PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK ALANINDA KARMA YÖNTEMLİ ARAŞTIRMALAR: BİR İÇERİK ANALİZİ ÇALIŞMASI Gökay KELDAL, Filiz BİLGE Giriş Yöntem Bulgular Tartışma, Sonuç ve Öneriler Teşekkür ve Bilgilendirme Kaynakça DOI: http://dx.doi.org/10.14527/9786053183563.039
Giriş Karma yöntem araştırmasının tarihi 1950 li yıllara dayanmasına (Fraenkel, Wallen ve Hyun, 2012) rağmen davranış bilimleri ve sosyal bilimler alanında çeşitli olguları araştırmak için bu yöntemin kullanılması gerekliliği araştırmacılar (Creswell ve Plano-Clark, 2015; Tashakkori ve Teddlie, 2003) tarafından son yıllarda ortaya konulmuştur. Bu doğrultuda, karma yöntem araştırması araştırma pratiklerine bağlı olarak artmış, daha fazla kullanılmış, böylece nitel ve nicel araştırma yöntemleriyle birlikte üçüncü önemli araştırma yaklaşımı veya paradigması olmuştur (Denscombe, 2008; Johnson, Onwuegbuzie ve Turner, 2007). Karma yöntem araştırması nitel ve nicel araştırmanın teknik, yöntem, yaklaşım, kavram ve dilinin bir çalışmada birleştirilmesi veya harmanlanması ve araştırmada sınıflandırılması olarak tanımlanmıştır (Johnson ve Onwuegbuzie, 2004). Collins, Onwuegbuzie ve Sutton (2006) karma yöntem araştırmasının gerekçelerini daha fazla katılımcıya ulaşmak, ölçme araçlarının uygunluğunu sağlamak, yapılan müdahalenin doğruluğunu değerlendirmek ve sonuçların önemini arttırmak olarak açıklamışlardır. Johnson ve Onwuegbuzie (2004) de karma yöntem araştırmasının kapsayıcı, çoğulcu ve tamamlayıcı olduğunu belirterek bu yöntemin; araştırma yönteminin seçiminde, araştırmanın planlanmasında ve yürütülmesinde eklektik bir yaklaşım sunduğunu ifade etmişlerdir. Creswell (2012) ise karma yöntem araştırmasının, araştırma probleminin daha iyi anlaşılmasına olanak sağladığını belirtmiştir. Bütün bunlardan yola çıkılarak karma yöntemli çalışmaların, araştırmacılara önemli yararlar sağlayabileceği söylenebilir. Literatürde, karma yöntem araştırması ile ilgili; araştırma adımlarının kavramsallaştırılması (Collins ve diğ, 2006), araştırmanın deseni (Creswell, 2012; Creswell ve Plano-Clark, 2015; Leech ve Onwuegbuzie, 2009), örnekleme türleri (Collins, Onwuegbuzie ve Jiao, 2007; Onwuegbuzie ve Collins, 2007; Teddlie ve Yu, 2007), veri analizi (Onwuegbuzie ve Combs, 2011; Onwuegbuzie ve Leech, 2006), geçerlik (Dellinger ve Leech, 2007; Onwuegbuzie ve Johnson, 2006) ve makale yazımı (Bronstein ve Kovacs, 2013; Fetters ve Freshwater, 2015; Leech, Onwuegbuzie ve Combs, 2011) konusunda yapılan çalışmalar bulunsa da karma yöntemli araştırmaların sayıca az olduğu dikkati çekmektedir. Sosyal bilimlerin diğer disiplinlerinde olduğu gibi Psikolojik Danışma ve Rehberlik (PDR) alanında yıllardır nicel araştırma geleneği devam etmektedir (Leech ve Onwuegbuzie, 2011; Plano-Clark, 2005). Bununla birlikte nitel araştırmaların sayısında artış olduğu gözlenmektedir (Berrios ve Lucca, 2006). Son yıllarda karma yöntem araştırmasının öneminin artmasına paralel olarak (Creswell, 2012; Tashakkori ve Teddlie, 2003), PDR alanında da bu yöntemin kullanıldığı araştırmalara rastlanmaktadır (Plano-Clark, 2005). Bu bağlamda, Leech ve Onwuegbuzie (2010) PDR alanında karma yöntem araştırmalarının yürütülmesi, raporlaştırılması ve değerlendirilmesine ilişkin araştırmacılara yol gösterecek bir çalışma yapmışlardır. Bütün bu gelişmelere rağmen, Leech ve Onwuegbuzie nin (2011) yaptıkları araştırma PDR alanında karma yöntemin, nitel ve nicel araştırma yöntemlerine göre daha az kullanıldığını ortaya koymaktadır. Yurt dışı literatür incelendiğinde PDR alanındaki karma yöntemli araştırmalarla ilgili çeşitli analizlerin yapıldığı (Hanson, Creswell, Plano-Clark, Petska ve Creswell, 2005; Leech ve Onwuegbuzie, 2011; Plano-Clark, Huddleston-Casas, Churchill, Green