata yapmayınız.» Bilgisayara giriş yaparken hata yapmayınız.» Bilgisayara giriş yaparken hata yapmayınız.» Bilgisayara giriş yaparken hata yapmayınız.» Barkodu çıkarmadan önce girilen tüm bilgilerin doğru olup olmadığını kontrol etmeyi unutmayınız.

KONTROL LİSTESİ Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Halı grubu başlangıç noktasındaki üretim bilgilerini okudunuz mu? 2. Üretim kodunu bilgisayara girdiniz mi? 3. Halının alt halı veya üst halı olarak üretildiğini bilgisayara girdiniz mi? 4. Halı yol numarasını giriniz girdiniz mi? 5. Seri başı veya seri sonu olduğunu girdiniz mi? 6. Girdiğiniz ayarları kaydederek barkodu çıkardınız mı? DEĞERLENDİRME Değerlendirme sonunda Hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız Evet ise Ölçme ve Değerlendirme ye geçiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz 1. Aşağıdakilerden hangisi barkot yazıcıların özelliklerinden değildir? A) Ribonlu veya ribonsuz yazabilir. B) Bilgisayara bağlı veya bilgisayardan ayrı yazabilir. C) Barkot yazıcılar hızlı ve seri makineler değillerdir. D) A4 yerine özel ebatta ve yapışkanlı kağıtlara yazabilir. 2. Aşağıdakilerden hangisi barkot yazıcı çeşididir? A) Dot Matrix (Nokta Vuruşlu) Barkod Yazıcı B) Ink Jet (Mürekkep Püskürtmeli) Barkod Yazıcı C) Lazer Barkod Yazıcı D) Hepsi 3. Aşağıdakilerden hangisi direkt termal baskı yazıcılar için söylenemez. A) Halı sırtında en çok tercih edilen barkot yazıcıdır. B) Barkot yazıcı ek malzemeye ihtiyaç duymadan direkt baskı yapabilir. C) Genellikle yazar kasa, fax gibi günlük yerlerde kullanılır. D) Termal baskı ile yazılan barkotlar güneşte zamanla siyahlanır. 4. Aşağıdakilerden hangisi termal transfer baskı ribonun tabakası değildir. A) PET film B) Transfer tabakası C) Mürekkep tabakası D) Koruyucu tabaka 5. Aşağıdakilerden hangisi Wax ribon özelliği değildir? A) Yazıcı kafası fazla statik elektrikle yüklenir. B) Daha ekonomiktir. C) Yapısında parafin içerikli şeritler bulunur. D) Yazdırma özelliği yazıcı kafasının sıcaklığı vasıtasıyla yapılır. 6. Aşağıdakilerden hangisi kullanılan barkod çeşididir? A) EAN/UCP Barkodları B) Interleaved 2 of 5 Barkodları C) CODABAR Barkodları D) Hepsi 7. Aşağıdakilerden hangisi barkot etiket çeşidi değildir? A) Kağıt bazlı etiketler B) Plastik etiket C) Termal karton etiket D) Lamine termal etiket

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ Öğrenme faaliyetinde kazandırılacak bilgi ve beceriler doğrultusunda, uygun ortam sağlandığında emniyet kurallarına dikkat ederek, halıdaki bilgileri doğru okuyarak, bilgisayara kaydederek ve etiket yapışma süresine dikkat ederek etiketi halıda doğru yere yapıştırabileceksiniz. ARAŞTIRMA» Halı etiketinde bulunan bilgiler hakkında bilgi edininiz. 2. HALI ETİKETLERİ 2.1. Etiket Yapıştırma Makineleri Etiket makineleri, boyuna kesim bölümünden gelen halılara ait tüm bilgileri içeren etiket ve barkodu halı sırtına yapıştırmada kullanılan makinelerdir. Resim 2.1. Etiket Yapıştırma Makinesi

