FİZYOTERAPİNİN PREOPERATİF ve POSTOPERATİF BAKIMDA YERİ Dr. Mehmet İnan Genel Cerrahi Uzmanı 1
PREOPERATİF BAKIM ve Hazırlık 2
Genel olarak, planlanmış ameliyat için hazırlık üç aşamada uygulanır: Hastanın kliniğe yatırılmasından, ameliyat öncesi geceye kadar dönemdeki hazırlık Ameliyattan önceki gece hazırlığı Ameliyat günü hazırlığı 3
Hastanın cerrahi kliniğe yatırılmasıyla başlayan ameliyat öncesi hazırlık ve bakım dört yönden ele alınabilir: Psikolojik hazırlık Fizyolojik hazırlık Yasal hazırlık Ameliyat öncesi eğitim 4
Fizyolojik Hazırlık Ameliyat riskini en aza indirebilmek için hastanın genel sağlık durumu mümkün olan en iyi düzeye getirilmelidir. Ameliyat öncesinde hastanın sağlık durumu, iyi bir fizyolojik değerlendirmeyle belirlenebilir 5
Ameliyat Öncesi Eğitim Derin solunum egzersizleri Öksürük egzersizleri Dönme ve ekstremite egzersizleri 6
SOLUNUM EGZERSİZLERİ Diyafragmatik solunum, Pursed-lips solunum. 7
Diyafragmatik solunum Solunumun en önemli kası olan diyafragmayı kuvvetlendiren bir egzersizdir.düzenli yapılan egzersizler bu kasın etkinliğini artırır. Rahat bir şekilde sırtüstü yatırılır,baş ve dizler altına yastık konur. Sağ el üst karın bölgesine,sol el göğsün üst tarafına yerleştirilir. 1-2 sayıncaya kadar burun yoluyla nefes alırken,sağ el altındaki karın bölgesinin yukarıya doğru hareketi hissedilmelidir. 8
1-2-3-4 sayıncaya kadar dudakları büzerek yavaşça nefes verilir.bu esnada karın bölgesinin aşağıya doğru hareketi hissedilmelidir. Sol el altındaki üst göğüs bölgesinin hareketi minimal olmalıdır. 9
Bu egzersiz için, karnınıza doğru burnunuzdan derin nefes alın. Nefesinizi 3 saniye tutun ve ağzınızdan üfleyerek verin. Bir kerede 3-4 kez derin nefes alıp verdikten sonra dinlenin. Bunu 10 kez tekrarlayın. Bu egzersizi yaparken mideniz boş olmalıdır. Bu nedenle yemek yedikten 2 saat sonra yapmanız yerinde olur. Günde bu şekilde üç veya dört kez çalışabilirsiniz. 10
Pursed-lips solunum Solunum sıkıntısı esnasında nefesin kontrolüne yardımcı olur.ekspirasyonda havayollarını açık tutmaya yardım eder. Burun yoluyla nefes alınır.(1-2 sayıncaya kadar) Dudakları büzerek ıslık çalar gibi nefes verilir. Dudakların büzülmesi intratrakeal basıncı artırır,ağız yoluyla soluk verme ise solunan havanın basıncında azalmaya neden olur. Büzülen dudakların arasından nefes verme süresi yediye kadar sayarak uzatılır. 11
Sandalyede otururken; kollar karın üzerine kavuşturulur,üçe kadar sayarak burundan nefes alınır,öne eğilerek büzülen dudakların arasından yediye kadar sayılarak nefes verilir. Yürürken her iki adımda soluk alınır,her 4-5 adımda büzülen dudaklar arasından nefes verilir. 12
Bunlara benzer solunum egzersizlerinin yapılması şu kazançların elde edilmesini sağlar: Diyaframın kuvvetini artırır. Akciğerlerinize daha fazla hava girmesini sağlar. Derine yerleşmiş olan balgamı çıkarmanıza yardımcı olur. Akciğerlerinizin ve göğüs duvarınızın hareketli kalmasını sağlar. Nefes alıp verme sıklığınızı azaltır. Nefes darlığınız olduğu zaman sakinleşmenizi sağlar. 13
Kontrollü Öksürme Tekniği Pulmoner sistemin temel savunma mekanizması öksürmedir. Hava yollarındaki sekresyonların ve yabancı cisimlerin atılmasındaki en etkili yöntemlerden biridir. 14
1.Maksimal inhalasyon yapmak: etkili bir öksürükle mukusu hareket ettirmek, distal havayolları ve akciğerlerin hava ile doldurulmasına bağlıdır. Böylelikle havanın dışarı verilmesi sırasında mukus havayollarından yukarı doğru hareket edecektir. 2. Nefesi iki saniye tutmak: Bu basamak hastayı ekspiryuma hazırlar ve inhale edilen havanın akciğerlerin uç kısımlarına dağılmasına olanak sağlar. 3. İki kere öksürmek: İlk öksürük mukusu çözecektir.ikinci öksürük mukusu ileri doğru hareket ettirecektir. Daha fazla öksürük aşırı oksijen ve enerji kullanımına neden olur, kaçınılmalıdır.tekrarlı öksürme ile oluşabilecek bronkospazmdan kaçınılmalıdır. 15
4. Durmak: Yeniden kontrolü sağlamak için bir müddet durup beklenir. 5. Havayı burundan inhale etmek: Ağız yolu ile alınan derin bir inhalasyon çözünmüş olan mukusu tekrar havayollarından aşağıya doğru hareket ettirecektir.bu nedenle hastanın burnundan soluk alması sağlanır. 16
Venöz dönüşü kolaylaştırır, Tromboflebit gibi dolaşım problemlerini önlemeye yardımcı olur, Ameliyat sonrasında gelişebilecek gaz ağrılarını da önler 17
Postoperatif Bakım 18
Ameliyat Sonrası Bakımın Hedefleri Hedef 1- Kardiyovasküler fonksiyonu sürdürmek Hedef 2- Solunum sistemi fonksiyonunu sürdürmek Hedef 3- Yeterli beslenme ve boşaltımı sağlamak Hedef 4- Sıvı-elektrolit dengesini sürdürmek Hedef 5- Renal fonksiyonu sürdürmek Hedef 6- İstirahati sağlamak Hedef 7- Yara iyileşmesini sağlamak Hedef 8- Hareketi sağlamak Hedef 10- Komplikasyonları önlemek 19
Tromboflebit: Genellikle ameliyattan 7-14 gün sonra ortaya çıkar. Ameliyat sonrası gelişen dehidratasyon kan akımının yavaşlamasına ve kanın pıhtılaşmasına neden olabilir. Uzun süre hareketsizlik ve şişmanlık da bu komplikasyonun gelişmesinde rol oynar. 20
Tromboflebitin en büyük tehlikesi ven duvarından kopan pıhtının dolaşıma katılarak hastanın akciğer, kalp ya da beyin damarlarını tıkamasıdır. Tromboflebit daha çok femoral ve iliyak venlerde görülür. Ameliyat sonrası hastaya bacak egzersizlerinin yaptırılması hastanın erken dönemde ayağa kaldırılmasıyla bu risk ortadan kaldırılır. 21