ve Garrett, 2008; Powell, Mihalas, Onwuegbuzie, Suldo ve Daley, 2008) gözlenmiştir. Türkiye de ise PDR alanındaki karma yöntemli araştırmaların incelendiği bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu bağlamda, Türkiye de PDR alanında yapılan karma yöntemli araştırmaların gözden geçirilmesinin PDR alanyazınına katkı sağlayacağı düşünülmüştür. Bunun için çalışmada SSCI (Social Science Citation Index) ve SCI-E (Science Citation Index-Expanded) kapsamında olup Türkiye adresli yayın yapan Anadolu Psikiyatri Dergisi, Eğitim ve Bilim, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri ve Türk Psikiyatri Dergisi nde 2010-2015 yılları arasında yer alan ve karma yöntem kullanılan makalelerin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma soruları şu şekildedir: 644
PDR alanında karma yöntemli araştırmaların yayımlanma oranı nedir ve dergilere göre dağılımı nasıldır? PDR alanında karma yöntemli araştırmaların yıllara göre dağılımı nasıldır? PDR alanındaki karma yöntemli araştırmaların desenlerinin dağılımı nasıldır? PDR alanındaki karma yöntemli araştırmalar hangi konularda gerçekleştirilmiştir? PDR alanındaki karma yöntemli araştırmaların örnekleme yöntemleri nelerdir? PDR alanındaki karma yöntemli araştırmaların çalışma grubunu kimler oluşturmuştur? Yöntem Bu çalışmada PDR alanında 2010-2015 yılları arasında Türkiye adresli SSCI ve SCI-E kapsamında yer alan beş dergide (Anadolu Psikiyatri Dergisi-APD, Eğitim ve Bilim-EB, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi-HÜEFD, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri-KUYEB ve Türk Psikiyatri Dergisi-TPD) yayımlanan karma yöntemli araştırmaların içerik analizi yöntemiyle incelenmesi amaçlanmıştır. Neuman (2014), içerik analizini, yazılı dokümanlardaki ya da medya gibi diğer iletişim araçlarındaki sembol, bilgi veya içeriklerin incelenmesine olanak sağlayan teknik olarak ifade etmiştir. Cozby ve Bates (2012), içerik analizinin var olan dokümanların sistematik olarak incelenmesini sağladığını belirtmişlerdir. Bu çalışmada da içerik analizi yöntemi kullanılarak PDR alanındaki karma yöntemli araştırma dokümanlarının planlı bir biçimde incelenmesi tasarlanmıştır. Örneklem Araştırma kapsamına 2010-2015 yılları arasında APD, EB, HÜEFD, KUYEB ve TPD de yer alan PDR alanındaki makaleler alınmıştır. Bu dergilerde yer alan 242 makaleden dokuz karma yöntemli araştırma incelenmiştir. Makale kabul kriterleri Araştırma kabul kriterleri olarak Creswell ve Plano-Clark (2015) tarafından ortaya konulan karma yöntem araştırmasının tanımına, gerekçelerine, veri toplama biçimlerine ve desenine uygun olan çalışmalar dikkate alınmıştır. Bir diğer kabul kriteri makalelerin konularının PDR alanının çalışmalarından oluşmasıdır. Yöntem bölümünde karma yöntemli bir araştırma olduğu belirtilmeyen ancak yapılışı ve özellikleri bakımından karma yöntem araştırmasının doğasına uygun olan çalışmalar da araştırma kapsamına alınmıştır. Makale dışlama kriterleri Bir çalışmada birden çok aynı yöntemin kullanılması (iki ayrı nitel yöntem modeli ya da iki ayrı nicel yöntem modeli) ve çalışmanın ikinci bir yöntemle desteklenmemesi dışlama kriteri olarak kabul edilmiştir. Nitel verilerin nicelleştirilmesiyle yapılan çalışmalar bir diğer dışlama kriteri olarak görülmüştür. Dergilerde 2010-2015 yılları arasında yayımlanmayan makaleler de dışlama kriterleri arasında yer almıştır. Veri Analizi Bu çalışmada içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. İlk olarak dergiler taranmış ve bunların 2010 (ilk sayısı dahil) ile 2015 (son sayısı dahil) yılları arasındaki tüm sayıları incelenmiştir. İncelemeler sonucunda elde edilen makaleler bir havuzda toplanmıştır. Makalelerin değerlendirilebilmesi için araştırmacılar tarafından Makale İnceleme Formu oluşturulmuştur (Bkz. Ek. A). Form oluşturulurken Creswell ve Plano-Clark ın (2015) önerdiği karma yöntemli araştırmalara ilişkin özellikler temel dayanak olarak alınmıştır. Bu özellikler karma yöntem araştırmasının tanımı, gerekçeleri, veri toplama biçimleri, verilerin bütünleştirilmesi ve desenlerini 645