Etiket makineleri, halının kenarının overlok yapıldığı otomasyon önce, sonra veya tamamen bağımsız olarak konumlandırılabilir. Etiket makinesi bağımsız olarak konumlandırıldığı zaman, etiket makinesinden çıkan halılar, konfeksiyon arabası yardımıyla otomasyon makinelerine götürülerek kenar overlokları dikilmektedir. Halı, etiket makinesinden sonra otomasyona götürülünceye kadar zaman ve iş kaybı olmakta, aynı zamanda etiketten çıkan arabanın direk olarak otomasyon makinesine bağlanmayarak rezerve alanında bekletilmesi sırasında iş akışında aksamalar meydana gelebilmektedir. Etiket makinesi otomasyon makinesinden önce konumlandırıldığı zaman, etiket makinesinde herhangi bir aksaklık yaşandığında, otomasyon makinesi etiketlemeden çıkan halılara işlem yaptığı için, otomasyon makinesinin de durmasına neden olacaktır. Bu yöntemin avantajı, etiket makinesinden çıkan halılar direkt olarak otomasyon makinesine bağlandığından, zaman kaybı yaşanmadan seri bir şekilde iş akışı gerçekleştirilmesidir. Etiket makinesi otomasyon makinesinden sonra konumlandırıldığı zaman, otomasyon makinesinden kenarları dikilmiş olarak çıkan halılara etiket yapıştırılması esnasında, etiketçi tarafından halının sırt ve overlok kontrollerinin yapılmasına imkan tanınmaktadır. Buna karşılık, herhangi bir sebeple etiket yapıştırmada sorunla karşılaşıldığında, otomasyon makinesinin durmasına veya kenarı dikilen halıların farklı bir alana yönlendirilmesine ihtiyaç duyulur. 2.1.1. Yapısı ve Bileşenleri Etiket makinesi; çekim silindiri, ütünün alt kısmında kalan tahta sehpa, mekanik basınçlı ütü, hava basınçlı piston (itenek), ütü ayar panosu ve kontrol düğmeleri, çıkış sermini, çıkış J- Box ve sağım silindirlerinden oluşmaktadır. Çekim Silindiri: Halı arabası kılavuz bezine el zincir dikiş makinesi ile düzgün bir şekilde dikildikten sonra piston üzerindeki ileri yön hareket butonuna basıldığında halının etiket vurulma bölgesine kadar getirilmesini sağlar. Bu silindir hareketini bağımsız bir motordan almaktadır ve silindir etrafına halının kaymaması, halı sırtının yolunmaması ve halının rahat hareket etmesi için özel kauçuk çekilmiştir. Bu çekim silindirleri, silindir üzerine kauçuk sarılarak yapıldığı gibi iğneli sermin de kullanılmaktadır. Silindir üzerine kauçuk sarma işlemi, boş düz bir silindir üzerine yapıştırıcı sürülerek ve sürülen bu yapıştırıcın üzerine kaymayı engelleyen kauçuk yapıştırılmasıyla yapılır.

Resim 2.2. Çekim Silindiri Ütü Masası: Basınçlı ütünün alt kısmı düz tahtadan yapılmıştır. Bu tahta ütünün basmış olduğu ağırlığı kaldırabilecek kadar kalın ve dayanıklı olmalıdır. Mekanik Basınçlı Ütü: Etiket ve barkodu belirli sıcaklıkta ve sürede halının sırtına yapıştırmaya yarayan cihazdır. Ütü sayısı genellikle 2 adet olmaktadır. Böylece aynı anda 2 bölüm halı bağlanarak etiketleme süresi yarıya indirilmiş olur. Basınçlı ütü sağa-sola, önearkaya serbest olarak hareket ettirilebilmektedir. Mekanik basınçlı ütünün halıya yapışmaması için tabanı teflondan veya yanmaz kumaştan yapılmıştır. Ütü içerisindeki rezistanslar ütünün belirli bir ısıya gelmesini ve bu ısıda sabit kalmasını sağlarlar. Ütünün genişliği tamamen işletme şartlarına göre ayarlanmaktadır. Ütünün hareketi, işletme basıncındaki (6 bar) hava ile çalışan pnömatik pistondan sağlanmaktadır. Mekanik Piston: İşletme basıncındaki (6 bar) hava ile çalışan mekanik piston, ısınmış olan ütüyü ayar panosundan ayarlanan süre kadar halı üzerinde tutmaya yarar. Halı ile ütü arası mesafe piston (itenek) boyuna göre ayarlanmıştır. Resim 2.3. Mekanik Basınçlı Ütü, Hava Basınçlı Piston ve Ütü Masası

Ütü Ayar Panosu: Bu panonun üzerinde ütünün ısısını ve etiket üzerinde kalma süresini ayarlam düğmeleri acil durdurma butonu ve halı ölçme cihazı bulunur. Resim 2.4. Ütü Ayar Panosu Hareket Sağlayan Butonlar: Halının ileri veya geri doğru hareket ettirilmesini ve ütünün halıya etiketi yapıştırması için pistonun hareketini sağlar. İleri hareket düğmesi, etiket vurulduktan sonra bir sonraki halı gelinceye kadar halının ileri doğru hareketini sağlar. Geri hareket düğmesi, ileri doğru fazla gitmiş veya yanlış etiket ya da barkod vurularak ileriye gitmiş olan halıyı geriye çekmek için kullanılır. Piston butonu, etiketin halı üzerine konmasından sonra Pistonun aşağı doğru hareketini sağlar. Resim 2.5. Hareket Butonları