içermektedir. Formda ayrıca çalışmaların künyesine ve araştırma sorularına ilişkin bilgiler de yer almıştır. Bu form, doktora tezinde karma yöntemi kullanan Sosyal Bilgiler Eğitimi alanından bir akademisyen ile Ölçme ve Değerlendirme alanındaki bir uzman tarafından incelenmiştir. Gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra forma son şekli verilmiştir. Makaleler formda yer alan kriterler ışığında incelenmiş ve karma yöntemli araştırmanın özelliklerini gösteren 12 çalışma örneklem havuzuna aktarılmıştır. Ayrıntılı incelemeler sonucunda üç çalışma örneklem havuzundan çıkarılmış ve böylelikle karma yöntem araştırması havuzunda dokuz çalışma kalmıştır. Bu çalışmaların çıkarılma gerekçeleri nitel verilerden nicel bulgular elde edilip istatistiksel işlemlerin uygulanması ve bir çalışmada aynı yöntemin farklı modellerinin kullanılmasıdır. Karma yöntem araştırmasının doğasına uygun olan dokuz çalışma araştırmacılar tarafından geliştirilen Makale İnceleme Formu doğrultusunda araştırma sorularını aydınlatacak biçimde incelenmiştir. Bulgular Psikolojik Danışma ve Rehberlik Alanındaki Karma Yöntemli Araştırmaların Yayımlanma Sıklığı ve Dergilere Göre Analizi PDR alanındaki karma yöntemli araştırmaların yayımlanma sıklığına ulaşmak için dergiler incelenmiştir. Bu dergilerde PDR alanıyla ilgili 242 makale bulunmuş ve bunların sadece dokuzunun karma yöntemli olduğuna karar verilmiştir. Bulgulara göre PDR alanında karma yöntemli araştırmaların yayımlanma oranı % 4.00 olarak küçük bir alanı kaplamıştır. Karma yöntemli araştırmaların dergilere göre dağılımına ilişkin bulgulara Grafik 1 de yer verilmiştir. 2 1 6 KUYEB HÜEFD EB Grafik-1. Karma yöntemli araştırmaların dergilere göre dağılımı. Psikolojik Danışma ve Rehberlik alanındaki karma yöntemli araştırmalar dergilere göre sırasıyla şöyledir; KUYEB: 6 (% 67.00); HÜEFD: 2 (% 22.00); EB: 1 (% 11.00). Anadolu Psikiyatri Dergisi (APD) ve Türk Psikiyatri Dergisinde (TPD) PDR alanında yayımlanan makalelerde karma yöntemin kullanılmadığı görülmüştür. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Alanındaki Karma Yöntemli Araştırmaların Yıllara Göre Analizi Psikolojik Danışma ve Rehberlik alanındaki karma yöntemli araştırmaların yıllara göre dağılımı incelendiğinde 2015 yılında 3 (% 33.30), 2012 yılında 3 (% 33.30), 2014 yılında 2 (% 22.20) ve 2013 yılında 1 (% 11.20) karma yöntemli makalenin yayımlandığı görülmüştür (Grafik 2). Analizler sonucunda 2010 ve 2011 yıllarında belirlenen dergilerde PDR alanında karma yöntemli araştırmaların yayımlanmadığı bulgusuna ulaşılmıştır. 646
3 1 2 3 2012 2013 2014 2015 2012 2013 2014 2015 Grafik-2. Karma yöntemli araştırmaların yıllara göre dağılımı. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Alanındaki Karma Yöntemli Araştırmaların Karma Yöntem Desenlerine Göre Analizi PDR alanındaki karma yöntemli araştırmalar karma yöntem desenlerine göre incelendiğinde iç içe desen 6 (% 67.00), açımlayıcı sıralı desen 2 (% 22.00), yakınsayan paralel desenin 1 (% 11.00) kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır (Grafik 3). Karma yöntem desenlerinden keşfedici sıralı desen, dönüştürücü desen ve çok aşamalı desenin PDR alanında yer alan çalışmalarda kullanılmadığı görülmüştür. 2 1 6 İç İçe Desen Açımlayıcı Sıralı Desen Yakınsayan Paralel Desen Grafik-3. Karma yöntemli araştırmaların karma yöntem desenlerine göre dağılımı. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Alanındaki Karma Yöntemli Araştırmaların Konularına Göre Analizi Araştırmanın dördüncü sorusu karma yöntemli araştırmaların hangi konularda yapıldığıdır. Buna ilişkin bulgulara Tablo-1 de yer verilmiştir. PDR alanındaki karma yöntemli araştırmaların konulara göre dağılımı incelendiğinde üç (% 33. 40) çalışmayla en çok pozitif psikoloji alanında çalışma yapıldığı görülmüştür. Diğerleri ise atılganlık becerisi, ilişki doyumu, çatışma çözme becerisi, karar verme becerisi, akademik erteleme ve öfke kontrolü konularında yapılmıştır. 647
Tablo-1. PDR Alanındaki Karma Yöntemli Araştırmaların Konulara Göre Dağılımı. Konular Frekans Yüzde Pozitif Psikoloji 3 33.40 Atılganlık Becerisi 1 11.10 İlişki Doyumu 1 11.10 Çatışma Çözme Becerisi 1 11.10 Karar Verme Becerisi 1 11.10 Akademik Erteleme 1 11.10 Öfke Kontrolü 1 11.10 Psikolojik Danışma ve Rehberlik Alanındaki Karma Yöntemli Araştırmaların Örnekleme Yöntemlerine Göre Analizi Psikolojik Danışma ve Rehberlik alanındaki karma yöntemli araştırmalar örnekleme yöntemlerine göre incelenmiş ve sadece iki (% 22.00) çalışmada örnekleme yönteminin açıkça belirtildiği görülmüştür. Geriye kalan yedi (% 78.00) çalışmada ise örnekleme yöntemi açıkça ifade edilmemiştir. Örnekleme yöntemi belirtilen bu çalışmaların birinde amaçlı örnekleme diğer çalışmada ise hem tabakalı örnekleme hem de aşırı ve aykırı durum örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Alanındaki Karma Yöntemli Araştırmaların Çalışma Grubuna Göre Analizi PDR alanındaki karma yöntemli araştırmalar çalışma gruplarına göre incelenmiştir. Buna göre beş (% 56.00) çalışma lise öğrencileriyle gerçekleştirilirken dört (% 44.00) çalışma ise üniversite öğrencileriyle yapılmıştır. Bu araştırmalarda lise ve üniversite öğrencileri dışında farklı örneklemlerle çalışılmadığı görülmüştür. Tartışma, Sonuç ve Öneriler Bu çalışmada SSCI ve SCI-E kapsamında yer alan beş dergide 2010-2015 yılları arasında PDR alanında yayımlanan karma yöntemli makaleler incelenmiştir. Makaleler dergilerde yayımlanma sıklığına, yıllara, karma yöntem desenlerine, konularına, örnekleme yöntemlerine ve çalışma gruplarına göre gözden geçirilmiştir. PDR alanında yayımlanan 242 makaleden dokuzunun karma yöntemli olduğuna karar verilmiş ve bu çalışmalar değerlendirilmiştir. Bulgulara göre PDR alanındaki makalelerde karma yöntemli araştırmaların oranı düşüktür. Çalışmanın bu bulgusu literatürdeki diğer araştırma bulgularıyla tutarlıdır (Leech ve Onwuegbuzie, 2011; Seçer, Ay, Ozan ve Yılmaz, 2014). Gökçek, Babacan, Kangal, Çakır ve Kül (2013), karma yöntemli eğitim çalışmalarını incelediklerinde de PDR alanında sadece bir çalışmanın mevcut olduğu bulgusuna ulaşmışlardır. Karma yöntemli araştırmaların oranının az olması, bu araştırma yöntemi hakkında araştırmacıların yeterli düzeyde bilgi sahibi olmamalarıyla açıklanabilir. Makalelerin yayımlandığı dergilere bakıldığında ise en çok Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri dergisinde karma yöntemli makalelerin yayımlandığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu dergiyi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi ve Eğitim ve Bilim izlemiştir. Anadolu Psikiyatri ve Türk Psikiyatri dergilerinde PDR alanında karma yöntemli araştırmaların 2010 ile 2015 yılları arasında yayımlanmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Burada dikkat çekici bulgu, Eğitim ve Bilim Dergisi nde PDR alanında birçok araştırma yayımlanmasına (Selçuk, Palancı, Kandemir ve Dündar, 2014) rağmen bunlar arasında karma yöntemli çalışmanın çok az olmasıdır. SSCI ve SCI-E kapsamındaki dergilerde PDR alanında çok fazla çalışma olsa da karma desenli araştırmaların çok az olmasının nedenleri olarak bu yöntemin araştırmacılar tarafından bilinmediği ya da çok fazla tercih edilmediği öne sürülebilir. 648