J-Box Çekim Silindiri: Etiket vurulan halıyı J-Box a çekmeye yarayan, hareketini bağımsız bir motordan alan, üzeri özel kauçuk ile kaplı silindirdir. J-Box: Etiket vurulan halılar için rezerve alanıdır. Sağım Silindirleri: Bir ray üzerinde ileri geri hareket yaparak J-Box taki halının kenar konfeksiyon halı arabasına düzgün bir şekilde yerleştirilmesini sağlar. Sağım silindirleri, kenar overlok dikme makineleri ile barkod-etiket makinelerinin ayrı bölgelerde konumlandırılmış olduğu durumlarda, barkod-etiket makinesinin çıkış J-Box ından sonra kullanılır. Resim 2.6. Sağım Silindiri 2.2. Etiket Yapıştırma Masalarında Halı Sevk Sistemleri Boy kesme makinesinden boyuna yönde kesilen halılar konfeksiyon halı arabalarına konulur. Halılara etiket vuran personel, sevkiyat listesine göre kendisine verilen iş emrinden, sevk olacak halıların sipariş ve program numarasına bakarak boy kesimden çıkan halıların bez kısımlarında yazan sipariş ve program numaralarını kontrol eder ve temrin tarihi acil olan halı arabasını etiket makinesinin önüne getirir. Konfeksiyon arabasında etiket için hazır olan halı, kılavuz bezine el zincir dikiş makinesi ile dikilir. Resim 2.7. Zincir Dikiş Makinesi

Etiket elemanı, ütü üzerindeki ileri yön hareket butonuna basarak, kılavuz bezine bağlanan halının çekim silindiri yardımıyla mekanik hava basınçlı ütünün alt kısmına gelmesini sağlar. Etiket elemanı, halı bezinden okuyarak bilgisayara girmiş olduğu sipariş ve program numarasına göre, planlama bölümü tarafından daha önceden tasarlanmış olan tüm barkodların barkod yazıcıdan çıktısını sırası ile alır ve barkod makinesinden aldığı sıra ile halıya yapıştırılacak etiket üzerine yapıştırır. Resim 2.8. Barkod Yazıcıdan Çıkarılmış Barkodlar Ütü ayar panosu üzerindeki ayar düğmeleriyle ütünün sıcaklığı ve etiket yapıştırma süresi ayarlanır. Ütü sıcaklığı ve süresi hem etiketin cinsine ve yapısına, hem de halının kalitesine göre değişmektedir. Genelde ütü sıcaklığı 190oC, yapıştırma süresi ise 4 saniyeye ayarlanır. Double Holtmelt yapıştırıcılı (çift yapıştırıcılı) etiketlerde (özellikle shagyy ve frize türündeki dokuması daha seyrek ve düşük kalitede olan halılarda), etiketin yapıştırıcı miktarı fazla olduğu için, ütü sıcaklığı ve süresi arttırılarak, ısı 200-210 C, basma süresi de 5-6 saniyeye çıkarılır ve bu şekilde etiketin halı sırtına daha iyi yapışması sağlanır.

Akrilik, viskoz, yün ve polyester gibi daha nazik halılarda ütü sıcaklığı ve süresi azaltılır. Eğer sıcaklık ve süre azaltılmaz ise sıcak ütünün izi halı sırtına çıkar ve halının o bölgesinde çirkin bir görüntü meydana gelmesine sebep olur. Halının kalitesine ve etiket yapısına göre gerekenden daha düşük ısı ve yapıştırma süresi ayarlanması durumunda etiket tam olarak yapışmaz ve halı silindirlerden geçerken etiket halı sırtından kalkar. Halı sırtına yapıştırılan etiket, müşteri taleplerine veya halının büküm düzgünlüğüne göre halının başına veya sonuna vurulmaktadır. Üzerine barkod yapıştırılmış etiket halıda yapıştırılacağı yere yerleştirilir. Serbest hareket edebilen pnömatik basınçlı ütü, etiket üzerine getirilerek start butonuna (pistonu hareket ettiren buton) basılır. Böylece pistonun ütüyü etiket üzerine indirmesi ve ütünün ayarlanan süre kadar etiket üzerinde kalarak etiketin halı sırtına yapışması sağlanır. Ayarlanan süre sonunda ütü otomatik olarak piston tarafından otomatik olarak etiket üzerinden kalkar. Resim 2.9. Etiket Makinesinin Hareket Ettirilmesi Etiket personeli tarafından, halı ileri yön hareket butonuna basılarak etiket ve barkod yapıştırılan halının ilerletilmesi ve bir sonraki halının ütünün altına getirilmesi sağlanır. Bu işlem, aynı programa göre barkod-etiket yapıştırılacak tüm halılar için bu şekilde devam eder. Bu işlem, halı arabasındaki halılar bitene kadar devam eder. Etiket vurulan halılar etiket

makinesinin hemen arka kısmında bulunan J-Box a dolar. J-Box dolduğu zaman halılar konfeksiyon halı arabasına sağdırılır veya direkt otomasyona bağlanır. Etiket vuran personele önceki birimlerden (planlama, dokuma, çiti ve apre) ayrılması gereken veya defolu halı bildirilmiş ise, o halılara farklı bir etiket veya barkot vurularak halıların ayrılması sağlanır. Bazı firmalarda halılara yan etiket de vurulmaktadır. Yan etiketlerin boyu 4-6 cm, eni 10-14 cm arasında değişmektedir. Yan etiket halının yan kısmına tel zımba ile etiket personeli tarafından geçici olarak tutturulur. Normal etiket ve yan etiketi vurulan halılar kenar overlok a geldiğinde yan etiketin bir kenarı overlok altına alacak şekilde halının kenar overloku yapılır. Halının sıkılığı ve tokluğuna göre zımba yerine normal bant da kullanılabilir. Kenar overloktan sonra overlok altına girmeyen bant tekrar sökülür. 2.3. Halı Etiket Çeşitleri Halıya vurulan barkod ve etiket tasarımı tamamen müşteri tarafından belirlenmektedir. Müşteri halı siparişi verirken, o sipariş için bir etiket ismi belirlemekte veya kendi etiket resmini direkt olarak vermektedir. Etiket ismi verilirse o isimde farklı çalışmalar yaptırılarak müşteri onayına sunulur. Etiket üzerinde bulunması veya bulunmaması gereken bilgiler müşteri tarafından belirtilmelidir. Müşteri tarafından onaylanan etiketin görseli, müşterinin siparişi ile birlikte sisteme girilir. Etiket vuran personelin hangi siparişe hangi etiketi vuracağı, etiket resmi sisteme giriş yapıldığı için direkt olarak görülmektedir. Etiketler; yüzeyleri bakımından parlak ve mat, sırt yapışkanlığı bakımından ise normal yapışkanlı ve çok yapışkanlı (double) olarak sınıflandırılır. Yüzünün parlak veya mat olması tamamen müşterinin isteğine göre, ancak sırt yapışkanlığı halının cinsine göre değişmektedir. Shaggy gibi düşük kaliteli halılarda double holtmelt yapışkanlı etiket kullanılmaktadır. Halı sırtına yapıştırılan etiketler, müşteriye bağlı olmakla birlikte, genellikle normal halılar için 16x22 cm, paspas, yolluk türü halılar için ise 12x18 cm ebatlarında olmaktadır.

Resim 2.10. Halı Etiketleri Etiketler; yüzeyleri bakımından parlak ve mat, sırt yapışkanlığı bakımından ise normal yapışkanlı ve çok yapışkanlı (double) olarak sınıflandırılır. Yüzünün parlak veya mat olması tamamen müşterinin isteğine göre, ancak sırt yapışkanlığı halının cinsine göre değişmektedir. Shaggy gibi düşük kaliteli halılarda double holtmelt yapışkanlı etiket kullanılmaktadır. Halı sırtına yapıştırılan etiketler, müşteriye bağlı olmakla birlikte, genellikle normal halılar için 16x22 cm, paspas, yolluk türü halılar için ise 12x18 cm ebatlarında olmaktadır. 2.4. Etiket Yapıştırmada Görülen Hatalar Etiket yapıştırmada görülebilecek hatalar şu şekilde sıralanabilir: 1. Etiket bölümüne önceki birimlerden (dokuma, planlama, çiti, apre ve tıraş) bildirilen ayrılması gereken halılara, farklı barkod vurulmasının unutulması sonucu hatalı halının müşteriye gitmesi. 2. Etiket vuran personelin bölümleri karıştırması. Etiket vuran kişinin, halının bölüm başı mı yoksa bölüm sonu mu olduğunu, tezgâh bölümlerini (1. Bölüm, 2. Bölüm, 3. Bölüm vs)