Anadolu Psikiyatri ve Türk Psikiyatri dergilerinde PDR alanında karma yöntemli araştırmaların olmamasına ilişkin olarak da bu dergilerde daha çok Tıp alanına ilişkin çalışmaların yayımlanması gerekçe gösterilebilir. PDR alanındaki karma yöntemli araştırmaların yıllara göre dağılımı incelendiğinde en çok 2015 ve 2012 yıllarında karma yöntemli araştırmaların yayımlandığı görülmüştür. Bu yılları sırasıyla 2014 ile 2013 izlemiştir. Karma yöntemli araştırmalar 2010 ve 2011 yıllarında ise yayımlanmamıştır. Bu durumun nedeninin, karma yöntemli araştırmalar konusunda araştırmacıları aydınlatacak çalışmaların (Creswell, 2012; Creswell ve Plano-Clark, 2015) son zamanlarda literatürde yer almasının olabileceği düşünülmüştür. PDR alanındaki karma yöntemli araştırmalarda en çok iç içe desenin kullanıldığı görülmüştür. Hanson ve diğerleri (2005), PDR alanındaki karma yöntemli araştırmaları incelediklerinde iç içe desenin çok sık kullanıldığı bulgusuna ulaşmışlardır. Bu bulgu araştırma sonucuyla paraleldir. Creswell ve Plano-Clark (2015), iç içe desende deneysel bir çalışmanın içine nitel yöntemin yerleştirilebileceği ifade etmişlerdir. PDR alanında deneysel çalışmaların çok fazla olduğu göz önüne alındığında iç içe desenin kullanımının yaygın olmasının olası bir durum olduğu söylenebilir. İç içe desenden sonra en fazla açımlayıcı sıralı desen kullanılmıştır. Creswell (2012) açımlayıcı sıralı desende öncelikle nicel yöntemle verilerin toplanarak analiz edildiğini, elde edilen bulguların açıklanması için nitel yöntemin kullanıldığını belirtmiştir. PDR alanında yapılan çoğu çalışmanın nicel yöntemle gerçekleştirilmesi (Leech ve Onwuegbuzie, 2011; Seçer vd., 2014) dikkate alındığında açımlayıcı sıralı desenin kullanılmasının şaşırtıcı olmadığı vurgulanabilir. Araştırma kapsamında incelenen çalışmalarda bir başka desen olarak yakınsayan paralel desenin kullanıldığı görülmüştür. Creswell ve Plano-Clark (2015), yakınsayan paralel desenin nitel ve nicel yöntemlerin eş zamanlı veya birbirine yakın zamanlarda kullanılarak veri toplandığı, ayrı olarak analiz edildiği ve sonuçların birleştirildiği karma yöntem deseni olarak ifade etmişlerdir. İki yöntemin eş zamanlı olarak uygulanması ve değerlendirilmesinin zor olmasından ve zamana ihtiyaç duyulmasından dolayı bu desenin az kullanıldığı ifade edilebilir. Diğer karma yöntem araştırma desenleri olan dönüştürücü desen, keşfedici sıralı desen ve çok aşamalı desenin incelenen makalelerde yer almadığı görülmüştür. Dönüştürücü desende katılımcılara ulaşılmasının zor olması, çok aşamalı desenin uygulanmasında çok fazla zamana ihtiyaç duyulması ve keşfedici sıralı desende örneklem sorunu oluşabileceğinden araştırmalarda kullanılmadığı düşünülmüştür. Araştırma kapsamında yer alan çalışmaların konularına bakıldığında pozitif psikoloji, atılganlık becerisi, ilişki doyumu, çatışma çözme becerisi, karar verme becerisi, akademik erteleme ve öfke kontrolü alanlarında olduğu görülmüştür. Bu konular PDR alanının alt çalışma alanları okul psikolojik danışması, ruh sağlığı danışması, aile ve evlilik danışması alanlarıyla ilişkilidir. Diğer taraftan kariyer danışması ve rehabilitasyon danışmasıyla ilişkili konularda karma yöntemli çalışmaların olmadığı görülmüştür. Karma yöntemli çalışmaların araştırmacılara sağladığı faydalar göz önüne getirildiğinde PDR alanıyla ilişkili konuların hepsinde bu yönteme ihtiyaç olduğu ifade edilebilir. Karma yöntemli araştırmalar örnekleme yöntemlerine göre incelenmiş ve karma yöntem örnekleme stratejisine ilişkin bilgiler olmadığı bulgusuna ulaşılmıştır. Karma yöntem örnekleme yöntemlerini Teddlie ve Yu (2007), temel karma yöntem örnekleme stratejisi, paralel karma yöntem örnekleme stratejisi, sıralı karma yöntem örnekleme stratejisi, çok aşamalı karma yöntem örnekleme stratejisi ve birden çok karma yöntem örnekleme metodunun kullanılması olarak belirtmişlerdir. Bu bilgiler ışığında çalışmalarda sadece sıralı karma yöntem örnekleme stratejisine uygun örnekleme yöntemi kullanıldığı gözlenmiştir. Sıralı karma yöntem örnekleme yöntemini Teddlie ve Tashakkori (2015), olasılıklı ve amaçlı örnekleme yöntemlerinin belli bir sıra ile bir karma yöntem araştırmasında kullanılması olarak belirtmişlerdir. Bu bağlamda, iki farklı örnekleme yöntemi incelenen araştırmaların sadece birinde sırasıyla kullanılmış ve araştırmacılar tarafından bu durum açık olarak ifade edilmiştir. Sonuç olarak ise karma yöntem örnekleme stratejileri hakkında araştırmacıların çok fazla farkındalığının olmadığı söylenebilir. 649
PDR alanındaki karma yöntemli araştırmalar çalışma gruplarına göre analiz edildiğinde lise ve üniversite öğrencilerinin çalışma gruplarını oluşturduğu, farklı gruplarla çalışmaların olmadığı bulgusuna ulaşılmıştır. Seçer ve diğerleri (2014), PDR alanındaki çalışmaları incelediklerinde en çok üniversite ve lise öğrencileriyle çalışma yapıldığını belirtmişlerdir. Bu bulgu ve araştırmanın sonucu örtüşmektedir. Araştırmaların lise ve üniversite öğrencileriyle yürütülmesinin nedeninin bu gruplara daha kolay ve çabuk ulaşılması olabileceği düşünülmüştür. Araştırma bulgularına göre bazı öneriler sunulabilir. Creswell ve Plano-Clark (2015) araştırma problemine cevap ararken nitel veya nicel yöntemlerin tek başlarına yeterli olamayacağı sorulara karma yöntem araştırmasında yanıt bulunabileceğini ifade etmişlerdir. Plano-Clark (2005), PDR alanında karma yöntemin kullanılmasının çeşitli araştırma problemleri için kullanışlı olduğunu belirtmiştir. Bu ifadelerden yola çıkılarak PDR alanında karma yöntemli araştırmaların sayısının arttırılması önerilebilir. Çalışmada SSCI ve SCI-E kapsamında yer alan beş dergide yer alan karma yöntemli araştırmalar analiz edilmiştir. Bu bağlamda, incelenen dergilerin sayısı çoğaltılabilir. PDR alanındaki karma yöntemli tezler de incelenerek literatüre katkı sağlanabilir. Araştırma kapsamında 2010-2015 yılları arasında yer alan sayılar incelenmiştir. Bu doğrultuda, yılların aralığı genişletilebilir. Makalelerde karma yöntem araştırmaların desenlerine ve bu desenlerin uygulanışına ilişkin bilgiler yer almamıştır. Karma yöntem araştırmalarının literatürde yaygınlaşması, araştırmacılara yol gösterebilmesi ve yöntem kısmının daha anlaşılır olabilmesi amacıyla karma yöntem desenleri açıkça belirtilebilir. İncelenen araştırmalarda PDR alanındaki karma yöntemli araştırmaların belirli konularla sınırlı olduğu görülmüştür. PDR alanının çalışma konuları kapsamında karma yöntemli çalışmaların konu bakımından çeşitliliği sağlanabilir. Makalelerde görüldüğü üzere örnekleme yöntemi hakkında bilgiler verilmemiştir. Araştırmalarda karma yöntem örnekleme yöntemleri açıkça belirtilerek araştırmaya katılan kişilerin nasıl belirlendiği ortaya konulabilir. Çalışma gruplarını lise ve üniversite öğrencilerinin oluşturduğu saptanmıştır. Farklı çalışma gruplarından kişilerle yapılacak araştırmalarda probleme uygunsa karma yöntem seçilebilir. Teşekkür ve Bilgilendirme Bu çalışmada incelenen makalelerin yöntem bölümünde karma yöntem desenlerine ilişkin bilgi verilmemiş olup karma yöntem desenleri araştırmacılar tarafından karma yöntem desenlerinin özellikleri ve uygulanış biçimleri esas alınarak belirlenmiştir. Öne Çıkan Noktalar Araştırma sonucuna göre Türkiye de SSCI ve SCI-E kapsamındaki beş dergide (Anadolu Psikiyatri Dergisi, Eğitim ve Bilim, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri ve Türk Psikiyatri Dergisi) 2010-2015 yılları arasında PDR alanında yayımlanan araştırmalarda karma yöntemli makalelerin oranının % 4.00 olduğu görülmüştür. PDR alanındaki karma yöntemli araştırmalar en çok 2012 ve 2015 yıllarında yayımlanmıştır. PDR alanındaki karma yöntemli araştırmalarda en fazla iç içe desen kullanılmıştır. PDR alanındaki karma yöntemli araştırmalar en fazla pozitif psikoloji konusunda yapılmıştır. PDR alanındaki karma yöntemli araştırmalarda karma yöntem örnekleme stratejilerine ilişkin bilgiler ortaya konulmamıştır. PDR alanındaki karma yöntemli araştırmaların çalışma grubunu üniversite ve lise öğrencileri oluşturmuştur. 650