çok iyi bilmesi gerekmektedir. Bölüm; dokuma tezgâhında halıların yan yana dokuma sırası ve sayısıdır. Dokuma tezgâhının operatör paneli önündeki halı 2. Bölüm, diğer taraf 1. Bölüm olarak adlandırılır. Eğer etiket vuran kişi bölümleri karıştırırsa; 1. Bölümdeki tüm desenler 2. Bölüme, 2. bölümdeki tüm desenlerde 1. Bölüme vurulmuş olur. 3. Bölüm başı veya bölüm sonunun karıştırılması sonucu barkodların yanlış vurulması. 4. Etiket resmine bakmadan, aynı isimdeki başka bir etiketin farklı müşterinin siparişine vurulması. 5. Halıların yüz yüze dokunmasından dolayı alt veya üst halıda yazılar ters çıktığı için bazı rakamların (6, 9 gibi) ters okunarak programa yanlış girilmesi sonucu farklı programa ait barkodların alınması. 6. Yapıştırma ısısı ve süresinin olması gerekenden fazla olmasından dolayı halıda iz yapması veya düşük ayarlanması sonucu etiketin tam yapışmaması.

UYGULAMA FAALİYETİ» Verilen iş talimatına göre işlem basamaklarını uygulayarak verilen sürede emniyet kurallarına dikkat ederek, halıdaki bilgileri doğru okuyarak, bilgisayara kaydederek ve etiket yapışma süresine dikkat ederek etiketi halıda doğru yere yapıştırınız. İşlem Basamakları» Barkot makinesinden çıkan barkodu etiketteki ilgili yerine yapıştırınız.» Etiket yapıştırma kafasının ısı ayarını yapınız.» Yapıştırma kafasının yapıştırma süresini ayarlayınız.» Çalıştırma düğmesi ile halıyı etiketin yapıştırılacağı pozisyonuna getiriniz.» Barkot yapıştırılmış etiketi halının üstüne koyunuz.» Yapıştırma kafası çalıştırma düğmesine basarak etiketi yapıştırınız. Öneriler» Barkotu makinesinden çıkan barkodu etiketteki ilgili yerine etiket üzerinde doğru yere yapıştırınız.» Etiket için en uygun ısı değerine ayarlayınız.» Etiket için en uygun yapıştırma süresini belirleyiniz.» Etiketi yapıştırmadan son kontrolleri yapmayı unutmayınız.

KONTROL LİSTESİ Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Barkot makinesinden çıkan barkodu etiketteki ilgili yerine yapıştırdınız mı? 2. Etiket yapıştırma kafasının ısı ayarını yaptınız mı? 3. Yapıştırma kafasının yapıştırma süresini ayarladınız mı? 4. Çalıştırma düğmesi ile halıyı etiketin yapıştırılacağı pozisyonuna getirdiniz mi? 5. Barkot yapıştırılmış etiketi halının üstüne koydunuz mu? 6. Yapıştırma kafası çalıştırma düğmesine basarak etiketi yapıştırdınız mı? DEĞERLENDİRME Değerlendirme sonunda Hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız Evet ise Ölçme ve Değerlendirme ye geçiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz 1. Aşağıdakilerden hangisi etiket makinesinin bölümlerinden değildir? A) Kesim bıçakları B) Ütü masası C) Mekanik basınçlı ütü D) Hareket sağlayan butonlar 2. Yapıştırma ütülerinde yapıştırma kafası hangi yöntemle çalışır? A) Hidrolik olarak B) Pnömatik olarak C) Yağ ile D) Hiçbiri 3. Etiket yapıştıran ütülerin sıcaklık ve yapıştırma süresi neye göre yapılıyor? A) Halının elyaf cinsine göre B) Etiketin yapıştırıcı cinsine göre C) Etiketin yapısına göre D) Hepsi 4. Aşağıdakilerden hangisi etiket yapıştırmada görülebilecek hatadır? A) Barkota yanlış bölüm girilirse B) Bölüm başı, bölüm sonu yanlış girilirse C) Sipariş numaraları yanlış girilirse D) Hepsi DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize başvurunuz.

CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ-1 İN CEVAP ANAHTARI 1 C 2 D 3 B 4 B 5 A 6 D 7 B ÖĞRENME FAALİYETİ-2 NİN CEVAP ANAHTARI 1 A 2 B 3 D 4 D

KAYNAKÇA >> Milli Eğitim Bakanlığı MEGEP Eğitim Modülleri