Kaynakça Berrios, R. ve Lucca, N. (2006). Qualitative methodology in counseling research: Recent contributions and challenges for a new century. Journal of Counseling & Development, 84(2), 174 186. DOI: 10.1002/j.1556-6678.2006.tb00393.x Bronstein, R. L. ve Kovacs, J. P. (2013). Writing a mixed methods report in social work research. Research on Social Work, 23(3), 354-360. DOI: 10.1177/1049731512471564 Creswell, J. W. (2012). Educational research planning, conducting and evaluating quantitative and qualitative research (4.Baskı). Boston: Pearson Education. Creswell, J. W. ve Plano-Clark, V. L. (2015). Karma yöntem araştırmalarının tasarımı ve yürütülmesi (Çev. Eds. Y. Dede ve S. B. Demir). Ankara: Anı Yayıncılık. Collins, K. M. T., Onwuegbuzie, A. J. ve Jiao, G. Q. (2007). A mixed methods investigation of mixed methods sampling designs in social and health science research. Journal of Mixed Methods Research, 1(3), 267-294. DOI: 10.1177/1558689807299526 Collins, K. M. T., Onwuegbuzie, A. J. ve Sutton, I. L. (2006). A model incorporating the rationale and purpose for conducting mixed methods research in special education and beyond. Learning Disabilities: A Contemporary Journal, 4(1), 67 100. Cozby, C. P. ve Bates, C. S. (2012). Methods in behavioral research (11.Baskı). New York: McGraw-Hill. Dellinger, B. A. ve Leech, L. N. (2007). Toward a unified validation framework in mixed methods research. Journal of Mixed Methods Research, 1(4), 309-332. DOI:10.1177/1558689807306147 Denscombe, M. (2008). Communities of practice a research paradigm for the mixed methods approach. Journal of Mixed Methods Research, 2(3), 270-283. DOI: 10.1177/1558689808316807 Fetters, D. M. ve Freshwater, D. (2015). Publishing a methodological mixed methods research article. Journal of Mixed Methods Research, 9(3), 203-213. DOI: 10.1177/1558689815594687 Fraenkel, J. R., Wallen, N. E. ve Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8.Baskı). New York: McGraw Hill. Gökçek, T., Babacan, F. Z., Kangal, E., Çakır, N. ve Kül, Y. (2013). 2003-2012 yılları arasında Türkiye de karma araştırma yöntemiyle yapılan eğitim çalışmalarının analizi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(7), 435-456. dx.doi.org/10.9761/jasss1655 Hanson, W. E., Creswell, J. W., Plano-Clark, V. L., Petska, K. S. ve Creswell, J. D. (2005). Mixed methods research designs in counseling psychology. Journal of Counseling Psychology, 52(2), 224 235. DOI:10.1037/0022-0167.52.2.224 Johnson, R. B. ve Onwuegbuzie, A. J. (2004). Mixed methods research: A research paradigm whose time has come. Educational Researcher, 33(7), 14-26. DOI: 10.3102/0013189X033007014 Johnson, R. B., Onwuegbuzie, A. J. ve Turner, L. A. (2007). Toward a definition of mixed methods research. Journal of Mixed Methods Research, 1(2), 112-133. DOI: 10.1177/1558689806298224 Leech, L. N. ve Onwuegbuzie, A. J. (2009). Typology of mixed methods research designs. Quality and Quantity: International Journal of Methodology, 43(2), 265 275. DOI:10.1007/ s11135-007-91053 Leech, L. N. ve Onwuegbuzie, A. J. (2010). Guidelines for conducting and reporting mixed research in the field of counseling and beyond. Journal of Counseling & Development, 88(1), 61-69. DOI: 10.1002/j.1556-6678.2010.tb00151.x Leech, L. N. ve Onwuegbuzie, A. J. (2011). Mixed research in counseling: Trends in the literatüre. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 44(3), 169 180. DOI: 10.1177/0748175611409848 651
Leech, L. N., Onwuegbuzie, A. J. ve Combs, P. J. (2011). Writing publishable mixed research articles: Guidelines for emerging scholars in the health sciences and beyond. International Journal of Multiple Research Approaches, 5(1), 7 24. DOI: 10.5172/mra.2011.5.1.7 Neuman, W. L. (2014). Social research methods: Qualitative and quantitative approaches (7th ed.). London: Pearson. Onwuegbuzie, A. J. ve Collins, K. M. T. (2007). A typology of mixed methods sampling designs in social science research. The Qualitative Report, 12(2), 281-316. Onwuegbuzie, A. J. ve Combs, P. J. (2011). Data analysis in mixed research: A primer. International Journal of Education, 3(1), 1-10. DOI:10.5296/ije.v3i1.618 Onwuegbuzie, A. J. ve Johnson, R. B. (2006). The validity issue in mixed research. Research in the Schools, 13(1), 48-63. Onwuegbuzie, A. J. ve Leech, L. N. (2006). Linking research questions to mixed methods data analysis procedures. The Qualitative Report, 11(3), 474-498. Plano-Clark, V. L. (2005). Cross-disciplinary analysis of the use of mixed methods in physics education research, counseling psychology and primary care. Yayımlanmamış doktora tezi, University of Nebraska, Nebraska. Plano-Clark, V. L., Huddleston-Casas, A. C., Churchill, L. S., Green, O. D. ve Garrett, L. A. (2008). Mixed methods approaches in family science research. Journal of Family Issues, 29(11), 1543-1566. DOI: 10.1177/0192513X08318251 Powell, H., Mihalas, S., Onwuegbuzie, A. J., Suldo, S. ve Daley, C. E. (2008). Mixed methods research in school psychology: A mixed methods investigation of trends in the literature. Psychology in the Schools, 45(4), 291 309. DOI:10.1002/pits.20296 Seçer, İ., Ay, İ., Ozan, C. ve Yılmaz, Y. B. (2014). Rehberlik ve psikolojik danışma alanındaki araştırma eğilimleri: Bir içerik analizi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(41), 49-60. Selçuk, Z., Palancı, M., Kandemir, M. ve Dündar, H. (2014). Eğitim ve bilim dergisinde yayınlanan araştırmaların eğilimleri: İçerik analizi. Eğitim ve Bilim, 39(173), 430-453. Tashakkori, A. ve Teddlie, C. (2003). The past and future of mixed methods research: From data triangulation to mixed model designs. A. Tashakkori ve C. Teddlie (Eds), Handbook of mixed methods in social and behavioral research (ss. 671-701) içinde. Thousand Oaks, CA: SAGE. Teddlie, C. ve Yu, F. (2007). Mixed methods sampling a typology with examples. Journal of Mixed Methods Research, 1(1), 77-100. DOI: 10.1177/2345678906292430 Teddlie, C. ve Tashakkori, A. (2015). Karma yöntem araştırmalarının temelleri (Çev. Eds. Y. Dede ve S. B. Demir). Ankara: Anı Yayıncılık. 652
Ek A. Makale İnceleme Formu Makalenin Künyesine İlişkin Bilgiler No Adı Yazarları Yayımlandığı Dergi a) APD b) EB c) HÜEFD d) KUYEB e) TPD Yayımlandığı Yıl a) 2010 b) 2011 c) 2012 d) 2013 e) 2014 f) 2015 Makalenin Yöntemine İlişkin Bilgiler Yöntem Karma Yöntemin Gerekçeleri Karma Yöntem Veri Toplama Biçimleri Elde Edilen Bulgular Tartışma Bölümünde Bütünleştirilmiş midir? a) Nicel b) Nitel c) Karma a) Belirtilmiş b) Belirtilmemiş a) Nicel Anda a) Evet b) Hayır Nitel b) Nitel Nicel c) Her İkisi Aynı Karma Yöntem Desenleri a)yakınsayan Paralel Desen b) Açımlayıcı Sıralı Desen c) Keşfedici Sıralı Desen d) İç İçe Desen e) Dönüştürücü Desen f) Çok Aşamalı Desen Araştırma Problemlerine İlişkin Bilgiler Makalenin Konusu PDR nin Hangi Çalışma Alanındadır? Makalenin Örnekleme Yöntemi Nedir? Makalenin Çalışma Grubunu Kimler Oluşturmuştur? 653
654